50.Dezynfekcja
dezynfekcja-proces niszczenia niepożądanych drobnoustrojów za pomocą metod chemicznych w środowisku człowieka przez działanie na strukturę i metabolizm drobnoustrojów. Antyseptyka-eliminacja drobnoustrojów znajdujących się na tkankach żywych(rany, błony śluz.), np. odkażanie skóry zgiecia łokciowego przy iniekcjach. Aseptyka- postępowanie mające na celu niedopuszczenie drobnoustrojów do miejsc przedmiotów i leków jałowych. Sanityzacja-zabieg pośredni miedzy dezynfekcją a sprzątaniem- obniżenie liczby drobnoustrojów do stanu bezpiecznego dla zdrowia ludzkiego. Rodzaje środkow dez. Fenole i ich pochodne (krezole), zwiazki chloru, jodofory (roztwory i związki jodu), aldehydy, IV rzędowe związki amoniowe, związki powierzchniowo czynne,alkohole,srodki utleniające- nadmanganian potasu, rzadziej stosowane-barwniki,kwasy i zasady, mydłą, fitoncydy.Kwasy i zasady w medycynie nie są stosowane.Mają działanie bakteriobójcze,denaturują białko, powoduja odwodnienie protoplazmy, wykorzystywane są w przemyśle spożywczym.Rodzaje dezynfekcji i środki: dezynfekcja narzędzi- aldehydy, związki chloru,związki fenolowe, inne substancje aktywne, preparaty złozone.Dezynfekcja powierzchni: aldehydy,alkohole,związki fenolowe,zwiazki jodu,związki chloru,związki amoniowe,inne subst.aktywne,preparaty złożone.Dezynfekcja aparatów do hemodializy: kwas nadoctowy.Dezynfekcja bielizny w temp.20C albo chemiczno-termiczna w praniu.
59.ELISA odczyn immunoenzymatyczny, w którym zachodzi reakcja antygenu z przeciwciałem, przy czym 1 ze składników jest związany z enzymem. Odpowiedni substrat (chromogen) dla markera (znacznika, nośnika) enzymu jest potrzebny do wykazania nie rozpuszczalnych lub rozpuszczalnych produktów w miejscu reakcji antygenu i przeciwciala. Szeroko wykorzystywanym enzymem jest peroksydaza chrzanowa. Enzymem wykorzystywanym jest też oksydaza glukozowa ( enzym bakteryjny nieobecny w tkankach człowieka) ale produkt reakcji nie jest tak stabilny i nierozpuszczalny jak w przypadku peroksydazy. . Są metody bezpośrednie- Ag reaguje z p/cialem zwiazanym z enzymem, następnie nakompleks dzialamy odpowiednim substratem. Metody pośrednie- Ag reaguje w pierwszym etapie z p/ciałami, poinkubacji i plukaniu z drugimi p/cialami znakowanymi enzymem, które są skierownae przeciwko globulinom (przeciwciałom pierwszym). W przypadku stosowania p/ciał nieoznakowanych stosujemy metody 1. Użycie p/ciał anty-peroksydazowych 2.techniki z użyciem bispecyficznych hybryd, z których jedno ma aktywność antyperoksydazową. Technika ta zakłada uzycie wysoce oczyszczonych p/ciał lub p/ciał monoklonalnych. 3 Metoda peroksydaza-antyperoksydaza PAP. Tu Ag reaguje z pierwszymi p/ciałami, następnie z p/cialami wiążącymi, a te z kolei z rozpuszzalnym kompleksem PAP. Pierwsze p/ciało jest surowicą gatunku, z którego pochodzą p/ciała drugie- wiążące, odpornościowe wobec pierwszych i tych w kompleksie PAP. Produkty reakcji mają różne zabarwienie w zależnosci od chromogenów reakcji. 4.Bialko A w technikach immunoperoksydazowych- uzyskane z gronkowców wiąże fragment Fc IgG, może być uzyte zamiast p/ciał wiążących w metodzie PAP. 5. Systemy awidyna- biotyna. Awidyna to glikoproteina bialka jaja kurzego, ma 4 miejsca wiążące dla biotyny- witaminy. Obydwie mogą być stosowane do znakowania p/ciał lub enzymów Metody immunoenzymatyczne fazy stałej Jako fazy stalej używamy probówek, płytek, bibuły, nitrocelulozy, które są opłasszczone Ag lu p/ciałem. Do Agna fazie stałej dodaje się badaną surowicę, inkubuje, przemywa p/ciala przeciw gammaglobulinom ludzkim, znakowane enzymem. Zachodzi reakcja barwna, odczyn jest wizualny lub spektrofotometryczny. Głównie wykorzystywana jest do badania p/cial w surowicy i charakterystykiswoistych p/ciał w klasach Ig. Odmiana konkurencyjna testu ELISA wykorzystywana jest do wykrywania Ag,Ag badany konkuruje z Ag znakowanym enzymem o p/ciała opłaszczone na nośniku. Odmiany techniczne wykorzystujace jako nośnik Ag nitrocelulozę są nazywane dot-ELISA. Badamy nimi też kompleksy immunologiczne
109 Odczyn immunoflourescencji (IFA)
Zasada: Ig znakowane=koniugowane z fluorochromem np. izotiocianian fluoresceiny(FITC),izotiocyjanian tetrametylorodaminy, fykoerytryna, czerwnień Teksasu, fykocyjanina-C, allofykocyjanina
Odmiany:a)DIF (bezpośrednia), zastosowanie: chor.paciorkowcowe, dwoinka rzeżączki, wirusy grypy z j. ustnej, w.wścieklizny z mózgu, b)IIF (pośrednia), zast.:kiła, toksoplazma, lambrioza, rzeżączka, listerioza, brucelloza, ch. wirusowe. Fluorochromy są później pobudzane przez lampę z łukiem rtęciowym (mik. fluorescencyjny) lub laser argonowy (aparat do cytometrii przepływowej, np.FACScan)- tu wykorzystanie wielu fluorochromów => możliwe badanie tysięcy Ag kom., określenie wlk., kształtu, skł. Bioch.-co umożliwia charakt. chorób autoimmunologicznych, bad. Ag jądrowego, cyklu kom., znalezienie onkoprotein.
