RODZINA jest grupą społeczną której członkowie połączeni są następującymi więziami: małżeńską, pokrewieństwa (rodzicielska, bratersko-siostrzana) lub adopcyjną, powinowactwa i formalno prawną. Według Jana Szczepańskiego rodzina to grupa złożona z osób połączonych stosunkiem małżeńskim i rodzicielskim. Są to dwa podstawowe stosunki decydujące o powstaniu i istnieniu rodziny.

Według Luba Sołoma rodzinę definiuje się jako społecznie aprobowany, trwały sposób współżycia osobników połączonych więziami małżeństwa, pokrewieństwa bądź adopcji, na ogół zamieszkujących pod wspólnym dachem i współdziałających ze sobą w ramach społecznie akceptowanego podziału ról

STRUKTURA RODZINY Tyszka: określa

1-liczba i rodzaj członków rodziny (liczba dzieci, liczba innych krewnych)

2-układ ich pozycji i ról społecznych, przestrzenne ich usytuowani

3-siła więzi instytucjonalnych i psychicznych łączących poszczególnych członków rodziny świadcząca o większej lub mniejszej spójności (kohezjj) rodziny

4-podział czynności oraz struktura wewnątrzrodzinnej więzi i autorytetów, łącząca się ściśle z układem pozycji społecznych

5-wewnątrzrodzinny rozkład miłości i względów

S. Nowak- konfiguracja pewnych relacji między elementami jakiejś całości

FORMY MAŁŻEŃSKIE (liczba partnerów małżeńskich)

1-monogamia- związek 1 mężczyzny z 1 kobieta

2-pologamia *poligynia- wielożeństwo- związek 1 męż. Z wieloma kob. *poliandria- wielomęstwo- związek 1 kob. z wieloma męż (zakres wyboru małżonka)

3-endogamia-mmałżeństwo endogamiczne- wybór małżonka dokonywany jest obrębie własnej zbiorowości społ.

4-egzogamia- małżeństwo egzogamiczne- wyboru małżonka dokonuje się poza obrębem własnej zbiorowości społ. (miejsce zamieszkania po ślubie)

5-patrylokalizm- małżeństwo patrylokalne- zamieszkujące w domu rodzinnymi męża

6-matrylokazlizm- małżeństwo matylokalne- zamieszkujące w domu rodzinnymi żony

7-neolokazlizm- małżeństwo neolokalne- zamieszkujące poza domem rodzinnym męża i żony (dziedziczenie nazwiska, prestiżu i majątku)

8-patrylinearyzm- małżeństwo matrylinearne- dziedziczenie w linii ojca

9-matrylinearyzm- małżeństwo matrylinearne- dziedziczenie w linii matki

FORMY RODZINY (liczba pokoleń)

1-mała (nuklearna; jednopokoleniowa)

*pełna- rodzice oraz dzieci

*niepełna-matka lub ojciec z dziećmi, małżeństwo bezdzietne

*rozszerzona (lub: duża zredukowana)- rodzina składająca się z zony i męża, ich dzieci, bądź 1 rodzica

2- duża (wielopokoleniowa)

*pełna (familia)- rodzina składająca się z 3 pokoleń i często też z krewnych z linii bocznej; wszyscy żyją pod 1 dachem *rozproszona (lub: rozszerzona)- związek rodzin małych, prowadzące odrębne gospodarstwo domowe; pozostają ze sobą w bliskich kontaktach opartych na więzach krwi i pokrewieństwie (miejsce zamieszkania)

3-wielokomiejska

4-małomiasteczkowa

5-wiejska // (przynależność klasowa)

6-inteligencka

7-rzemieślnicza

8-robotnicza

9-chłopska (główne źródło utrzymania)

10-rodzina wytwórców- rodzina pracująca wspólnie w rodzinnym przedsiębiorstwie

11-rodzina konsumentów- rodzina nie posiada rodzinnego przedsiębiorstwa

FUNKCJE RODZINY Tyszka- to wyspecjalizowane oraz permanentne działania i współdziałania członków rodziny, wynikające z bardziej lub mniej uświadamianych sobie przez nich zadań, podejmowanych w ramach wyznaczonych przez obowiązujące normy i wzory.

