ZASADY USTAWODAWSTWA O OBYWATELSTWIE

Zasady te zawarte są w rozdziale 1 ustawy z 15 lutego 1962 roku o obywatelstwie polskim.

1. Zasada ciągłości obywatelstwa - z zasady tej wynika, iż zachowują obywatelstwo wszystkie osoby mające je w chwili wejścia ustawy w życie.

2. Zasada wyłączności obywatelstwa - Zasada ta wyklucza możliwość uznania, na gruncie prawa polskiego, obywatela polskiego za obywatela innego państwa. Należy zaznaczyć jednocześnie, że zasada ta nie zakazuje obywatelowi polskiemu posiadania obywatelstwa innego kraju.

3. Zasada równouprawnienia małżonków - Zasada ta zrywa z wcześniejszą, z której wynikało, że obywatelstwo męża determinuje obywatelstwo żony. Obecnie zawarcie związku małżeńskiego przez obywatela RP z osobą o innym obywatelstwie nie powoduje zmian w obywatelstwie małżonków.

NABYCIE OBYWATELSTWA POLSKIEGO

Z mocy prawa

1. Prawo krwi (ius sangunis) - jest to zasada podstawowa stosowana w Polsce. Obywatelstwo nabywają dzieci urodzone z rodziców będących obywatelami polskimi. Ustawa rozciąga zasadę prawa krwi na przypadki, w których jeden z rodziców dziecka jest obywatelem polskim, a drugi jest nieznany, jest bezpaństwowcem (apatrydą) lub jego obywatelstwo jest nieokreślone. Jeżeli jeden z rodziców dziecka jest obywatelem polskim, a drugi cudzoziemcem to dziecko nabywa obywatelstwo polskie przez urodzenie, ale rodzice w ciągu trzech miesięcy od urodzenia dziecka mogą wybrać dla niego obywatelstwo drugiego z rodziców.

Dziecko, które nabyło obywatelstwo obce nabywa obywatelstwo polskie, jeżeli po ukończeniu szesnastu lat, a przed upływem sześciu miesięcy od dnia osiągnięcia pełnoletności złoży odpowiednie oświadczenie przed właściwym organem i organ ten wyda decyzję o przyjęciu oświadczenia.

2. Prawo ziemi (ius soli) - zasada ta stosowana jest jedynie posiłkowo. Na jej podstawie obywatelstwo polskie nabywają dzieci znalezione lub też urodzone na terenie Polski, których obydwoje rodzice są nieznani, są bezpaństwowcami lub ich obywatelstwo nie jest określone.

3. Przez repatriację (powrót byłego obywatela) - ustawa o repatriacji z 2000 roku w art. 1
   ust. 2 za repatrianta uznaje cudzoziemca narodowości lub pochodzenia polskiego, który przybył do Polski na podstawie wizy wjazdowej z zamiarem osiedlenia się na stałe i uzyskał na to zezwolenie właściwego organu polskiego. Wiza wjazdowa w celu repatriacji może być wydana osobie polskiego pochodzenia, która przed dniem wejścia w życie ustawy zamieszkiwała na stałe na terytorium obecnej Republiki Armenii, Republiki Azerbejdżańskiej, Republiki Gruzji, Republiki Kazachstanu, Republiki Kirgiskiej, Republiki Tadżykistanu, Republiki Turkmenistanu, Republiki Uzbekistanu albo azjatyckiej części Federacji Rosyjskiej. Osoby przybywające do Polski jako repatrianci nabywają obywatelstwo polskie z mocy prawa, z dniem przekroczenia granicy Rzeczypospolitej Polskiej. Rozciągnięcie nabycia obywatelstwa na dzieci odbywa się na zasadach podobnych jak w przypadku naturalizacji.

Za osobę polskiego pochodzenia, w rozumieniu ustawy, uznaje się osobę deklarującą narodowość polską i spełniającą łącznie następujące warunki:

• co najmniej jedno z jej rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było narodowości polskiej,

• wykaże ona swój związek z polskością, w szczególności przez pielęgnowanie polskiej mowy, polskich tradycji i zwyczajów.

Za osobę polskiego pochodzenia uznaje się również osobę deklarującą narodowość polską, która posiadała w przeszłości obywatelstwo polskie lub co najmniej jedno z jej rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków posiadało obywatelstwo polskie oraz osoba ta wykaże związek z polskością.

