15.Metody oceny wydatku energetycznego na stanowiskach pracy. Omów ich istotę.

1.Metody kalorymetrii bezpośredniej

2.Metoda kolorymetrii pośredniej

2.Na podstawie równoważnika energetycznego tlenu

3.Ciągła rejestracja pracy serca

4.Metody opisowe

Najdokładniejsza a jednocześnie najbardziej skomplikowana jest metoda kalorymetrii bezpośredniej, polegająca na: bezpośrednim pomiarze ciepła wytworzonego przez organizm.

Częściej wykorzystuje się metodę kalorymetrii pośredniej, polegającą na pomiarze objętości pobielanego przez organizm tlenu. Procedura sprowadza się do pomiaru objętości pobieranego przez organizm tlenu i wydalanego CO₂, wyliczeniu ilorazu oddechowego i pomnożeniu objętości pobieranego tlenu przez równoważnik energetyczny, którego wartości podane są w specjalnych opracowaniach. W praktyce przemysłowej do pomiaru wydatku energetycznego często stosuje się metodę opartą na wynikach pomiaru wydychanego lub wdychanego powietrza tzw. wentylacja płuc. I na podstawie wzoru E=.024Ve, gdzie Ve ­­- wentylacja płuc (l/min) e - wydatek energetyczny (kJ/min), możemy wyliczyć przybliżoną wartość wydatku energetycznego. Wartości wydatku energetycznego możemy również określić na podstawie szacunkowej metody chronometrażowo-tabelarycznej, odczytując z tabel wartości wydatku energetycznego dla poszczególnych czynności roboczych. Szczególną formą szacowania wydatku energetycznego metodą chronometrażowo-tabelaryczną jest metoda LEHMANNA uwzględniająca pozycję ciała oraz rodzaj grup mięśniowych zaangażowanych w zdejmowanie odzieży, zwalnianie rytmu pracy, itp.

16.Omów podstawowe determinanty obciążenia psychicznego człowieka.

Dużą rolę w procesie pracy odgrywa stopień angażowania systemu nerwowego człowieka. Istnieje granica jego możliwości. Na wielkość obciążenia tego systemu (zwanego psychicznym) mają wpływ rożne czynniki w zależności w jakim etapie procesu pracy się człowiek znajduje. I tak:

1. dla zjawisk percepcyjnych istotna jest ilość napływających informacji, ich złożoność, zmienność, czy jednoznaczność.

2. gdy nie ma jednoznacznego przyporządkowania między sygnałem a reakcją, wysiłek psychiczny zależy od wagi i podjętych decyzji,

3. w procesach wykonawczych, mimo, że zależą one od wielkości wysiłku fizycznego, to może być też widoczny udział systemu nerwowego w przypadku złożoności wykonywanej

czynności i jej stopniu identyfikacji.

Obciążenie psychiczne jest więc sumą wszystkich etapów pracy, a badania jego powinny być prowadzone zwłaszcza, gdy występuje: monotypia (powtarzające się czynności), monotonia (napływ tych samych informacji), czuwanie, konieczność podejmowania częstych i trudnych decyzji lub precyzyjne czynności motoryczne. Prócz tego stres (jest definiowany w psychologii jako dynamiczna relacja adaptacyjna pomiędzy możliwościami jednostki a wymogami sytuacji (stresorem), charakteryzująca się brakiem równowagi. Podejmowanie zachowań zaradczych jest próbą przywrócenia równowagi), zmęczenie psychiczne i przesycenie psychiczne (nadmiar przyjmowanych informacji).

23.Wyjaśnij istotę następujących pojęć: zmęczenie odśrodkowe, zmęczenie obwodowe, zmęczenie przewlekle.

Obwodowe (mięśniowe) - zmęczenie pracujących mięśni przejawiające się zmniejszeniem siły i szybkości ich skurczów aż do całkowitej utraty zdolności do pracy

Ośrodkowe (ogólne) - polega na narastaniu uczucia ciężkości pracy i bólu mięśni, zmniejszeniu koncentracji, motywacji, uwagi, i sprawności psychomotorycznej

Zmęczenie przewlekle - nagromadzenie się skutków zmęczenia ostrego i podostrego, szczególnie przy pracach o źle zorganizowanych przerwach na odpoczynek. To zmęczenie niedostrzeżone i nie zlikwidowane dostatecznie wcześnie, może spowodować zmiany chorobowe, w drastycznych przypadkach zgon.

25.Zapotrzebowanie na tlen podczas wysiłków o różnej intensywności.

