1
notował: Paweł Wąchała
1
ENCYKLOPEDIA PRAWA
wykład I, 1 marca 2011 r.
Źródłem prawa jest:
1.
Konstytucja,
2.
Ustawy,
3.
Ratyfikowane umowy międzynarodowe,
4.
Rozporządzenia.
Z racji członkostwa w UE, obowiązuje nas również prawo wspólnotowe. Nadrzędne jest prawo unijne:
1.
Rozporządzenia,
2.
Dyrektywy (zalecenia dostosowania prawa krajowego do prawa unijnego).
Polska musi dostosowywać prawo do prawa unijnego.
PRAWO CYWILNE
Kodeks cywilny:
1.
Część ogólna (wyjaśnienie pojęć),
2.
Własność i inne prawa rzeczowe,
3.
Zobowiązania – warunki zawierania umów nazwanych,
4.
Prawo spadkowe.
Działy szczególne, np.:
1.
Prawo handlowe,
2.
Prawo spółdzielcze,
3.
Prawo ochrony własności intelektualnej.
Podmioty mające prawo występowania w obwodzie gospodarczym, prawnym:
1.
Osoby fizyczne.
2.
Osoby prawne,
3.
Ułomne osoby prawne – jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej a wyposażone w
zdolność prawną, określenie występujące w literaturze.
Osoby fizyczne posiadają zdolność prawną (bycie podmiotem praw i obowiązków) oraz zdolność do czynności
prawnych (można samemu wykonywać czynności prawne). Zdolność:
1.
brak (0-13)
2.
ograniczona (13-18)
3.
pełna (18-…)
Dziesięcioletnie dziecko ma zdolność prawną (może np. otrzymać spadek), ale nie ma zdolności do czynności
prawnych (nie może go np. sprzedać do ukończenia 18 roku życia).
Dziecko poczęte, a nie urodzone, ma zdolność do dziedziczenia. Gdyby się urodziło martwe, matka po nim nie
dziedziczy. Jeśli się urodzi żywe, a umrze po okresie wymaganym, matka dziedziczy.
Firma – jedno z podstawowych pojęć prawa handlowego, nazwa, pod jaką przedsiębiorca prowadzi działalność.
Osoby prawne: skarb państwa i inne jednostki organizacyjne, którym przepisy prawne nadają osobowość prawną. Z
mocy ustawy: jednostki samorządu terytorialnego, szkoły wyższe, przedsiębiorstwa, fundacje, stowarzyszenia,
spółdzielnie. Osoby prawne powstają w większości poprzez wpisanie do Krajowego Rejestru Sądowego.
2
notował: Paweł Wąchała
2
Osoba prawna nie ponosi odpowiedzialności karnej. Występują na gruncie prawa cywilnego i w obrocie
gospodarczym. Osoba prawna:
1.
Posiada majątek,
2.
Może zaciągać zobowiązania,
3.
Może nabywać prawa,
4.
Może pozywać do sądu i sama może być pozywana.
Osoby prawne posiadają od momentu powstania do momentu rozwiązania zdolność prawną i zdolność do czynności
prawnych.
Ułomne osoby prawne – to na przykład osobowe spółki prawa handlowego: spółka jawna, partnerska,
komandytowa, komandytowo-akcyjna, stowarzyszenie zwykłe (w odróżnieniu od normalnego stowarzyszenia),
wspólnota mieszkaniowa.
Czynność prawna – np. codzienne zakupy (zawarcie umowy kupna-sprzedaży), umowa najmu, umowa przejazdu
osoby (przejazd komunikacją miejską).
Czynność prawna jest zdarzeniem, w którym występuje co najmniej jedno oświadczenie woli. Oświadczenie woli
jest przejawem woli, który zmierza do wywołania określonych skutków prawnych.
Mogą być takie czynności, w których występuje tylko jedno oświadczenie woli, np. testament. Spadkodawca
przekazuje swój majątek lub jego część spadkobiercy lub spadkobiercom i nie interesuje go, czy oni tego chcą, czy
nie. Po śmierci spadkodawcy, w ciągu 6 miesięcy od otwarcia spadku spadkobierca może złożyć oświadczenie o
przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Po 6 miesiącach uznaje się, że spadek przyjął wprost.
Częstszy przykład: oferta (złożenie oświadczenia o woli sprzedaży), pełnomocnictwo (nie każdą czynność można
dokonać poprzez pośrednictwa – związek małżeński zawrzeć można, ale dziecka przysposobić już nie), jednostronne
wypowiedzenie umowy.
Czynności prawne dwustronne: umowy (dwa podmioty muszą złożyć oświadczenia woli, zgody na treść umowy).
Wielostronne czynności prawne: np. uchwały (przyjęte większością głosów lub jednomyślnie).
Nieodłącznym elementem każdej czynności prawnej jest oświadczenie woli.
Oświadczenie woli możemy składać w formie:
1.
ustnej,
2.
pisemnej,
3.
elektronicznej.
Oświadczenie może być złożone w dowolny sposób, byleby jednoznacznie określało wolę.
W przypadku umów zawieranych ustnie, ciężej dochodzić swoich praw przed sądem.
Forma pisemna:
1.
zwykła – z podpisem złożonym własnoręcznie (testament ma być cały spisany własnoręcznie, opatrzony datą
i podpisem),
2.
notarialna – np. przeniesienie prawa własności nieruchomości, obciążenie nieruchomości.
Faktura jest potwierdzeniem zawarcia umowy sprzedaży.
Jeśli osoba nie umie pisać – odcisk palca, umowa przy świadkach lub przed notariuszem.
3
notował: Paweł Wąchała
3
Umowy niektórych spółek prawa handlowego zawiera się przed notariuszem.
Skutki prawne niezachowania wymaganej przez prawo formy (np. czynność mająca być dokonana przed
notariuszem, a nie jest) mogą być zastrzeżone pod rygorem nieważności (czynność dokonana w sposób inny niż
wymaga prawo jest nieważna), dla celów dowodowych (tu chodzi o formę pisemną: np. pożyczka pieniędzy –
powyżej 500 złotych powinna być zrealizowana w formie pisemnej – łatwiej wyegzekwować zwrot, przed sądem
należy udowodnić fakt zawarcia umowy).
Jeżeli jest spór pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem, a powództwo składa konsument, sąd dopuści dowód z
przesłuchania
świadków
stron.
Przedsiębiorca
–
osoba,
która
prowadzi
określoną
działalność
gospodarczą/dochodową. Konsumentem jest osoba fizyczna, która dokonuje czynności prawnej niezwiązanej z jej
działalnością gospodarczą lub zawodową (kupujemy coś dla siebie, do użytku własnego).
ENCYKLOPEDIA PRAWA
wykład II, 8 marca 2011 r.
Praktyczne sposoby zawierania umów:
- oferty,
- aukcje,
- przetarg,
- negocjacje.
Oferta – przykład jednostronnej czynności prawnej. Oferta w rozumieniu prawa cywilnego – oświadczenie drugiej
stronie woli zawarcia umowy, określające istotne postanowienia zawarcia tej umowy. Istotne postanowienia: co, za
ile, kiedy. Ogłoszenia, reklamy, cenniki w razie wątpliwości poczytuje się nie za ofertę tylko za „zaproszenie do
negocjacji”, często w ulotkach jest klauzula, że nie jest to oferta w rozumieniu prawa cywilnego.
Oferta wiąże oferenta, co oznacza, że jeśli składamy ofertę w rozumieniu prawa cywilnego, to mamy obowiązek
zawarcia umowy. Jeśli oferent nie wywiązuje się z oferty, to poszkodowany może domagać się odszkodowania w
wyniku poniesionych strat.
Aukcja – licytacja. Wadium – określona kwota pieniężna, którą musi wpłacić osoba, która chce wziąć udział w aukcji
czy przetargu (5-10% ceny wywoławczej). Wpłacenie wadium jest warunkiem wzięcia udziału w aukcji/przetargu.