Dowodami potwierdzającymi polskie pochodzenie mogą być dokumenty, wydane przez polskie władze państwowe lub kościelne, a także przez władze byłego ZSRR, dotyczące wnioskodawcy lub jego rodziców, dziadków lub pradziadków, a w szczególności:

• polskie dokumenty tożsamości, akty stanu cywilnego lub ich odpisy albo metryki chrztu poświadczające związek z polskością,

• dokumenty potwierdzające odbycie służby wojskowej w Wojsku Polskim, zawierające wpis informujący o narodowości polskiej,

• dokumenty potwierdzające fakt deportacji lub uwięzienia, zawierające wpis informujący o narodowości polskiej,

• dokumenty tożsamości lub inne dokumenty urzędowe zawierające wpis informujący o narodowości polskiej.

Konsul wydaje wizę wjazdową w celu repatriacji po przedstawieniu dowodu potwierdzającego posiadanie lub zapewnienie lokalu mieszkalnego i źródeł utrzymania w RP. Dowodem potwierdzającym zapewnienie warunków do osiedlenia się jest np.: uchwała rady gminy, zawierająca zobowiązanie zapewnienia warunków do osiedlenia się przez okres nie krótszy niż 12 miesięcy, oświadczenie obywatela polskiego, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej mających siedzibę w Polsce, sporządzone w formie aktu notarialnego, zawierające zobowiązanie zapewnienia warunków do osiedlenia się przez okres nie krótszy niż 12.

Uznanie za repatrianta

Za repatrianta może być uznana osoba, która spełnia łącznie następujące warunki:

• jest polskiego pochodzenia,

• przed dniem wejścia w życie ustawy zamieszkiwała na stałe na terytorium, o którym mowa w art. 9 ustawy o repatriacji,

• przebywała na terytorium RP na podstawie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, udzielonego w związku z pobieraniem nauki w szkole wyższej na podstawie przepisów o podejmowaniu i odbywaniu studiów przez osoby nie będące obywatelami polskimi,

• złoży wniosek do wojewody w terminie 12 miesięcy od ukończenia szkoły wyższej.

Organem właściwym do wydania decyzji w tej sprawie jest wojewoda właściwy ze względu na zamierzone miejsce osiedlenia się tej osoby. Obywatelstwo polskie nabywa się z dniem, w którym decyzja o uznaniu za repatrianta stała się ostateczna.

Na podstawie decyzji właściwego organu

1. Przez naturalizację (nadanie obywatelstwa) - Cudzoziemiec pragnący otrzymać obywatelstwo polskie powinien: zamieszkiwać na terytorium Polski co najmniej pięć lat oraz wystąpić do z wnioskiem do Prezydenta o nadanie mu obywatelstwa. W przypadkach szczególnie uzasadnionych można nadać cudzoziemcowi obywatelstwo nawet wtedy, gdy nie spełnił tych wymogów (np. ze względu na szczególne zasługi dla RP, w stosunku do wybitnych sportowców). Nadanie obywatelstwa polskiego może być uzależnione od złożenia dowodu utraty lub zwolnienia z obywatelstwa obcego. Nadanie obywatelstwa polskiego obojgu rodzicom rozciąga się na dzieci pozostające pod ich władzą rodzicielską.

Nadanie obywatelstwa polskiego tylko jednemu z rodziców rozciąga się na dzieci, jeżeli pozostają wyłącznie pod jego władzą rodzicielską albo drugie z rodziców jest obywatelem polskim lub drugie z rodziców wyraziło zgodę przed właściwym organem na nabycie przez dziecko obywatelstwa polskiego. Dzieciom pozostającym pod opieką obywatelstwo polskie może być nadane jedynie za zgodą opiekuna wyrażoną w odpowiednim oświadczeniu złożonym przed właściwym organem po uprzednim zadośćuczynieniu wymogom właściwego prawa obcego. Nadanie lub rozciągnięcie nadania obywatelstwa polskiego na dzieci, które ukończyły szesnaście lat, następuje jedynie za ich zgodą.

Uznanie za obywatela polskiego

Może być uznana za obywatela polskiego osoba o nieokreślonym obywatelstwie lub nie posiadająca żadnego obywatelstwa, jeżeli zamieszkuje w Polsce na podstawie zezwolenia na osiedlenie się lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, co najmniej 5 lat. Uznanie za obywatela polskiego następuje na wniosek osoby zainteresowanej. Uznanie za obywatela polskiego rozciąga się na dzieci uznanego, jeżeli zamieszkują w Polsce.

2. Przez naturalizację uproszczoną - cudzoziemiec mający zezwolenie na osiedlenie się na terytorium RP i pozostający co najmniej trzy lata w związku małżeńskim z osobą posiadającą obywatelstwo polskie nabywa obywatelstwo polskie, jeżeli w terminie 6 miesięcy od dnia uzyskania przez niego zezwolenia na osiedlenie się albo w terminie
   3 lat i 6 miesięcy od dnia zawarcia związku małżeńskiego złoży oświadczenie przed właściwym organem (wojewoda, konsul) i organ ten wyda decyzję o przyjęciu oświadczenia.