Wzrasta proporcjonalnie do intensywności (mocy) i pracy. O zużyciu tlenu przez organizm decydują: stopień zapotrzebowania mięśni na tlen, ilość tlenu dostarczanego do mięśni, zdolność mięśni ido wykorzystania dostarczonego im tlenu odpowiednio do swoich potrzeb. O sprawności zaopatrzenia mięśni w tlen decyduje działanie układu oddechowego, krążenia i sama krew. Jeśli dopływ tlenu do mięsni podczas wysiłku nie jest wystarczający to powstają w nich duże ilości kwasu mlekowego, którego nagromadzenie jest jedną z przyczyn zmęczenia. Warunkiem zachowania przez organizm zdolności do dłuższego wysiłku mięśniowego jest bieżące pokrywanie zapotrzebowania tlenowego mięśni.

7.Przy rozmieszczaniu oraz grupowaniu urządzeń i sterowniczych wykorzystuje się następujące zasady:

Zasada spełnianej funkcji - zgodnie z tą zasadą grupuje się razem urządzenia, których działanie jest podporządkowane jakiejś wspólnej funkcji nadrzędnej.

Zasada ważności - zasada ta polega na grupowaniu urządzeń zgodnie z ich znaczeniem dla danego działania, a więc najważniejsze urządzenia umieszcza się w najlepszym miejscu dla obserwacji,

Zasada optymalnego umiejscowienia - według tej zasady każde urządzenie powinno być tak umieszczone, aby znalazło się w położeniu możliwie najlepszym z I punktu widzenia określonego kryterium

Zasada kolejności użycia - zgodnie z tą zasadą, umieszcza się możliwie blisko siebie te przyrządy, które często są używane bezpośrednio po sobie.

Zasada częstości użycia - realizacja tej zasady polega na umieszczaniu przyrządów używanych w miejscach o najlepszej widoczności.

8.Ogólne zasady dotyczące projektowania urządzeń sterowniczych.

Generalnie wszystkie elementy sterownicze powinny dawać łatwość i swobodę obsługiwania, łatwość identyfikacji, zgodność z pewnymi stereotypami zachowań ludzkich i reakcji, powinny minimalizować błędy operatora i powinny być łatwe w obsłudze.

Urządzenia sterownicze powinny mieć kształt zgodny z ich funkcją oraz z odpowiednimi cechami i wymiarami antropometrycznymi.

Ich użytkowanie nie może wywoływać uczucia niewygody chwytu i ruchu.

Materiał użyty do wykonania części chwytowej powinien być dostosowany do wymagań higienicznych, przyjemny w dotyku i o znacznej izolacyjności cieplnej.

Elementy sterowania powinny być łatwo dostępne we wszystkich położeniach.

Powinny znajdować się w optymalnym zasięgu ręki i nie powodować wymuszonej postawy operatora.

Powinny być tak rozmieszczone, aby przy sterowaniu wzajemnie sobie nie przeszkadzały, nie powodowały zranienia operatora oraz uniemożliwiały przypadkowe załączenie sterowanego urządzenia.

Największa siła, szybkość i dokładność wymagana przy sterowaniu nie może przekraczać psychofizycznych możliwości obsługującego.

Układ elementów powinien być przejrzysty do tego stopnia aby w krytycznych warunkach prawidłowy ruch został wykonany automatycznie.

Urządzenia sterownicze wymagające szybkiej reakcji, powinny być umieszczone jak najbliżej ręki.

Przy uruchamianiu elementów sterowania, nie powinny występować nadmierne opory, ale również nie mogą to być opory niezauważalne.

Urządzenia pełniące tę samą funkcję należy umieszczać obok siebie

Urządzenia awaryjne powinny być umieszczone w widocznym i dostępnym.

Przy wyborze ręcznego elementu sterowania należy przede wszystkim stosować te, które umożliwiają ruch „w przód - w tył" następnie „w prawo - w lewo", ruch „w górę - w dół", ruch obrotowy.

Stosować urządzenia sterowane ręcznie jeśli wymagana jest szybkość i dokładność.

Dla przenoszenia dużej siły stosować sterowanie nożne.

Urządzenia sterownicze powinny być łatwe j rozpoznawalne.

Kierunek ruchu urządzenia sterowniczego i powinien być zgodny z kierunkiem ruchu maszyny jaki chcemy spowodować

9.Wyjaśnij sens parsimony i optymalizacji w badaniu ryzyka wypadkowego w pracy.