podział Szczepańskiego

1-utrzymanie ciągłości biologicznej społeczeństwa

2- utrzymanie ciągłości kulturalnej

3-rodzina nadaje pozycję społeczną swoim dzieciom

4-rodzina zapewnia jednostkom zaspokojenie potrzeb emocjonalnych

5-rodzina sprawuje kontrolę nad postępowaniem swoich członków

podział Adamski

a)funkcje instytucjonalne

1-prokreacyjna

2-ekonomiczna

3-opiekuńcza

4-socjalizacyjna

5-stratyfikacyjna

6-integracyjna

b)funkcje osobowe

1-małżeńska

2-rodzicielska

3-braterska

podział Tyszki

a)funkcja biopsychiczna

1-seksualna

2-prokreacyjna

b)funkcja ekonomiczna

1-materialno-ekonimiczna

2- opiekuńczo-zabezpieczająca

c)funkcja społeczno-wyznaczająca

1-stratyfikacja

2-legalizacyjno-kontrolna

d)funkcja socjopsychologiczna

1-religijna

2-kulturalna

3-emocjonalno-towarzyska

4-rekreacyjno-towrzyska

5-socjalizacyjno-wychowawcza

RODZAJE WIĘZI [FUNKCJE RODZINY]

1—więź małżeńska [#emocjonalna #prokreacyjno-seksualna *ekspresyjno-rekreacyjna]

2—więź pokrewieństwa lub adopcyjna *wieź rodzicielska [#klasowa #socjalizacyjno-edukacyjna #emocjonalno-ekspresyjna] *wieź między rodzeństwem [#emocjonalno-ekspresyjna]

3—wieź powinowactwa [#stratyfikacyjna]

4—wieź formalno-prawna [#legalizacyjno-kontrolna #materialno-ekonomiczna]

WIĘŹ MAŁŻEŃSKA małżeństwo to legalny, względnie trwały związek kobiety i mężczyzny powołany do życia w celu wspólnego pożycia, współpracy dla dobra rodziny, głównie wychowania dzieci, prowadzenia wspólnego gosp. Domowego oraz wszelkiej innej współpracy dla dobra rodziny

WIĘŹ POKREWIEŃSTWA I ADOPCJI więź rodzicielska jest stosunkiem pokrewieństwa w linii prostej (osoby pochodzą jedna od drugiej); ojciec z synem jest Więź adopcyjna- przysposobienie dziecka biologicznie niespokrewnionego z rodzicami

WIĘŹ POWINOWACTWA jest wyłącznie relacją prawną, powstałą w skutek zawarcia małżeństwa

FILOGENEZA etapy kształtowania się rodziny

1- ewolucjonistyczne ujęcie (K. Darwin, H. Spencer) usiłowali przez badani społeczeństw pierwotnych odtworzyć rozwój całej ludzkości, w tym też wyjaśnić rozwój instytucji rodzinnych. Etapy kształtowania się rodziny mają identyczny przebieg w poszczególnych społeczeństwach, niezależnie od czasu i miejsca

2- funkcjonalistyczne ujęcie (B. Malinowski, A.R. Radcliffe-Brown) rodzine traktuja jako grupę społeczną, która powstała w celu realizowania podstawowych funkcji biologicznych i psychospołecznych człowieka

ONTOGENEZA cykle rozwojowe rodziny

1-narzeczeństwo okres tez oficjalnie rozpoczyna się z dniem zaręczyn, a kończy się aktem zawarcia małżeństwa

2- małżeństwo bezdzietne tu ma miejsce bliższe poznanie się małżonków oraz ich dostosowanie się do roli męża i żony

3- małżeństwo z dziećmi najważniejsza za społecznego punktu widzenia z uwagi na konieczność wychowania dzieci, to faza w życiu rodziny

4- małżeństwo po usamodzielnieniu się dzieci to faza dochodzenia i usamodzielnienia się dzieci powoduje osłabnięcie więzi wewnątrzrodzinnych

DEZORGANIZACJA RODZINY (PATOLOGIA) S. Kosiński - ograniczenie lub zanik dotychczas wypełnionych funkcji i ról społecznych, zwłaszcza obowiązków małżonków wobec siebie i dzieci również też dzieci wobec rodziców i ewentualnie między rodzeństwem J. Szczepański ,L. Sołoma

Źródła konfliktów rodziny

1-niespełnienie oczekiwań z okresu narzeczeństwa

2- rozbieżność przyniesionych do małżeństwa wzorów kulturowych

3- niemożność przystosowania się seksualnego i emocjonalnego

4- dewiacyjne zachowania któregoś z małżonków

5- ciężkie warunki materialne i mieszkaniowe 6- utrata przez któregoś z małżonków źródła utrzymania

