Socjologia polityki 03.11.07
DEMOKRACJA
- jeden z wielu ustrojów (ujęcie marksistowskie)
- np. wolność mediów, podział władzy, wolność wyborów (to jednak nie gwarantuje demokracji)
Czym jest demokracja? Jakie muszą być spełnione warunki, żebyśmy mogli mówić o demokracji?
Demokracja pośrednia (reprezentacyjna) - reprezentanci narodu, którzy przez wybór narodu tworzą władzę ustawodawczą, spośród nich tworzy się władza wykonawcza (czyli egzekutywa).
Demokracja bezpośrednia - czy jest możliwa?
W dużych państwach niemożliwe jest stworzenie władzy bezpośredniej.
Nie może być demokracji tam gdzie obywatel nie podejmuje świadomych decyzji, tylko podejmuje decyzje pod wpływem propagandy, pod wpływem zmasowanego przekazu jednokierunkowego, jednopartyjnego - ogólnie nie ma wyboru, albo jest wybór manipulowany.
O prawdziwą demokracje walczy się na poziomie walki o wolną opinię publiczną - tylko tam gdzie jest wolna opinia publiczna możemy mówić o demokracji.
Wolna opinia publiczna - z 1 str. zbiór poszczególnych opinii obywateli, jednostek, z 2 str. one się nawzajem wzmacniają tworząc różnego rodzaju prądy, grupy ideowe. Opinia publiczna zaczyna żyć własnym życiem, staje się przedmiotem badań, staje się nieodgadniona.
Zdarzały się momenty, w których myślano że opinią publiczna można manipulować w zupełności - totalitarne systemy - komunizm i faszyzm.
Na początku lat 90 mówiono, że można poprzez sondaże manipulować opinią publiczną, mówiono że jeśli sondaże wskazują duże poparcie jakiejś partii politycznej automatycznie wskazują odbiorcom na kogo mają głosować.
Cialdini - Zasada słuszności większości (jeśli większość głosuje na dana partie to na pewno ona ma rację). Żonglowanie sondażami.
Opinia publiczna jest konglomeratem, który trudno jednoznacznie ocenić.
Jak się tworzy opinia publiczna?
Model kaskadowy Deutscha - opinia publiczna tworzy się z pewnego rodzaju zbiorników (warstwy społeczne), jedne zbiorniki są bardziej opiniotwórcze inne mniej. Opinia spływa z jednego zbiornika do drugiego. Najwyżej znajduje się zbiornik „elit gospodarczo - społecznych” („ekonomiczno - społecznych”) - najbardziej opiniotwórcza - wpływają na innych. Są to eksperci związani z życzeniem publiczno - społecznym, którzy mają kontakt z mediami, którzy mają związki z rządzącymi. Kaskady spływają do następnego zbiornika, którym są „elity polityczne” - następnie spływa z elit politycznych do mediów - następnie „przywódcy opinii publicznej” (5 - 10% społeczeństwa - są to osoby, które się żywo interesują problemami ekonomiczno politycznymi, śledzą je) - następnie ta informacja spływa do „mass” (do większości, do ludu).
Model kaskadowy Deutscha jest pewnego rodzaju wizualizacją. Pokazuje jak spływają opinie - Deutsch zakłada że ta informacja nie spływa tylko z góry do dołu. Nie jest to prosty schemat, który mówi że informacje tylko spływają. Na każdym z tych zbiorników informacja jest przetwarzana, dyskutowana (na poziomie mediów widać to najbardziej). Model ten zakłada, że opinia może iść z dołu do góry, może dochodzić na tych poziomach do akcji, reakcji, zwalczania się różnego rodzaju opinii, informacje mogą się zderzyć, odrzucać itp. (eksperci mogą mieć odmienne zdania - ścieranie się poglądów).
Model ten jest uniwersalny - dobrze pokazuje proces tworzenia się i przetwarzania opinii publicznej, a pokazuje także że opinie mogą tworzyć się od dołu.
Ma on wady: Deutsch nie bierze pod uwagę grup idei - mogą się tworzyć na różnych poziomach bardzo silne grupy, które mogą przejąć rolę ekspertów - grupy opiniotwórczej.
Wolna opinia publiczna staje się niezbędnym elementem do tworzenia władzy.
To niczym nieskrępowana możliwość wypowiadania, formułowania swoich własnych opinii na wszystkie tematy.
Wolna opinia publiczna - element o który rozgrywa się walka, walka o demokrację, czy rzeczywiście opinia publiczna jest niczym nieskrępowana.
Demokracja partycypacyjna - trzeba wrócić do ideałów polis greckiej wprowadzenia zasad demokracji bezpośredniej, musimy wrócić do tego, że każdy obywatel musi czuć się odpowiedzialny za państwo, że ma wpływ na władzę (wybory).
Satori pisze o tym, że nawet doszło do pewnego rodzaju dyskusji na temat iż możemy powrócić zupełnie do demokracji bezpośredniej.
Istnieje demokracja referendalna (np. Szwajcaria - przy każdej ważnej sprawie powołuje się referendum; w przypadku dużego kraju jest to niemożliwe ze względów ekonomicznych i technicznych).
Możliwy jest powrót do demokracji referendalnej (partycypacyjnej) poprzez zastosowanie elektroniki co ułatwi oddawanie głosów (podpis elektroniczny).
Może do doprowadzić do wyeliminowania parlamentu, gdzie każdy obywatel będzie mógł głosować i dokonywać wyborów - wola ludu.