Do kalkulacji ryzyka używamy wymiarów jakościowych i ilościowych. Zasada optymalizacji i zasada parsimony mają zastosowanie polegające na dobieraniu odpowiednich wymiarów ryzyka, bez niepotrzebnego dodawania kolejnych tak, aby otrzymać jak najlepszą (optymalna) ocenę ryzyka wypadkowego w pracy.

17.Działaniem uwagi kieruje mechanizmy fizjologiczne i psychiczne. Wskaż na te fizjologiczne.

Mechanizmy fizjologiczne uwagi:

-reakcja orientacyjna,

-indukcja ujemna,

-pobudzenie układu siatkowego,

-habituacja, dyshabituacja.

Reakcja orientacyjna powstaje w odpowiedzi na nowe, nieoczekiwane bodźce pojawiające się w otoczeniu. Ma ona ogromne znaczenie w procesie uczenia się. Sens reakcji sprowadza się do zaostrzenia procesów spostrzegania wraz ze wzrostem napływu informacji i ujawnianiem nowych i - w pierwszym rzędzie - znaczących, ważnych bodźców. Za pomocą reakcji orientacyjnej następuje bardzo czule i rozróżnienie podniet, osiągane dzięki zmianom, jakie przy tym zachodzą w sposobie funkcjonowania percepcyjnych struktur mózgu. Powtórne oddziaływanie bodźca doprowadza do coraz pełniejszego jego poznawania i równocześnie do i wygasania reakcji orientacyjnej. Tak więc, reakcja orientacyjna występuje w charakterze

"informacyjnego regulatora", który włącza się z chwilą powstania nowej sytuacji. Takie działanie jest biologicznie celowe, ponieważ przygotowuje ono organizm do reakcji i zmiana sytuacji nie może go zaskoczyć, reakcją organizmu wyprzedza bowiem rozwój zdarzeń w otaczającym środowisku, sprzyjając tym samym jego wyładowaniu się i zaspokojeniu potrzeb. Reakcja orientacyjna określona przez Iwana Pawiowa jako reakcja "co to jest", była po raz pierwszy przedmiotem badań w jego laboratorium. W chwili obecnej znany już jest jej niewątpliwy wpływ na powstawanie odruchów warunkowych. W wyniku licznych badań na zwierzętach i ludziach wykazano, że procesowi wykształcania się odruchu warunkowego, opartego na zapisie w mózgu i nowego doświadczenia, towarzyszy wyraźne i ożywienie komponentów reakcji orientacyjnej, która w miarę utrwalania się związku wygasa, ale ożywia się ponownie przy każdej zmianie warunków doświadczenia.

Indukcja ujemna - pobudzenie w pewnej okolicy mózgowej powoduje hamowanie w okolicach sąsiednich (w skutek tego jednostka jest mniej wrażliwa na bodźce kierowane do tych okolic). Dzięki temu pobudzenie w korze mózgowej ma charakter zogniskowany, a nie rozlany.

Pobudzenie układu siatkowego - twór siatkowy pnia mózgu to układ jego aktywacji. Zaczyna się on w rdzeniu kręgowym i ciągnie przez cały pień mózgu (do międzymózgowia). Twór siatkowy pnia mózgu to przestrzenna sieć włókien rdzennych (najmocniej rozwinięta w grzbietowej części mostu i śródmózgowia), do którego płyną impulsy z całego organizmu. Układ siatkowy można podzielić na dwie części zstępującą i wstępującą. Ta pierwsza kontroluje czynności odruchowe rdzenia kręgowego, napięcie mięśni szkieletowych oraz czynność ośrodków nerwowych krążenia i oddychania. Natomiast ta druga ma za zadanie sprawdzać czynność ośrodków tyłomózgowia, śródmózgowia i międzymózgowia, a także czynność neuronów korowych i zmniejszanie dopływu impulsów do kresomózgowia. Impulsy układu siatkowego wstępują do kory mózgu, docierają do niej oraz zstępują do "rdzenia kręgowego.

Całość układu siatkowego odpowiada za pobudzenie lub hamowanie kory mózgu i rdzenia kręgowego, przyczynia się do utrzymania świadomości i stanu czuwania, kontroluje czynność narządów czucia i napięcie mięśni szkieletowych, zwiększa wrażliwość receptorów, reguluje metabolizm oraz kieruje do ośrodków tylko ważne informacje.