FORMY DEZORGANIZACJI RODZINYA

*rozbicie rodziny

*urodzenia pozamałżeńskie

*wykolejenia młodzieży i małoletnich

*pozbawienie władzy rodzicielskiej

*zaburzenia w stosunkach międzyosobowych w rodzinie

*konflikty wartości S. Kosiński

GRUPY RÓWNIEŚNICZE pewna liczba osób (co najmniej trzy) której członkowie znajdują się w podobnym stadium rozwoju osobowościowego oraz posiadają wspólny cel (świat aspiracji) a także określony system postępowania

RODZAJE GRUP RÓWNIEŚNICZYCH

1)-formalne- zorganizowane świadomie dla realizacji określonego celu (członków grupy łączy więź rzeczowa uwarunkowana zadaniami, które grupy realizują)

2)- nieformalne- powstałe spontanicznie w rezultacie wspólnych dążeń do zaspokajania podobnych potrzeb i zainteresowań. Tu zalicza się na ogół:

1- dziecięce grupy zabawowe- pojawiają się w 3-4 roku życia. Umożliwiają zaspokojenie potrzeb zabawy w zespole. Od tego momentu właśnie potrzeb zabawy zespołowej zaczyna dominować nad potrzebą zabawy indywidualnej. Początkowo dobór partnerów do zabawy jest za każdym razem inny w zależności od miejsca, w jakim ona się odbywa. Z czasem kształtują się względnie stałe grupy

2- paczki rówieśników grupy kilkuosobowe skupiające dzieci i młodzież na zasadzie kontaktów koleżeńskich i sąsiedzkich. Członków paczki łączy zbliżony poziom dojrzałości, podobieństwo postaw moralnych i poglądów ideologicznych. Skład paczki z reguły jest stały, ale zmienia się w takich przypadkach jak repetowanie klasy, porzucenie szkoły lub zmiany szkoły przez jednego z jej członków

3- kliki- grupy młodzieżowe, którym przyświecają cele sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, ale mieszczące się w granicach obowiązującego prawa. Wyróżnia się: *kliki symboliczne *kliki pasożytnicze *kliki obronne *kliki agresywne *kliki przypadkowe

4- bandy (gangi) spójne i solidarne grupy młodzieżowe o charakterze przestępczym, starające się działać w ukryciu. Bandy cechuje względnie wysoki stopień organizacji, wyraźnie zarysowane są role poszczególnych członków oraz zaznaczona dominująca rola autokrytycznego przywódcy, który swój autorytet buduje na drodze bezkompromisowości w działaniu, wyszukiwania atrakcyjnych z pewnego punktu widzenia zadań z także budzenia określonych przeżyć emocjonalnych. Subkultura członków band odznacza się cechami: kult zabawy i antyspołecznej agresywności, biegunowa negatywność, różnorodność popełnianych przestępstw, krótkotrwały hedonizm i autonomia grupy [czasami

3)- półformalne (np. grupa podwórkowa, grupa związana z placem gier), które nie występują w czystej postaci, lecz stanowią mieszankę cech grup nieformalnych i formalnych]

STRUKTURA GRUPY RÓWIEŚNICZEJ grupa rówieśnicza stanowi podlegający poziom, układ pozycji i ról społecznych. Członek grupy rówieśniczej wyróżniający się szczególnie pozytywnie w opinii pozostałych zostaje zwykle jej przywódcą. Wyróżnia się 3 typy grup rówieśniczych:

1-przewodnicy-osiągają z reguły najlepsze wyniki w realizowaniu celów grupy.

