Encyklopedia prawa.
Wykład VIII
Sankcję karną wymierza państwo za zachowania szczególnie społecznie niebezpieczne w rodzaju zabójstwa, kradzieży, rozboju itp. Kara w założeniu powinna polegać na tym, że osoba, którą na karę się skazuje odczuwa tą karę jako większą dolegliwość niż gdyby postąpiła zgodnie z prawem. Chodzi o to by osoba, która np.: chce coś ukraś wiedziała, że spotka ją kara która będzie dla niej większą dolegliwością niż zalety ze złamania prawa. Zwolennicy ostrego karania uważają, iż przestępcy przed popełnieniem przestępstwa zastanawia się nad tym, jaka jest za to kara. Inni uważają, iż przestępca nie zastanawia się nad karą, gdyż uważa, że nie zostanie złapany przez policję. Przestępca zastanawiałby się nad karą jeśli skuteczność organów ścigania była by w okolicach 100% wykrywalność, natomiast jeśli skuteczność wyłapywania przestępców jest niewielka przestępca nie myśli nad karą, ponieważ nie uważa że zostanie złapany. Stad uważa się, że czynnikiem ograniczającym przestępstwa jest nieuchronność kary, a nie jej surowość.
W Polsce istnieją kary:
Pozbawienia wolności na jakiś czas, albo na zawsze (dożywotnie więzienie)
Kara dolegliwości majątkowej (grzywna)
Kara polegająca na pozbawieniu możliwości wykonywania zawodu. Dotyczy szczególnych zawodów jak: kierowca, lekarz, policjant, nauczyciel akademicki
Kara polegająca na deprecjacji osoby ukaranej w oczach opinii publicznej. Np.: Przeproszenie przez osobę która dokonała zniesławienia.
Najbardziej dolegliwą karą jest kara śmierci. W Polsce jak i w wielu innych krajach została zniesiona.
Według teorii prawa karnego kara ma podwójne znaczenie.
Powinna zniechęcać społeczeństwo do popełniania przestępstw (prewencja ogólna)
Prewencja zmierzająca do tego, by osoba, która popełniła przestępstwo zniechęcić do popełniania przestępstw (prewencja szczególna)
Recydywa - jest ot kolejne przestępstwo tego samego rodzaju. Np.: Ktoś ukradł samochód, a po wyjściu z więzienia robi to samo.
Sankcja egzekucji - wyegzekwowanie od osoby postępującej wbrew prawu postępowania zgodnie z prawem, czyli to musi być czyn niezgodny z prawem, który nie wyrządził nieodwracalnych skutków. Jeśli ktoś dokonał jakiegoś czynu nieodwracalnego, to nie ma sensu stosowanie sankcji egzekucji. Np.: Ktoś kupuje samochód na raty wpłaca pierwsze raty i otrzymuje samochód, ale nie wpłaca kolejnych rat. Sankcja egzekucji polegała by w tym przypadku na wymuszeniu na osobie spłaty zaległych rat, oraz wpłacanie kolejnych. W sankcji tej nie chodzi o zrobienie przykrości tej osoby, tylko o wyegzekwowanie tego do czego ta osoba się zobowiązała.
Sankcja nieważności - dotyczy pewnych specyficznych zachowań, ponieważ sankcją nieważności mogą być objęte tylko działania o charakterze umownym. Np.: zawarcie małżeństwa, może być unieważnione, jeśli jeden z małżonków, lub oboje składali dokumenty wyrażające chęć zawarcia małżeństwa pod przymusem.
Sankcja rozsiana - sposób reakcji społeczeństwa na nie przestrzeganie prawa przez innych obywateli lub organy państwa. Polega na krytycznym stosunku do postępowania danej osoby lub grupy osób. Np.: reakcja na wyrok w sprawie kopalni „Wujek” i „Manifest lipcowy”. Sankcja ta jest reakcją na treść wyroku sadowego. Jest najlepiej, jeśli ta sankcja rozsiana jest zgodna z wyrokiem sądu. Jeżeli reakcja na wyrok w formie sankcji rozsianej jest nagminna to znaczy, że wymiar sprawiedliwości nie działa skutecznie.
Struktura przepisu i normy prawnej.