Habituacja - (przywykanie) jest zjawiskiem neurologicznym występującym w układzie nerwowym w odpowiedzi na wielokrotne powtarzanie się tego samego bodźca nie niosącego żadnej istotnej informacji (obojętnego). Odpowiedź układu na kolejne bodźce jest wówczas coraz mniejsza.

Efekt ten można zaobserwować na przykładzie wszystkich zmysłów człowieka, np.

- zmysł dotyku: należy się położyć bezruchu, tak aby żadna część ciała, nie była do niczego, zbyt mocno przyciśnięta. Po kilkunastu minutach w bezruchu nie odczuwamy już żadnego dotyku, choć wciąż odczuwamy wrażenia temperatury (te receptory mają dłuższy czas habituacji).

- zmysł słuchu: czy byliście świadomi dźwięku komputera, zanim przeczytaliście to zdanie?

- zmysł wzroku: należy jak najdłużej wpatrywać się w jeden punkt bez mrugnięcia. W okolicy nie może być silnych źródeł światła (za bardzo męczą wzrok). Po pewnym czasie na siatkówce zostanie utrwalony negatywowy obraz tego, co widzimy. Obraz ten coraz bardziej nakłada się na obraz wpadający do oka, aż powstaje jednolita szarość. Dość trudno otrzymać ten efekt, gdyż oko szybko się męczy, a każde mrugnięcie zmienia bodźce oddziaływające na siatkówkę, przeszkadzając w uzyskaniu efektu habituacji. Ciekawy jest też efekt spojrzenia odrobinę w bok - obraz negatywowy nakłada się wówczas z pozytywowym wszędzie z wyjątkiem krawędzi jednolitych plam barwnych. Widzimy wówczas tylko te krawędzie - efekt uzyskiwany na ogól wyłącznie przy pomocy komputerowych filtrów do obróbki obrazów. Komórki oka bardzo szybko doznają habituacji, jednak efekt ten jest w dużej mierze kompensowany przez mimowolne ruchy oczu. Są to drobne mchy oczu wokół punktu, na który patrzymy. Sprawia to, iż ostatni z opisanych powyżej eksperymentów jest najtrudniejszy do przeprowadzenia.

Dyshabituacja - powrót reakcji na bodziec bezwarunkowy, wygaszonej wcześniej wskutek wielokrotnego powtórzenia tego bodźca. Dyshabituacja może nastąpić np. wskutek pojawienia się innego rodzaju bodźca w sen i bodźców, dla którego wygaszenie nastąpiło.

18.Źródła stresu psychospołecznego w pracy

- zbyt niskie wymagania

- ograniczenie kontroli w pracy

- niejasność roli zawodowej

- złe stosunki międzyludzkie i brak wsparcia społecznego

- przeszkody w- rozwoju kariery zawodowej

19.Wskaż praktyczne znaczenie II Prawa Yerkesa- Dodsona

Drugie prawo Yerkesa - Dodsona mówi o tym, że im trudniejsze jest zadanie, przed którym stoimy, tym niższy jest poziom optymalnego pobudzenia. Zadania łatwe są dobrze wykonane nawet wtedy, gdy poziom pobudzenia emocjonalnego jest bardzo wysoki, wykonywania zadań trudnych jest szybko upośledzane przez wysoki poziom pobudzenia. Poprzez "sytuacje trudne" rozumie się tu zadania skomplikowane, nowe, nieprzetrenowane oraz wykonywane w sytuacjach wymagających także innego działania. Sytuacje trudne to także takie, które angażują wszystkie nasze zasoby poznawcze. Zadanie trudne to zadanie nowe, złożone z wielu elementów. Przy silnej motywacji na osiągnięcie sukcesu niewspółmiernie łatwej odnieść go pianiście, gdy ma zagrać prostą, znaną sobie melodię niż wtedy, gdy ma zagrać trudny i złożony utwór muzyczny. W pierwszym wypadku zdenerwowanie i napięcie nie wpłyną na wykonanie prostego zadania. W drugim zaś należy liczyć się z możliwością pomyłek w związku z dużym natężeniem procesów motywacyjnych, w powiązaniu ze złożonością zadania. Poziom motywacji jest bardzo ważny, ponieważ najlepiej, najsprawniej i najskuteczniej działamy (pracujemy, uczymy się, walczymy, etc.) przy optymalnym jej poziomie - zgodnie z pierwszym prawem Yerkesa-Dodsona. Ludzie różnią się bardzo poziomem treścią i kierunkiem motywacji, przy czym różny poziom motywacji i pobudzenia jest potrzebny do wykonywania różnych zadań. Zgodnie z drugim prawem Yerkesa-Dodsona czynności łatwe, bardzo dobrze opanowane można wykonywać sprawnie i skutecznie nawet przy wysokim poziomie motywacji i pobudzenia. Do uczenia się i stosowania czynności słabo jeszcze opanowanych, trudnych, złożonych, wymagających różnicowania bodźców, wielkiej spostrzegawczości, uwagi oraz błyskawicznej decyzji, bardziej pożądany jest raczej niższy (optymalny) poziom motywacji i pobudzenia.

