Encyklopedia prawa

Pozytywizm prawniczy:

Prawo- ogół norm społecznych ściśle powiązanych z państwem i tylko reguły wytwarzane przez państwo mogą być traktowane jako prawo. Państwo tworzy prawo, dba o jego przestrzeganie, posiada narzędzia przymusu służące do zmuszenia społeczeństwa do przestrzegania prawa i ma możliwość sankcjonowania jego nieprzestrzegania.

Świadomość istnienia sankcji prawnych w większości jest wystarczająca do przymuszenia do przestrzegania prawa.

W myśl prawa pozytywistycznego ustawodawca ma pełną władzę nad prawem. Nie jest związany żadnymi zasadami, wartościami czy moralnością.

Prawo jest oderwane od zjawisk społecznych. Jeśli nastroje społeczne różnią się od ustanowionego prawa państwo ma prawo zastosować wobec społeczeństwa środki przymusu.

Według pozytywistów prawniczych prawo zawsze jest dobre, złe mogą być jednostki lub społeczeństwo. Pozytywiści nie szukają przyczyn nieprzestrzegania prawa.

Kładziony jest nacisk na przejrzystość prawa i jego znajomość w społeczeństwie ponieważ brak znajomości prawa uniemożliwia jego przestrzeganie. Najważniejsze jest prawo pisane ponieważ nie ma możliwości zapoznania się  z prawem niepisanym.

Współcześnie, dobry prawodawca obserwuje zmiany w społeczeństwie i reaguje na nie dostosowując do nic  prawo.

Prawo pozytywne- prawo obecnie obowiązujące na danym terytorium.

Prawo archiwalne- prawo uchylone, które już nie obowiązuje

Prawo projektowane-

Czysta teoria prawa:

Immanuel KANT

Byt i powinność

Prawo to sfera powinności, oderwanie prawa od wszystkiego co je otacza.

Prawo opisuje jak być powinno.

Hierarchia norm;

Prawo pochodzi z normy podstawowej i wszystkie inne normy prawne powinny być jej podporządkowane. Norma podstawowa jest zbyt ogólna i zbyt abstrakcyjna żeby dało się ją poznać.

Prawo nie ma związku z państwem. Państwo to zbiór norm prawnych obowiązujących na danym terytorium.

Trybunały jako organ sprawdzania zgodności prawa z normą podstawową.

Definicje psychologiczne czyli prawo jako zjawisko społeczno-psychologiczne wynikające z przyzwyczajeń ludzi.

Prawo wynika z obserwacji zachowań ludzi w danych sytuacjach.

Społeczeństwo samo w sobie dba o przestrzeganie prawa poprzez upominanie członków społeczeństwa nieprzestrzegających prawa przez innych jej członków.

Jeśli większość członków społeczności nie przestrzega prawa, prawo to poprzestaje obowiązywać.

Prowadzi to do znikania  gorszych regulacji prawnych.

Kluczowym elementem jest internalizacja przez społeczeństwo norm prawnych ustanowionych przez państwo. Większy nacisk kładziony jest na przekonanie społeczeństwa niż na zmuszenie go do przestrzegania prawa.

Polityka prawa opisuje jak tworzyć prawo by było one przestrzegane.

Normy zasadnicze- prawne, opisujące jak postępować.

Normy pomocnicze- pozaprawne, wskazujące na wartości.

Normy bez roszczeniowe- bez możliwości przymuszenia do ich przestrzegania. Normy moralne.

Normy roszczeniowe- normy którym towarzyszą środki przymusu. Normy prawne.

Niektóre normy moralne mają podparcie w normach prawnych, np. zakaz zabijania. Takie normy są najczęściej przestrzegane co sprawia, że takie normy zgodne są najlepsze.

Normy częściowo zgodne to takie normy moralne które w szczególnych okolicznościach wspierane są normami prawnymi.

Normy sprzeczne to normy prawne stojące w sprzeczności z normami moralnymi. Praktyczne przestrzeganie takich norm jest mocno utrudnione.

Normy obojętne to normy prawne lub moralne całkowicie niezależne od drugich.

Niekiedy nieprzestrzeganie norma moralnych obojętnych w stosunku do norm prawnych może prowadzić do poniesienia konsekwencji prawnych.

Prawo naturalne nie jest prawem pozytywnym (stanowionym/autorytarnym).

Jest to prawo o abstrakcyjnym pochodzeniu (np. pochodzące od boga lub powstałe w wyniku wielowiekowego tworzenia społeczeństwa) wpisane w naturę człowieka.

