PEGAGOGIKA W PRAKTYCE ZAWODOWEJ POŁOŻNEJ I PIELĘGNIARKI - wykład 1
DR N. MED. K.WAC
Standard kształcenia 2007r.
studia pierwszego stopnia, kierunek PIELĘGNIARSTWO - TREŚCI KSZTAŁCENIA
Treści kształcenia:
Wychowanie jako zjawisko społeczne. _środowisko wychowawcze.
Filozoficzne podstawy działalności wychowawczej.
Cele wychowania jako realizacja wartości osobowych i społecznych.
Strategie wychowawcze. Teorie, formy i metody wychowania.
Trudno ci wychowawcze. Kształtowanie _środowiska wychowawczego.
Edukacja zdrowotna dzieci, młodzieży i dorosłych.
Organizacja i metody pracy opiekuńczo- wychowawczej w zakładach opieki.
Standard - efekty kształcenia: umiejętności i kompetencje:
rozumienia zjawiska socjalizacji i wychowania;
rozumienia roli środowiska w procesie wychowania;
rozpoznawania przydatności teorii, metod i strategii wychowawczych w procesie wychowawczym;
wyjaśniania przyczyn trudności wychowawczych;
identyfikowania zjawiska przemocy w odniesieniu do dzieci;
posługiwania się właściwymi metodami i formami kształcenia
w edukacji zdrowotnej dzieci, młodzieży i dorosłych;
oceny skuteczności edukacji zdrowotnej
PIELĘGNIARSTWO A PEDAGOGIKA
Pielęgniarstwo nauka interdyscyplinarna: czerpie, współdziała z innymi dziedzinami nauki np. psychologią, socjologią, czy pedagogiką
Odejście od pojmowania pielęgniarstwa jako modelu biologicznego, obecnie ewaluuje w kierunku modelu humanistycznego
Holistyczne podejście do pacjenta - filozoficzna teoria holizmu
Zmiana z przedmiotu opieki na podmiot opieki
PODMIOT OPIEKI - CZŁOWIEK
PODSTAWOWY OBSZAR ZAINTERESOWANIA PIELĘGNIARSTWA TO:
Pojedynczy człowiek
Rodzina
Grupa społeczna (inna niż rodzina), np. społeczność lokalna
Środowisko życia i bytowania podmiotu opieki
Własna grupa zawodowa
Własna profesja.
Działania pedagogiczne w pielęgniarstwie
Działania pedagogiczne w pielęgniarstwie rozumiane są w dwóch aspektach:
1) działania i zadania realizowane w odniesieniu do pacjenta i osób z jego najbliższego otoczenia - funkcja wychowawcza,
2) działania i zadania realizowane na rzecz grupy zawodowej poprzez aktywny udział w kształceniu i doskonaleniu położnych/pielęgniarek oraz studentów kierunków pielęgniarskich, także wymiana własnych doświadczeń zawodowych pomiędzy pielęgniarkami - funkcja kształcąca.
Zadania pielęgniarki w odniesieniu do pacjenta wynikają z istoty zawodowego pielęgnowania, które definiowane jest wg CEM jako:
„profesjonalne pomaganie i towarzyszenie pojedynczemu człowiekowi lub grupie ludzi w zdrowiu i w chorobie oraz kształtowanie umiejętności do samoopieki i samopielęgnowania w celu utrzymania komfortu życia codziennego w zdrowiu i w życiu z chorobą.”
Środowisko zawodowe
PEDAGOGIKA JAKO NAUKA
POJĘCIE NAUKI
NAUKA -to pojęcie wieloznaczne, podlega ewolucji znaczeniowej, to system uzasadnionych pojęć, twierdzeń, hipotez, będących wytworem działalności badawczej, teoretycznej bądź praktycznej.
Dyscyplina zajmująca się określoną dziedziną rzeczywistości, uprawiana w instytucjach naukowych lub poza nimi.
O naukowości danej dyscypliny świadczy; jej język, system pojęć, przedmiot badań i metody badawcze
(M. Heller, 1992).
KLASYFIKACJA DYSCYPLIN NAUKOWYCH
Klasyfikacja NSF (National Science Foundation)- została przeprowadzona wg głównych sektorów gospodarki. Przyjęło zgodnie z UNESCO.
Wyróżnia ona:
Nauki przyrodnicze - ( matematyka, fizyka, astronomia, biologia, chemia, geologia itp.)
Nauki inżynieryjne - (hutnictwo, górnictwo, mechanika, budownictwo, lotnictwo itd.)
Nauki medyczne - (medycyna, farmacja, pielęgniarstwo, położnictwo, analityka medyczna, ratownictwo medyczne itp.)
Nauki rolnicze - (rolnictwo, ogrodnictwo, weterynaria itp.)
Nauki humanistyczne: pedagogika
Klasyfikacja nauk według Thesaurusa
Dział ogólny.
Przyrodoznawstwo i technologia.
Nauki o wychowaniu.
Nauki o kulturze.
Nauki o komunikacji.
Nauki o informacji.
TERMINY PODSTAWOWE
Nazwa PEDAGOGIKA - paidagogike pochodzi z języka
greckiego, od wyrazu paidagogos, znaczącego niewolnika w starożytnej Grecji, którego zadaniem było odprowadzenie chłopców - synów, wolnych obywateli do miejsca ćwiczeń fizycznych, zwanego palestrą, ćwiczyli pentathlon - pięciobój (rzut dyskiem, oszczepem, zapasy, skoki, bieg,
Pais - chłopiec, dziecko; ago - prowadzę.
Paidagogos etymologicznie znaczy - prowadzący chłopca - „niewolnik, który towarzyszy, oświeca drogę, niesie dziecko zmęczone ”
W czasach hellenistycznych pedagog uczył wychowanka, jak ma się odpowiednio zachowywać, zatem przyczyniał się do rozwoju jego charakteru, moralności. Używano także pojęcia - paideia - wyższe formy działalności wychowawczej - kształcenie osobowości na dobrach kultury.
