Psychologia z elementami teorii osobowości

Wykład XII

(Psychologia pracy)

Wyróżnia się dwa typy psychologii

1. Psychologia Teoretyczne - określana naukowo- akademicką

2. Psychologia Stosowana - W psychologii stosowanej wyodrębnia się trzy wielkie działy

• Psychologia pracy

• Psychologia wychowawcza

• Psychologia kliniczna.

Rozwój zawodowy.

Jest procesem przebiegającym ramach ogólnego rozwoju człowieka.

Rozwój zawodowy jest to społecznie pożądany proces przemian kierunkowych jednostki (ilościowych i jakościowych), które warunkują jej aktywny i społecznie oczekiwany udział w przekształcaniu oraz doskonaleniu samego siebie i przez to swojego otoczenia materialnego, społecznego i kulturowego.

Na temat rozwoju zawodowego jest wiele teorii. Początki rozwoju zawodowego opracował Frank Person.

Jest kilka teorii rozwoju zawodowego.

1. Teoria cech i czynników.- pierwsze osoby opracowujące te teorie zakładali, że cechy człowieka można obliczyć, a potem je z kwantyfikować. Uważali, że zdolności człowieka można zmierzyć i zależnie od tego dobrać zawód dla tej osoby. Wyróżnia się sześć typów osobowości. Opracował je Holland.

Typy osobowości w środowisku pracy

• realistyczny - wykwalifikowany, konkretny, uzdolniony, techniczny, mechaniczny (np.: inżynier, mechanik)

• konwencjonalny - zorganizowany, praktyczny, uległy (np.: księgowy, kasjer, pracownik biurowy)

• przedsiębiorczy ­- przekonujący, otwarty, werbalny (np.: akwizytor, zarządzający, przedsiębiorca)

• badający - naukowy, abstrakcyjny, analityczny (np.: badacz, programista komputerowy, technik laboratoryjny)

• artystyczny - twórczy, o rozwiniętej wyobraźni i estetyce (np.: muzyk, malarz, pisarz)

• społeczny - oświatowy, zorientowany na usługi, nawiązujący kontakt z ludźmi (np.: dozorca, nauczyciel pielęgniarka)

• Teoria psychodynamiczna - koncepcję tę rozwijali Anne Roe i .... Jest tu trochę inne podejście na temat rozwoju osobowego. Teoria ta zakłada, ze to kim będziemy w przyszłości, wynika z tego jakie są interakcje między dorosłymi a dziećmi. Anne Roe określiła kilka typów relacji między rodzicami a dzieckiem:

• Emocjonalne ukierunkowanie na dziecko - jest to jedna z form nadopiekuńczości. Dzieci wychowywane w ten sposób oczekują w przyszłości ciągłego otrzymywania informacji zwrotnych. Często wybierają zawody ukierunkowane za zwracanie uwagi innych (np.: artysta)

• Unikanie dziecka - można wyróżnić dwie formy. Jednostki tak ukierunkowane wybiorą kategorie techniczne.

• Akceptacja dziecka - Może mieć charakter:

• doraźny

• opiekuńczy

Wspiera rozwój osobowy.

3. Teoria rozwoju - Opracował ją Donald Super. Spoglądano na problem bardziej wszechstronnie. Mocno podkreśla się idee „samego siebie”. Według tej teorii rozwój zawodowy jest to proces wdrażania obrazu samego siebie. Mówi się też, że poglądy ludzi są odzwierciedlone w tym co robią.

Człowiek w rozwoju zawodowym przechodzi etapy:

• Wzrost - od urodzenia do 14 roku życia.

• Poszukiwanie - od 15 do 24 lat. Głównym zadaniem w tym etapie jest zbadanie świata pracy i ustalenie preferencji zawodowych.

• Zajęcie pozycji (establishment) - Wiek 25-44 lata Dzieli się on na dwa dalsze etapy. Etap prób (25-30) oraz zdobywania (31-44)

• Utrzymanie - wiek 45-64 lat. W ramach, którego głównym zadaniem jest utrzymanie tego, co zostało już osiągnięte

• Odchodzenie - Od 65 lat do śmierci. Jest czasem uwalniania się od pracy i znalezienia innych źródeł satysfakcji. Dzieli się na dwa etapy: spowolnienia, odpoczynku.

Donald Super twierdził, że wybór zawodu rządzi się tymi samymi prawami w odniesieniu do wszystkich jednostek. Pojęcie JA zaczyna się krystalizować w okresie dorastania. Jednym z ważniejszych twierdzeń Supera jest stwierdzenia, że stopień satysfakcji jednostki, jest proporcjonalny do stopnia w jakim jest w stanie dopasować swoje pojęcie JA. Praca i zawód jest głównym czynnikiem kształtowania się osobowości człowieka.

Zmienne psychologiczne mające wpływ na rozwój:

• Inteligencja

• Zdolności

• Zdolności specjalne

• Zainteresowania

• System wartości i postawy wartościujące

• Potrzeby

• Osobowość

• Typ temperamentu

• Poczucie tożsamości

Rozwój zawodowy człowieka.

Do najważniejszych decydujących o rozwoju zawodowym człowieka należą uwarunkowania psychologiczne takie jak:

• Zainteresowania i zamiłowania

• Zdolności i uzdolnienia kierunkowe

• Plany i aspiracje życiowe

• Wiedza i doświadczenie indywidualne

• Motywy działania

• Postawy i nastawienia do rzeczywistości

• Cech temperamentu.

Psychologiczną wiedzę o człowieku pracującym możemy ująć w trzy działy:

1. Wiedza o „osobowości zawodowej”, czyli wiedza o tych cechach osobowości człowieka pracującego, które są ważne dla wykonywania danej pracy zawodowej i które w pracy przejawiają się i kształtują.

2. Wiedza o „pracy żywej”, czyli wiedza o czynnościach wykonywanych przez człowieka pracującego w danym zawodzie lub na danym stanowisku.

3. Wiedza o „przystosowaniu pracy do człowieka” czyli wiedza o takich cechach procesu technologicznego, materiałów, narzędzi, warunków pracy oraz systemu organizacji pracy, które są ważne ze względu na ludzkie możliwości i potrzeby.

Etapy procesu adaptacji społeczno - zawodowej

Etap pierwszy - polega na opanowaniu przez pracownika stanowiska pracy i osiągnięciu takiego poziomu wykonywania zadań zawodowych, które charakteryzują się określoną samodzielnością i możliwością uzyskania wysokich zarobków.

Etap drugi - to już uświadomienie sobie własnych możliwości oraz swoich powinności wobec firmy.

Etap trzeci - jest to okres rozpoczynającej się identyfikacji zawodowej, a więc okresem możliwości osiągania wydajności pracy, uzyskiwania zadowolenia z wykonywanej pracy zawodowej, jak również aktywnego wyłączania się w procesy decyzyjne

Szybkość adaptacji społeczno - zawodowej zależy od aktywności samego pracownika, do jego gotowości do adaptowania się, do identyfikowania się za wykonywanym zawodem.

Szczególnymi czynnościami stymulacji rozwoju zawodowego dorosłych są:

1. Dokształcanie się w szkołach wyższego szczebla.

2. Doskonalenie się zawodowe na kursach specjalistycznych coraz wyższego stopnia oraz samodoskonalenie.

---