Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych

opracowanie: dr Ewa Gońda

1

dr Ewa Gońda

Audyt w jednostkach sektora finansów

publicznych

Wykład 1
Audyt wewnętrzny a kontrola wewnętrzna w jednostkach

sektora finansów publicznych

2

niezależna czynność sprawdzająca i oceniająca struktury i
działania wewnątrz przedsiębiorstwa;

dostarcza dokładnych analiz, ocen, zaleceń i informacji na
temat sprawdzanych struktur i działań;

sprawdzanie i ocena skuteczności oraz efektywności systemu
kontroli wewnętrznej, a także kontrola i ocena jakości
wykonywania poszczególnych zadań gospodarczych;

usługi doradcze dla pracowników przedsiębiorstwa.

Geneza audytu wewnętrznego w jednostkach sfery finansów
publicznych w Polsce?

Audyt wewnętrzny to…

Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych

opracowanie: dr Ewa Gońda

2

3

Definicje audytu wewnętrznego

Definicja z ustawy o finansach
publicznych z 2009 r.
Audyt wewnętrzny jest dzia

ł

alnością

niezależną i obiektywną, której
celem jest wspieranie ministra
kierującego dzia

ł

em lub kierownika

jednostki w realizacji celów i zadań
przez systematyczną ocenę kontroli
zarządczej oraz czynności
doradcze.
Ocena ta dotyczy w szczególności
adekwatności, skuteczności i
efektywności kontroli zarządczej w
dziale administracji rządowej lub
jednostce.

Definicja IIA
Audyt wewnętrzny jest dzia

ł

alnością

niezależną i obiektywną, której
celem jest przysporzenie
wartości i usprawnienie
dzia

ł

alności operacyjnej

organizacji. Polega na
systematycznej i dokonywanej w
uporządkowany sposób ocenie
procesów: zarządzania
ryzykiem, kontroli i

ł

adu

organizacyjnego, i przyczynia się
do poprawy ich dzia

ł

ania. Pomaga

organizacji
osiągnąć cele dostarczając
zapewnienia o skuteczności tych
procesów, jak również poprzez
doradztwo.

4

Pojęcie wartości dodanej

Wartość dodana usług zapewniających i doradczych polega na
zwiększeniu szans organizacji na osiągniecie celów, wskazaniu
możliwości usprawnienia działalności operacyjnej i/lub
zmniejszeniu ryzyka.

Skorygowane tłumaczenie IIA (marzec 2010 r.)

Audyt wewnętrzny przysparza wartości organizacji (i jej
interesariuszom), kiedy dostarcza obiektywnego zapewnienia
w istotnych kwestiach oraz przyczynia się do skuteczności i
wydajności procesów: ładu organizacyjnego, zarządzania
ryzykiem.

Skorygowane tłumaczenie IIA (styczeń 2011 r.)

Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych

opracowanie: dr Ewa Gońda

3

5

Elementy audytu wewnętrznego

audyt

zarządzanie

ryzykiem

ład

korporacyjny

system

kontroli

zarządczej

6

Cechy audytu wewnętrznego

audyt

wewnętrzny

niezależny

obiektywny

systematyczny

Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych

opracowanie: dr Ewa Gońda

4

7

legalność

gospodarność

celowość

rzetelność

przejrzystość

jawność

Kryteria oceny funkcjonowania jednostki
w ramach audytu wewnętrznego

8

obszar
audytu

obszar
ryzyka

zadanie

audytowe

obiekt
audytu

„Struktura” obszaru audytu

Źród

ł

o: opracowanie w

ł

asne.

Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych

opracowanie: dr Ewa Gońda

5

9

Działalność Starostwa Powiatowego w X

Mienie powiatu

Ochrona środowiska

Zarządzanie zasobami
ludzkimi

Inwestycje i zamówienia
publiczne

System obs

ł

ugi w

zakresie komunikacji

Finanse i księgowość

Pomoc spo

ł

eczna

Systemy informatyczne i
bezpieczeństwo
informacji

Fundusze UE

Promocja i informacja
promocyjne, rozwój
powiatu

O

b

s

z

a

r

y

a

u

d

y

tu

Przedmiotowy zakres audytu wewnętrznego

10

Zarządzanie
i gospodarowanie
nieruchomościami

Mienie powiatu

Obszar
audytu

Obszar
ryzyka

Gospodarka
środkami trwa

ł

ymi

1. Wykorzystanie

i administracja
budynkami oraz
lokalami mieszkalnymi

2. Nabywanie i zbywanie

nieruchomości

3. Gospodarowanie

nieruchomościami
stanowiącymi w

ł

asność

Skarbu Państwa

4. Zarządzanie drogami

powiatowymi

Zadania
audytowe

1. Prawid

ł

owość

prowadzenia ewidencji,
umarzania środków
trwa

ł

ych,

gospodarowania
środkami trwa

ł

ymi

2. Gospodarka środkami

transportu

Przedmiotowy zakres audytu wewnętrznego

Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych

opracowanie: dr Ewa Gońda

6

11

Audyt wewnętrzny prowadzi się w:
1) Kancelarii Prezesa Rady Ministrów;
2) ministerstwach;
3) urzędach wojewódzkich;
4) izbach celnych;
5) izbach skarbowych;
6) Zak

ł

adzie Ubezpieczeń Spo

ł

ecznych, w tym w zarządzanych

przez niego funduszach;
7) Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Spo

ł

ecznego, w tym w

funduszach zarządzanych przez Prezesa Kasy Rolniczego
Ubezpieczenia Spo

ł

ecznego;

8) Narodowym Funduszu Zdrowia.

Podmiotowy zakres audytu wewnętrznego
(1)

12

planowane

dochody

lub wydatki

państwowe jednostki
budżetowe

planowane

przychody

lub

koszty

•uczelnie publiczne
•samodzielne publiczne
zak

ł

ady opieki zdrowotnej,

które nie zosta

ł

y utworzone przez

jednostki samorządu
terytorialnego
•agencje wykonawcze
•państwowe fundusze
celowe

planowane

dochody i przychody

lub

wydatki i rozchody

jednostki samorządu
terytorialnego

>

40

mln z

ł

Podmiotowy zakres audytu wewnętrznego
(2)

Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych

opracowanie: dr Ewa Gońda

7

13

Dodatkowo audytem wewnętrznym są objęte jednostki
sektora finansów publicznych:

jeśli kierownik jednostki podejmie decyzję o prowadzeniu
audytu wewnętrznego;

jeśli minister kierujący określonym dzia

ł

em zobowiąże

daną jednostkę do przeprowadzenia audytu.

Podmiotowy zakres audytu wewnętrznego
(3)

14

audyt finansowy

poprawność, kompletność sprawozdań finansowych oraz ich
zgodność z obowiązującymi przepisami prawa,
prawid

ł

owość przeprowadzonych transakcji,

oszczędność, wydajność i skuteczność wszystkich realizowanych
dzia

ł

ań.

audyt operacyjny

wydajność i skuteczność systemów w ramach jednostki,
wydajność i skuteczność funkcjonowania jednostek
organizacyjnych,
efektywność zarządzania.

audyt informatyczny

zabezpieczenie baz danych oraz sprzętu
wiarygodność, poufność, integralność, bezpieczeństwo i
dostępność informacji

Rodzaje audytu wewnętrznego

Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych

opracowanie: dr Ewa Gońda

8

15

−

ocena systemu zaopatrzenia, produkcji i zbytu

−

ocena zarządzania należnościami i

zobowiązaniami

−

ocena systemu gromadzenia i wydatkowania

środków pieniężnych

Polega na monitorowaniu
funkcjonujących w jednostce
systemów

Systemów

−

ocena realizacji celów operacyjnych i

długookresowych

−

badanie efektywności działalności

−

badanie gospodarności ośrodków

odpowiedzialności

Obejmuje ocenę efektywności,
skuteczności i oddziaływania
zdarzeń na funkcjonowanie
jednostki