Postąpienie – określona kwota minimalna, o którą każda następna, podawana kwota musi być wyższa.
Podanie ceny w czasie trwania aukcji jest złożeniem oferty, którą jesteśmy związani tak długo, dopóki inny licytant
złoży korzystniejszą ofertę lub gdy aukcja zostanie zamknięta bez podania przyczyn (często organizator zastrzega
sobie możliwość zamknięcia aukcji lub unieważnienia przetargu bez podania przyczyny).
Aukcja prowadzi do zawarcia umowy. Umowa zostanie zawarta, w momencie „przybicia”.
Przetarg – zwykle pisemny. Przygotowuje się na niego ofertę w formie pisemnej, która musi spełniać określone
warunki. Złożona oferta wiąże oferenta do czasu rozstrzygnięcia przetargu. Ogłaszający przetarg nie ma obowiązku
wybrania którejkolwiek oferty.
Umowa zawarta jest teoretycznie z chwilą rozstrzygnięcia. Praktycznie w warunkach przetargu jest podawany czas,
w którym ogłaszający przetarg ma obowiązek zawarcia umowy. Wadium zwracane jest tym, którzy przegrali przetarg,
a wadium od wygrywającego zostaje jako zabezpieczenie. Jeśli umowa nie zostanie zawarta, wadium przepada na
korzyść ogłaszającego.
4
notował: Paweł Wąchała
4
Od wyników przetargu można się odwołać, kiedy ma się uzasadnione podejrzenia, że ktoś w sposób sprzeczny z
prawem mógł wpłynąć na wynik przetargu.
Negocjacje – jeśli strony prowadzą negocjacje co do zawarcia oznaczonej umowy, to umowa zostanie zawarta, jak
dojdą do porozumienia co do wszystkich postanowień umowy.
Jeżeli jedna ze stron prowadzi negocjacje z naruszeniem dobrych obyczajów, a w szczególności bez zamiaru zawarcia
umowy, to druga strona może dochodzić odszkodowania za straty które poniosła przez to, że liczyła na zawarcie
umowy. Jeśli jedna ze stron prowadzi negocjacje w celach informacyjnych/wywiadowczych, a druga strona
udowodni, że liczyła na zawarcie umowy i poniosła straty, może dochodzić odszkodowania.
JAKIE RODZAJE UMÓW MOŻEMY ZAWIERAĆ?
1)
umowy nazwane,
2)
umowy nienazwane,
3)
wzorce umowne.
umowy nazwane – umowy uregulowane w Kodeksie Cywilnym, w księdze III Kodeksu Cywilnego (zobowiązania) są
uregulowane warunki zawierania umów nazwanych, np.: umowy przenoszące prawa własności (umowa sprzedaży,
pożyczki, zamiany, dostawy, darowizny), umowy o korzystanie z cudzych rzeczy lub praw (leasing, najem, dzierżawa,
użyczenie), umowy o usługi (umowa o dzieło, umowa - zlecenie, umowa agencyjna, założenie rachunku bankowego,
przejazd MPK, umowa komisu, umowa ubezpieczenia, umowa przechowania (samochód na parkingu).
umowy nienazwane – umowy nieuregulowane przepisami prawa, ale są zawierane w obrocie gospodarczym
(pomiędzy przedsiębiorcami), umowy profesjonalnego obrotu, np. umowa franczajzningu (franczyza) –
przedsiębiorca udostępnia swój sposób prowadzenia działalności gospodarczej innemu podmiotowi, np. sieci. Sklep
ma mieć ten sam wystrój, podobne ułożenie towaru, np. stacje paliw, KFC, McDonalds. Inne przykłady: umowa
know-how (udostępnienie tajemnicy produkcji), umowa faktoringu (przelew wierzytelności [czyt. niżej]), umowa
reasekuracji (istotą ubezpieczenia jest przejęcie przez zakład ubezpieczeniowy ryzyka wystąpienia określonych
zdarzeń i skutków tych zdarzeń; ubezpieczyciel z kolei może odstąpić część ryzyka reasekuratorowi wraz z częścią
składki ubezpieczeniowej, wtedy ubezpieczony dochodzi wszelkich roszczeń u ubezpieczyciela, a ubezpieczyciel u
reasekutora).
Kiedy zawieramy jakąkolwiek umowę, zawsze powstaje zobowiązanie, umowy są głównym źródłem powstawania
zobowiązań. Inne sposoby zobowiązań: np. wyrządzenie szkody (sprawca jest zobowiązany do naprawienia szkody).
W każdym stosunku zobowiązaniowym są określone elementy stałe: wierzyciel, dłużnik, wierzytelność, dług,
świadczenie.
Przykład: pożyczka pieniędzy. Wierzyciel – dający pożyczkę, dłużnik – biorący pożyczkę. Wierzyciel jest osobą
upoważnioną do spełnienia świadczenia przez dłużnika. Wierzytelność – prawo podmiotowe wierzyciela do żądania
spełnienia świadczenia od konkretnego dłużnika. Dług – obowiązek dłużnika do spełnienia świadczenia. Świadczenie
– przedmiot konkretnego zobowiązania.
Faktor – przedsiębiorca finansowy, np. KRUK, który odkupuje wierzytelność (potrącając prowizję), po czym zajmuje
się ściągnięciem długu.
Zasada swobody zawierania umów – strony mają możliwość kształtowania treści zawieranych umów (oczywiście w
granicach przepisów bezwzględnie obowiązujących, w granicach obowiązującego prawa).
Swobody zawierania umów nie ma przy wzorcach umownych. Wzorce umowne – ogólne warunki umów,
regulaminy, wzory umów. Jedna umowa daje wzorzec umowny, który druga strona podpisuje, np. umowa
ubezpieczenia obowiązkowego OC (ogólne warunki umów określone w ustawie).
Umowa dobrowolnego ubezpieczenia: AC, NW – również ubezpieczyciele mają ustalone ogólne warunki (sami je
5
notował: Paweł Wąchała
5
ustalają).
Regulamin – operatorzy sieci telekomunikacyjnych, serwisy aukcyjne. Regulamin jest umową.
Wzorzec umowny – wpisuje się tylko strony, przedmiot i dokonuje się podpisu.
Strona, która przystępuje do wzorca, powinna być poinformowana o treści tego wzorca najpóźniej w chwili
podpisania umowy.
Klauzule abuzywne (niedozwolone) – klauzule, których wystąpienia w umowach z konsumentami jest
niedopuszczalne. Niedozwolone są przepisy ograniczające prawa konsumentów do podmiotów, z którymi
konsumenci zawierają umowy, ograniczają odpowiedzialność przedsiębiorcy względem konsumenta.
KONSEKWENCJE ZWIĄZANE Z UPŁYWEM CZASU W PRAWIE
Upływ czasu w prawie może spowodować nabycie prawa lub utratę prawa. Nabyć prawo można przez zasiedzenie
lub przemilczenie. Utracić prawa można przez przedawnienie lub terminy zawite.
Zasiedzenie – można w ten sposób nabyć prawo własności nieruchomości i ruchomości. Prawo własności przez
zasiedzenie może nabyć tylko posiadacz samoistny po czasie 20 lat (w dobrej wierze), lub po czasie 30 lat (w złej
wierze). O złej/dobrej wierze orzeka sąd w konkretnych przypadkach. W dobrej wierze – kiedy uważamy, że nie ma
właściciela ani spadkobierców.
Właściciel – osoba posiadająca rzecz, mogąca z niej korzystać i rozporządzać.
Posiadacz samoistny – osoba, która włada rzeczą jak właściciel, a nie jest jej właścicielem, nie ma tytułu prawnego.
Posiadacz zależny – włada rzeczą na podstawie tytułu prawnego, np. najemca, dzierżawca.