Spór o istnienie prawa moralnego jest jednym z podstawowych wśród znawców prawa.

Dowodem na istnienie prawa naturalnego jest podobieństwo systemów prawnych z całego świata.

Cechy prawa naturalnego:

-naturalność;

-możliwość poznania ludzkim umysłem;

-powszechność, uniwersalność;

-trwałość, niezmienność.

Ustawodawca nie może kształtować prawa naturalnego i musi się do niego dostosować.

W sytuacji gdy prawo nie obejmuje jakieś sprawy i nie da się jej rozstrzygnąć zgodnie z prawem należy odwołać się do wartości (prawa naturalnego). Takie rozwiązanie nie może być stosowane w sprawach związanych z prawem administracyjnym.

Cechy prawa:

-relacyjność- prawo dotyczy relacji pomiędzy członkami jakieś grupy społecznej;

-obowiązkowość, powinność- prawo określa obowiązki i uprawnienia. Uprawnienie jednej jednostki jest równocześnie zobowiązaniem innej;

-abstrakcyjność- prawo dotyczy sytuacji powtarzalnych lub takich które mogą się kiedyś przydarzyć;

-generalność- odnosi się do każdego członka jakiejś społeczności, znajdującego się na terytorium obowiązywania danego prawa;

-rozciągłość w czasie- „prawo nie działa wstecz”,  możliwość ustalenia okresu obowiązywania danej normy prawnej;

-terytorialność- prawo obowiązuje na ściśle określonym terytorium;

-złożoność- prawo składa się z różnych norm prawnych;

-hierarchiczność- różność ważności norm prawnych;

-relacyjność- normy prawne są ze sobą powiązane i w różny sposób oddziałują na siebie;

-poznawalność- norma prawna nie może obowiązywać bez podania jej do wiadomości;

-powiązanie z autorytetem- organ prawodawczy musi mieć poparcie w społeczeństwie;

-podatność na ocenę- możliwość weryfikacji prawa pod względem zgodności z innymi aktami prawnymi, aktami wyższego rzędu lub wartościami.

Przy tworzeniu prawa pozytywnego należy brać pod uwagę czynniki na które nie ma się wpływu takie jak czynniki przyrodnicze,  możliwości technologiczne, kwestie ekonomiczne, estetykę, tradycję czy moralność.

Norma prawna- najmniejsza jednostka prawna

Elementy składowe normy prawnej:

-dyspozycja (rdzeń)- działanie, zaniechanie (zakaz) lub znoszenie (tolerancja);

-hipoteza- okoliczności (adresaci, obszar, warunki, wyjątki), definicje legalne (jednoznaczne wskazanie na znaczenie danego pojęcia);

-sankcja- kara za niestosowanie się do dyspozycji.

Sankcje prawne:

-represyjna- odpłata za naruszenie prawa, prewencja indywidualna i generalna;

-naprawcza (restytucyjna)- naprawa szkody, zobowiązanie do przywrócenia stanu sprzed naruszenia prawa;

-egzekucyjna- odebranie należności (pieniędzy, ruchomości, nieruchomości lub zobowiązania) przy pomocy komornika (egzekutora);

­­­-nieważności- unieważnienie umowy lub decyzji niezgodnej z prawem.

Norma prawna- pożądane zachowanie.

Przepis prawa- forma wyrażenia normy prawnej.

Akt normatywny- uporządkowany zbiór przepisów prawnych.

Definicja legalna- opis pojęcia obowiązującego w treści aktu normatywnego.

Budowa aktu normatywnego:

Preambuła

Art. 1     artykuł w aktach wyższego rzędu

§ 1         paragraf w aktach  niższego rzędu

ust 1.     ustęp

                              pkt 1)    punkt

                                             lit a)       litera

                                                           -             tiret

 

Przepis blankietowy- zapowiedź wydania jakiegoś aktu normatywnego.

Przepis odsyłający- wskazujący na miejsce rozwinięcia przepisu prawa.

Język prawniczy- język fachowy prawników (terminologia, definicje, sformułowania) przy pomocy którego tłumaczy się język prawny.

Język prawny- język w którym napisane są akty normatywne. Jednoznaczny i niebudzący wątpliwości przy interpretacji, zgodny z zasadami języka polskiego, bez używania synonimów, pojęć nieostrych, trudnych do zdefiniowania, z zastosowaniem czytelnych definicji legalnych.