! Kanclerz F. „Sgraffito geometryczne w Polsce” BHS, R. XXV, 1963, nr.4 s. 316-318.
sgraffito- monumentalna technika malarska polegająca na pokryciu elewacji wyprawą wapienną na cegle lub kamieniu polnym, występuje w dwóch formach:
1.kompozycje figuralne
2.geometryczna dekoracja płaszczyznowa
[np.: w Pruszkowie sgraffito jest przetworzeniem freskowego malarstwa monumentalnego]
Geneza:
-estetyczna obawa przed dużymi jednostajnymi płaszczyznami
-względy ekonomiczne(brak kamienia zastąpiony powłoką wapienną)
-wpływ regionów z taką dekoracją ( Czechy, Morawy)
W Polsce występuje w największym procencie na pd-zach (Dolny Śląsk, wpływ bogatego mieszczaństwa)
Do sgraffita zaliczono też prymitywne formy:
-zróżnicowanie lica zaprawy jednowarstwowej np. partie wygładzone na tle chropowatej reszty powierzchni, naśladownictwo kamieni w narożach.
-linearne nacięcia w układzie geometrycznym w zaprawie jednowarstwowej.
Grupy:
linearno-konstrukcyjne (pseudobonie) dające komórkowy podział wyprawy naśladujący monumentalny podział kostek kamiennych (ciosów)
krystaliczne (diamentowe) o bardzo różnorodnym kształtowaniu prostokątnych płaszczyzn.
rysunkowo - patronowe (koniec XVIw-1 poł. XVII wieku)
XVI wiek to wielki rozwój sgrafitto na Dolnym Śląsku.
Barwa: czarno-biała [dolna gruntowana warstwa wykonana z zaprawy wapiennej z węglem drzewnym), czerwień karminowa, jasna żółć.
Wnioski po badaniu szczytów geometrycznych:
domy mieszczańskie oraz budowle o dużym znaczeniu( na Śląsku co najmniej od XVI wieku) były pokryte sgraffitem geometrycznym.
Sgraffito mogło być tak powszechne, że brak o nim wzmianek.
W dużej ilości mógł przetrwać do połowy XX wieku, uległy zakryciu w duchu pseudoklasycystycznym lub manierze eklektycznej.
Tam gdzie są młode tynki zewnętrzne (XIX i XX wiek) jest prawdopodobieństwo, że zachowały się dekoracje sgraffitowe.
1