Nabyć przez zasiedzenie może tylko i wyłącznie posiadacz samoistny.
Nieruchomości można się zrzec na rzecz Skarbu Państwa (gmina musi wyrazić zgodę).
Nigdy nie przedawniają się roszczenia właściciela z własności nieruchomości.
Aby uzyskać prawo własności przez zasiedzenie, należy złożyć wniosek w sądzie.
Można nabyć prawo własności przez zasiedzenie rzeczy ruchomej po upływie 3 lat, wymagane jest istnienie dobrej
wiary tak w momencie zabierania rzeczy ruchomej, jak i przez cały okres 3 lat. Przykład: rzecz przez kogoś wyrzucona.
Znalezienie przedmiotu – 10% znaleźnego, którego żąda się najpóźniej w chwili wydawania rzeczy.
Pieniądze, papiery, wartościowe przedmioty, kosztowności, przedmioty mające wartość naukową – jeśli nie znajdzie
się znalazca, przechodzą na rzecz skarbu państwa.
ENCYKLOPEDIA PRAWA
wykład III, 15 marca 2011 r.
Konsekwencje negatywne związane z upływem czasu w prawie. Przedawnienie – utrata możliwości skutecznego
dochodzenia swoich praw po upływie określonego czasu.
Przedawnienie występuje w:
1.
Prawie karnym
2.
Prawie podatkowym
3.
Prawie administracyjnym
6
notował: Paweł Wąchała
6
PRZEDAWNIENIE ROSZCZEŃ CYWILNO-PRAWNYCH:
Przedawniają się wyłącznie roszczenia cywilno-prawne o charakterze majątkowym. Prawa majątkowe są zbywalne
(można je przenieść na inną osobę) i dziedziczne (po śmierci osoby, która je posiada, przechodzą na spadkobierców).
Prawa niemajątkowe (niedziedziczne i niezbywalne): prawa osobiste, do ochrony życia, zdrowia, wizerunku,
nietykalności osobistej, część praw autorskich itd.
Osobiste prawa autorskie (prawo do oznaczenia utworu imieniem, nazwiskiem lub pseudonimiem, prawo do
nienaruszalności treści i formy utworu, prawo do kontroli nad sposobem korzystania z utworu) są prawami
niemajątkowymi.
Na zasadach ogólnych roszczenia przedawniają się po upływie dziesięciu lat, natomiast roszczenia z działalności
gospodarczej oraz o świadczenia okresowe przedawniają się po 3 latach (np. czynsz [świadczenie okresowe
powtórzy się co najmniej 2 razy]).
Terminy przedawnienia należą do przepisów bezwzględnie obowiązujących. Nie mogą być skracane ani wydłużane
przez czynność prawną.
WYJĄTKI: roszczenia z umowy przewozu przedawniają się po upływie 1 roku, roszczenia z umowy rachunku
bankowego przedawniają się po 2 latach, roszczenia z umowy o dzieło przedawniają się po upływie 2 lat od dnia
wykonania dzieła, lub od dnia, w którym dzieło miało być wykonywane, przy zleceniu (jeśli ktoś trudni się czymś
zawodowo) – po dwóch latach, w przeciwnych wypadkach – po 10 latach, z umowy najmu roszczenia przedawniają
się po 1 roku.
Termin przedawnienia zaczyna biegnąć od pierwszego dnia wymagalności roszczenia. Wystąpienia do sądu powoduje
przerwanie biegu terminu przedawnienia. Po zakończeniu sprawy bieg terminu rozpoczyna się od nowa.
Po upływie terminu przedawnienia nadal można dochodzić roszczenia – przedawnienie nie jest uznawane przez sąd z
urzędu – np. dłużnik musi złożyć oświadczenie o przedawnieniu roszczenia wierzyciela w sądzie. Wraz z orzeczeniem
sądu zostaje dłużnikowi doręczone pouczenie, że może on podnieść zarzut przedawnienia oraz wnieść od oddalenie
powództwa. Jeśli dłużnik nie podniesie takiego zarzutu, zostanie mu doręczony nieprawomocny wyrok, który,
zignorowany, niedługo się uprawomocni.
Wpis do Krajowego Rejestru Długów następuje na wniosek wierzyciela.
RÓŻNE RODZAJE UMÓW
Umowy są głównym źródłem powstawania zobowiązań. Zawsze, kiedy powstaje zobowiązanie, powstają określone
prawa i obowiązki, zwykle po obu stronach umowy.
Umowa sprzedaży jako przykład umowy przenoszącej prawo własności
Sprzedaż - przez umowę sprzedaży sprzedający zobowiązuje się wydać rzecz i przenieść prawo własności, a kupujący
zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić umówioną cenę.
Sprzedaż konsumencka (sprzedający przedsiębiorca, kupujący konsument) – również opiera się na przepisach
kodeksowych (ogólnych).
Co może być przedmiotem sprzedaży? Przy sprzedaży na zasadach ogólnych przedmiotem sprzedaży są rzeczy
(ruchome i nieruchome), prawa majątkowe (na przykład akcje spółki akcyjnej, lub komandytowo-akcyjnej), energie,
zespoły praw.
Obowiązki sprzedawcy:
- wydać rzecz
7
notował: Paweł Wąchała
7
- przenieść prawo własności
- ponoszenie odpowiedzialności za wady sprzedanej rzeczy (rękojmia)
W umowie może znaleźć się postanowienie, które ogranicza rękojmie. Może ono całkowicie wyłączyć, rozszerzyć,
ograniczyć odpowiedzialność sprzedawcy za wady rzeczy sprzedanej.
Wady fizyczne rzeczy – występują, gdy zmniejszają wartość, użyteczność rzeczy, gdy rzecz jest niekompletna, gdy nie
ma właściwości, które powinna posiadać.
Wada prawna – gdy rzecz nie była własnością sprzedawcy, gdy rzecz była obciążona prawami na rzecz osób trzecich
(zastaw, hipoteka). Zastaw przechodzi na nowego właściciela!
Centralny Rejestr Zastawów Rejestrowych – są tam wpisane określone rzeczy ruchome obciążone zastawem
rejestrowym. Jest to rejestr jawny, każdy może sprawdzić, czy dana rzecz nie jest obciążona zastawem.
Kupujący, w sytuacji, gdy rzecz posiada ukrytą wadę, może wystąpić z powództwem cywilnym przeciwko
sprzedającemu. Sprzedawca ponosi odpowiedzialność tylko za te wady, które ujawnią się po przejściu własności na
kupującego.
Z rękojmi można korzystać przez 2 lata przy sprzedaży konsumenckiej, w pozostałych przypadkach przez jeden rok od
daty zakupu. Kupujący ma obowiązek zgłosić wadę w ciągu miesiąca od jej wykrycia.
Z tytułu rękojmi kupujący może żądać zwrotu pieniędzy lub obniżenie ceny. Nie może jednak żądać zwrotu pieniędzy
lub obniżenia ceny, jeżeli sprzedawca oświadczy, że niezwłocznie (do 14 dni) rzecz naprawi lub wymieni na nową.
Jeśli rzecz już raz była naprawiana i jej wada jest istotna, sprzedający ma obowiązek załatwić sprawę wedle życzenia
kupującego.
Rękojmia dotyczy również rzeczy używanych. Przy nowych rzeczach może również występować gwarancja –
odpowiedzialność producenta. Gwarancja – naprawa albo wymiana. Gdyby termin gwarancji nie był określony, to
wynosi on 1 rok. Wszystkie warunki gwarancji określają gwaranci: za jakie wady nie odpowiadają, czas rozpatrywania
reklamacji i napraw, warunki uzyskania zwrotu pieniędzy itd.
SPRZEDAŻ KONSUMENCKA
Ze sprzedażą konsumencką mamy do czynienia, gdy sprzedawcą jest przedsiębiorca, a kupującym jest konsument.