Cycero tłumaczył „paideia” jako humanitas - tzn. ludzkość, człowieczeństwo.
Paidagogos z opiekuna na boisku przemienił się w wychowawcę: jego czynności obejmowały nie tylko opiekę fizyczną, ale także prowadzenie duchowo-moralne, czyli wychowanie” (S. Kunowski, 1997, s.26)[1]
TERMINY PODSTAWOWE
W czasach nowożytnych nazwa „pedagog”:
odnosiła się do:
- twórców znaczących systemów pedagogicznych np. J.H. Pestalozzi, M. Montessori,
wielkich wychowawców narodu- polityków, pisarzy np. Napoleon, A. Mickiewicz
była nazwą honorową.
Po II wojnie światowej znaczy powszechnie każdego praktyka nauczyciela, co ma podkreślać, że każdy nauczyciel ma być przede wszystkim wychowawcą
(S. Kunowski s. 30).
POJĘCIE PEDAGOGIKI
Pedagogika (gr. Παιδαγωγική) - zespół nauk o wychowaniu, istocie, celach, treściach metodach, środkach i formach organizacji procesów wychowawczych.
Pedagogika jest nauką o procesach wychowawczych, czyli teorią działalności wychowawczej; samo postępowanie wychowawcze nazywa się natomiast często pedagogią (gr. paidagogia), któremu to pojęciu bliskie jest określenie "sztuka wychowania" (łac. ars educandi).
Pedagogika jako nauka społeczna
Pedagogika należy do nauk społecznych, stanowi zespół nauk o wychowaniu, teorię działalności wychowawczej.
Pedagogika odnosi się głównie do młodego pokolenia, które dzięki oddziaływaniom wychowawczym winno osiągnąć optymalny rozwój osobowości, ukształtować wiedzę o rzeczywistości, przygotować się do funkcjonowania w życiu społecznym.
Pedagogika - jest nauką zarówno praktyczną (wywodzi się z praktyki),
jak i teoretyczną (bo teoria pomaga rozwiązywać konkretne problemy praktyczne).
Pedagogika a kryteria epistemologiczno-metodologiczne.
Epistemologia (od stgr. ἐπιστήμη, episteme - „wiedza; umiejętność, zrozumienie”; λόγος, logos - „nauka; myśl”) teoria poznania lub gnoseologia - dział filozofii, zajmujący się relacjami między poznawaniem, poznaniem a rzeczywistością.
Epistemologia rozważa naturę takich pojęć jak: prawda, przekonanie, sąd, spostrzeganie, wiedza czy uzasadnienie.
Pedagogika a kryteria epistemologiczno-metodologiczne.
Nauka stosowana
Praktyczna
Zajmująca się bezpośrednio człowiekiem, wspólnie z:
Medycyną
Higieną
Psychologią wychowawczą
Do głównych instytucji takiego wychowania zalicza się:
rodzinę, przedszkole i szkołę.
Obecnie zakres zainteresowań pedagogiki jest o wiele szerszy i obejmuje:
samowychowanie i samokształcenie młodzieży i dorosłych, oddziaływanie wychowawcze instytucji wychowania pozaszkolnego, głównie: *środków masowej komunikacji,
*organizacji młodzieżowych, placówek kulturalnych (teatrów, klubów, muzeów i in.), instytucji wychowania religijnego itp.
Zadaniem pedagogiki jako nauki jest wyposażenie tych, którzy organizują przebieg nauczania i wychowania w wiedzę o skuteczności różnego rodzaju zabiegów dydaktyczno-wychowawczych.
Towarzyszą temu celowi następujące zadania:
1.gromadzenie wiadomości o rzeczywistości wychowawczej;
2. analiza tej rzeczywistości, wykrywanie związków i zależności między elementami owej rzeczywistości i wyjaśnianie ich;
3. dostarczanie wiedzy potrzebnej do przekształcania rzeczywistości wychowawczej
Pedagogika wyrosła na gruncie filozofii.
Dopiero od XVII wieku, głównie dzięki
J. A. Komeńskiemu pedagogika stała się odrębną i samodzielną dyscypliną naukową, jednak poglądy na wychowanie nawiązują do filozoficznych i ideowych
przesłanek swojej epoki.
Jan Amos Komeński - przedstawiciel pedagogiki nowożytnej.
(1592-1670).
Był on pierwszym pisarzem w Europie nowożytnej, który całe życie i wszelkie wysiłki poświęcił zagadnieniom wychowawczym.
Jest on określany przez wszystkich historyków wychowania mianem ojca pedagogiki nowożytnej.
Uznawał realną, życiową przydatność wykształcenia, a nauczanie to nie tylko sztuka, ale umiejętności wypływające z odpowiedniego przygotowania pedagogicznego.
Proces wychowawczy, aby był skuteczny, powinien się opierać na znajomości procesu poznania ludzkiego, który polega na współdziałaniu mowy, rozumu, działania.
Wskutek tego nauczanie powinno stać się w głównej mierze nauką o rzeczach, a nie nauką słów. Swoje poglądy zawarł w dziele pt. „Wielka dydaktyka”.
Na poglądy społeczne pedagoga czeskiego wpłynęło jego plebejskie pochodzenie (jego ojciec był młynarzem), a także postępowa religijna ideologia sekty braci czeskich.
Systemy filozoficzne w Europie nowożytnej
J. Locke - 1632-1704
J.J. Rousseau - 1712 - 1778
J.H. Pestalozzi - 1746 -1827
J.F. Herbart - 1776-1841
J. Locke
J. Locke - 1632-1704 - angielski filozof, lekarz, polityk i ekonomista, Dzieło - Myśli o wychowaniu -
wywarł duży wpływ na pedagogikę
BIAŁA KARTA - Tabula Rosa to umysł ludzki, który zapełniają doświadczenia zew i wew.