160.wyjaławianie,sterylizacja
wyjaławianie,sterylizacja- jest to proces, w którym następuje niszczenie wszystkich form drobnoustrojów, jej celem jest przerwanie dróg przedostawania się drobnus. ze środowiska lub źródeł zakażenia poprzez przedmioty oraz płyny używane do zabiegów, do wrażliwych organizmów, Met.fizyczne: 1)termiczne a)sterylizacja cieplna wilgotna -gotownie (wrząca woda temp.90-100°C przez 15-30min. nie niszczy przetrwalników i wirusów, stos. do sprzęt med., materiały i roztwory ulegające zniszczeniu w wyższej temp.np.gumowy) -dekoktacja (w aparatach Kocha parę wodną nasyconą 100°C 30-60min. stos.podłoża bakteriologiczne, sprzęt medyczny- pojemniki na wydzieliny) -pasteryzacja (w aparatach Kocha 60-80°C 15-30min. hamuje rozwój przetrwalników, klasyczna- 62°C 30min., błyskawiczna 72°C 15-20sek. szybko ochłodzić) -tyndalizacja (ap.Kocha podgrzanie roztworu do 60-80°C na 30-60min. powtórzyć przez 3-4 kolejne dni) -sterylz. parą wodną w podciśnieniu (w komorach sterylizacyjnych pompa obniża ciś.- szybkie usunięcie powietrza- szybsze dotarcie pary nasyconej do materiału) -sterylizacja parą wodną w nadciśnieniu (w autoklawach 121°C 1 atm.15min. lub 134°C 2 atm. 5min. niszczy formy wegetatywne, przetrwalniki, wirusy, bakterie, pierwotniaki, grzyby, stos. materiły opatrunkowe, narzędzia sprzęty medyczny, niektóre leki) b)sterylizacja cieplna sucha -steryliz. suchym gorącym powietrzem (zabicie form wegetatywnych i przetrwalników- wysuszenie i utrwalenie, w sterulizatorach z wymuszonym obiegiem powietrza 180°C 15min. w sterylizatorach z naturalnym obiegiem, powietrza 160°C 120min. lub 180° 45min. stos. narzędzia, szkło laboratoryjne, produkty farmacełtyczne)rozgrzana parfina -sterylizacja w łaźni olejowej (rozgrzana parfina lub olej mineralny 330-440°C, stos. produkty farm.szklane naczynia) 2)radiacyjne -sterulizacja promieniami UV (najbardziej skuteczna dł.fali 240-260 nm. najbardziej wrażliwe formy wegetatywne, bardziej oporne wirusy i przetrwalniki, a najb. pleśnie, YV niszczy kw. nukleinowe, stos. steryliz. powierzchni i powietrza (tylko bo mało przenikliwe)) -sterylizacja promieniowaniem jonizującym (najbarzdziej skuteczne gamma niszczy wszystki formy drobnoust.) - sterylizacja szybkimi elektronami 3)met. ultradźwiękowe -sterylizacja ultradźwiękami w myjkach ultradżwiękowych, stos. nacz.silnie zanieczyszczone drobnust.Met. mechaniczne- 1)sączenie przez filtry o bardzo małych porach zatrzymują postacie wegetatywne i przetrwalnikowe, stos. powietrze i płyny, rodz.filtrów: szklane, porcelanowe, azbestowe, ziemi okrzemkowej, celulozowe, nitrocelulozowe 2)wirowanie tylko płyny drobnoust. oddziela się odśrodkowo Met. chemiczne- 1)sterylizacja tlenkiem etylenu uszkadza strukturę białek- hamuje procesy życiowe i uniemożliwia odnowienie, wada atwopalny i toksyczny temp. 50-60°C 4-8godz. stos. wyroby metalowe, szklane, tworzywa sztuczne, tkaniny, przedmioty gumowe, 2)sterylizacja gazowym formaldehydem 3)chloroheksydyną 4)wodnym rozt. aldeh. glutarowego
127 Precypitacja-odczyny
precypitacja=immunodyfuzja: w odczynach wykorzystywana jest reakcja Ag(precypitogen) rozpuszczalny +Ab(precypityna). A) p. w żelu(agar, agaroza, sefaroza)-wycina się otworki, w które wkłada się Ag+Ab razem i obserwuje się koliste sttrefy precypitacji=immunodyfuzja radialna lub Ag i Ab wkłada się do oddzielnych zagłebień podwójna dyfuzja obserwujemy łuki precypitacji; zast.:grzybice narz., płuco farmera,chor. pierwotniakowe; Jej odmiana to elektroimmunoprecypitacja przeciwprądowa(CIE)-wykonanie tak jak tradycyjnie ale z uzyciem prądu, co przyspiesz reakcję; zast.:HBS, zapalenie opon m-r(Neisseria meningitidis, H. Influenzae, S. Pneumoniae). B) p. w płynie- odczyn termoprecypitacji Ascoliego w diagnostyce B.anthracis:wyciag z ugotowanej tkanki padłego na wąglika zwierzaka nawarstwiamy do próbówki kapilarnej