W związku z przyjęciem oświadczenia obywatela

1. Przez reintegrację (odzyskanie poprzedniego obywatelstwa) - dotyczy ona osób, które utraciły obywatelstwo polskie w związku z zawarciem małżeństwa z cudzoziemcem i których małżeństwo ustało lub zostało unieważnione. Aby odzyskać obywatelstwo polskie wystarczy złożyć właściwemu organowi (wojewoda, urząd konsularny) oświadczenie o chęci odzyskania obywatelstwa. Przyjęcie orzeczenia może być uzależnione od złożenia dowodu utraty lub zwolnienia z obywatelstwa obcego.

Art. 34 ust. 1 i 2 Konstytucji:

,,Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa.

Obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego chyba, że sam się go zrzeknie”.

.

Art. 137 ,,Prezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego.”

Utrata obywatelstwa polskiego

Obywatel polski traci obywatelstwo polskie na swój wniosek po uzyskaniu zgody Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego. Zgoda na zrzeczenie się obywatelstwa udzielona rodzicom rozciąga się na dzieci pozostające pod ich władzą rodzicielską.

Zgoda na zrzeczenie się obywatelstwa rozciąga się na dzieci, które ukończyły szesnaście lat, jedynie za ich zgodą.

Wnioski o nadanie obywatelstwa polskiego i o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego osoby zamieszkałe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wnoszą za pośrednictwem właściwego wojewody, a osoby zamieszkałe za granicą - za pośrednictwem konsula.

DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA

Zasada suwerenności narodu polega na tym, że władza najwyższa w państwie (władza suwerena) znajduje się w rękach narodu jako wspólnoty prawnej tworzonej przez wszystkich obywateli. Podstawowe formy wykonywania władzy przez Naród określa art. 4 ust. 2 Konstytucji: ,,władza zwierzchnia w RP należy do Narodu. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio”. Artykuł ten nawiązuje do rozróżnienia demokracji bezpośredniej i demokracji pośredniej (przedstawicielskiej) jako dwu podstawowych form sprawowania władzy.

Demokracja bezpośrednia to sposób sprawowania władzy, w którym decyzje podejmowane są bezpośrednio przez ogół wyborców, bez pośrednictwa jakichkolwiek organów państwowych. Podstawowe formy demokracji bezpośredniej to:

1. referendum - instytucja pozwalająca elektoratowi na bezpośrednie wyrażenie swoich poglądów na określone kwestie społeczno-polityczne w głosowaniu powszechnym. Najczęściej wymieniane rodzaje referendum:

1. ze względu na skutki - referendum wiążące i niewiążące.

2. ze względu na przedmiot głosowania: referendum konstytucyjne - dotyczące aprobaty konstytucji bądź jej zmiany; ustawodawcze - dotyczące aprobaty bądź orzeczenia projektu legislacyjnego albo też samej ustawy; problemowe (administracyjne) - rozstrzygające określony problem (np. budowa drogi etc.) oraz arbitrażowe - rozwiązujące spór pomiędzy określonymi podmiotami politycznymi.

3. ze względu na konieczność przeprowadzenia - referendum obligatoryjne, czyli takie którego musi być zarządzone oraz referendum fakultatywne, w którym akty normatywne dla swojej ważności nie wymagają zatwierdzenia w referendum, chyba że uprawnione do zainicjowania procesu referendalnego podmioty uznają potrzebę jego przeprowadzenia, referendum w każdej innej sprawie.

4. ze względu na zasięg terytorialny - referenda ogólnokrajowe odbywające się na terenie całego kraju i lokalne dotyczące określonego terenu w ramach państwa, bez względu na jego powierzchnię. Taki charakter może mieć zarówno referendum na szczeblu gminy jak i województwa.

5. ze względu na moc wiążącą: referendum ratyfikacyjne - mające moc prawnie wiążącą i konsultatywne, którego wyniki mają jedynie charakter opiniodawczy. Biorąc jednak pod uwagę fakt, że referendum jest środkiem wyrażenia bezpośredniej woli przez suwerena ta ostatnia forma głosowania nie powinna być uznana za referendum a jedynie za konsultacje ludowe.