20.Przedstaw istotę podstawowych wskaźników niezawodności człowieka w układzie człowiek - maszyna.

21.Przyczynowo-skutkowa zależność pomiędzy warunkami pracy, a bezpieczeństwem pracy.

Bezpieczeństwo i higiena pracy ma na celu zapewnienie pracownikowi takich warunków w- jego środowisku pracy żeby wyeliminować do zera możliwość doznania jakiegokolwiek urazu ciała. W tym celu stosuje się jak najbardziej dogodne i dopasowane stanowiska pracy w których układ narzędzi i maszyn jest tak dopasowany żeby nie zagrażać zdrowiu i życiu pracownika. W tym celu stosuje się ściśle określoną pozycje na stanowisku, rozmieszczenie narzędzi i urządzeń, dba się o dobrą widoczność, wygląd i ułożenie wskaźników kontrolno pomiarowych, oznakowanie. Warunki pracy nie powinny sprawiać trudności pracownikowi podczas wykonywanej przez niego czynności ma to niezmiernie duże znaczenie dla bezpieczeństwa pracownika. Zmęczenie poszczególnych narządów takich jak słuch, wzrok lub kończyn mogą doprowadzić do przesilenia organizmu a co za tym idzie do wypadku. Złe warunki, złe narzędzia, niedopasowane maszyny mogą być przyczyną różnych obrażeń na stanowisku pracy czasami nawet ze skutkiem śmiertelnym. Dlatego chcąc unikną takiej sytuacji każdy pracodawca bądź kierownik zakładu powinien zadbać o to, aby wszystkie stanowiska pracy były zgodne z przepisami i normami BHP, Dlatego zależność między warunkami a bezpieczeństwem pracy jest tak dużą i ma ona szczególne znaczenie. Można powiedzieć ze nie ma skutku bez przyczyny, czyli każdy wypadek ma jakąś przyczynę.

22.Wyjaśnij istotę następujących pojęć: przemęczenie, znużenie, zmęczenie psychiczne.

znużenie - czyli forma zmęczenia charakterystyczna dla stanu wyczerpania potencjału roboczego. Do odzyskania sil jest konieczny wypoczynek.

przemęczenie - powstaje wskutek nakładania się stanów zmęczenia w warunkach niedostatecznego wypoczynku. Jest to zjawisko podobne do stanów chorobowych. Daje złe samopoczucie, przygnębienie zły wygląd, łatwość zmęczenia, zaburzenia snu. Często towarzyszy mu wiele dolegliwości o charakterze niespecyficznym bóle i zawroty głowy, zaburzenia czynnościowe układu oddechowego i krążenia, bezsenność itp. Stan chronicznego zmęczenia nie ustępuje w cyklu zwykłego, dobowego wypoczynku.

zmęczenie psychiczne - znajdujące wyraz w rozluźnieniu uwagi, zahamowaniu dynamizmu człowieka oraz jego sprawności fizycznej i intelektualnej.

9.Wyjaśnij sens parsimony i optymalizacji w badaniu ryzyka wypadkowego w pracy.

Do kalkulacji ryzyka używamy wymiarów jakościowych i ilościowych. Zasada optymalizacji i zasada parsimony maja tu zastosowanie polegające na dobieraniu odpowiednich wymiarów ryzyka, bez niepotrzebnego dodawania kolejnych tak, aby otrzymać jak najlepszą (optymalną) ocenę ryzyka wypadkowego w pracy.

10.Model powstania wypadków i zdarzeń potencjalnie wypadkowych.

/jakiś pojebany rysunek/

11.Opisz próbę Martinela opisującą przydatność człowieka do zróżnicowanych poziomów uciążliwości pracy.

Przydatność pracownika do zróżnicowanych poziomów uciążliwości pracy można określić próbą Martinela, polegającą na:

- pomiarze tętna spoczynkowego P1,

- wykonaniu 10 przysiadów w odstępach jednosekundowych,

- pomiarze tętna natychmiast po wykonaniu tych przysiadów P2,

- pomiarze tętna po upływie jednej minuty po zaprzestaniu wykonywania przysiadów P3,

- otrzymane wartości podstawiamy do wzoru na wskaźnik Ruffiera: W_r=(P1+P2+P3)-200/10.