2-przywódcy formalni- stoją na czele grupy, ale nie posiadają takiego autorytetu jak przywódcy [przywódca w grupie rówieśniczej musi spełniać 7 ról: *symbol *arbiter *inicjator *kozioł ofiarny *kontroler *ekspert *zewnętrzny reprezentant]

3- prowodyrzy- ucieleśniają wzór osobowy ceniony w obrębie grupy i z tego powodu posiadają znaczny wpływ na pozostałych członków grupy

POZYTYWNE ODDZIAŁYWANIE EDUKACYJNE GRUPY RÓWIEŚNICZEJ

1- zaspokaja potrzeby psychospołeczne, w tym potrzebę przynależności, uznania, poczucia bezpieczeństwa i wspólnych rozrywek

2- stwarza warunki do pełnienia zróżnicowanych ról społecznych, wynikających z przynależności do grupy osób będących w zbliżonym wieku

3- rozwija cechy charakteru, takie jak: lojalność wobec przywódcy i zespołu, samokontrolę, poczucie sprawiedliwości, cierpliwość, samodzielność 4- rozszerza zakres doświadczeń i zasób informacji

NEGATYWNE ODDZIAŁYWANIE EDUKACYJNE GRUPY RÓWIEŚNICZEJ

1- wpływa na naruszanie więzi rodzinnej, zasad współżycia rodzinnego

2- zawłaszczenie czasu wolnego swych członków

3- możliwość przekształcenia się akceptowanych społecznie grup rówieśniczych w formę nieakceptowaną

GRUPY ALTERNATYWNE to nieformalne grupy rówieśnicze, które łączy negatywny stosunek do kultury dominującej. Grupy te mogą mieć charakter dewiacyjny lub niedewiacyjny. Mogą mieć charakter nieformalny, półformalny lub formalny. Do grup alternatywnych zalicza się:

HIPPISI- preferują takie wartości jak miłość, dobroć, braterstwo bez względu na rasę i koleżeństwo. Środkiem pozwalającym na przezwyciężanie zahamowań i wyzwolenie się z nacisków społeczeństwa mało być zażywanie LSD

POPPERSI (szpanerzy, dzieci-cukierki)- okupują drogie lokale po to by zaimponować swym rówieśnikom

PUNKI- wyróżniali się prowokacyjnym strojem i fantazyjna fryzurą ufarbowaną na kilka kolorów. Stworzyli własny, agresywny styl w muzyce tzw. punck-rock

SKINHEADZI (skini, ostrzyżeni)- proponują hasła totalnej destrukcji, rasizmu i szowinizmu. Skini wyróżniają się ogolonymi na łyso głowami i paramilitarnym strojem, używają też nazistowskich emblematów np. swastyk

CHULIGANI wyróżnia się 3 grupy: *zabawowo-sportowe, o charakterze pośrednim i zdecydowanie chuligańskie GITOWCY (git-ludzie) propagują męskość, siłę fizyczną, odwagę, solidarność, konspiracje przed dorosłymi i honor.

SYSTEM SZKOLNY zalicza się ogół szkół i przedszkoli wraz z nauczycielami, uczniami (studentami), programami, bazą lokalowo-terenową i wyposażeniem oraz ogół związków między szkołami a administracją szkolną, instytucjami finansującymi szkoły i innymi instytucjami społecznymi i kulturalnymi.

SYSTEM SZKOLNY- to pewna całość, w skład której wchodzą:

1-szkoły (przedszkola, szkoły różnych szczebli, szkoły wyższe)

2-baza materialna szkoły (budynki i wyposażenie)

3-zbiorowośc uczniowska bądź studencka (klasa szkolna, grupa studencka, organizacje formalne i nieformalne) 4-grono nauczycielskie bądź zespół wykładowców (rada pedagogiczna, rada wydziału, senat wyższej uczelni, organizacje formalne i nieformalne)

5-administracja (struktura organizacyjna)

6-organizacje rodziców i przedstawicieli społeczności lokalnych (np. rada szkoły, komitety rodzicielskie)

SZKOŁA to instytucja edukacyjna realizująca proces dydaktyczny i wychowawczy w oparciu o ustalone programy. Wyróżnia się w szkołach 10 poziomów edukacji:

0-wychowanie przedszkolne

1-kształcenie pierwszego stopnia

2-cykl pierwszy kształcenia drugiego stopnia

3-cykl drugi kształcenia drugiego stopnia

5- nieakademickie kształcenie drugiego stopnia

6-studia trzeciego stopnia dające pierwszy stopień akademicki

7- studia podyplomowe, umożliwiające zdobywanie wyższych stopni naukowych

9-kształcenie nie dzielone na wymienione poziomy. Z uwagi na specyfikę systemów oświatowych w poszczególnych krajach pozostawiono dwa wolne przedziały: 4 i 8.

