NAUKA ADMINISTRACJI
I POJĘCIA OGÓLNE
1.Pojęcie nauki administracji.
Pojęcie nauki administracji pojmowane jest różnie:
J. Starościak
określa naukę adm. jako naukę o „związku zjawisk
zachodzących w procesie administrowania,
M. Jełowiecki
twierdzi, że nauka adm. zajmuje się „organizacją i
funkcjonowaniem administracji państwowej”,
S. Kowalewski
mówi, że nauka o administrowaniu stanowi dyscyplinę
dotyczącą badań prawidłowości występujących w dziedzinie zjawisk
administracyjnych.
Nauka administracji jest dziedzina wiedzy o charakterze społecznym (Z.
Leoński), która ma dwa podstawowe zadania:
badanie administracji rzeczywistej - istniejącej w rzeczywistości
(obserwujemy przepisy prawne) i jest to pojęcie deskryptywne,
wyciąganie wniosków, dokonywanie ocen (de lege ferenda – wnioski
na przyszłość).
Przedmiotem nauki administracji jest administracja publiczna. Jednakże
administracja publiczna stanowi również przedmiot zainteresowań innych
dziedzin nauki np. nauki prawa administracyjnego (która bada przepisy
prawne regulujące administrację publiczną), socjologii, psychologii.
Administracja działa w otoczeniu:
prawa,
polityki,
ekonomii,
Zakres przedmiotowy nauki administracji:
badanie struktur administracji,
badanie działalności administracji,
kadry administracji,
kierowanie w administracji,
badanie administracji w kontekście społeczno- politycznym,
Elementy prawa do dobrej administracji:
racjonalność działania,
szybkość działania,
sprawność działania,
kompetencje działania,
legalność działania,
prawo do szybkiego załatwienia sprawy,
prawo do ochrony praw nabytych
2.Kształtowanie się nauki administracji.
Administracja istnieje odkąd istnieje państwo ale badania nad nią miały
miejsce dopiero od XVII – XVIII w. (w okresie absolutyzmu – państwo
utożsamiane z monarchą – Ludwik XIV „Państwo to ja”) kiedy to
zastosowano w państwie hierarchię urzędników, na której czele stał
monarcha. Obywatel nie miał możliwości stosowania środków
odwoławczych (czyli prawa do remonstracji). Istniała centralizacja.
W tym okresie pojawiają się pierwsze prace związane z badaniem nauki
administracji. Były to pewne koncepcje naukowe nad administracją
publiczną, które głosili tzw:
Kameraliści i policyści – (Niemcy) głosili koncepcje naukowe nad
administracją, opisywali poszczególne działy tzw. policji. Nie stworzyli
jednolitej metody badawczej.
L. von Stein – prof. Uniwersytetu w Wiedniu. Uważano go za twórcę
nauki adm.. Głosił poglądy, że administracja była każda działalność
państwa z wyłączeniem ustawodawstwa, badał administrację z punktu
widzenia ekonomicznego, politycznego, filozoficznego. Nie stworzył żadnej
metody badawczej.
F. Taylor (wydał „shop managment”) zwracał uwagę na
usprawnienie pracy jednostki. Rozwojowi wydajności sprzyjały:
standaryzacja narzędzi, ścisła kontrola i ewidencja pracowników, nacisk na
wzrost kwalifikacji. W Polsce jego poglądy głosił Karol Adamiecki.
Koniec XIX w, początek XX w:
J. Jastrow (Niemiec). Wg niego nauka adm. zajmuje się tym jak się
administruje i jak należy administrować.
F. Stier – Somlo (Niemiec). Wprowadził podział wiedzy
administracyjnej na: prawo administracyjne, naukę administracji, politykę
administracyjną. Wg niego nauka adm. opisuje, analizuje i systematyzuje
rzeczywistość administracyjną.
Max Weber (Niemiec) twórca modelu organizacji, którą określił jako
organizację biurokratyczną.
H. Fayol (Francja) jeden z twórców naukowych podstaw organizacji
pracy i zarządzania. Zajmował się głównie problemami zarządzania
przedsiębiorstwami, na tej podstawie wprowadził zasady bardziej ogólne,
odnoszące się do administracji państwowej. Jest twórcą nauki adm. jako
nauki społecznej. Twierdził, że w przedsiębiorstwie można wyróżnić sześć
grup funkcji: techniczną, handlową, finansową, ubezpieczeniową,
rachunkową, administracyjną. Natomiast funkcja administracyjna składa
się z: przewidywania, organizowania, rozkazywania, koordynowania,
kontrolowania. Podział ten znalazł zastosowanie w badaniach nad adm.
publiczną (Zieleniecki, Leoński, Knosala, Kotarbiński).
Polska – XVIII – XVIII w. i początek XIX w. - demokracja szlachecka:
Józef Oczapowski,
Fryderyk Skarbek,
Aleksander Okolski,
Stanisław Staszic (zaczął działalność w XVIII w.).