Przedmiotem sprzedaży konsumenckiej może być tylko rzecz ruchoma, którą konsument kupuje dla siebie (nie może
ona służyć do działalności gospodarczej ani zawodowej). Konsumentem jest osoba fizyczna.
Do umowy sprzedaży nieruchomości nie stosuje się przepisów dotyczących sprzedaży konsumenckiej!
W sprzedaży konsumenckiej sprzedawca ponosi odpowiedzialność w zasadzie tylko za wady fizyczne rzeczy
sprzedawanej, kwestie odpowiedzialności za wady prawne nie są do końca uregulowane. Przy sprzedaży
konsumenckiej nie ma wyłączenia odpowiedzialności sprzedawcy za wady fizyczne rzeczy.
Sprzedawca ma obowiązek wydać wszystkie dokumenty związane z rzeczą – gwarancję, instrukcję obsługi lub
montażu (przetłumaczoną na język polski!). Nieprzetłumaczenie instrukcji jest wadą fizyczną, przez którą można
reklamować przedmiot. Sprzedawca ponosi również odpowiedzialność za zgodność z reklamą.
Odpowiedzialność sprzedawcy przy sprzedaży konsumenckiej to odpowiedzialność z tytułu niezgodności towaru z
umową. Odpowiedzialność ta trwa 2 lata przy rzeczach nowych, przy używanych może być skrócona. Od wykrycia
wady, należy zgłosić ją sprzedawcy maksymalnie do dwóch miesięcy.
8
notował: Paweł Wąchała
8
Z tytułu niezgodności towaru z umową kupujący może żądać naprawy albo wymiany. Kupujący ma prawo wybrać,
czy woli naprawę, czy wymianę.
Kupujący może zrezygnować z gwarancji, kiedy stwierdzi, że odpowiedzialność sprzedawcy jest dla niego
korzystniejsza. Gwarancja i odpowiedzialność sprzedawcy istnieją równolegle obok siebie. W przypadku rezygnacji z
gwarancji, nie ma już możliwości powrotu do gwarancji.
Zwrot pieniędzy jest możliwy wtedy, gdy naprawa jest zbyt kosztowa albo gdy wymiana jest niemożliwa.
ENCYKLOPEDIA PRAWA
wykład IV, 22 marca 2011 r.
Przy sprzedaży konsumenckiej sprzedawca ponosi odpowiedzialność z tytułu niezgodności towaru z umową. Ustawa
przyjmuje, że gdy wada ujawni się w ciągu pierwszych sześciu miesięcy od daty zakupu, to sprzedawca musi
udowodnić konsumentowi, że to on wadę spowodował (jeśli nie chce ponosić odpowiedzialności). Po 6 miesiącach
przyjmuje się, że wada mogła powstać z winy konsumenta, więc sprzedawca nie musi uznać reklamacji – konsument
musi udowodnić, że to nie on tę wadę spowodował (konsument obciążony kosztami ekspertyzy).
Termin załatwiania reklamacji przy korzystaniu z odpowiedzialności sprzedawcy nie jest określony. Jeśli sprzedawca
nie odrzuci reklamacji w ciągu 14 dni, to znaczy, że ją uznał. Termin na naprawę/wymianę rzeczy nie jest
uregulowany w ustawie. Pozostawiono uzgodnienie tego terminu sprzedawcy i konsumentowi. Jeśli sprawa trwa za
długo, można zgłosić ją do Federacji Konsumentów, Rzecznika Praw Konsumenta. Żeby mogła odbyć się rozprawa w
sądzie konsumenckim, to obie strony muszą wyrazić zgodę. Ostatnia instancja – wystąpienie do sądu z powództwem
cywilnym. Jeśli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 5000 złotych, możemy liczyć na rozpatrzenie sprawy w
trybie przyśpieszonym
UMOWA O DZIEŁO, UMOWA ZLECENIE
JAKO PRZYKŁADY UMÓW O USŁUGI
Umowa o dzieło – przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego
dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.
Umowa o dzieło różni się dosyć istotnie od umowy zlecenia. Umowa o dzieło jest umową konkretnego rezultatu, co
oznacza, że przyjmujący zamówienie ma obowiązek wykonać to dzieło. Kiedy nie wykona dzieła, albo wykona je
nienależycie, ponosi odpowiedzialność z tego tytułu.
Co może być przedmiotem umowy o dzieło? Dzieło może mieć charakter materialny lub niematerialny. Materialne:
rzeźba, program komputerowy, projekt, opracowanie, tłumaczenie (utwory w rozumieniu prawa autorskiego),
położenie płytek, malowanie ścian itd. Dzieło może mieć również charakter niematerialny: występ muzyczny,
artystyczny, sceniczny, pantomimiczny, kabaret, prowadzenie wykładu.
Istotą umowy o dzieło jest to, że dzieło musi powstać. Umowa o dzieło jest umową odpłatną [BTW przykład umowy
nieodpłatnej – umowa użyczenia na czas oznaczony; umowa zlecenie może być odpłatna lub nieodpłatna, ale o tym
później; umowy odpłatne – dzieło, najem, umowa przechowania może być odpłatna albo nieodpłatna]. A więc dzieło
jest umową odpłatną, co oznacza, że przyjmującemu należy się wynagrodzenie. Wynagrodzenie może być ustalone
na kilka sposobów:
1)
konkretna kwota
2)
podstawy do ustalenia wynagrodzenia
3)
jeśli strony nie przyjęły kwoty, ani nie ustaliły podstawy, przyjmuje się, że należy się zwykłe wynagrodzenie z
dzieło danego typu
4)
jeśli ciężko znaleźć podobne dzieło, określa się wynagrodzenie adekwatne do włożonego wkładu pracy
9
notował: Paweł Wąchała
9
Wynagrodzenie może być określone ryczałtowo lub kosztorysowo. Kosztorys jest zestawieniem planowanych prac i
kosztów. Ryczałt to stała kwota, na jaką strony się umawiają, bez względu na ewentualne koszty i rozmiar pracy.
Kosztorys może się zmieniać (koszty wzrosły, jeśli zmienią się ceny i stawki, to wykonawca może żądać ustalenia
nowego kosztorysu), natomiast ryczałt jest stały (niezależny od kosztów i włożonego wkładu pracy). Wyjątek:
pomimo tego, że ryczałt jest stały, może zdarzyć się tak, że w trakcie wykonywania dzieła nastąpi istotna zmiana w
stosunku społeczno-gospodarczym. Gdyby wykonanie dzieła groziło rażącą stratą, to strony mogą wystąpić do sądu z
wnioskiem o rozwiązaniem umowy lub podniesienie ryczałtu (klauzula rebus sikstancibus [jakkolwiek to się pisze :/] –
klauzula zmieniających się okoliczności).
Przyjmujący zamówienie na dzieło przyjmuje taką samą odpowiedzialność jak przy umowie sprzedaży, z tytułu
rękojmi. Jeśli przyjmującym zamówienie jest przedsiębiorca, a zamawiającym konsument, występują zasady jak przy
sprzedaży konsumenckiej.
Gdyby okazało się, że dzieło ma wady, zamawiający może wyznaczyć wykonawcy termin, w którym wykonawca ma
usunąć wady, z zastrzeżeniem, że jeśli wady nie zostaną usunięte, to zamawiający od umowy odstąpi (rękojmia –
prawo do odstąpienia od umowy lub obniżenia ceny). Przyjmujący może odmówić wykonania naprawy dzieła, jeśli
koszt naprawy przekracza wartość dzieła. Gdy wad usunąć się nie da, zamawiający może od umowy odstąpić.
Wynagrodzenie jest płatne po wykonaniu dzieła (ewentualnie etapami). Wybór opcji: odstąpienie od umowy czy
obniżenie wynagrodzenia, zależy od tego, czy wady są istotne.