2. inicjatywa ustawodawcza forma demokracji bezpośredniej (art. 118 ust.2). Polega na tym, że inicjatywa wniesienia do Sejmu projektu ustawy przysługuje również grupie 100.000 osób, mających prawo wybierania do Sejmu. Projekt ustawy nie może dotyczyć wydatków i dochodów oraz obronności państwa, a także amnestii. Wnioskodawca przedkładając projekt ustawy musi przedstawić skutki finansowe jej wykonania (art. 118 ust. 3). Tryb postępowania w zakresie inicjatywy obywatelskiej określa ustawa z 24 czerwca 1999r.o obywatelskiej inicjatywie ustawodawczej

3. plebiscyt - W prawie międzynarodowym uznaje się, że plebiscyt dotyczy wypowiedzenia się ludności zamieszkującej dane terytorium o przynależności państwowej tego terytorium. Doktryna hiszpańska pod tym pojęciem rozumie decydowanie przez zbiorowy podmiot suwerenności o sprawach publicznych bądź konstytucyjnych. Decyzja w ten sposób podjęta nie wymaga przetransformowania jej w ramy aktu normatywnego. W doktrynie francuskiej uznaje się, iż plebiscyt oznacza pośrednie głosowanie za bądź przeciw jednostce sprawującej władzę. Taki też charakter miały referenda zarządzane przez prezydenta de Gaulle'a.

4. weto ludowe - uprawnienie określonej liczbowo grupy osób wchodzącej w skład zbiorowego podmiotu suwerenności do sprzeciwu wobec przyjętego przez parlament aktu normatywnego (konstytucji, ustawy). Ostateczna decyzja w sprawie danego aktu podejmowana jest w formie głosowania ludowego. Obecnie w Europie praktyczne znaczenie instytucja ta ma wyłącznie w dwóch państwach: w Szwajcarii oraz we Włoszech

5. zgromadzenie ludowe - występuje w trzech kantonach szwajcarskich. Jest to konstytucyjne zgromadzenie wolnych obywateli, na którym dyskutowane są i rozstrzygane przez obywateli kantonu, najważniejsze sprawy społeczności. Zgromadzenia te najczęściej mają miejsce kilka razy do roku na centralnym placu stolicy kantonu

6. konsultacje ludowe - charakteryzują się tym, że podstawa prawna do ich przeprowadzenia z reguły ma charakter pozakonstytucyjny, zaś charakter ich jest wyłącznie opiniodawczy. W czasach współczesnych powszechne jest ich wykorzystywanie na szeroką skalę przy kwestiach dotyczących określonych grup społecznych i zawodowych, z którymi to konsultacje są prowadzone.

Referendum ogólnokrajowe

Tryb i zasady przeprowadzania referendum ogólnokrajowego określa ustawa o referendum z
14 marca 2003r. Referendum ogólnokrajowe ma zawsze charakter fakultatywny. Ani art. 125, ani pozostałe przepisy nie przewidują takiej sytuacji, w której przeprowadzenie takiego głosowania było obowiązkowe. W myśl tej ustawy referendum polega na udzieleniu pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie lub na dokonaniu wyboru miedzy zaproponowanymi wariantami rozwiązań. Obywatele w drodze głosowania wyrażają swoją wolę co do sposobu rozstrzygnięcia sprawy poddanej pod referendum. W głosowaniu mogą uczestniczyć obywatele polscy posiadający czynne prawo wyborcze do Sejmu.

Referendum ogólnokrajowe może być przeprowadzone:

1. w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa” (art. 125 ust 1),

2. w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację określonej umowy międzynarodowej (art. 90 ,,Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.”),

3. w sprawie zatwierdzenia zmian w określonych przepisach Konstytucji RP (art. 235 ust. 6).

Prawo udziału w referendum ma obywatel polski, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat (art. 62 Konstytucji i art. 3 ustawy).

Nie mają prawa udziału w referendum osoby:

• pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądowym;

• pozbawione praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu;

• ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądowym

Referenda nie są przeprowadzane poza granicami kraju - wyjątkiem było referendum konstytucyjne z 1997r.

Referendum w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa (art. 125 ust 1) ma prawo zarządzić Sejm (uchwałą podjętą większością bezwzględną w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów), Prezydent RP (za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów). Sejm postanawiając o zarządzeniu referendum może działać z własnej inicjatywy, a także na wniosek Senatu, Rady Ministrów lub obywateli (poparcie co najmniej 500 tys. obywateli mających prawo do udziału w referendum). Wniosek ten przybiera postać inicjatywy sformułowanej, co oznacza, że wnioskodawca ma w nim zawrzeć dokładne propozycje pytań lub wariantów rozwiązania w sprawie poddanej pod referendum. Referendum przeprowadza się w terminie 90 dni od dnia zarządzenia referendum.

Referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej

Prezes RM zawiadamia Marszałka Sejmu o podpisaniu umowy międzynarodowej, której ratyfikacja wymaga zgody w trybie określonym w art. 90 ust. 2-4 Konstytucji RP. Sejm decyduje najpierw o wyborze trybu wyrażania zgody na ratyfikację takiej umowy, w drodze uchwały podjętej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Jeżeli Sejm zdecyduje, że będzie to referendum to prawo jego zarządzenia służy samemu Sejmowi (bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów) lub Prezydentowi RP za zgodą Senatu (zgoda musi być wyrażona bezwzględna większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów). Referendum przeprowadza się w terminie 90 dni od dnia zarządzenia referendum.

Referendum zatwierdzające zmianę Konstytucji RP

Z wnioskiem do Marszałka Sejmu o przeprowadzenie takiego referendum może wystąpić: co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat, Prezydent. Są to te same podmioty, które są uprawnione do inicjowania zmian przepisów Konstytucji. Wniosek o przeprowadzenie referendum składa się w terminie 45 dni od dnia uchwalenia przez Senat ustawy o zmianie Konstytucji. Ważną przesłanką do przeprowadzenia referendum w sprawie zmiany Konstytucji jest to, że zmiany muszą dotyczyć przepisów zawartych w rozdziałach I, II lub XII Konstytucji. Marszałek Sejmu ma niezwłocznie wydać postanowienie o zarządzeniu referendum, wyznaczając jego datę na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zarządzenie o przeprowadzeniu referendum ogłasza się w Dzienniku Ustaw RP

Organizacja i wynik referendum

.

Referendum przeprowadzają: Państwowa Komisja Wyborcza, komisarze wyborczy i obwodowe komisje ds. referendum.

Referendum wyznacza się na dzień wolny od pracy. Głosowanie w referendum może być przeprowadzone w ciągu jednego albo dwóch dni. Jeżeli głosowanie w referendum przeprowadza się w ciągu dwóch dni, termin głosowania określa się na dzień wolny od pracy oraz dzień go poprzedzający

Wynik każdego z referendum jest wiążący, jeśli wzięła w nim udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania.

Natomiast rozstrzygnięcie w referendum - w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa - następuje, jeżeli:

1. w odpowiedzi na postawione pytanie oddano większość ważnych głosów pozytywnych lub negatywnych,

2. na jeden z zaproponowanych wariantów rozwiązań w sprawie poddanej pod referendum oddano najwięcej ważnych głosów.

Rozstrzygnięcie w referendum - w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej - polega na tym, że jeżeli większość głosów ważnych oddano za odpowiedzią pozytywną Prezydent uzyskuje zgodę na ratyfikację określonej umowy międzynarodowej. Jeżeli natomiast więcej głosów ważnych było za odpowiedzią negatywną, głowa państwa nie uzyskuje zgody na ratyfikację tejże umowy.

Jeżeli wynik referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej jest niewiążący, Sejm może ponownie podjąć uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację tej umowy

Rozstrzygnięcie w referendum - w sprawie zatwierdzenia zmian Konstytucji RP - polega na przyjęciu tych zmian większością głosujących.

Ważność i realizacja wyniku referendum

Protest przeciwko ważności referendum z powodu naruszenia przepisów ustawy dotyczących głosowania, ustalenia wyników głosowania w obwodzie lub przez komisarza wyborczego może wnieść osoba, której nazwisko w dniu głosowania było umieszczone w spisie osób uprawnionych do udziału w referendum. Prawo wniesienia protestu przysługuje również przewodniczącemu komisji obwodowej. Protest wnosi się do Sądu Najwyższego na piśmie w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyniku referendum przez Państwową Komisję Wyborczą w Dz. U. RP. Sąd Najwyższy bada czy doszło do naruszenia prawa i czy naruszenie to miało wpływ na wynik referendum.

O ważności referendum ogólnokrajowego rozstrzyga Sąd Najwyższy (art. 125 ust. 4) na mocy uchwały podjętej nie później niż 60 dni od dnia ogłoszenia wyniku referendum. Uchwałę tę ogłasza się w Dzienniku Ustaw RP.

Właściwe organy państwa mają obowiązek podjęcia niezwłocznie czynności w celu realizacji wiążącego wyniku referendum zgodnie z jego rozstrzygnięciem. Czynności te mogą wyrazić się w szczególności poprzez wydanie aktów normatywnych bądź podjęcie innych decyzji, nie później jednak niż w terminie 60 dni od dnia ogłoszenia uchwały SN o ważności referendum w D.U. RP

Referendum lokalne

Podstawa prawna:

Art. 170 Konstytucji - ,,Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty...”