FUNKCJE SZKOŁY:

1- zewnętrzne które zostają narzucone przez instytucję bądź zbiorowość powołującą szkołę do istnienia i zapewnienia jej warunki działania [*zapewnienie ciągłości kultury narodowej *wprowadzenie w system norm moralnych i obyczajowych w zakresie współżycia ludzi *dobór i specjalizacja przyszłych kadr z jednoczesnym wyrównywaniem szans życiowych *profilowanie nauczania stosownie do potrzeb ekonomicznych państwa]

2- wewnętrzne które wynikają z istoty szkoły działającej w określonym środowisku społecznym [*adaptacyjno-integracyjne- wprowadzanie do społeczności lokalnej i jej kultury *dydaktyczne- przekazywanie określonej wiedzy i umiejętności *opiekuńczo-wychowawcze (m.in. diagnozowanie sytuacji dziecka w rodzinie, stymulowanie rozwoju)]

MODELE SZKOŁY termin „model” najczęściej rozumie się jako fizyczne bądź myślowe przedstawienie danego obiektu, które w jakimś stopniu i pod jakimś względem jest do niego podobne

*model rzeczywisty- konstrukcja pojęciową odzwierciedlającą w sposób syntetyczny te wszystkie cechy, które faktycznie tworzą charakterystykę szkoły

* model postulatywny- konstrukcja pojęciowa, która odzwierciedla w sposób syntetyczny te wszystkie cechy, które z pewnych względów powinny tworzyć charakterystykę szkoły

SZKOŁY:

1- skoncentrowana na książce (szkoła przeszłości) szkoła tradycyjna, w której główny nacisk położony jest na przekazywanie i przyswajanie określonych informacji podręcznikowych

2- skoncentrowana na dziecku (progresywna) główne zadania to: *wywołanie u ucznia emocjonalnego przeżywania świata * optymalny rozwój osobowościowy dzieci i młodzieży. Szkoła ta stara się raczej izolować wychowanków od negatywnych wpływów środowiska społecznego ograniczając naukę życia dla społeczeństwa do nauki życia w społeczności szkolnej

3- skoncentrowana na życiu społecznym (szkoła środowiskowa) Głównym założeniem jest wprowadzenie dzieci i młodzieży w kulturę społeczeństwa, a w szczególności w kulturę społeczności lokalnej.

4- autorytatywno-rygorystyczna nauczyciele stosują naciski represyjne, a uczniowie podporządkowują się im

5- psychologiczno-indywidualistyczna uczniowie traktowani są jako niepowtarzalne jednostki 6- szkoła uspołeczniająca

ORGANIZACJA SZKOŁY w strukturze szkoły, można wyróżnić poziomy struktury: 1-formalny: obejmuje schemat organizacyjny szkoły przepisy prawne i depersonalizację funkcji i stanowisk 2- nieformalny: zawiera w sobie przestrzeń społeczną oraz grupy nieformalne powstające zarówno w pionie nauczycielskim jak i uczniów

KLASA SZKOLNA tworzy początkowo grupę czysto formalną, ponieważ uczniów łączy jedynie przynależność do niej sami zaś nie mają wpływu ani na wybór swoich kolegów, ani na wybór wychowawcy. Z czasem dopiero uczniowie danej klasy nawiązują więzi osobiste, powstają wśród nich stosunki koleżeńskie i przyjacielskie oraz tworzą się w obrębie klasy szkolnej grupy nieformalnej.

ROLA SPOŁECZNA UCZNIA Każdy uczeń powinien zachować się w szkole zarówno na mocy zwyczajów jak i odpowiednich przepisów prawnych; innymi słowy - winien zachować się zgodnie z rolą społeczną ucznia. Rola społeczna ucznia może być rozpatrywany w kilku wymiarach: rozpiętości roli, typów zachowań, cech ucznia, zależności między tymi cechami oraz ich hierarchii.

T. Gołaszewski cztery podstawowe modele ról ucznia:

1 - uczeń doskonały.

2 - uczeń znormalizowany.

3 - uczeń nonkonformista.

4 - uczeń niedostosowany.

KONTAKTY NAUCZYCIEL-UCZEŃ Kontakt między nauczycielem a uczniem jest jednym z podstawowych warunków decydujących o powodzeniu lub porażce w procesie dydaktyczno-wychowawczym. Chodzi o KONTAKT PSYCHICZNY polegający na wzajemnym zrozumieniu się i pozytywnym nastawieniu emocjonalnym. Kontakty tego typu mogą być powierzchowne lub pogłębione.

---