Czym jest zaliczka, a czym zadatek? Zaliczka i zadatek to określone kwoty, które wpłacamy w związku z umową, jaką
zawarliśmy. W przepisach uregulowana jest zaliczka a nie zadatek. Jeśli w umowie wpisane jest, że wpłacono jakąś
kwotę bez określenia jej roli, przyjmuje się, że mowa o zaliczce. Zaliczka przepada, jeśli zleceniodawca się rozmyśli.
Jeśli wykonawca nie może wykonać dzieła w terminie, to musi oddać zaliczkę. Strona, która wzięła zadatek, a dzieła
nie wykonała, ma obowiązek zwrócić zadatek w podwójnej wysokości!
Zaliczkę czy zadatek można również dać sprzedawcy w przypadku umowy kupna-sprzedaży.
Umowa zlecenia – przez umowę zlecenia, przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania czynności prawnej na
rzecz zlecającego. Również czynności faktyczne mogą być przedmiotem zlecenia (rozwożenie pizzy, roznoszenie
ulotek). Umowa zlecenia jest umową starannego działania, co oznacza, że zleceniobiorca ma obowiązek wykonywać
to, co jest przedmiotem zlecenia, z należytą starannością, ale nie ma obowiązku osiągnięcia ostatecznego rezultatu.
Przykład: adwokat reprezentujący klienta przed sądem. Nie musi on doprowadzić do konkretnego wyroku, bo nie ma
na niego wpływu.
Z wszelakiej maści fachowcami należy zawierać więc umowę o dzieło!
Przyjmując umowę o dzieło jako wykonawca, nie musimy wykonać dzieła samodzielnie, chyba, że jest ono zależne od
naszych własnych, konkretnych cech. W umowie powinno się określić, jak dzieło ma wyglądać. Jeśli dzieło przekazało
się do wykonania komuś, kto wykonał je nieprawidłowo, przyjmujący zamówienia ponosi odpowiedzialność za osoby,
którymi się posłużył. Może się tej odpowiedzialności pozbyć, jeśli udowodni, że niewykonanie umowy lub szkoda
wynikła w skutek działania siły wyższej lub działania osób trzecich, za które nie ponosi odpowiedzialności.
W przypadku umowy o zlecenie, zlecenie do wykonania można komuś przekazać, jeśli wynika to z samej umowy,
wynika to ze zwyczaju, gdy jest się zmuszonym przez okoliczności. We własnym interesie zleceniobiorca powinien
poinformować zleceniodawcę o przekazaniu zlecenia. W przeciwnym wypadku zleceniobiorca ponosi
odpowiedzialność za wszystkie winy osoby trzeciej osoby trzeciej wykonującej zlecenie – tak jak za czyn własny! Jeśli
zleceniobiorca poinformował o przekazaniu zlecenia do wykonania zleceniodawcę, też ponosi odpowiedzialność, ale
zmienia się płaszczyzna odpowiedzialności, ponosi wtedy odpowiedzialność na zasadzie winy w wyborze (przekazał
zlecenie do wykonania niewłaściwej osobie). Od odpowiedzialności na zasadzie winy w wyborze można się uwolnić,
kiedy się udowodni, że dana osoba trzecia posiadała odpowiednie kwalifikacje do wykonania zlecenia, lub zajmowała
10
notował: Paweł Wąchała
10
się tym zawodowo/stale.
Czy można odstąpić od umowy zlecenia? Tak. Zarówno zleceniobiorca, jak i zleceniodawca, mogą wypowiedzieć
umowę przed upływem terminu, na jaki została ona zawarta. Jeśli powód jest uzasadniony (np. likwidacja
działalności, choroba), to strony mają obowiązek tylko nawzajem się rozliczyć – zleceniodawca ma zapłacić za to, co
zostało wykonane itd. Gdy któraś ze stron wypowiada umowę bez uzasadnionego powodu, to oprócz tego, że strony
mają obowiązek rozliczyć się nawzajem, to jeszcze strona, której wypowiedziano umowę, może dochodzić
odszkodowania na straty poniesione wskutek wcześniejszego rozwiązania umowy.
DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA
Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność handlowa, usługowa, wytwórcza, budowlana oraz
poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobycie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa wykonywana w sposób
zorganizowany i ciągły. Przedsiębiorcą może być osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna
nieposiadająca osobowości prawnej, a wyposażona w zdolność prawną (ułomne osoby prawne) – musi wykonywać
działalność gospodarczą we własnym imieniu.
Za przedsiębiorców uważa się również wspólników spółki cywilnej. Spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą, a jedynie
formą wspólnego prowadzenia działalności gospodarczej. Każdy ze wspólników spółki cywilnej musi złożyć wniosek o
zarejestrowanie działalności gospodarczej na własny rachunek.
Aby prowadzić działalność, należy złożyć wniosek o zarejestrowanie działalności gospodarczej. Wnioski o rejestrację
działalności gospodarczej składa się do Ewidencji Działalności Gospodarczej lub do Rejestru Przedsiębiorców w
Krajowym Rejestrze Sądowym. Osoby fizyczne składają wnioski do EDG, natomiast wszystkie inne podmioty do
Rejestru Przedsiębiorców w KRS.
Ewidencję Działalności Gospodarczej prowadzi wójt/burmistrz/prezydent – wnioski składa się w urzędzie
gminy/miasta. Należy określić siedzibę, datę rozpoczęcia działalności, przedmiot działalności (według PKD – polskiej
klasyfikacji działalności gospodarczej). Jeśli są problemy z określeniem przedmiotu działalności, to w urzędach mają
obowiązek nam pomóc. Wpisuje się numerek przypisany w PKD to danego rodzaju działalności. Aneks rozszerzający
działalność jest nieodpłatny.
ENCYKLOPEDIA PRAWA
wykład V, 29 marca 2011 r.
PKD – Polska Klasyfikacja Działalności Gospodarczej. Wpis do Ewidencji Działalności Gospodarczej ma obowiązek być
zrealizowany do 14 dni od złożenia wniosku. Oprócz tego przedsiębiorca musi złożyć jeszcze 3 inne wnioski. Zgodnie z
ustawą, wszystkie 4 wnioski przedsiębiorca może złożyć w organie ewidencyjnym, ale szybciej jest złożyć je
samodzielnie do odpowiednich organów.
Wnioski: o nadanie REGONU, o nadanie NIPU, do ZUSu o objęcie ubezpieczeniem społecznym lub zgłoszeniu płatnika
składek. REGON – numer statystyczny działalności gospodarczej, wniosek składa się do oddziału Głównego Urzędu
Statystycznego (czas do 14 dni). Wniosek o nadanie albo zmianę NIPu (Numer Identyfikacji Podatkowej) – Urząd
Skarbowy.
NIP musi mieć każdy, kto jest płatnikiem jakiegokolwiek podatku. Niekoniecznie na podstawie umowy o pracę, ale
np. zlecenie, spadek.
Wniosek do ZUSu o objęcie ubezpieczeniem społecznym lub zgłoszeniu płatnika składek. Obowiązku płacenia
ubezpieczenia społecznego nie ma przedsiębiorca-emeryt, osoba opłacająca składkę na KRUS (Rolnicze
Ubezpieczenie Społeczne, dla posiadacza przynajmniej hektara przeliczeniowego gruntu) przez co najmniej trzy lata,
osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę i ma na tej umowie co najmniej minimalne wynagrodzenie (z tej
11
notował: Paweł Wąchała
11
umowy jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne, więc nie musi drugi raz). Od każdej działalności
opłaca się składkę na ubezpieczenie zdrowotne, opłaca się tyle składek, ile prowadzi się działalności.
