23 kwietnia 2006r.

PODZIAŁ WŁADZY

Art. 10. Konstytucji:

,,1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.

2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.”

Aspekt funkcjonalny

Aspekt kompetencyjny

Aspekt personalny

Zgromadzenie Narodowe

ZN to forma wspólnych obrad obu izb parlamentarnych: Sejmu i Senatu.

W okresie międzywojennym ZN było przewidziane w konstytucji marcowej z 1921 r. Dokonywało ono wyboru Prezydenta RP (bezwzględną większością głosów) i przyjmowało od niego przysięgę. Ponadto, artykuł 125 Konstytucji przewidywał, że co 25 lat Konstytucja ma być poddana rewizji przez ZN. Instytucja Zgromadzenia Narodowego została następnie zniesiona przez konstytucję kwietniową z 1935 r., osłabiającą władzę parlamentu.

Obradom Zgromadzenia Narodowego w III RP przewodniczy Marszałek Sejmu, a w jego zastępstwie Marszałek Senatu. Parlamentarzyści podczas posiedzenia ZN są sobie równi (brak rozróżnienia na posłów i senatorów). Zgromadzenie nie ma określonego harmonogramu posiedzeń, działa jednak na podstawie uchwalonego przez siebie regulaminu; jest zwoływane jedynie do wypełnienia którejś z kompetencji określonych w Konstytucji:

• przyjęcia przysięgi prezydenckiej (art. 130 Konstytucji),

• uznania trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu (głosami 2/3 ustawowej liczby parlamentarzystów - art. 131 ust. 4 Konstytucji),

• postawienia prezydenta RP w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu (wniosek 140 członków Zgromadzenia, do podjęcia uchwały głosami 2/3 głosów - art. 145 ust. 2 Konstytucji),

• wysłuchania orędzia Prezydenta RP skierowanego do Zgromadzenia Narodowego (art. 140 Konstytucji).

Wszystkie obecne kompetencje dotyczą urzędu Prezydenta RP, jednak w latach 1992-1997 ZN miało dodatkowo kompetencję uchwalenia Konstytucji.

Wprowadzone ponownie do polskiego systemu organów władzy w 1989 r., ZN dokonało w dniu 19 lipca 1989 r. wyboru jedynego Prezydenta PRL.

Nie są ZN wspólne posiedzenia Sejmu i Senatu zwoływane w innych przypadkach, np. z okazji wizyt szefów państw.

Kadencja Sejmu Art. 98.

,,1. Sejm i Senat są wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynają się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.

2. Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu.”

Skrócenie kadencji Sejmu:

1. Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skrócenie kadencji Senatu.” - art. 95 ust 3.

2. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu, może w przypadkach określonych w Konstytucji zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.” (w przypadku nie uchwalenia w terminie ustawy budżetowej)

3. Jeżeli w przewidzianym trybie nie uda się utworzyć rządu.

Art. 155 ust. 2 ,,W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory”.

Wydłużenie kadencji Sejmu

1. ,,W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum ogólnokrajowe, nie mogą być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu terytorialnego są możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny.” Art. 228 ust. 7

Zasada dyskontuacji nie jest normą prawną, jest prawem zwyczajowym. Wyjątkami od tej zasady są:

1. inicjatywa ludowa - jeżeli projekt ustawy został wniesiony przez obywateli to Sejm następnej kadencji jest zobligowany do prowadzenia dalszych prac nad tym projektem.

2. ustawa budżetowa

3. sprawozdania komisji śledczych (o ile sprawozdanie zostało przedstawione Sejmowi poprzedniej kadencji

4. wniosek o postawienie przed TK.

STATUS PRAWNY POSŁA I SENATORA

Status prawny posła i senatora to wszystkie prawa i obowiązki parlamentarzysty. Przez obowiązki parlamentarzysty rozumieć należy nałożone na niego przez normy prawne nakazy określonego zachowania, przez jego prawa - zespół uprawnień dających mu możliwość pełnienia funkcji przedstawiciela oraz stwarzających niezbędne warunki do realizacji jego mandatu. Status prawny przysługuje posłom i senatorom od momentu objęcia mandatu, czyli od momentu złożenia ślubowania.