Przepis prawny jest jednostką redakcyjną tekstu prawnego. Czyli jeśli bierzemy np.: Konstytucję to są w niej poszczególne artykuły, które dzielą się w większości przypadków na ustępy, czyli drobniejsze elementy wchodzące w artykuł. Przepisami prawnymi w tym wypadku są artykuły.
Normy prawne to wypowiedzi o charakterze normatywny, które są interpretacją przepisów i mówią nam co wolno robić, co jest dozwolone a co zakazane. Jest to wypowiedź, która powinna udzielić odpowiedzi na co najmniej trzy pytania:
Kto i w jakich okolicznościach ma się zachować w określony sposób?
Jak ma się zachować ten adresat normy, gdy znajdzie się w tych okolicznościach?
Jak zareaguje państwo jeżeli adresat nie zachowa się tak jak tego wymaga prawo?
Stad uważa się że norma prawna składa się z trzech części:
Hipotezy - ta część normy, która dotyczy pierwszego pytania. Wskazuje kto jest adresatem i okoliczność w jak i sposób ten adresat ma się w dany sposób zachować.
Dyspozycji - Uważana jest często za najważniejszą cześć normy. Mówi w jaki sposób adresat normy ma się zachować w okolicznościach wskazanych w hipotezie, czyli kto i jaki sposób ma się zachować wobec danej normy prawnej
Sankcji - jest to sposób reakcji państwa, jeśli adresat normy postępuje niezgodnie z wymogami normy. Jeśli adresat w okolicznościach, o których mówi norma zachować się w sposób poprawny to sankcja nie jest stosowana
Możemy wyróżnić dwa typy adresatów:
Pierwotny - wskazany w hipotezie normy prawnej
Wtórny - organ państwa, który jest wskazany w sankcji do ścigania adresata pierwotnego w wypadku niedostosowania się do normy.
Przykład:
Jest norma prawna, która nakazuje lekarzowi w wypadku pomoc ofiarom wypadku. Adresatem będzie lekarz, który znajduje się w następujących okolicznościach, czyli jest świadkiem wypadku, gdy jest sytuacja zagrożenia zdrowia i życia ofiar. Dyspozycja: Lekarz nie może przejść obok tego obojętnie tylko udzielić pomoc ofiarom. Jeśli lekarz udzieli pomocy to wszystko w porządku, jeśli nie udzieli pomocy, a zostanie rozpoznany, to inne organy państwowe mają za zadanie zbadać czy ta osoba jest lekarzem, czemu nie udzieliła pomocy itp.
Rodzaje norm prawnych.
Możemy mówić o normach prawnych z punktu widzenia ich mocy prawnej. Największą moc prawną mają normy zawarte w konstytucji, mniejszą w ustawach i w rozporządzeniach. Moc prawna świadczy o tym, że jeśli znajdziemy w ustawie normę prawną niezgodną z konstytucją to jesteśmy zobowiązani przestrzegać normy z konstytucji.
Innymi normami są normy które wyznaczają:
Obowiązek - mogą coś nakazywać, ale przed wszystkim określają sposób zachowania (np.: norma ograniczająca prędkość w mieście do 50 lub 60 km/h)
Nadają pewne uprawnienia - umożliwiają adresatowi wybór zachowania (np.: norma uprawniająca do kształcenia się w szkole wyższej)
tak zwane normy wolnościowe - przyznają adresatowi pewną wolność zachowania (np.: norma mówiąca o wolności sumienia i wyznania, mówiąca, że żaden organ nie może ingerować w wiarę, sumienie danego obywatela)
Normy dzielimy także na:
Normy konkretne - te normy które zawierają pełen opis wymaganego zachowania adresata.
Norma odsyłająca - sama nie wskazuje w jaki sposób adresat ma się zachować, ale odsyła do innych aktów prawnych, która mówi jak adresat ma się zachować. Spotyka się je wtedy, kiedy się nie chce w tym samym akcie prawnym powtarzać tego samego.
Normy blankietowe - są to normy, które nie określają konkretnego zachowania i nie odsyłają do innych norm prawnych, tylko zapowiadają, ze w przyszłości jakaś sprawa zostanie uregulowana w określony sposób.