Powątpiewał on w encyklopedyczny cel wykształcenia, uważał, że celem kształcenia powinno być nie tyle samo opanowanie przez młodego człowieka całości wiedzy, ale pobudzanie i rozwijanie umysłu.
W ten sposób rozwija się i zyskuje z czasem uznanie teoria tzw. kształcenia formalnego (funkcjonalnego) stawiająca wyżej kształcenie funkcji i sprawności poznawczych niż podawanie wiedzy.
Celem kształcenia powinno być nie tyle zapełnienie głowy ucznia wiadomościami , ile raczej uczenie takich zdolności i dyspozycji jak pamięć, zdolność, rozumowanie, krytycyzm. Nie mniej doniosłe obok kształcenia intelektualnego staje się w. f. oparte na zasadzie kształtowania ciała oraz wychowanie moralne oparte na zasadzie honoru i kształcenia charakteru.
Istotą poglądów pedagogicznych było twierdzenie, że wychowanie tworzy ludzi.
O tym jakim każdy człowiek jest, dobrym czy złym, pożytecznym czy tez nie decyduje wychowanie.
1712 - 1778
Jean-Jacques Rousseau ( Jan Jakub )-
genewski filozof, pisarz i kompozytor 18th-wiecznego romantyzmu francuskiego wyrazu. Jego filozofia polityczna wpłynęła na rewolucję francuską , jak i ogólnego rozwoju nowoczesnej myśli politycznej, socjologicznej i edukacyjnej.
Wychowanie naturalne podkreślało konieczność rozwoju fizycznego dziecka i zmierzało do reformy szkół oraz programów nauczania. Odrzucało, wszystko co miało związek ze sferą pozarozumową stawiano wyłącznie na rozum - natura uważana za jedyne źródło wiedzy i nauki zerwanie z nauką objawioną.
Według tej teorii wychowanie powinno być zgodne z rozumem, z naturą dziecka. Rozwijać naturę dziecka może tylko sama natura, ale nieskażona przez niszczycielską działalność człowieka.
Kiedy z wychowania wyeliminujemy złe wpływy ludzi to dobra z zasady natura dziecka rozwinie się we właściwym kierunku.
Punktem wyjścia dla całej etyki wychowawczej stało się stare stoickie stwierdzenie, że moralne jest to, co zgodne z naturą.
Odtąd celem wychowania miała być mądrość, dobroć, siła, umiarkowanie, miłość i przyjaźń. Wszystko to zdobywano za pośrednictwem rozumu i ścisłego myślenia, za pośrednictwem przemyślanego i zrozumiałego języka oraz przez poznanie życia.
Johann Heinrich Pestalozzi - szwajcarski pedagog i pisarz zwany ojcem szkoły ludowej, twórca pierwszej teorii nauczania początkowego. Podstawą teorii wychowania Pestalozziego była idea organicznego rozwoju, któremu ma podlegać każdy człowiek.
Twierdził, że głównym zadaniem pedagogiki jest odkrycie praw rozwoju człowieka. Był przekonany, że o rozwoju każdego dziecka decyduje siła intelektualna, fizyczna, a także moralna.
Poznanie zmysłowe stanowi fundament wszelkiej wiedzy Pestalozzi przypisywał ogromne znaczenie poglądowości w nauczaniu. Uznał iż od najwcześniejszych lat dziecko powinno zapoznać się z jak największą ilością przedmiotów i zjawisk.
Wszystko po to, by wykształcić spostrzegawczość. Usiłował również wprowadzić do procesu nauczania formy działalności umysłowej takie jak analiza i synteza.
Poza tym Pestalozzi wyraźnie pokazał jaką rolę powinien odgrywać nauczyciel. Uważał, że nauczyciel winien nauczać dzieci:
1) widzieć przedmiot, który zjawi się w ich świadomości;
2) zaznajamiać je z kształtem każdego przedmiotu tzn. z jego wielkością i proporcjami;
3) zapoznać je możliwie jak najwcześniej z całym zakresem wyrazów i nazw wszystkich poznanych już przez nie przedmiotów.
Johann Friedrich Herbart, Jan Fryderyk Herbart - niemiecki filozof, psycholog i pedagog. Uważany za twórcę współczesnej pedagogiki naukowej. Według Herbarta pedagogika opiera się na etyce i psychologii.Zadanie wychowania polega na ukształtowaniu woli i charakteru oraz na obudzeniu w człowieku szerokich zainteresowań.
Etyka wyznacza i uzasadnia cele wychowania a psychologia uzasadnia środki do osiągnięcia celu. Środki te to:
Regierung - karność (utrzymanie w karności dopuszcza kary cielesne).
Nauczanie wychowujące (nauczanie wychowujące ma oprócz wiedzy budować charakter).
Wszelkie przejawy życia psychicznego takie jak uczucia czy wola pochodzą od wyobrażeń.
Nauczanie to tworzenie wyobrażeń u wychowanka przez co formuje się osobowość i charakter
Pięć idei moralnych Herbarta
1. Idea wewnętrznej wolności - zawsze uznajemy zgodność naszej woli z naszymi przekonaniami i przeżywamy tę zgodność pozytywnie.
2. Idea moralności - za cechę pozytywną uznajemy silną wolę w odróżnieniu od słabej, chwiejnej, jest treścią idei doskonałości.
3. Idea życzliwości - uznajemy zgodność woli własnej z wolą innych.
4. Idea prawa - niezgodność woli, która rodzi walkę, spory, może być usunięta na zasadzie uznawania praw.
5. Idea słuszności - łamanie prawa prowadzącego do przykrości i krzywdy innych.
Pedagogika Marii Montessori
1870 - 1952
Doktor Maria Montessori była jedną z pierwszych kobiet - lekarzy we Włoszech, a jednocześnie antropologiem, pedagogiem.