Minimalne wynagrodzenie – 1386 złotych brutto (netto około 1000) w pełnym wymiarze czasu pracy. W pierwszym
roku po podjęciu pracy, pracodawca może płacić tylko 80% minimalnego wynagrodzenia.
Co obejmuje składka na ubezpieczenie społeczne? Odprowadzana jest ona do ZUSu. Obejmuje ubezpieczenie
emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe. Składka na ubezpieczenie emerytalne to 19,52%, z czego połowę
płaci pracodawca, a drugą połowę pracownik. Ubezpieczenie rentowe – 6% (4,5% pracodawca, 1,5% pracownik),
chorobowe (2,45% - pracownik), wypadkowe (pracodawca – od około 0,8% do 3,3%, w zależności od wypadkowości
na określonym miejscu pracy).
Oprócz tego płacimy składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Jest ona odliczana od podatku i odprowadzana do NFZ.
Przeznaczona na wszelkiego rodzaju usługi lecznicze świadczone przez służbę zdrowia.
Student-przedsiębiorca musi płacić składkę. Do 26 roku życia może pracować na umowę zlecenie i nie ma obowiązku
odprowadzania składki na ubezpieczenie społeczne. Student rozpoczynający działalność, przez 2 dwa lata ma
obniżoną składkę – 350 złotych. KRUS – około 300 złotych kwartalnie. Jest ograniczenie górnej granicy przychodu
100 700 złotych – tyle maksymalnie można podać jako podstawę do obliczenia składki.
Czy wniosek o rejestrację działalności może być odrzucony? Pomijając braki formalne, nie. Tylko wtedy, kiedy
działalność byłaby sprzeczna z prawem. Są też działalności regulowane, objęte koncesją, zezwoleniem – najpierw
trzeba włożyć wniosek o rejestrację działalności, a dopiero później o uzyskanie koncesji, zezwolenia.
Forma płacenia podatku – przedsiębiorca może płacić podatek dochodowy od osób fizycznych na zasadach
ogólnych, zryczałtowany podatek dochodowy od osób fizycznych (jako ryczałt ewidencjonowany lub karta
podatkowa), dochodowy podatek liniowy.
Podatek na zasadach ogólnych - na podstawie książki przychodów i rozchodów opieczętowanej w Urzędzie
Skarbowym. Kolumny – przychód, koszty uzyskania przychodu, dochód. Przychód – suma uzyskana ze sprzedaży
towarów albo usług. Dochód = przychód – koszty uzyskania przychodu. Podatek płaci się od dochodu! Można
dokonywać odliczeń: składki na ubezpieczenie społeczne, ulga rehabilitacyjna (jeżeli jest osobą niepełnosprawną
albo ma takowe na utrzymaniu), ulga internetowa, ulga dla krwiodawców, darowizny (do 6% dochodu przed
opodatkowaniem) na określone cele i nie dla wszystkich podmiotów. Stawki procentowe: 18% i 32%. Do 85526 –
18%.
Zryczałtowany podatek dochodowy od osób fizycznych – do naczelnika US pisze się pismo, żeby wyraził zgodę na
płacenie podatku w ten sposób. Ryczałt ewidencjonowany – stawka procentowa, karta podatkowa – kwota podatku.
Przy ryczałcie ewidencjonowanym płaci się podatek od przychodu, nie od dochodu! Przedsiębiorca prowadzi tylko
ewidencję przychodów. Trzy podstawowe stawki – przy działalności usługowej – 8,5%, przy wytwórczej i budowlanej
5,5%, przy działalności handlowej – 3%. Stawka 20% - dla wolnych zawodów, 17% - przy określonych usługach.
Karta podatkowa – płaci się stałą kwotę co miesiąc (w przypadku małych dochodów kwartalnie). Wysokość stawki
zależy od rodzaju działalności, od liczby pracowników (statystycznie do 3 osób) oraz od liczby mieszkańców
miejscowości, w której jest prowadzona działalność. Korepetycje mogą być opłacane w formie karty podatkowej.
Każdy przedsiębiorca musi mieć rachunek bankowy. Nie może być to rachunek osobisty, musi być to rachunek
przypisany do prowadzonej działalności. Jest on potrzebny do przeprowadzania transakcji, zwrot VATu jest możliwy
tylko na rachunek. Czy każdą transakcję trzeba przeprowadzić za pośrednictwem rachunku? Nie. Tylko wtedy, kiedy
drugą stroną jest inny przedsiębiorca, lub gdy wartość transakcji przekracza 15000 euro.
Dochodowy podatek liniowy – stawka podatku liniowego wynosi 19%, niezależnie od tego, jaki przedsiębiorca ma
12
notował: Paweł Wąchała
12
dochód. Przy podatku liniowym dochodowym nie ma odliczeń od dochodu! Przedsiębiorca powinien mieć dochód co
najmniej 4000 złotych, żeby opłaciło mu się płacić podatek liniowy. Poniżej tej kwoty bardziej opłaci się płacić
podatek na zasadach ogólnych.
Rejestr przedsiębiorców jest częścią Krajowego Rejestru Sądowego. KRS składa się z: Rejestru Przedsiębiorców,
Rejestru Fundacji, Stowarzyszeń i innych organizacji społecznych i zawodowych, Rejestru Dłużników
Niewypłacalnych. KRS jest rejestrem jawnym, każdy może dostać z niego wypis lub zaświadczenie. Bez ograniczenia
każdy z nas ma prawo wglądu do Rejestru Przedsiębiorców. Zaświadczenie lub wypis z dwóch pozostałych rejestrów
musi mieć uzasadniony powód.
Do Rejestru Przedsiębiorców wnioski składają: spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka
komandytowo-akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna, przedsiębiorstwa państwowe,
spółdzielnie, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, oddziały przedsiębiorców zagranicznych i inne osoby prawne.
Spółka zaczyna istnieć po wpisaniu jej do Rejestru Przedsiębiorców, nie wystarczy samo spisanie umowy.
KONCESJE, ZEZWOLENIA, DZIAŁALNOŚĆ REGULOWANA
Koncesja – obejmuje 7 rodzajów działalności:
1.
poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobycie kopalin ze złóż oraz bezzbiornikowe magazynowanie substancji, a
także składowanie odpadów w górotworze (w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych)
2.
wytwarzanie i obrót broni, amunicji i materiałów wybuchowych
3.
energie i paliwa – wytwarzanie, przetwarzanie, magazynowanie, dystrybucja (do pewnej mocy koncesja nie
jest wymagana – ukłon w stronę wiatraków)
4.
ochrona osób i mienia
5.
transport lotniczy
6.
rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych
7.
prowadzenie kasyna gry
Koncesji udziela minister właściwy ze względu na rodzaj działalności. Najpierw składa się wniosek o rejestrację
działalności gospodarczej, a dopiero potem składa się wniosek o koncesję.
Czym się różni koncesja od zezwolenia? Koncesji można nie otrzymać nawet spełniwszy wszystkie warunki,
zezwolenie dostaje się zawsze po spełnieniu wszystkich warunków. Ilość koncesji jest ograniczona. Ministerstwo
może zorganizować przetarg na koncesję. O tym, która oferta zostanie wybrana, decydują… pieniądze. Ministerstwo
określa kwotę, jaką trzeba zapłacić za udzielenie koncesji, a przedsiębiorcy składają oferty wyższe. Ministerstwo
może odmówić udzielenia koncesji, gdy przedsiębiorca nie spełnił warunków, gdy przetarg wygrał ktoś inny, lub ze
względu na bezpieczeństwo lub inny ważny interes publiczny. Organ udzielający koncesji ma prawo kontroli i może
koncesję cofnąć (nie rozpoczęła się działalność, została zakończona, sąd wydał prawomocne orzeczenie zakazujące
prowadzenia działalności). O ponowne udzielenie koncesji można starać się dopiero po upływie 3 lat od
uprawomocnienia się decyzji o jej cofnięciu.