Artykuł 104 ust. 1 Konstytucji stanowi, że ,,posłowie są przedstawicielami Narodu. Nie wiążą ich instrukcje wyborców”. Przepis ten stosuje się odpowiednio do senatorów (art. 108). Polski ustrojodawca przyjął mandat wolny co oznacza, że poseł i senator reprezentuje cały naród, a nie wyborców, którzy go wybrali. Mandat wolny jest:

1. generalny, ponieważ poseł wyraża wole całego narodu, a nie wyborców którzy go wybrali.

2. niezależny - poseł nie ma obowiązków prawnych wobec konkretnych wyborców w postaci sprawozdań lub uzgadniania z nimi swojego postępowania w parlamencie. Niezależność gwarantują takie instytucje jak: immunitet, nietykalność osobista (art. 105), zakaz łączenia mandatu posła z innymi (określonymi w Konstytucji) funkcjami, zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej (art. 107).

3. nieodwoływalny - wyborcy nie mogą cofnąć posłowi udzielonego mu pełnomocnictwa. Poseł i senator nie są prawnie związani programem głoszonym w toku wyborów. Nie można im zakazać prowadzenia polityki innej niż głoszona w programie wyborczym. W świetle Konstytucji są oni prawnymi reprezentantami suwerena (narodu), a nie partii lub grup wyborców.

Niepołączalność stanowisk (incompatibilitas)

Powodem wprowadzenia przepisów dotyczących niepołączalności stanowisk jest zapewnienie realizacji zasady podziału władzy oraz stworzenie gwarancji dla wolnego charakteru mandatu przedstawicielskiego. Zgodnie z Konstytucją RP z 1997r. mandatu posła nie można łączyć z funkcją: Prezesa NBP, Prezesa NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich oraz ambasadora (art. 103 ust.1). Nie można też być równocześnie posłem i senatorem (art. 102). Zakaz piastowania mandatu obejmuje również Prezydenta, ponieważ zgodnie z Konstytucją Prezydent nie może piastować żadnego innego urzędu ani pełnić funkcje publiczne z wyjątkiem tych, które są związane ze sprawowanym urzędem. Mandatu posła i senatora nie można łączyć również z funkcją Rzecznika Praw Dziecka, członka KRRiT a także z zatrudnieniem w kancelarii Sejmu, Senatu i Kancelarii Prezydenta oraz z mandatem eurodeputowanego. Nie mogą mandatu sprawować również: sędziowie, prokuratorzy, urzędnicy służby cywilnej, żołnierze czynnej służby wojskowej, funkcjonariusze policji i służby ochrony państwa. Połączenie mandatu posła lub senatora powoduje wygaśnięcie mandatu z mocy prawa.

Konstytucja określa również ograniczenia w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej. Za naruszenie tych zakazów parlamentarzysta uchwałą izby podjętą na wniosek Marszałka, może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu. Innym obowiązkiem związanym z uniknięciem konfliktu interesów jest obowiązek składania oświadczeń o swoim stanie majątkowym. Od roku 2001 wprowadzono jawność tych oświadczeń. Istnieje również instytucja Rejestru Korzyści, w którym to rejestrze maja być ujawniane korzyści uzyskane przez posłów i senatorów lub ich małżonków. Rejestr również jest jawny.

Immunitet parlamentarny

Na nazwę immunitet, składają się zasadniczo dwa uprawnienia. Są nimi nietykalność oraz immunitet we właściwym tego słowa znaczeniu.

Nietykalność (art. 105 ust. 5) oznacza zakaz aresztowania lub w inny sposób ograniczenia wolności parlamentarzysty bez zgody izby. Poseł (senator) nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu (Senatu), z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu (Senatu), który może nakazać natychmiastowe zwolnienia zatrzymanego.

Z kolei immunitet podzielić można na:

1. formalny (art. 105 ust. 2-4), polegający nie na wyłączeniu odpowiedzialności, a jedynie na wprowadzeniu utrudnień dotyczących parlamentarzysty do określonego rodzaju odpowiedzialności.

2. materialny (art. 105 ust. 1), wyłączający odpowiedzialność za określone kategorie czynów.

Uznaje się powszechnie, że gwarancją wolnego mandatu parlamentarnego jest immunitet materialny. Instytucja ta uchyliła karalność czynu przestępczego. Konstytucja przewiduje, zatem, iż poseł lub senator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł lub senator odpowiada wyłącznie przed Sejmem lub Senatem. Immunitet nie wyłącza jednak odpowiedzialności za czyny naruszające dobra osobiste innych osób. Immunitetem materialnym nie są objęte czyny polegające na ujawnianiu informacji stanowiących tajemnicę państwową lub służbową, z którymi poseł zapoznał się w trakcie wykonywania mandatu.