Przedmiot referendum

1. rozstrzyganie spraw dotyczących wspólnoty samorządowej, mieszczących się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki,

2. w sprawie odwołania organu stanowiącego tej jednostki (RG, RP), a w przypadku gminy także wójta (burmistrza, prezydenta miasta),

3. samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organów gminy.

Podmioty zarządzające referendum

Uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum podejmuje bezwzględną większością głosów swojego ustawowego składu organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego (Rada Gminy, Rada Powiatu, Wojewódzki Sejmik Samorządowy).

Podmioty, którym przysługuje prawo inicjatywy

• Z inicjatywy organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego (rada Gminy, Rada Powiatu, Wojewódzki Sejmik samorządowy). Uchwalę w sprawie przeprowadzenia referendum organ stanowiący podejmuje bezwzględną większością głosów swojego ustawowego składu. Rada gminy może podjąć uchwałę o przeprowadzenie referendum w sprawie odwołania wójta (z powodu nie udzielenia wójtowi absolutorium.

• Na wniosek co najmniej 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy lub powiatu lub na wniosek co najmniej 5% uprawnionych do głosowania mieszkańców województwa. Z inicjatywą mogą wystąpić trzy podmioty: grupa co najmniej 15 obywateli, (którym przysługuje prawo wybierania do organu stanowiącego danej jednostki samorządu, w gminie tylko 5 osób), statutowa struktura terenowa partii politycznej, organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną.

Inicjator referendum, na swój koszt, podaje do wiadomości mieszkańców danej jednostki samorządu terytorialnego przedmiot zamierzonego referendum. Podanie do wiadomości w gminie następuje w sposób zwyczajowo przyjęty, a w powiecie i w województwie - poprzez ogłoszenie w prasie codziennej ogólnodostępnej w danej jednostce samorządu terytorialnego.

Informacja o zamierzonym referendum powinna zawierać pytanie lub pytania referendum albo warianty zaproponowane do wyboru, a jeżeli wniosek dotyczy referendum w sprawie samoopodatkowania - cel lub cele oraz zasady samoopodatkowania.

Podmioty uprawnione do udziału w referendum

W referendum mają prawo brać udział osoby stale zamieszkujące na obszarze danej jednostki samorządu terytorialnego, posiadające czynne prawo wyborcze do organu stanowiącego tej jednostki.

Termin przeprowadzenia referendum, miejsce publikacji

Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego podejmuje uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum lub uchwałę o odrzuceniu wniosku mieszkańców nie później niż w ciągu 30 dni od dnia przekazania wniosku.

Uchwała organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego w sprawie przeprowadzenia referendum podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym, przy czym uchwała rady gminy podlega ponadto bezzwłocznemu rozplakatowaniu lub ogłoszeniu w inny sposób zwyczajowo przyjęty w danej gminie.

Referendum przeprowadza się w dzień wolny od pracy, najpóźniej w 50 dniu od dnia opublikowania uchwały w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Organy przeprowadzające referendum

Referendum przeprowadzają i ustalają jego wynik powołane w tym celu właściwe terytorialne (wojewódzka, powiatowa i gminna) komisje do spraw referendum i obwodowe komisje do spraw referendum.

Rozstrzygnięcie referendum i ogłoszenie wyników

Referendum jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania.

Wynik referendum jest rozstrzygający, jeżeli za jednym z rozwiązań w sprawie poddanej pod referendum oddano więcej niż połowę ważnych głosów.

Niezwłocznie po sporządzeniu protokołu wyniku referendum terytorialna komisja podaje do publicznej wiadomości wyniki głosowania i wynik referendum poprzez wywieszenie w swojej siedzibie jednego z egzemplarzy tego protokołu. Wojewoda niezwłocznie ogłasza w wojewódzkim Dz. U. protokół wyniku referendum otrzymany od terytorialnej komisji

Protesty

W terminie 7 dni od dnia podania wyników referendum do wiadomości publicznej każdy uprawniony do wzięcia w nim udziału mieszkaniec danej jednostki samorządu terytorialnego może wnieść protest, jeżeli dopuszczono się naruszenia przepisów ustawy, a naruszenie to mogło wywrzeć istotny wpływ na wynik referendum.