Do każdej działalności (objętej koncesją, zezwoleniem, regulacją) jest odrębna ustawa.
Zezwolenie – 29 rodzajów działalności, np.:
1.
wykonywanie działalności gospodarczej określonej w przepisach ustawy o wychowaniu w trzeźwości i
przeciwdziałaniu alkoholizmowi,
2.
ustawy prawo o ruchu drogowym – produkcja tablic rejestracyjnych,
3.
ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym,
4.
prawo farmaceutyczne,
5.
transport drogowy – zarobkowy przewóz osób/rzeczy (+licencja),
6.
prawo pocztowe,
13
notował: Paweł Wąchała
13
7.
ustawa o doświadczeniach na zwierzętach,
8.
ustawa o tworzeniu i działaniu wielkopowierzchniowych obiektów handlowych.
Zezwoleń udziela organ zależny od działalności, na jaką wymagane jest zezwolenie. Od ministerstw, po terenowe
organy (zarobkowy transport drogowy – Marszałek Województwa).
Działalność regulowana – jeden ze sposobów reglamentacji działalności gospodarczej. Zamiast zezwoleń – Rejestr
Działalności Regulowanych. Najpierw wniosek o rejestrację działalności gospodarczej, potem wniosek o wpis o RDR.
Przykładowo: wyrób alkoholu etylowego – rejestr prowadzi minister właściwy do spraw rynków rolnych, archiwa –
marszałek województwa, usługi detektywistyczne – minister właściwy ds. wewnętrznych.
Wniosek o wpis do RDR składa się wraz z oświadczeniem, że spełnia się warunki do prowadzenia takowej
działalności. Organ ma 7 dni na wpis do RDR. Jeśli od złożenia wniosku upłynęło 14 dni, to przedsiębiorca może
rozpocząć prowadzenie działalności, ale musi to zgłosić właściwemu organowi.
ENCYKLOPEDIA PRAWA
wykład VI, 5 kwietnia 2011 r.
PRAWO PRACY
Pracując na podstawie umowy – zlecenia (umowy o dzieło) przez dłuższy okres czasu, nie mamy prawa żądać od
pracodawcy urlopu ani tzw. „chorobowego” – umowa cywilno-prawna jest regulowana tylko przez kodeks cywilny. Z
ochrony przewidzianej w kodeksie pracy (praw i obowiązków) korzysta osoba, która jest pracownikiem.
Pracownik – osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, mianowania, wyboru, powołania oraz spółdzielczej
umowy o pracę.
Pracodawca – każdy podmiot, który ma prawo występowania w obrocie gospodarczym: osoba fizyczna, osoba
prawna oraz jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej. Każdy z nas może zatrudnić pracownika.
Zatrudnianie: umowa o pracę, ubezpieczenie społeczne, zgłoszenie do inspekcji pracy (do 14 dni).
ZASADY PRAWA PRACY
1.
Każdy z nas ma prawo do swobodnie wybranej pracy (z pewnymi ograniczeniami),
2.
Mamy prawo do wynagrodzenia – państwo określa tylko wysokość minimalnego wynagrodzenia (od stycznia
2011 roku 1386 brutto – do ręki około 1000 złotych),
3.
Prawo do wypoczynku – jest realizowane przez prawo do urlopu pracownika, prawo do dni wolnych od
pracy, prawo do określenia właściwego wymiaru czasu pracy,
4.
Pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom zaspokajanie (w miarę możliwości) potrzeb socjalnych i
kulturalnych – „wczasy pod gruszą”,
5.
Pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom możliwości podnoszenia kwalifikacji i doskonalenia
zawodowego,
6.
Pracodawca ma obowiązek zapobiegania dyskryminacji ze względu na płeć, wiek, wykształcenie, rasę,
narodowość, wyznanie, poglądy, orientację seksualną, wymiar czasu zatrudnienia.
Mobbing – zachowania, uporczywe i długotrwałe, które prowadzą do obniżenia u pracownika oceny własnej
przydatności zawodowej.
Molestowanie seksualne – w ramach mobbingu; zachowania odnoszące się do płci pracownika, które mają charakter
fizyczny (dotknie, klepnie), werbalny (słowny), pozawerbalny (smsy, m@ile).
14
notował: Paweł Wąchała
14
Stalking – wysyłanie natrętnych smsów, maili do pracownika – gdyby doprowadziły do samobójstwa, kara od 3 do 10
lat.
Rodzaje umów o pracę: na czas nieokreślony, na czas określony, na czas wykonywania określonej pracy, na
zastępstwo.
Umowa na zastępstwo – umowa, którą pracodawca podpisuje z pracownikiem na czas usprawiedliwionej
nieobecności własnego pracownika.
Każda z tych umów może być poprzedzona umową na okres próbny – od dwóch tygodni do trzech miesięcy. Może
być zawarta z pracownikiem tylko raz.
Gdy pracodawca zawrze z pracownikiem dwie kolejne umowy na czas określony, to w przypadku zawarcia trzeciej
umowy na czas określony, to ta trzecia sama przekształca się z umowę na czas nieokreślony. Przerwy pomiędzy
rozwiązaniem jednej, a nawiązaniem drugiej, nie mogą być dłuższe niż jeden miesiąc. Przepis łatwo obejść, gdyż dwa
lata temu weszła ustawa antykryzysowa dla przedsiębiorców – do sierpnia tego roku można zawierać nieograniczoną
liczbę umów na czas określony i nie ma automatyzmu przekształcania trzeciej umowy w umowę na czas
nieokreślony.
Umowa o pracę powinna określać jej:
a)
rodzaj,
b)
miejsce,
c)
wynagrodzenie,
d)
czas pracy,
e)
termin rozpoczęcia pracy.
Pracodawca ponadto musi podać pracownikowi dobowy i tygodniowy wymiar czasu pracy, wymiar urlopu, za jaki
okres czasu zapłaci wynagrodzenie w przypadku choroby – wystarczy że poda przepisy, nie musi być w umowie.
Rozwiązywanie umowy o pracę
Umowa o pracę może być rozwiązana z porozumieniem stron, za wypowiedzeniem pracownika lub pracodawcy, bez
wypowiedzenia przez pracownika lub pracodawcę (w tym przypadku muszą zaistnieć konkretne przesłanki po tej
stronie, której się wypowiada), z upływem czas na jaki została zawarta, z dniem wykonania pracy dla której została
zawarta.
Za porozumieniem stron – strony umawiają się, kiedy pracownik odchodzi, nie potrzeba uzasadnienia, bez odprawy.
Rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem – za wypowiedzeniem rozwiązuje się umowa na okres próbny lub na czas
nieokreślony.
Umowę na czas nieokreślony rozwiązuje się za konkretnym okresem wypowiedzenia, który zależy od stażu pracy
pracownika u danego pracodawcy. Pracodawca a -> b -> a => czas się sumuje.
Okres wypowiedzenia: 2 tygodnie dla stażu krótszego niż 6 miesięcy, 1 miesiąc od 6 miesiąc do 3 lat, 3 miesiące
powyżej trzech lat.
Dochodzić swoich praw można w sądzie pracy, gdy zostaliśmy zwolnieni niesłusznie lub niezgodnie z przepisami.
Możemy żądać przywrócenia do pracy albo odszkodowania - przy umowie zawartej na czas nieokreślony. O
przywróceniu lub odszkodowaniu orzeka sąd – może orzec np. odszkodowanie zamiast przywrócenia.
Przy umowie na czas określony możemy żądać wyłącznie odszkodowania.
15
notował: Paweł Wąchała
15
Na każdym wypowiedzeniu musi być pouczenie o prawach pracownika: odwołanie do pracodawcy, następnie
odwołanie do sądu pracy.
Pracodawca ma obowiązek wydać pracownikowi świadectwo pracy, niezależnie od sposobu rozwiązania umowy.