Immunitet formalny dotyczy jedynie odpowiedzialności karnej, w tym również za wykroczenia. Z treści odnośnego przepisu Konstytucji jasno wynika, że do zakresu immunitetu formalnego nie wchodzi odpowiedzialność cywilna lub zawodowa. Treścią immunitetu jest zakaz pociągania posła lub senatora do odpowiedzialności karnej bez zgody izby. Zakaz pociągnięcia posła lub senatora do odpowiedzialności karnej i karno-administracyjnej bez zgody Sejmu lub Senatu dotyczy również czynów popełnionych przed uzyskaniem mandatu. Wyrażenie zgody na uchylenie mandatu następuje w drodze uchwały.

Szczegółowe kompetencje posłów i senatorów

W wykonywaniu mandatu poseł lub senator ma prawo, z zachowaniem przepisów o tajemnicy ustawowo chronionej oraz jeżeli nie narusza to dóbr osobistych innych osób, do uzyskania informacji i materiałów oraz wglądu w działalność organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego, a także spółek z udziałem Skarbu Państwa i zakładów oraz przedsiębiorstw państwowych i samorządowych. Poseł lub senator ma też prawo podejmować - w wykonywaniu swoich obowiązków poselskich lub senatorskich - interwencję w organie administracji rządowej i samorządu terytorialnego, zakładzie lub przedsiębiorstwie państwowy oraz organizacji społecznej. Do obsługi swej działalności w terenie posłowie i senatorowie mogą tworzyć biura poselskie, senatorskie lub poselsko-senatorskie. Na pokrycie kosztów związanych z funkcjonowaniem biur posłowi lub senatorowi przysługuje ryczałt, w wysokości i na zasadach określonych przez Prezydium Sejmu (Senatu).

Prawo do zrzeszania się w kluby, koła lub zespoły poselskie

Do istotnych uprawnień w izbie należy prawo zrzeszania się w koła i kluby. Uprawnienie to jest przywilejem nie zaś obowiązkiem parlamentarzysty. Podstawą tworzenia klubów jest przynależność polityczna członków. Każdy poseł lub senator może być członkiem tylko jednego klubu lub koła. Klub w Sejmie może tworzyć 15 posłów, koło zaś- minimum trzech. W Senacie klub tworzyć może siedmiu, koło zaś- co najmniej 3 senatorów. Liczebność kół i klubów parlamentarnych wpływa na zakres przyznanych tym instytucjom uprawnień w izbie. Do obsługi swej działalności kluby i koła na określony czas mogą tworzyć biura, w których mogą zatrudniać pracowników, nie dłuższy niż czas trwania kadencji

Prawa posłów i senatorów w izbie

Przepisy ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora przewidują, że podstawowym prawem i obowiązkiem parlamentarzysty jest czynne uczestnictwo w pracach Sejmu, Senatu i Zgromadzenia Narodowego. Jeśli chodzi o katalog przysługujących posłom lub senatorom uprawnień, to polegają one na:

• wyrażaniu swojego stanowiska oraz zgłaszaniu wniosków w sprawach rozpatrywanych na posiedzeniach izby i je organów,

• wybieraniu i byciu wybieranym do organów izby,

• uczestniczeniu w podejmowaniu inicjatywy ustawodawczych i uchwałodawczych,

• uczestniczeniu w dyskusji nad każdą sprawą rozpatrywaną przez izbę

• posłowie mają też prawo występowania z interpelacjami i zapytaniami do rządu.

PROCES USTAWODAWCZY

Ustawa uchwalana jest w specjalnym trybie, określanym mianem „postępowania ustawodawczego” lub „procedury ustawodawczej”. Wiele zasad trybu ustawodawczego zawartych jest w postanowieniach Konstytucji. Należą do nich:

• zasada rozpatrywania ustaw na posiedzeniach Sejmu w trybie trzech czytań (art. 119 ust. 1) oraz zróżnicowanie zakresu uprawnień (i trybu prac) Senatu w procesie uchwalania ustawy (art.121);

• zasada jawności obrad izby (z możliwością uchwalenia tajności obrad - art. 113) oraz uchwalania ustaw zwykłą większością głosów przy obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów (art. 120). Szczegółowy tryb uchwalania ustawy zawarty jest w regulaminach obu izb.