Po otrzymaniu wyniku umiejscawiamy badanego człowieka w odpowiedniej kategorii:

0 - zdolny do każdego wysiłku (bardzo dobry)

0-5 - zdolny do dużego wysiłku (dobry)

5-10 - zdolny do umiarkowanego wysiłku (dość dobry)

10-15 - zdolny do lekkiego wysiłku (dostateczny)

15-20 - niezdolny do pracy fizycznej (niedostateczny)

12.Opisz działanie ośrodka termoregulacji kontrolującego temperaturę ciała i sterującymi mechanizmami oddawania i uwalniania ciepła.

Na podstawie otrzymanych informacji ośrodek również w postaci impulsów nerwowych wysyła rozkazy do termoregulacyjnych narządów wykonawczych. W sytuacji gdy organizmowi grozi oziębienie naczynia skóry silnie się kurczą w następstwie czego przepływ krwi znacznie się zmniejsza. Krew przepływając wolno przez skórę ulega nadmiernemu odtlenieniu. Hemoglobina staje się błękitna a skóra sinieje. Temperatura skóry obniża się, co zmniejsza oddawane przez nią ciepło. Kurczą się mięśnie przywłośne, powoduje to chropowatość skóry, tzw. gęsia skórka oraz jeżenie się włosów na skórze. Palisada z włosów zwalnia przyskórny prąd konwekcyjny jednocześnie wzrasta wyzwalanie ciepła endogennego, szczególnie w mięśniach szkieletowych. Występuje w nich zjawisko zwane dreszczami polegające na asynchronicznych skurczach włókien mięśniowych. Mięśnie wyzwalają ciepło ale nie kurczą się jako całość. Zmienia się również zachowanie człowieka, np. kuli się, szuka schronienia przed zimnem, zakłada ciepłą odzież, itp. Jeśli w otoczeniu panuje wysoka temperatura lub działają tam źródła intensywnego promieniowania cieplnego naczynia skóry rozszerzają się i przepływ krowi przez nie wzrasta. Zwiększona zawartość wody w skórze zwiększa jej przewodnictwo cieplne jednocześnie zapewniając korzystne warunki dla procesu pocenia się. Rozpoczyna się wydzielanie potu, który parując ze skóry odbiera jej ciepło niezbędne do przekształcenia się w parę wodną. Towarzyszą temu zmiany w zachowaniu się. Człowiek szuka cienia…

13.Różnica między pracą fizyczną dynamiczną a pracą statyczną.

Różnica między pracą fizyczną-dynamiczną a pracą fizyczną-statyczną, polega na tym, że w pracy fizyczno-dynamicznej jest wykorzystywany przeważający udział skurczów izotonicznych i krótkotrwałych skurczów izometrycznych, natomiast w pracy fizyczno-statycznej przeważają skurcze izometryczne.

14. Przedstaw bilans dobowej całkowitej przemiany materii.

Przemiana materii - zwana metabolizmem jest to suma procesów chemicznych i towarzyszących im zmian energetycznych zachodzących w związku z pobieraniem pożywienia, jego trawieniu i wydalaniem.

Katabolizm - procesy rozpadu,

Anabolizm - procesy syntezy.

Między tymi procesami zachodzi równowaga - homeostaza.

Dobowy wydatek energetyczny:

60-75% - podstawowa przemiana materii, sen, metabolizm podstawowy

15-30% - aktywność fizyczna, praca, sport i rekreacja

15% - swoiste, dynamiczne działanie pożywienia.

Całkowita przemiana materii zależy od: masy ciała, składu ciała, od wieku, warunków klimatycznych, płci.

Obliczenie podstawowej przemiany materii: 1 kcal/l kg/l h - 70kg x 24h = 1680kcal. Ogólny wydatek energetyczny zależy od stopnia ciężkości pracy. Dobowy rytm zmian temperatury Ogólnie uznanym wskaźnikiem aktywności biologicznej człowieka jest krzywa dobowa temperatura wnętrza ciała wyrażająca dobowy rytm przemiany materii:

- najniższa temperatura na 2 godz. przed przebudzeniem

- w godzinach rannych temperatura wzrasta

- temperatura dochodzi dom max. o 18-22 godzinie

- ok. 23 nasza temp. ponownie zaczyna się obniżać.