Przez ponad 50 lat pracowała z dziećmi różnych ras, narodowości czy o różnym statusie materialnym. W jej życiu poświęciła się misji odkrywania dziecka, jego potrzeb i możliwości.
Pedagogika Marii Montessori
Dzięki wieloletnim obserwacjom stworzyła podłoże pod nowe pojęcie procesu edukacji, wykreowała filozoficzne, psychologiczne i pedagogiczne zasady pracy z dziećmi.
Dowodami na jej metodę są dzieci, z którymi Montessori pracowała jak również dzieci, które teraz uczęszczają do szkół i przedszkoli montessoriańskich na całym świecie, czy wychowywane są przez swoich rodziców w domach.
Cele metody
Dzieci skoncentrowane na swoich zadaniach, dążące do samodzielności, budujące wiarę w siebie i z ufnością patrzące na świat. Dzieci odpowiedzialne, umiejące współczuć drugiemu, chętne do pomocy i wykazujące się dużą inicjatywą społeczną. Dzieci pełne cierpliwości i nie poddające się w swoich staraniach. Dzieci znające czym jest szacunek i honor i umiejące to wyrazić wobec siebie i innych.
Dzieci radosne!
Tezy Montessori
“Edukacja nigdy więcej nie powinna być w głównej mierze przekazywaniem wiedzy, ale musi przyjąć nową formę, szukając uwolnienia dla ludzkich możliwości.” Dr Maria Montessori
W Podejściu Montessori ważne jest przede wszystkim Dziecko, dla którego Nauczyciel Montessori przygotowuje oraz dba o tzw. Przygotowane Otoczenie (Środowisko).
Wszystkie dzieci od urodzenia nastawione są na własny rozwój, na osiągnięcie niezależoności i przejście od dzieciństwa do dorosłości. Metoda Montessori pomaga dzieciom i rodzicom w tym zadaniu.
Jej podstawą jest szanowanie naturalnej indywidualności każdego dziecka, jeśli chodzi o jego rozwój fizyczny, umysłowy, duchowy i emocjonalny i kierowaniu go do całościowego wzrostu.
Zadania pedagogiki Montessori:
uczenie przez działanie:
dzieci zdobywają wiedzę i praktyczne umiejętności poprzez własną aktywność, w przemyślanym środowisku pedagogicznym, przy współpracy z nauczycielami
samodzielność:
dzieci swobodnie wybierają rodzaj, miejsce, czas i formę pracy (indywidualną lub z partnerem) przy zachowaniu reguł społecznych. Rozwijają indywidualne uzdolnienia i uczą się realnej oceny swoich umiejętności.
koncentracja:
dzieci ćwiczą dokładność i wytrwałość przy wykonywaniu konkretnych zadań.
lekcje ciszy:
dzieci uczą się współpracować w cichych zajęciach indywidualnych i grupowych.
porządek:
- dzieci zdobywają umiejętność przestrzegania zasad porządku w otoczeniu i swoim działaniu.
społeczne reguły:
dzieci zróżnicowane wiekowo (trzy roczniki) są łączone w grupy, sprzyja to wymianie wzajemnych zdolności i umiejętności. Dzieci uczą się przestrzegać reguł: nie rań, nie niszcz, nie przeszkadzaj.
obserwacja:
jest kluczem dorosłych do poznania świata dziecka. Nauczyciel z szacunkiem i uwagą obserwuje postępy i trudności dziecka, jest jego przewodnikiem.
indywidualny tok rozwoju każdego dziecka:
dziecko jest serdecznie przyjęte, znajduje uwagę i indywidualną opiekę nauczyciela. Pracuje według własnego tempa i możliwości, podejmując zadania, do których jest już gotowe.
Montessori zauważyła, że dzieci w wieku od narodzin do 6 roku życia są odkrywcami, którzy głównie wykorzystują swoje zmysły, budując siebie i swój intelekt poprzez przyswajanie tego, co istnieje w ich otoczeniu - języka, zwyczajów, kultury, pojęcia piękna, religii.
Wiek od 6 do 12 lat to czas świadomego poznawania. Dzieci rozwijają swoje zdolności abstrakcyjnego myślenia i wyobraźni oraz wykorzystują zdobytą wcześniej wiedzę do dalszych poszukiwań.
Od 12 do 18 lat to czas, w którym młodzi ludzie szukają swojego miejsca w społeczeństwie i próbują wykorzystać możliwości, by w tym społeczeństwie uczestniczyć.
Ostatni już okres wkroczenia w dorosłość, lata 18 do 24 to czas, kiedy ludzie stają się specjalistami w pewnej dziedzinie lub dziedzinach, i w ten sposób poprzez ich pracę biorą udział w budowaniu świata oraz tworzenia dialogu pomiędzy sobą.
Przygotowane otoczenie charakteryzuje się:
Pięknem, porządkiem, jest rzeczywiste, proste i dostępne
Dzieci muszą mieć zapewnioną wolność do pracy, ale jednocześnie umieć podążać według wyznaczonych zasad, które pozwalają na pracę jako część grupy.
Dzieciom powinno się zapewnić przystosowane dla nich materiały, które wspierają odkrywanie świata i umożliwiają im rozwój niezbędnych umiejętności.
W Metodzie Montessori istnieją mieszane grupy wiekowe, dzięki którym dzieci mogą rozwijać swoje zdolności życia w społeczeństwie i uczyć się od siebie wzajemnie zgodnie z własnym tempem rozwoju.
Nauczyciel (rodzic) w podejściu Montessori
Rolą nauczyciela czy rodzica jest obserwowanie dziecka, a jego ciągłym celem jest coraz rzadsza interwencja w miarę rozwoju dziecka. Nauczyciel jest odpowiedzialny za stworzenie atmosfery spokoju, bezpieczeństwa, porządku i radości, oraz powinien być dostępny dla dziecka, by w razie potrzeby pomóc mu czy zachęcić do działania. Takie podejście pomaga dziecku w rozwoju poczucia pewności siebie i wewnętrznej dyscypliny.