Etapy tzw. drogi ustawodawczej:

• wykonywanie prawa inicjatywy ustawodawczej,

• obrady w Sejmie i jego organach,

• prace nad ustawą w Senacie i ewentualne ustosunkowanie się Sejmu do stanowiska Senatu zakończone głosowaniem

• uprawnienia Prezydenta związane z podpisaniem (tzw. weto Prezydenta, skierowanie ustawy do ponownego rozpatrzenia i związane z tym postępowanie w Sejmie, poddanie ustawy wstępnej kontroli konstytucyjności).

• Ogłoszenie w Dz. Ustaw RP

Inicjatywa ustawodawcza

Prawo inicjatywy ustawodawczej to prawo wskazanego w Konstytucji podmiotu wniesienia do parlamentu projektu ustaw z takim skutkiem prawnym, że parlament projekt ten powinien uczynić przedmiotem swych prac. Konstytucja RP prawo inicjatywy ustawodawczej przyznaje: posłom (grupa 15 posłów lub komisja sejmowa), Senatowi, Prezydentowi RP i Radzie Ministrów oraz grupie co najmniej 100 tyś. obywateli (art.118).

Projekt Senatu przekazywany jest w formie uchwały podjętej przez te izbę po przeprowadzeniu określonego w regulaminie postępowania. Inicjatorem senackiego projektu może być grupa 10 senatorów lub komisja senacka. O podjęciu przez Senat inicjatywy ustawodawczej Marszałek Senatu zawiadamia (obok Marszałka Sejmu) także Prezesa Rady Ministrów.

Inicjatywa ludowa wymaga dla swej skuteczności uzyskania dla przedłożonego projektu podpisu co najmniej 100 tys. obywateli legitymujących się czynnym prawem wyborczym do Sejmu. Według ustawy z 24 czerwca 1999r. o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli, czynności związane z rozpowszechnieniem, kampanią promocyjną, a także organizacją zbierania podpisów popierających projekt wykonuje komitet inicjatywy ustawodawczej, utworzony przez grupę co najmniej 15 obywateli polskich posiadających bierne prawo wyborcze do Sejmu.

Ograniczenie prawa inicjatywy ustawodawczej ze względu na przedmiot regulacji przyjęte zostało jedynie (art.221) w przypadku; ustawy budżetowej (i jej zmiany), ustawy o prowizorium budżetowym, ustawy o zaciągnięciu długu publicznego oraz ustawy o udzieleniu gwarancji finansowanych przez państwo, kiedy to inicjatywa ustawodawcza może pochodzić wyłącznie od Rady Ministrów. W ścisłym związku z prawem inicjatywy ustawodawczej pozostaje prawo do wnoszenia poprawek. Nieograniczone prawo wnoszenia poprawek posiadają tylko posłowie i Rada Ministrów, pozostałe podmioty zaś jedynie wówczas, gdy są wnioskodawcami.

Rozpatrywanie projektu ustawy przez Sejm

Przedłożenie Sejmowi projektu ustawy przez upoważniony do tego podmiot rozpoczyna kolejny etap postępowania ustawodawczego, mający doprowadzić do uchwalenia (ustanowienia) bądź odrzucenia ustawy. By projekt mógł stać się przedmiotem prac Sejmu (i jego organów) inicjatywie ustawodawczej należy „nadać bieg” w trybie i formie przewidzianej regulaminem. Prawo „nadania biegu inicjatywom ustawodawczym” należy do Marszałka Sejmu, do niego też należy wstępna kontrola projektu.

Rozpatrywanie projektów ustaw przez Sejm odbywa się według dość ściśle określonego porządku, obejmującego kolejne fazy postępowania, tradycyjnie nazywane „czytaniami”.

Pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu komisji, nie wcześniej niż 7 dni od doręczenia posłom druku projektu, chyba, że Sejm postanowi inaczej. I czytanie obejmuje: uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę, pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy, debatę w sprawie ogólnych zasad projektu. I czytanie kończy się przedstawieniem przez komisję Sejmowi sprawozdania o projekcie, w którym wnosi się o: przyjęcie projektu bez poprawek, przyjęcie projektu z określonymi poprawkami, odrzucenie projektu. Pierwsze czytanie w przypadku ważnych projektów (np. ustaw o zmianie konstytucji i konstytucyjnych, ustaw dot. praw i wolności obywatelskich, ustaw budżetowych, wszystkich ordynacji wyborczych) odbywa się na posiedzeniu Sejmu:

Pierwsze czytanie na posiedzeniu Sejmu kończy się skierowaniem projektu do komisji, chyba, że Sejm, w związku ze zgłoszonym wnioskiem, odrzuci projekt w całości.