Działalności

−

badanie dowodów księgowych

−

sprawdzanie zapisów w księgach

rachunkowych

−

ocena organizacji rachunkowości

−

analiza i ocena sprawozdań finansowych

−

sprawdzenie efektywności wykorzystania

majątku jednostki

−

badanie płynności finansowej

−

ocena sposobu finansowania działalności

Dotyczy oceny sprawozdań
finansowych zgodnie ze
standardami rewizji finansowej

Finansowy

Zastosowanie

Charakterystyka

Rodzaj audytu

Rodzaje audytu wewnętrznego (1)

16

−

ocena funkcjonowania jednostek

organizacyjnych firmy

−

ocena technologii i produktów

−

ocena kontaktów z otoczeniem zewnętrznym

ocena procesów rozwoju kadr i kultury
organizacyjnej

−

ocena bezpieczeństwa systemów

informatycznych

Opiniuje obszary badania pod
względem ich zgodności z
celami organizacji

Operacyjny

−

ocena zgodności umów z przepisami prawa

−

ocena przestrzegania przepisów regulujących

działalność jednostki

−

ocena przestrzegania zasad rachunkowości

−

ocena przestrzegania terminów

sprawozdawczych

−

ocena jakości produktów z wymogami

krajowymi i międzynarodowymi

Analiza oceniająca i
sprawdzająca, czy działania
jednostki są zgodne z
procedurami, wytycznymi i
aktami prawnymi

Zgodności

Zastosowanie

Charakterystyka

Rodzaj audytu

Źród

ł

o: opracowanie w

ł

asne na podstawie: K. Winiarska, Audyt wewnętrzny 2008, Difin, Warszawa 2008, s. 31.

Rodzaje audytu wewnętrznego (2)

Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych

opracowanie: dr Ewa Gońda

9

17

Różnice między audytem wewn. i audytem zewnętrznym

Audyt wewnętrzny

Audyt zewnętrzny

audytor wewnętrzny
zatrudniony w jednostce (od
01.01.2010 r. może być
usługodawca)

audytor zewnętrzny służy
podmiotom zewnętrznym

służy interesom organizacji

służy instytucjom zewnętrznym

skupia się na wydarzeniach
przyszłych

koncentruje się na badaniu
zdarzeń zaistniałych

ocenia wszystkie obszary
działalności instytucji –
zarówno finansowe, jak i nie
finansowe

skupia się przede wszystkim na
badaniu aspektów finansowych
działalności instytucji

przeprowadza swoje czynności
w sposób nieprzerwany

przeprowadza swoje czynności
najczęściej raz w roku

dobrze zna swoją instytucję

zapoznawanie się z instytucją w
trakcie realizacji zadania
audytowego

bezpośrednio zaangażowany w
zapobieganie i wykrywanie
nieprawidłowości

wpływ nieprawidłowości na
rzetelność sprawozdań
finansowych.

18

środki funkcjonalne, za pośrednictwem których
kierownictwo jednostki zdobywa pewność ze źródeł
wewnętrznych, że procesy, za które ono odpowiada,
przebiegają w sposób minimalizujący
prawdopodobieństwo wystąpienia oszustwa, błędu czy
nieekonomicznych lub nieskutecznych praktyk.

Kontrola wewnętrzna wg INTOSAI

Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych

opracowanie: dr Ewa Gońda

10

19

Kontrola wewnętrzna obejmuje całość zasad i procedur
przewidzianych i przyjętych przez kierownictwo
jednostki, aby uzyskać zapewnienie, że:

jednostka osiąga swoje cele w sposób oszczędny, wydajny i
efektywny,

jednostka działa zgodnie z przepisami prawa oraz aktami
wewnętrznymi i wytycznymi kierownictwa,

zasoby rzeczowe i informacyjne jednostki są chronione,

zapobiega się i wykrywa błędy oraz nieprawidłowości,

informacje finansowe i zarządcze są rzetelne i tworzone
terminowo.