Największymi talentami nauczyciela czy rodzica jest umiejętność obserwowania oraz wiedza kiedy i jak zainterweniować.
XX wiek Polska
J. Ochorowicz
J.W. Dawid
A. Szycówna
J. Joteyko
L.J. Bykowski
M. Grzegorzewska
J. Korczak
Maria Grzegorzewska
polska pedagog, profesor, twórczyni pedagogiki specjalnej w Polsce.
"Listów do młodego nauczyciela" (cele zawodu nauczyciela i społeczne znaczenie jego pracy).
Jej imię nosi Akademia Pedagogiki Specjalnej przy ul. Szczęśliwickiej 40 w Warszawie, wcześniej Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej.
Janusz Korczak 1878 - 1942
Pionier działań w dziedzinie resocjalizacji nieletnich, diagnozowania wychowawczego, opieki nad dzieckiem trudnym .
pedagog, pisarz, publicysta, działacz społeczny.
Prekursor działań na rzecz praw dziecka i całkowitego równouprawnienia dziecka. Wprowadził samorządy wychowanków, które miały prawo stawiać przed dziecięcym sądem swoich wychowawców.
W 1926 roku zainicjował pierwsze pismo redagowane w większości przez dzieci - „Mały Przegląd”
DZIAŁY PEDAGODIKI. PEDAGOGIKI WYSPECJALIZOWANE.
Ze względu na permanentny rozwój pedagogiki co pewien czas klasyfikacja jej wymaga modyfikacji.
Klasyfikacją zajmuje się Komitet Nauk Pedagogicznych PAN
DZIAŁY PEDAGOGIKI - UKłAD PIONOWY
Działy pedagogiki
I Pedagogika empiryczna lub praktyczna - obserwująca, zbierająca, badająca całość doświadczeń wychowawczych (rodziców, nauczycieli, wychowawców itd.), opracowująca doświadczenia dydaktyczne i metodyczne przy wszelkim nauczaniu i uczeniu się.
II Pedagogika opisowa lub eksperymentalna - uwzględniająca doświadczenia, badająca eksperymentalne prawa rządzące przebiegiem zjawisk biologicznych, psychologicznych lub kulturowych związanych z wychowaniem.
III Pedagogika normatywna - na podstawie filozofii człowieka (antropologii), aksjologii i teorii kultury badająca naturę człowieka oraz wytwory jego kultury, a na tym tle ustalająca wartości, ideały, cele i normy, którymi powinno kierować się wychowanie.
IV Pedagogika teoretyczna, czyli ogólna - dział najważniejszy, obejmujący całość badanego przedmiotu: opierając się na materiale empirycznym, eksperymentalnym, normatywnym, dąży do stworzenia jednolitej teorii wszechstronnego rozwoju człowieka.
DZIAŁY PEDAGOGIKI - UKŁAD POZIOMY
Działy współczesnej pedagogiki:
Pedagogika ogólna
To filozofia wychowania i nauki, korespondująca z naukami pedagogicznymi na wielu poziomach.
Główne komponenty pedagogiki ogólnej (poznania naukowego pedagogiki):
Charakterystyka pedagogiki jako nauki.
Usytuowanie wśród innych nauk.
Język naukowy pedagogiki.
Rozwój pedagogiki jako nauki.
Analiza teoretycznych stanowisk, prądów, kierunków, nurtów, tekstów pedagogicznych.
Metodologia badań pedagogicznych.
Historia oświaty i wychowania - inaczej
historia wychowania, dzieje wychowania i myśli pedagogicznej lub historia pedagogiki.
Teoria wychowania (wyodrębniona pod wpływem ruchu Nowego Wychowania).
Termin wieloznaczny: często rozumiana „jako podstawa do tworzenia różnorodnych systemów wychowania” (A. Tchórzewski, 1994), z których wynikały cele, zadania
i ideały wychowawcze.
Dydaktyka - nauka o nauczaniu-uczeniu się. Wyróżnia się dydaktykę ogólną i dydaktyki szczegółowe, czyli metodyki przedmiotowe.
Przedmiot dydaktyki ogólnej:
Różne systemy kształcenia.
Cele kształcenia.
Treści kształcenia.
Procesy kształcenia, samokształcenia, autokreacja, uczenie się innowacyjne.
Zasady nauczania i uczenia się.
Metody nauczania.
Środki dydaktyczne i warunki ich stosowania.
Ewaluacja (zasady sprawdzania osiągnięć).
Metody i techniki pomiaru dydaktycznego.
Własne poszukiwania nauczycieli w zakresie zasad, metod i form organizacyjnych kształcenia.
Pedagogika przedszkolna, której podstawy stworzono w XVII wieku (J. Pestalozzi, F. A. Froebel), w Polsce - przełom XVIII i XIX w. (M. Krajewski, J. Śniadecki); przedmiot studiów uniwersyteckich w Polsce - lata 70 XX wieku. Jest to „teoria wychowania przedszkolnego” i „zespół praktycznych wskazań dla nauczyciela, jak w przedszkolu prowadzić pracę wychowawczo-dydaktyczną i jak realizować program w poszczególnych grupach wiekowych”.
Społeczna:
Jest nauką, która zajmuje się środowiskowymi uwarunkowaniami, procesami oraz wpływem człowieka na zmianę i przeobrażanie tych procesów.
Zakłada, że człowiek jest istotą aktywną zmieniającą swoje środowisko.
Subdyscyplina ta wyrosła z socjologii wychowania.
Stworzona pod koniec lat 30 XX wieku. przez Helenę Radlińską.