Drugie czytanie obejmuje: przedstawienie przez sprawozdawcę komisji sprawozdania o projekcie ustawy, przy czym nie może on przedstawiać innych wniosków niż zamieszczone w sprawozdaniu, przeprowadzenie debaty oraz zgłaszanie poprawek i wniosków. Jeżeli poprawki nie zostały zgłoszone lub ich zgłoszenie nie spowodowało konieczności odesłania projektu do komisji, Sejm może niezwłocznie przystąpić do III czytania.

Trzecie czytanie odbywa się po dostarczeniu posłom sprawozdania uzupełniającego sporządzonego przez komisję lub po II czytaniu, jeżeli Sejm nie podjął decyzji o ponownym skierowaniu projektu do komisji. Obejmuje: przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji lub, jeżeli projekt ustawy nie został ponownie do niej skierowany, przedstawienie przez posła-sprawozdawcę poprawek i wniosków, które zostały zgłoszone podczas II czytania, oraz głosowanie. Porządek głosowania:

• Głosowanie nad wnioskiem o odrzucenie ustawy

• Głosowanie nad wnioskiem o przyjęcie ustawy bez poprawek

• Głosowanie nad poprawkami do poszczególnych artykułów wg kolejności przepisów ustawy.

Zgodnie z art. 120 Konstytucji Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów, chyba, że Konstytucja stanowi inaczej.

Zgodnie z art. 121 uchwaloną przez Sejm ustawę Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie Marszałkowi Senatu oraz Prezydentowi potwierdzony swoim podpisem tekst przyjętej przez Sejm ustawy.

Prace Senatu nad ustawą

Senat na podjęcie uchwały ma 30 dni. Senat w uchwale może wnosić o:

• odrzucenie ustawy w całości

• przyjąć ustawę bez zmian,

• uchwalić poprawki

Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm.

Zgodnie z regulaminem, Marszałek Sejmu kieruje przekazaną przez Sejm ustawę do właściwej komisji senackiej, do której należy - w terminie nie dłuższym niż 18 dni - przygotowanie projektu stanowiska Senatu. Uchwała Senatu w sprawie przekazanej ustawy podejmowana jest na posiedzeniu plenarnym zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby senatorów.

Ponowne postępowanie sejmowe

Zgodnie z art.121 ust.3 „uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów”.

Ponowne postępowanie sejmowe może zakończyć się:

• nieprzełamaniem uchwały Senatu, wnoszącej o odrzucenie ustawy i zakończeniem postępowania.

• nieprzełamaniem uchwały Senatu wnoszącej poprawki i skierowaniem ustawy do Prezydenta.

• Przełamaniem weta Senatu i przekazaniem ustawy Prezydentowi.

Po zakończeniu postępowania w Sejmie nad uchwałą Senatu Marszałek Sejmu przedstawia uchwalaną ustawę do podpisu Prezydentowi RP (art.122 ust.1). W Polskim systemie prawnym ustawa przekazywana Prezydentowi do podpisania w praktyce może być ustawą:

• uchwaloną w sposób wyraźny (Senat ustawę „przyjął” lub Sejm zaakceptował wszystkie poprawki Senatu) lub dorozumiały (Senat nie podjął w określonym terminie stosownej uchwały) głosami obu izb parlamentu,

• uchwaloną przez Sejm, częściowo uwzględniającą stanowisko (poprawki) Senatu,

• uchwaloną wyłącznie przez Sejm, przy sprzeciwie (odrzuceniu) Senatu.

Podpisanie ustawy przez Prezydenta RP

Konstytucyjny termin do podpisania ustawy wynosi 21 dni od jego przedstawienia (dla projektu pilnego ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym tylko 7 dni). Promulgacja nie ma charakteru automatycznego - Prezydent może wystąpić do TK z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją lub jeżeli tego nie uczynił może
z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpoznania (tzw. weto zawieszające). Ustawę uznaną przez TK za zgodną z Konstytucją Prezydent zobowiązany jest podpisać w ciągu 7 dni.