Sąd okręgowy rozpatruje protest w ciągu 14 dni od dnia zgłoszenia protestu z udziałem wnoszącego protest i przedstawiciela właściwej terytorialnej komisji, a jeżeli protest dotyczy referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego - również z udziałem komisarza wyborczego

Ogłoszenie wyników referendum rozstrzygających o odwołaniu organu stanowiącego powiatu lub samorządu województwa oznacza zakończenie działalności tego organu stanowiącego i z mocy prawa - organu wykonawczego.

Ogłoszenie wyników referendum przeprowadzonego na wniosek mieszkańców, rozstrzygających o odwołaniu organów gminy przed upływem kadencji, oznacza zakończenie działalności tych organów

Referendum lokalne w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców

Przedmiotem referendum gminnego może być również samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organów gminy - referendum obligatoryjne. Z inicjatywą przeprowadzenia referendum na wniosek mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego wystąpić może grupa co najmniej 5 obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do rady gminy.

Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego podejmuje uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum bezwzględną większością głosów swojego ustawowego składu. Uchwała rady gminy wskazuje cel lub cele oraz zasady samoopodatkowania Referendum przeprowadzają i ustalają jego wynik powołane w tym celu gminna komisja do spraw referendum i obwodowe komisje do spraw referendum.

W referendum mają prawo brać udział osoby stale zamieszkujące na obszarze danej jednostki samorządu terytorialnego, posiadające czynne prawo wyborcze do organu stanowiącego tej jednostki.

Referendum jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania.

Wynik referendum gminnego w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców na cele publiczne jest rozstrzygający, jeżeli za samoopodatkowaniem oddano co najmniej 2/3 ważnych głosów. Niezwłocznie po sporządzeniu protokołu wyniku referendum gminna komisja podaje do publicznej wiadomości wyniki głosowania i wynik referendum poprzez wywieszenie w swojej siedzibie jednego z egzemplarzy tego protokołu.

Wojewoda niezwłocznie ogłasza w wojewódzkim dzienniku urzędowym protokół wyniku referendum otrzymany od terytorialnej komisji

Referendum lokalne w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji

• W sprawach odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji rozstrzyga się wyłącznie w drodze referendum przeprowadzonego na wniosek mieszkańców. Wniosek mieszkańców może zostać złożony po upływie 10 miesięcy od dnia wyboru organu albo 10 miesięcy od dnia ostatniego referendum w sprawie jego odwołania i nie później niż na 8 miesięcy przed zakończeniem jego kadencji

• Wniosek mieszkańców gminy może dotyczyć odwołania rady gminy i wójta (burmistrza, prezydenta miasta) albo odwołania jednego z tych organów.

• Referendum w sprawie odwołania wójta (burmistrza, prezydenta miasta) może być przeprowadzone także z inicjatywy rady gminy. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego podejmuje uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum bezwzględną większością głosów swojego ustawowego składu

Z inicjatywą przeprowadzenia referendum na wniosek mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego wystąpić może:

• grupa co najmniej 15 obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego, a w odniesieniu do referendum gminnego - także pięciu obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do rady gminy,

• statutowa struktura terenowa partii politycznej działająca w danej jednostce samorządu terytorialnego,

• organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną, której statutowym terenem działania jest co najmniej obszar danej jednostki samorządu terytorialnego.

Inicjator referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego przekazuje na piśmie komisarzowi wyborczemu wniosek mieszkańców. Inicjator referendum, na swój koszt, podaje do wiadomości mieszkańców danej jednostki samorządu terytorialnego przedmiot zamierzonego referendum. Podanie do wiadomości w gminie następuje w sposób zwyczajowo przyjęty, a w powiecie i w województwie - poprzez ogłoszenie w prasie codziennej ogólnodostępnej w danej jednostce samorządu terytorialnego.

W referendum mają prawo brać udział osoby stale zamieszkujące na obszarze danej jednostki samorządu terytorialnego, posiadające czynne prawo wyborcze do organu stanowiącego tej jednostki. Referendum przeprowadza się w dzień wolny od pracy, najpóźniej w 50 dniu od dnia opublikowania uchwały w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Referendum jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania.

Wynik referendum jest rozstrzygający, jeżeli za jednym z rozwiązań w sprawie poddanej pod referendum oddano więcej niż połowę ważnych głosów.

W terminie 7 dni od dnia podania wyników referendum do wiadomości publicznej każdy uprawniony do wzięcia w nim udziału mieszkaniec danej jednostki samorządu terytorialnego może wnieść protest, jeżeli dopuszczono się naruszenia przepisów ustawy, a naruszenie to mogło wywrzeć istotny wpływ na wynik referendum. Sąd okręgowy rozpatruje protest w ciągu 14 dni od dnia zgłoszenia protestu. Ogłoszenie wyników referendum rozstrzygających o odwołaniu organu stanowiącego powiatu lub samorządu województwa oznacza zakończenie działalności tego organu stanowiącego i z mocy prawa - organu wykonawczego.