obserwujemy różowy pierścień na granicy faz - p. w oparciu o wielocukier C: do typowania grupowego paciorkowców wg.Lancefielda
96Metody sprawdzania jalowosci powietrza, powierzchni, lekow, materialow opatrunkowych
Kontrola powietrza: stosujemy 2 podziały metod. I 1.metody aktywne ,np. metoda zderzeniowa lub filtracyjna-następuje wymuszony obieg powietrza pobieranego w okreslonych ilościach przez specjalny aparat. 2. Metody pasywne,np. metoda sedymentacyjna- obieg powietrza jest naturalny. II. 1.metody ilościowe, badamy ilość mikroorganizmów w określonej objętości powietrza, np. metoda sedymentacyjna 2. Mwtody półilościowe- ilość drobnoustrojów w badanym powietrzu jest określana w przybliżeniu. Metody osadzania (sedymentacji) metoda pasywna, półilościowa, wykonanie: otwarte płytki Petriego pozostawiamy na ok 30-60 minut, w tym czasi zachodzi opadanie mikroorganizmów z powietrza na pożywkę hodowlaną w płytce, najczęściej stosuje się agar kazeinowo- sojowy i po upływie czasu płytkę zamyka się, inkubuje, liczy wyrosłe kolonie, oblicza się ilość drobnoustrojów w jednostce powietrza wg wzoru A=a*1000/pi er 2* 1/5t gdzie a to ilość mikroorganizmów w 1 m3 powietrza, a-średnia ilość kolonii na płytce pi er2-powierzchnia płytki, t- czas ekspozycji otwartej płytki. Metodya filtracyjna metoda aktywna, ilościowa, wykonanie-specjalny aparat pobiera powietrze, przeważnie pobiera się 1m3, następnie przepuszcza się je przez filtr, na którym osadzają się mikroorganizmy. Mamy 2 rodzaje filtrów-1. Stałe (na początku byl to jałowy piasek, potem Al2S3, teraz są to filtry membranowe z tworzyw sztucznych) 2. Plynne (jałowa sół fizjologiczna, płynna żelatyna, bulion). Jeżeli filtr jest w postaci proszku to mikroorganizmy wypłukuje się jałowym płynem, który nastepnie posiewa sie. Filtry membranowe układa się na stałych pożywkach i poddaje inkubacji- nastepnie oblicza wyrosłe kolonie. Metody zderzeniowe 1.wirowanie powietrza pobranego przez przyrząd- siła odsrodkowa podczas wirowania powoduje osadzanie drobnoustrojów na ściankach pojemnika, w którym następuje wirowanie, ściany te powleczone są pożywką, którą nastepnie inkubujemy i obliczamy wyrosłe kolonie. 2. Powietrze pobierane przez przyrząd przepływa z dużą szybkością w jednym kierunku, uderza o płytkę z podłożem hodowlanym na którym osadzają sie drobnoustroje. Metoda elektroprecypitacji wykorzystujemy fakt, że cząstki drobnoustrojów posiadają ladunek elektryczny. Powietrze kierowne jaest na płytkę z pożywką hodowlaną, do której przylożone jest napięcie, dzięki czemu plytka dziala na zasadzie elektrody i przyciąga cząstki drobnoustrojów o przeciwnym ładunku elektrycznym. Zasady badania czystości powierzchni Metody ilościowe. 1. Metody kontaktowe, polegają na kontakcie pożywki hodowlanej z powierzchnią badaną, plytkę inkubujemy, obliczamy wyrosłe kolonie. 2. Metoda plukania. Plukanie badanej powierzchni jalowym plynem, który następnie posiewa sie na podłożach hodowlanych, plyn ten można również poddać filtracji poprzez sączki mambrznowe (sączek ukladamy na podłożu hodowlanym, inkubujemy, liczymy kolonie) 3. Metoda jakościowa. Pobieramy wymazy z powierzchni, posiewamy je na podłożach hodowlanych i identyfikujemywyrosłe drobnoustroje. Badanie jałowości leków