Prezydent RP odmawia podpisania ustawy, którą TK uznał za niezgodną z Konstytucją. Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a TK nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent RP, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent RP w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego. Promulgacja jest niezbędnym warunkiem publikacji ustawy w Dz.U. RP. Ustawa wchodzi w życie w ciągu 14 dni od jej ogłoszenia chyba że sama stanowi inaczej.

Wystąpienie Prezydenta RP do TK z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg terminu do podpisania ustawy.

promulgacja - oficjalne, urzędowe ogłoszenie ustawy.

Procedury szczególne

Przedstawiony tryb postępowania ustawodawczego nie ma zastosowania do tzw. ustaw szczególnych, do których zaliczamy:

• ustawę o zmianie Konstytucji.

Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje 1\5 ustawowej liczby posłów, Senatowi i Prezydentowi RP. Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat.

Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż trzydziestego dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziałów I, II lub XII, podmioty inicjujące zmianę mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku.

Ustawa o zmianie Konstytucji przedstawiana jest do podpisu Prezydentowi, który zobowiązany jest do jej podpisania w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia, a następnie zarządza jej ogłoszenie w Dz. U.

• ustawę wyrażającą zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej

przekazującej organizacji lub organowi międzynarodowemu kompetencje organu władzy państwowej w niektórych sprawach. W tym przypadku ustawa może być uchwalona przez parlament, ale przy kwalifikowanej większości 2\3 głosów posłów i 2\3 głosów senatorów przy quorum co najmniej połowy ustawowej ich liczby lub też wyrażenie zgody na jej ratyfikację może być dokonane w drodze ogólnokrajowego referendum.

• ustawę budżetową art. 221 - 224

Specyfika postępowania legislacyjnego z projektem ustawy budżetowej o prowizorium budżetowym wynika przede wszystkim z istoty i charakteru prawnego ustawy. Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym (a także zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo) przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów, która przekłada Sejmowi projekt na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego. Sejm nie może odrzucić ustawy, może jedynie wnieść poprawki.

Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia przekazania jej Senatowi. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetową albo ustawę o prowizorium budżetowym przedstawioną przez Marszałka Sejmu. Prezydent nie może zawetować ustawy. W przypadku zwrócenia się Prezydenta Rzeczypospolitej do TK w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej albo ustawy o prowizorium budżetowym przed jej podpisaniem, Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w Trybunale.

Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu (Art. 225).

Tryb pilny uchwalania ustaw - art. 123

Polega na tym, że Rada Ministrów i tylko ona, może określić uchwalony przez siebie projekt ustawy jako pilny. Tryb pilny nie jest dopuszczalny wobec projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta RP, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwości władz publicznych oraz kodeksów.
Marszałek Sejmu, nadając bieg projektowi ustawy wniesionemu do Sejmu przez Radę Ministrów w trybie art. 123 Konstytucji, zwanemu dalej "pilnym projektem ustawy", ustala jednocześnie orientacyjny kalendarz prac w Sejmie nad projektem. Marszałek Sejmu, po zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu, może zwrócić Radzie Ministrów pilny projekt ustawy w celu uzupełnienia, jeżeli uzasadnienie dołączone do projektu jest niekompletne.

Pierwsze czytanie pilnego projektu ustawy przeprowadza się na posiedzeniu Sejmu lub komisji. Marszałek Sejmu może zarządzić przeprowadzenie pierwszego czytania bez zachowania terminu określonego dla pierwszego czytania ustaw. Pilny projekt ustawy Marszałek Sejmu wprowadza do porządku dziennego posiedzenia Sejmu, najbliższego po zakończeniu prac komisji. Przed rozpoczęciem drugiego czytania Rada Ministrów może wycofać klauzulę pilności.

Drugie czytanie pilnego projektu ustawy obejmuje: przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy, przeprowadzenie debaty i zgłaszanie poprawek. Marszałek Sejmu odmawia poddania pod głosowanie poprawki dotyczącej pilnego projektu ustawy, która uprzednio nie była przedstawiona komisji w formie pisemnej.

Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni od dnia uchwalenia przez Sejm ustawy pilnej, Marszałkowi Senatu i Prezydentowi, potwierdzony swoim podpisem, tekst uchwalonej ustawy. Uchwałę Senatu zawierającą propozycję dokonania określonych zmian w uchwalonej przez Sejm ustawie pilnej lub jej odrzucenia Sejm rozpatruje na posiedzeniu najbliższym po jej doręczeniu. Tekst ustawy pilnej, ustalony w wyniku rozpatrzenia propozycji Senatu, Marszałek Sejmu przesyła Prezydentowi niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni od dnia jej uchwalenia.

W postępowaniu w sprawie ustawy pilnej, której podpisania Prezydent odmówił, Prezydium Sejmu tak określa tok prac nad wnioskiem Prezydenta o ponowne rozpatrzenie ustawy pilnej, aby od dnia wpłynięcia wniosku Prezydenta do dnia ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy przez Sejm nie upłynęło więcej niż 7 dni.

FUNKCJE SEJMU

Art. 95: ,,1. Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat.

2. Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw.”

1. Funkcja ustrojodawcza - sprowadza się do zmiany Konstytucji (art. 235)

2. Funkcja prawodawcza (ustawodawcza), polegająca na stanowieniu (w postaci ustaw) przepisów prawa powszechnie obowiązujących w każdej sprawie.

3. Funkcja kontrolna, polegająca na prawie do kontrolowania poczynań rządu oraz pośrednio wpływania na kierunek prowadzonej przez rząd polityki. Kompetencje te są ściśle ograniczone i wykonywane tylko przez jedną izbę (Sejm).Podstawowym w tym zakresie przepisem jest art. 95 ust. 2 stanowiący, że ,,Sejm sprawuje kontrole nad działalnością RM w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw”. Funkcja kontrolna realizowana jest w trzech płaszczyznach:

• działanie parlamentu in pleno (w całości) - wotum zaufania, wotum nieufności, absolutorium, zlecenie kontroli NIK,

• poprzez działalność komisji sejmowych (art. 195 Reg. Sejmu)

• poprzez działalność poszczególnych posłów (art. 115 Konstytucji oraz 196 Reg. Sejmu).

Wotum zaufania

Parlament udziela rządowi inwestytury do rządzenia, a następnie poddaje jego działalność kontroli parlamentarnej. Udzielenie rządowi wspomnianej inwestytury do rządzenia odbywa się w drodze wyrażenia rządowi wotum zaufania. Podstawą do podjęcia takiej uchwały jest dyskusja nad założeniami polityki przyszłego rządu, wyrażonymi w expose premiera. Udzielając rządowi wotum zaufania parlament dokonuje równoczesnej akceptacji kierunków przyszłej polityki rządu

Kontrola wykonania ustawy budżetowej - absolutorium

Kontrola wykonania budżetu państwa powierzona została również wyłącznie Sejmowi. Konstytucja nakłada na Radę Ministrów obowiązek przedstawiania Sejmowi i NIK sprawozdania z wykonania budżetu państwa. Stanowi ono następnie podstawę prac komisji sejmowych i NIK. Ta ostatnia, zgodnie z ustawą zobowiązana jest przekazać swoje uwagi właściwym organom Sejmu.

Interpelacje i zapytania poselskie

Najczęściej stosowanym w praktyce środkiem kontroli rządu jest składanie interpelacji i zapytań poselskich. Prawo to jest indywidualnym uprawnieniem każdego posła. Zgodnie z przepisami Konstytucyjnymi poseł może zgłosić interpelację lub zapytanie wyłącznie do poszczególnych członków rządu. Interpelacje składać się powinno w sprawach o zasadniczym charakterze, szczególnym znaczeniu dla państwa. Interpelacja powinna zwierać krótkie przedstawienie stanu faktycznego będącego jej przedmiotem oraz wynikające zeń pytanie. Zgodnie z Konstytucją, interpelacje składa się na piśmie, a odpowiedź na nią powinna być udzielona w terminie 21 dni.

Zapytania poselskie składane są w celu uzyskania informacji o aktualnych problemach polityki państwa, w każdej sprawie. Podobnie jak w przypadku interpelacji, Prezes Rady Ministrów i poszczególni członkowie rządu obowiązania są udzielić odpowiedzi w ciągu 21 dni. Konstytucja wprowadziła również nową, nieznaną wcześniej regulację, nakładającą na Prezesa i pozostałych członków Rady Ministrów obowiązek udzielania odpowiedzi w sprawach bieżących na każdym posiedzeniu Sejmu

Wejściówka - Demokracja bezpośrednia + referendum

9

---