Każdy następny pracodawca ma prawo żądać świadectwa pracy. Świadectwo pracy – miejsce pracy, stanowisko,
rodzaj umowy, wykorzystanie urlopu, czy pracownik korzystał z wynagrodzenia chorobowego, czy pracownik
wykorzystał urlop na żądanie, czy pracownik korzystał ze zwolnienia z tytułu opieki nad dzieckiem do 14 roku życia (2
dni), czy pracownik ma jakieś potrącenia z wynagrodzenia.
Inspekcja pracy sprawuje nadzór i kontrolę nad przestrzeganiem przepisów prawa pracy. PIS – Państwowa Inspekcja
Sanitarna również ma prawo kontroli nad pracodawcą.
Szkolenia: wstępne, podstawowe (BHP, prawo pracy itd.), szkolenia okresowe (co określony czas, w zależności od
stanowiska – robotnicy co roku, pracownicy biurowi co 5 lat).
Gdy pracodawca wypowiada umowę zawartą na czas nieokreślony, musi podać przyczynę uzasadniającą
wypowiedzenie umowy o pracę.
Rozwiązanie bez wypowiedzenia – tak przez pracodawcę jak i pracownika, w obu przypadkach muszą wystąpić
określone przesłanki. Pracodawca może rozwiązać umowę bez zachowania okresu wypowiedzenia, gdy wystąpią:
1.
przyczyny zawinione przez pracownika (zwolnienie dyscyplinarne)
a.
ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych – obowiązki pracownika są określone
w umowie, regulaminie pracy (pracodawca powyżej 20 pracowników ma obowiązek opracowania
regulaminu), w układzie zbiorowym, w kodeksie pracy (pracownik ma przestrzegać dyscypliny,
porządku, dbać o dobrą atmosferę i dobre imię pracodawcy); np. pracownik pije w pracy, przychodzi
pijany, nie wykonuje poleceń służbowych, notorycznie się spóźnia
b.
popełnienie przez pracownika przestępstwa, które uniemożliwia zatrudnianie go na danym
stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub stwierdzone prawomocnym orzeczeniem
sądowym – nie każde przestępstwo się kwalifikuje; np. ucieczka z miejsca wypadku nie jest
przestępstwem upoważniającym pracodawcę do zwolnienia pracownika bez wypowiedzenia
c.
zawiniona utrata uprawnień koniecznych do wykonywania pracy; np. kierowca, który utracił prawo
jazdy
w przypadku w/w okoliczności pracodawca ma na rozwiązanie umowy maksymalnie miesiąc
od kiedy dowiedział się o czynie pracownika będącym przyczyną rozwiązania umowy
2.
przyczyny niezawinione przez pracownika
a.
w przypadku niezdolności do pracy spowodowanej chorobą – choroba trwająca nieprzerwanie przez
okres zależny od stażu pracy u danego pracodawcy: poniżej pół roku, a chorowało się dłużej niż 3
miesiące, lub powyżej sześciu miesięcy, a okres niezdolności do pracy wskutek choroby trwa dłużej
niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia, zasiłku, świadczenia rehabilitacyjnego przez
pierwsze trzy miesiące
b.
inna usprawiedliwiona nieobecność trwająca dłużej niż miesiąc (areszt tymczasowy); po trzech
miesiącach tymczasowego aresztowania umowa o pracę sama wygasa
Przez pierwsze 33 dni (do 50 roku życia) niezdolności do pracy spowodowanej chorobą płaci pracodawca. Jeśli
pracownik jest po pięćdziesiątce, pracodawca płaci tylko po 14 dniach. Później ZUS – przeciętnie jakieś 6 miesięcy.
Przy chorowaniu dłużej niż 30 dni, trzeba mieć orzeczenie o zdolności do pracy. W sumie pracodawca rozwiąże
umowę po 9 miesiącach (bez zachowania okresu wypowiedzenia z przyczyn niezawinionych przez pracownika).
Wynagrodzenie chorobowe stanowi 80% (pracodawca), 100% (choroby w okresie ciąży, choroba spowodowana
wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy), 100% przy chorobie zawodowej. ZUS wypłaca 80%, a świadczenie
rehabilitacyjne – pierwsze trzy miesiące X%, potem 75%.
16
notował: Paweł Wąchała
16
Nie można rozwiązać z pracownikiem umowy w czasie urlopu lub w czasie sprawowania opieki nad dzieckiem.
Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia przez pracownika:
1.
orzeczenie lekarskie stwierdzające, że warunki na danym miejscu są szkodliwe dla pracownika, gdy
pracodawca w terminie określonym w orzeczeniu nie przeniósł pracownika na inne miejsce – przysługuje
odszkodowanie
2.
jeżeli pracodawca dopuszcza się ciężkiego naruszenia praw pracowniczych (brak wypłat, nieterminowe
wypłacanie wynagrodzenia); pracodawca musi wypłacić przynajmniej raz w miesiącu, z dołu, w ostatnim dniu
miesiąca (lub poprzednim, gdy ostatni dzień jest wolny), na formę inną niż gotówka zgodę musi wyrazić
pracownik, w pewnych przypadkach najpóźniej do 10-tego następnego miesiąca;
3.
gdy pracodawca dopuszcza się naruszania dóbr osobistych pracownika = rezygnacja bez wypowiedzenie +
sąd pracy + żądanie odszkodowania
Pracownik zwolniony z przyczyn niezawinionych, który stawi się u pracodawcy do 6 miesięcy, a przyczyny ustały,
powinien „w miarę możliwości” być zatrudniony ponownie.
Urlop ojcowski – tydzień rocznie w 2010/2011, w 2012 dwa tygodnie, do ukończenia przez dziecko 12 miesięcy.
Urlop macierzyński – 20 tygodni na 1 dziecko, 31 tygodni na bliźnięta, 33 trojaczki, 35 czworaczki, 37 pięcioraczki i
więcej. Ojciec może skorzystać z urlopu macierzyńskiego, z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, z urlopu
wychowawczego. Matka musi wykorzystać przynajmniej 14 pierwszych tygodni, resztę tatuś może.
Matka i ojciec muszą być pracownikami w rozumieniu kodeksu pracy, wtedy mogą się wymieniać uprawnieniami
związanymi z macierzyństwem. Gdy np. mamusia jest pracownikiem, a tatuś ma własną działalność gospodarczą –
nie da się!
Pracownik ma prawo do corocznego, nieprzerwanego urlopu, nie może się zrzec urlopu. Ekwiwalent za urlop można
dostać tylko w przypadku rozwiązania albo wygaśnięcia umowy o pracę. Długość urlopu jest zależna od stażu pracy –
20 dni roboczych do 10 lat, powyżej 10 lat pracy 26 dni roboczych. Do stażu pracy wlicza się również okres nauki –
np. dla studiów 8 lat.
Po rozpoczęciu pracy mamy prawo do urlopu po przepracowaniu jednego miesiąca w wysokości 1/12 z
przysługującego nam wymiaru urlopu. Urlop przysługuje w wymiarze proporcjonalnym do przeprowadzonego czasu
– np. po 4 miesiącach: 4/12. Po rozpoczęciu nowego roku kalendarzowego – przysługuje na nowo całość i już 12/12!
Po dwóch latach – w pierwszych miesiącach x/12 z 20, potem (12-x)/12 z 26.
Urlop na żądanie – cztery dni w ramach urlopu, jaki nam przysługuje, które mamy prawo wykorzystać w każdym
czasie bez uzasadnienia, dlaczego. Mamy prawo powiadomić pracodawcę najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu –
przed rozpoczęciem dniówki roboczej. Urlop na żądanie nie może zagrażać interesowi pracodawcy. Pracodawca nie
ma obowiązku dać urlopu, gdy uniemożliwi to zachowanie pracy ciągłej zakładu.