Opiekuńcza:
Zajmuje się opieką i wychowaniem osób, które nie są z stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb.
Wyrosła z pedagogiki i medycyny.Twórca: Czesław Babicki, Albin Kelm, Janusz Korczak.
Kultury:
Jest subdyscypliną, która zajmuje się wpływem wartości i norm kulturowych na zachowanie jednostki ludzkiej.Badania: kultura ludowa, duchowa, masowa.
Zajmuje się analizą treści przekazu i jego wpływu na osobowość ludzką.
Wyrosła z filozofii Hegla, koncepcji Dicleia, pedagogiki, socjologii kultury, antropologii kultury.
Przedstawiciele: Bogusław Nawroczyński, Bogusław Suchodolski, Sergiusz Hesen, Zbyszko Melosik.
Wczesnoszkolna:
Jest subdyscypliną zajmującą się procesem uczenia się i nauczania dzieci w klasach tzw. zerowych i w klasach I-III.Zadania: opracowanie ogólnych teorii i planów pracy dydaktycznej, opracowanie koncepcji programowych, analiza treści szkolnych.Wyrosła z dydaktyki, psychologii rozwojowej.
Przedstawiciele: Lucyna Jeleńska, Ryszard Więckowski, Tadeusz Wróbel.
Pedagogika pracy
Pedagogika pracy - dział pedagogiki, którego przedmiotem badań jest praca ludzka, jej różnorodne uwarunkowania i wpływ wychowawczy na jednostkę, znaczenie pracy wytwórczej w kształceniu ogólnym, dostosowane stanowiska pracy do człowieka, przystosowanie pracownika do jego warunków pracy, itp.Pedagogika pracy, wykrystalizowała się jako dyscyplina pedagogiczna dopiero w latach siedemdziesiątych wieku XX. Związana jest nierozłącznie z ruchami społecznymi, szczególnie z zagadnieniami stosunku człowieka do pracy.
Specjalna, rewalidacyjna:
Zajmuje się zagadnieniami związanymi z opieką, wychowaniem i kształceniem osób wykazujących pewnego rodzaju niepełnosprawność.
Dzieli się na:oligofrenopedagogika ? zajmująca się osobami niepełnosprawnymi umysłowo
tyflopedagogika - zajmuje się nauczaniem i wychowaniem jednostek niewidomych
surdopedagogika ? zajmuje się nauczaniem i wychowaniem jednostek z wadami słuchu i zaburzeniami mowy wynikającymi z wad słuchu
pedagogika przewlekle chorych i kalekich - Pedagogika lecznicza, terapeutyczna
resocjalizacja
Wyrosła z medycyny i pedagogiki.Za twórcę uważa się: Marię Grzegorzewską.
Przedstawiciele: Otto Lipkowski, Teresa Doroszewski, Aleksander Hulek,
Resocjalizacyjna:
Zajmuje się opieką, wychowaniem, kształceniem jednostek o tak zwanej zaburzonej socjalizacji, czyli wykazujących objawy niedostosowania społecznego. Przedstawiciele: Czesław Czapów, Stanisław Jeglews
Pedeutologia:
Zajmuje się analizą zagadnień związanych z zawodem nauczyciela, doborem kandydatów do zawodu nauczyciela, zagadnieniami kształcenia i samokształcenia nauczycieli oraz przemianami zachodzącymi w relacji nauczyciel - uczeń.
Przedstawiciele: Grzegorz Piramowicz, Jan Władysław Dawid, Stefan Szuman, Stanisław Dobrowolski, Z. Mysłakowski, Kreutz, S. Baley
Andragogika:
Jest to dyscyplina zajmująca się badaniem warunków edukacji i samokształcenia osób dorosłych (od 21 roku życia) normy UNESCO.Wyrosła z pedagogiki społecznej.
Przedstawiciele: Aleksander Kamiński i Lucjan Turos
Gerontologia:
Dyscyplina pedagogiczna zajmująca się badaniem możliwości i uwarunkowań edukacji, uwarunkowań pomocy i organizacji czasu wolnego osobie starszej (osoba po 65 roku życia) Wyrosła z pedagogiki społecznej.Przedstawiciele: Aleksander Komiński, Barbara Tryfan, Kinga Wiśniewska-Groszkowska, Jan Wołoszyn.
Promocji zdrowia:
Początek lata 90-e.Wyrosła z dyscyplin: społecznej, specjalnej i kulturowej.
Zajmuje się zagadnieniami profilaktyki, terapii konstruktywnej oraz czasu wolnego, dialektyki. Przedstawiciel: Ewa Syrek.
Pedagogika porównawcza- porównuje rzeczywistość pedagogiczną w różnych krajach, kręgach kulturowych. Wg M. Nowaka (1999) -
nowe dziedziny:
Pedagogika podwórkowa
Pedagogika zabawy
Pedagogika zabawy to pomocnicza metodyka pracy z grupą, symboliczne określenie metodycznych poszukiwań.
Jej celem jest dostarczenie osobom, pracującym z różnymi
grupami wiekowymi, rozmaitych pomysłów, umożliwiających świadomą, kreatywną, prowadzącą do twórczych rozwiązań pracę z uczestnikami grupy, metod oddziałujących na sferę emocjonalną człowieka, sprzyjających ujawnieniu pozytywnych uczuć.
Pedagogika uliczna/podwórkowa
rozumiana jest jako praktyczna działalność wychowawcza, mająca spontaniczny i środowiskowy charakter.
Pedagogika uliczna, sięgająca w Polsce okresu międzywojennego - we współczesnej edycji jest alternatywą dla zabiegów resocjalizacyjnych niezbędnych w obliczu fali zagrożeń społecznych jak narkomania, przestępczość, agresja oraz dla następstw destabilizacji rodziny, bezrobocia, ubóstwa i innych.
Egzemplifikacją tego nurtu działań jest zaproponowany przez KKWR program „Bezpieczna ulica”.