Ogłoszenie wyników referendum przeprowadzonego na wniosek mieszkańców, rozstrzygających o odwołaniu organów gminy przed upływem kadencji, oznacza zakończenie działalności tych organów.

	Referendum ogólnokrajowe	Referendum lokalne
Podstawa prawna	Art. 125, 235 i 90 - referendum fakultatywne	Art. 170 Konstytucji
Przedmiot referendum	w każdej sprawie mającej szczególne znaczenie dla państwa, zmiana konstytucji, wyrażenie zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej z art. 90 Konstytucji	W sprawach dot. wspólnoty samorząd O odwołanie organu stanowiącego samorządu terytorialnego (w gminie także wójta), Samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne
Podmioty zarządzające referendum	Sejm art. 125 i 90), Prezydent RP za zgodą Senatu (art. 90), Marszałek Sejmu (art. 235),	Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego
Podmioty, którym przysługuje prawo inicjatywy	500 tys. obywateli (oprócz spraw dot. obronności, finansów), prezydent, Senat, 1/5 ustawowej liczby posłów (art. 235), Sejm - art. 90	Rada Gminy - odwołanie wójta, Organ stanowiący danej jednostki samorządu terytorialnego, Mieszkańcy - odwołanie organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, odwołanie wójta, wniosek o samoopodatkowanie się
Miejsce publikacji zarządzenia	Dziennik Ustaw	Wojewódz. dz. urzędowy, uchwała rady gm. podlega również rozpla-towaniu lub ogłosz. w inny sposób zwyczajowo przyjęty w gminie.
Podmioty uprawnione do wzięcia udziału w referendum	Prawo udziału ma obywatel polski, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat, Nie mają prawa udziału osoby pozbawione praw publicznych, pozbawione praw wyborczych; ubezwłasnowolnione prawomocnym orzecz sądowym	Mają prawo brać udział osoby stale zamieszkujące na obszarze danej jednostki samorządu terytorialnego, posiadające czynne prawo wyborcze do organu stanowiącego tej jednostki.
Termin przeprowadzenia referendum	Art. 125 i art. 90 - 90 dni od zarządzenia referendum, art. 235 - 60 dni od złożenia wniosku Marszałkowi Sejmu.	Referendum przeprowadza się w dzień wolny od pracy, najpóźniej w 50 dniu od dnia opublikowania uchwały w wojewódz. Dz. Urzędow.
Organy przeprowadzające referendum	Państwowa Komisja Wyborcza, komisarze wyborczy, obwodowe komisje ds. referendum	właściwe terytorialne (wojewódzka, powiatowa i gminna) komisje ds. referendum i obwodowe komisje do spraw referendum.
Rozstrzygnięcie referendum	Rozstrzygnięcie w referendum następuje, jeżeli w odpowiedzi na postawione pytanie oddano większość ważnych głosów pozytywnych albo negatywnych lub też na jeden z zaproponowanych wariantów rozwiązań w sprawie poddanej pod referendum oddano najwięcej ważnych głosów. Dodatkowo art. 73 i 74 ustawy.	Wynik referendum jest rozstrzygający, jeżeli za jednym z rozwiązań w sprawie poddanej pod referendum oddano więcej niż połowę ważnych głosów. Wynik ref. gminnego w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców na cele publiczne jest rozstrzygający, jeżeli za samoopodatkowaniem oddano co najmniej 2/3 ważnych głosów
Charakter wiążący referendum	Wynik referendum jest wiążący, jeżeli wzięła w nim udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania. Wyjątek art. 235 Konstytucji następuje, gdy opowiedziała się za nią większość głosujących.	Referendum jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania.
Ponowne referendum
Protesty	Każda osoba, której nazwisko w dniu głosowania było umieszczone w spisie osób uprawnionych do udziału w referendum. Do SN na piśmie w terminie 7 dni od dnia ogł. wyniku ref. przez PKW w Dz. U. SN w ciągu 60 dni stwierdza, czy doszło do naruszenia prawa i czy miało ono wpływ na wynik referendum. Na tej podstawie stwierdza ważność lub nieważność referendum	W terminie 7 dni od dnia podania wyników do wiadomości publicznej każdy uprawniony do wzięcia w nim udziału mieszkaniec danej jednostki samorz. teryt. może wnieść protest. Sąd okręgowy rozpatruje protest w ciągu 14 dni od dnia zgłoszenia

3

---