20

„proces wykonywany przez zarząd, kierownictwo,
a także inny personel, którego celem jest dostarczenie
racjonalnego zapewnienia dotyczącego osiągania celów
w trzech kategoriach: operacyjnej, finansowej i
zgodności."

Kontrola wewnętrzna wg Raportu COSO

Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych

opracowanie: dr Ewa Gońda

11

21

Kontrola

Każde działanie podejmowane przez kierownictwo, radę i inne
osoby w celu zarządzenia ryzykiem i zwiększenia
prawdopodobieństwa osiągnięcia ustalonych celów.

Kierownictwo planuje i organizuje działania wystarczające do
uzyskania racjonalnego zapewnienia, że ogólne i szczegółowe
cele organizacji zostaną zrealizowane.

Kierownictwo kieruje też wykonaniem tych działań.

21

Skorygowane tłumaczenie IIA

22

Promowanie prawidłowych, oszczędnych, wydajnych i
skutecznych działań oraz produktów i usług wysokiej jakości,
zgodnie z założeniami przyjętymi przez organizację,

Zabezpieczenie zasobów przed ich utratą w wyniku
marnotrawstwa, nadużyć, złego zarządzania, błędów, oszustw
lub innych nieprawidłowości.

Przestrzeganie prawa, zarządzeń i wytycznych kierownictwa,

Gromadzenie i utrzymywanie zbioru wiarygodnych danych
finansowych i administracyjnych oraz ich rzetelne
przedstawianie w terminowo składanych raportach.

Zadania kontroli wewnętrznej

Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych

opracowanie: dr Ewa Gońda

12

23

Etapy procesu kontroli wewnętrznej

24

ogół działań podejmowanych dla zapewnienia realizacji celów
i zadań w sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i
terminowy.

Cel kontroli zarządczej - zapewnienie w szczególności:
1) zgodności działalności z przepisami prawa oraz procedurami
wewnętrznymi;
2) skuteczności i efektywności działania;
3) wiarygodności sprawozdań;
4) ochrony zasobów;
5) przestrzegania i promowania zasad etycznego
postępowania;
6) efektywności i skuteczności przepływu informacji;
7) zarządzania ryzykiem.

KONTROLA ZARZĄDCZA wg ustawy o fp z
2009 r. (art. 68)

Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych

opracowanie: dr Ewa Gońda

13

25

Kryterium

Kontrola wewnętrzna

Audyt wewnętrzny

Zakres
podmiotowy

Prowadzona we wszystkich jsfp

Prowadzona w jsfp określonych w
ustawie o finansach publicznych z
2009 r.

Zakres
przedmiotowy

Dotyczy procesów gromadzenia
i dysponowania środkami
publicznymi oraz
gospodarowania mieniem

Dotyczy systemów zarządzania i
kontroli w jednostce; obejmuje
czynności doradcze

Cel

Wykrycie błędów i
nieprawidłowości oraz
sprawców. Ochrona majątku
jednostki i wzmocnienie
zarządzania

Zapewnienie o prawidłowym
działaniu i efektywności
systemów kontroli wewnętrznej i
zarządzania. Usprawnienie
działalności jednostki – wniesienie
wartości dodanej.

Obszar działania

W szczególności - finanse

Wszystkie dziedziny działalności

Osoby realizujące

Kierownik jednostki, główny
księgowy, upoważnieni
pracownicy

Audytor wewnętrzny

Charakter oceny

Indywidualna – obejmuje
działania zarządcze kierownika
oraz działania poszczególnych
pracowników

Systemowa – dotyczy
mechanizmów działania

Źród

ł

o: Opracowanie w

ł

asne na podstawie: Kiziukiewicz 2009, s. 35.

Różnice między kontrolą wewnętrzną i audytem wewnętrznym

26

Kontrola

wewnętrzna

Audyt

wewnętrzny

Prewencja

Detekcja

Korekcja

Prewencja

Detekcja

Korekcja

System kontroli w jsfp

Audyt wewnętrzny a kontrola wewnętrzna
(zarządcza)