Jest to projekt pracy profilaktyczno-wychowawczej w środowisku otwartym, zakładający działalność poprzez wykorzystywanie naturalnej aktywności dzieci i młodzieży w bezpośrednich i niesformalizowanych kontaktach z pedagogiem
Pedagogika zdrowia
- jej historia sięga starożytności (kodeks Hammurabiego - ochrona zdrowia, Sparta - sprawność fizyczna, Ateny - piękno ciała).
Według polskiego podręcznika M. Demela: „Pedagogika zdrowia jest teoretyczną podstawą wychowania zdrowotnego…”
a „… wychowanie zdrowotne jest wykonawczym ramieniem pedagogiki zdrowia…”.
Zdrowie to nie domena medycyny.
Jest ono tworzone i odczuwane przez ludzi w ich codziennym życiu - gdzie się uczą, pracują, bawią i kochają. Zdrowie to między innymi efekt troski o siebie i innych.
Uświadomienie ludziom tego faktu i nauczenie ich, jak dbać o zdrowie, jest wyzwaniem także dla pedagogiki, zwłaszcza dla pedagogiki zdrowia.
Pedagogika zdrowia - jako subdyscyplina pedagogiki stanowi według
M. Demela teoretyczną podstawę wychowania zdrowotnego, której zasadniczym zadaniem jest kooperacja pedagogiki z medycyną i przekładanie kategorii medycznych na pedagogiczne.
Holizm pedagogiczny przyczynia się do spostrzegania ciała jako istotnego podmiotu procesu wychowania.
Ważnym zadaniem pedagogiki zdrowia jest kształtowanie nawyków i zachowań prozdrowotnych w zakresie zdrowia fizycznego oraz psychicznego, a także motywowanie do troski o zdrowie i wspieranie w tych działaniach.
Jej przedmiotem zainteresowań badawczych i analiz są społeczno-środowiskowe uwarunkowania zdrowia i choroby, wieloaspektowe i wielosektorowe działania środowiskowe (instytucjonalnej i pozainstytucjonalne) na rzecz zdrowia różnych grup społecznych oraz badanie i ewaluacja procesu edukacji zdrowotnej (wychowania i kształcenia) ukierunkowanej na doskonalenie zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego oraz umiejętności życiowych sprzyjających zdrowemu stylowi życia i poprawie jakości życia w każdym okresie życia człowieka celem projektowania pedagogicznych (w tym edukacyjnych) działań kompensacyjnych na rzecz jednostki i środowiska, wykorzystywanych także w pracy socjalne.
CZYNNIKI WARUNKUJĄCE ZDROWIE
Liczbowe ujęcie czynników wpływających na zdrowie (publiczne, czyli podlegające ocenie statystycznej) znane jest co najmniej od Raportu Lalonda z 1974 r.
Poniższy diagram pokazuje 4 główne czynniki/pola zdrowotne.
Wychowanie zdrowotne
- dyscyplina zajmująca się kształtowaniem nawyków służących konserwacji i doskonaleniu zdrowia, rozwijanie pozytywnego zainteresowania zdrowiem w oparciu o niezbędne wiadomości i wzorce, formowanie postawy umożliwiającej skuteczną profilaktykę, ratownictwo, leczenie, pielęgnowanie i stosowanie wymogów higieny w życiu jednostki i zbiorowości ludzkiej (Edward Mazurkiewicz)
Treści wychowania zdrowotnego:
Działania zmierzające do czynnego doskonalenia zdrowia
Hartowanie (fizycznie i psychicznie)
Uczyć samokontroli
Stosowanie ćwiczeń ruchowych
NAUKI WSPÓŁDZIAŁAJĄCE Z PEDAGOGIKĄ
NAUKI:
Biologiczne
Psychologiczne
Społeczne
Ekonomiczne
Filozoficzne
Polityczne i prawne
Teologie.
Oraz inne nauki z usług których korzysta np. matematyka, statystyka, cybernetyka.
Nowe działy pedagogiki
Pseudo wychowanie, czarna pedagogika
Pseudo wychowanie - wszystko to, co przyjmuje wymiar przeciwieństwa, wynaturzenia, zakłamania czy pozorności wychowania.
Antypedagogika- redukcja wychowania.
Wolfgang Hinte proponuje całkowitą rezygnację z roszczeń pedagogów do wychowywania innych.
Rezygnacja z wychowania nie oznacza pozostawienia dzieci samym sobie, nie jest odrzuceniem troski o dziecko.
W antypedagogice chodzi o pozostawienie ich w spokoju, ale nie w samotności czy osamotnieniu, o uświadomienie sobie, iż poza wychowaniem są jeszcze inne formy kontaktów międzyludzkich jak m. in bycie z nimi, towarzyszenie im (bez manipulacji) w drodze, nawiązywanie z nimi kontaktu.
Odrzucenie wychowania wiąże się z rezygnacją z intencjonalnych aktów pedagogicznych ukierunkowanych na zaplanowane i zamierzone zmiany w zachowaniach innych osób.
Antypedagodzy proponują zastąpienie pojęcia wychowanie - wspieraniem czy pomaganiem.
Uważają, że występowanie planowo organizowanych oddziaływań czy interwencji pedagogicznych wynika z utożsamiania dziecka z niedoskonałym bytem ludzkim, który potrzebuje pomocy dorosłych, specjalistów w rozumieniu świata i samego siebie.
Negują instrumentalizację, uprzedmiotowienie osoby czy rozwoju osobowości, pozbawienie ją autonomicznego potencjału i zdolności do samostanowienia i do samorealizacji.
Zarzucają pedagogom, że wychowanie to: tresura, manipulacja, urabianie
Tezy:
człowiek jest od urodzenia istotą w pełni wartościową
człowiek nie musi być wychowywany przez innych
człowiek jest już od urodzenia w 100% istotą autonomiczną, odpowiedzialną za samą siebie i samostanowiącą
człowiek potrafi od urodzenia rozpoznawać, odczuwać i doznawać tego, co jest dla niego dobre
dziecko potrafi i może samo stanowić o swojej edukacji
dziecko może być istotą równoprawną osobom dorosłym
Pseudo wychowanie
Dwa wymiary pseudowychowania:
negatywny - występuje wtedy, kiedy jest ono przedmiotem moralnej krytyki i potępienia.
Pozytywny - pojawia się w sytuacji uwydatniania dzięki niemu pożądanych stanów czy wartości.
Arthur von Braunmuhl wymienia dwa rodzaje postaw pedagoga wobec dziecka:
Wrogość subiektywna - jest wyrazem osobistej nienawiści do dzieci czy ich nielubienia. Jest to typ racjonalnego sadysty, który doświadcza satysfakcji z fizycznego i/lub psychicznego zanęcania się nad dziećmi.
Wrogiem obiektywnym - dzieci jest pedagog, który wprawdzie lubi swoją pracę i ceni kontakt z dziećmi, ale z racji obowiązującej w szkole przemocy strukturalnej staje się rzecznikiem zła, wbrew własnej roli blokując lub degradując rozwój psychofizyczny swoich podopiecznych
Krzywdzenie:
Aktywne - to pozbawienie dzieci przysługujących im praw bez względu na to, czy jest to czynione świadomie, czy nieświadomie.
Bierne - sprowadza się do braku zainteresowania dziećmi, niemyślenia o nich, ignorowania ich potrzeb, opinii czy odczuć.
Czarna pedagogika
Oskarżenie każdej teorii wychowania, każdej nauki o wychowaniu.
Nazwa tego nurtu ma zaakceptować, że wszelka pedagogika jest podła, nikczemna, okrutna i zła.
Z racji swej intencjonalności oddziaływań niesie z sobą przemoc, totalitaryzm, mistyfikację czy wrogość wobec dziecka.
Pedagogika negatywna - jest to krytyka teorii i praktyki pedagogicznej oraz pedagogicznej terminologii. Jest wprowadzaniem w pedagogikę jako teorię krytyczną.
Negatywizm tego podejścia polega na tym, że sama nie określa co bezpośrednio dla konkretnej działalności wychowawczej powinno wynikać z tej krytyki.
Zadaniem pedagogiki negatywnej jest wszelkie oddziaływanie wychowawcze, odszyfrowywanie w strukturach społecznych kontekstów pedagogicznych wpływów.
Pedagogika jest negatywna, ponieważ koncentruje się na krytycznej analizie obiektów pedagogicznej teorii i praktyki.
Pedagogika negatywna czyni motywem swoich badań rozbieżności pomiędzy stanem postulowanym a rzeczywistością oraz diagnozuje strukturę i uwarunkowania niepowodzeń praktyki wychowawczej.
Metody badań pedagogicznych
II Podstawowe pojęcia
a. Praca naukowa
b. Metoda naukowa
c. Procedura badawcza
d. Techniki badań
e. Narzędzia badawcze
III Monografia pedagogiczna
a. Technika: analiza dokumentów
b. Dokumenty
c. Analiza
d. Błędy
IV Sondaż diagnostyczny
a. Ankieta
b. Dobór próby reprezentatywnej
c. Błędy
V Metoda indywidualnych przypadków
a. Wywiad
b. Rzetelność badań jakościowych
VI Eksperyment pedagogiczny
a.Techniki wykrywania zależności między zmiennymi
b. Techniki w eksperymencie pedagogicznym
c. Błędy
VII Badania ilościowe
VII Badania jakościowe
Podsumowanie
Relacje między pielęgniarstwem a pedagogiką: Dotyczy 3 aspektów:
Wkładu pedagogiki w rozwój pielęgniarstwa, w tym w tworzenie podstaw teoretycznych działalności praktycznej.
Możliwości wykorzystania dorobku różnych działów pedagogiki w różnych obszarach pielęgniarstwa.
Określenia wspólnych obszarów zainteresowania pedagogiki i pielęgniarstwa, które mogą stać się przedmiotem zespołowych badań, ukierunkowanych na poszukiwanie optymalnych rozwiązań problemów podopiecznych.
VIII Bibliografia
Bartlette F., Ginsberg M., Lindgren E. J., Thouless R. H. "The syudy of society. Methods and problems", Londyn 1956.
"Beobachtung und Experiment in der Sozialforschung", Köln 1956.
Łobocki M. "Metodologia badań pedagogicznych", Warszawa 1982.
Łobocki M. "Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych".
Nowak S. "Studia z metodologii nauk społecznych", Warszawa 1965.
Pilch T. "Zasady badań pedagogicznych", Warszawa 1995.
Skorny Z. "Metody badań i diagnostyka psychologiczna", Wrocław 1974.
"Słownik języka polskiego", t. II, Warszawa 1979.
Szczepański J. "Socjologia", Warszawa 1961.
Wroczyński R., Pilch T., (red.) "Metodologia pedagogiki społecznej",
Wrocław 1974.
Wroczyński R. "Wprowadzenie do pedagogiki społecznej", Warszawa 1966.
Zaczyński W. "Praca badawcza nauczyciela", Warszawa 1968.
Zaczyński W. "Praca badawcza nauczyciela", Warszawa 1995.
Piśmiennictwo
Ciechaniewicz W. (red): Pedagogika. PZWL, Warszawa 2000, 2008.
Wincenty Okoń, Słownik pedagogiczny, PWN, Warszawa 1984.
Zygmunt Wiatrowski, Podstawy pedagogiki pracy, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2005.Jolanta Wilsz, Teoria pracy. Implikacje dla pedagogiki pracy, Oficyna Wydawnicza IMPULS, Kraków 2009.
21