Sami partycypacjonaliści odeszli od tego modelu - piewcy zrezygnowali z tej propozycji. Dlatego że powstał by rząd najbardziej niekompetentny (każdy parlament ma swoich specjalistów, którzy poświęcili część swojego życia by się w czymś specjalizować). Powstała by sytuacja w której ludzie, którzy mają wiedzę szczątkową i nie mają nawet czasu by decydować - podejmowaliby decyzję za każdym razem. Taki system demokracji byłby jeszcze większą manipulacją. Okazałoby się że niewiedza i niekompetencja staje się progiem nie do przebycia dla podejmowania decyzji. Nie chodzi o niemożność informatyczna, chodzi o niemożność wiedzy, niekompetencji.
Problem elitarności i egalitarności.
Demokracja uczestnicząca - umiejscowienie partycypacji w uczestnictwie (w uczestniczeniu obywatela w demokracji) - walka o wolną opinię publiczną, dążenie do uniknięcia monopolizacji, walka pomiędzy wolnością a manipulacją.
Uczestniczenie poprzez branie udziału np. w życiu lokalnym, poprzez władze pozarządowe, poprzez wywieranie faktycznego wpływu na władze samorządowe. Może na poziomie lokalnym dochodzić do legitymizacji permanentnej, bo jest to władza do której obywatele maja bezpośredni dostęp, mogą wywierać silny nacisk na władze. Władze lokalne musze liczyć się z silnym naciskiem - jeżeli prezydent miasta robi rzeczy, na które absolutnie nie zgadzają się mieszkańcy można go odwołać, co więcej można dokonać takiego nacisku żeby on sam się odwołał.
To jest faktyczny udział uczestniczenia w demokracji.
Poprzez trzeci sektor - organizacje pozarządowe.
Czy jest się aktywnym obywatelem? Czy walczy się tylko raz na 4 lata?
Kultura polityczna - całokształt działań społecznych związanych z polityką; obejmuje aktywność obywateli w wyborach i poza nimi, świadomość społeczną co do mechanizmów politycznych, oznacza znajomość mechanizmów władzy, oznacza wiedzę na temat władzy, oznacza świadomość wpływu na władzę jaką ma obywatel, znajomość grup interesu w społeczeństwie, umiejętności formułowania swoich potrzeb w stosunku do tych którzy sprawują władzę; nie da się jej stworzyć poprzez dekret, wkracza na nią bagaż polityczny i tradycja polityczna, zupełnie inaczej kultura polityczna wygląda w różnych krajach ze względu na historie tych krajów, na doświadczenia społeczeństwa.
Podział na 3 kultury polityczne:
Kultura polityczna zaściankowa (parafialna) - brak świadomości mechanizmów władzy, władza jest ponad obywatelami, obywatele wiedzą że są zobowiązani do absolutnego posłuszeństwa; brak aktywności na poziomie lokalnym; to kwestia bariery kompetencji, inteligencji której nie da się przekroczyć - nawet w krajach wysokorozwiniętych istnieje ten problem.
Kultura polityczna podporządkowania (burżuazyjna) występowała w Europie przede wszystkim w XIX w. - wzrasta świadomość społeczna co do mechanizmów władzy; wyższy udział w dyskursie politycznym, wzrasta liczba mediów, przede wszystkim gazet, ludzie interesują się tym co dzieje się w polityce; natomiast absolutnie nie uczestniczą w rządzeniu, nie mają świadomości wpływania na władzę, są podporządkowani władzy, nie ma uczestniczenia w władzy.
Kultura polityczna uczestnicząca - opiewana we współczesnych krajach zachodnich, demokracja, obywatele mają świadomość mechanizmów władzy, ale również aktywnie uczestniczą w rządzeniu i mają wpływ na władzę; mają świadomość że poprzez uczestniczenie mają wpływ na władzę, na poziomie centralnym i lokalnym.
Demokracja ograniczona - np. prezydent przed odejściem z urzędu zmieni konstytucje tak aby kompetencje prezydenta były zmniejszone, zwiększy rolę premiera i sam zostanie premierem.
Nie istnieje demokracja bez podnoszenia na coraz wyższy poziom kultury politycznej (np. Chiny, kultura azjatycka).
Spirala milczenia - efekt sondaży i nacisku opinii publicznej, wymiana opinii między jednostkami, tworzenie się grup idei które powodują że w danym środowisku istnieje jakaś jedna określona opinia na dany temat. Spirala milczenia to efekt, który jest zaprzeczeniem teorii, że jeśli jakaś partia polityczna ma w sondażach przewagę to ona ją utrzyma i jeszcze ściągnie pozostały elektorat. Na część elektoratu działa efekt słuszności większości - jeśli większość tak mówi to ma słuszność. Ale istnieje część elektoratu, która nie poddaje się temu natomiast idzie w konformizm. Czyli w przypadku badań ankietowych wykazuje że będzie glosowała na kogoś innego niż faktycznie - ze względu na konformizm bo boi się odrzucenia społecznego, boi się przyznać do swoich prawdziwych poglądów politycznych;
może być jeszcze efekt zamierzony - tworzenie image, że dana partia polityczna musi zmobilizować swój elektorat, natomiast to demobilizuje elektorat przeciwnika, ponieważ przeciwnik jest przekonany że wygra wybory, rozproszenia elektoratu ponieważ będzie pewny że ich partia wygra.
Egzamin ustny
Zagadnienia do egzaminu.
Czym jest socjologia polityki? (historia socjologii polityki, myśli społecznej)
Przedmiot socjologii polityki. (co bada?)
Teoria elit. (od Mosci do Giddensa, przede wszystkim Pareto).
Marks (z Jerzego Wiatra) - jakie znaczenie miał dla socjologii polityki?
Max Weber - reputacja władzy, polityka jako zawód czy powołanie, teoria panowania z kwestią legitymizacji i systemu aksjologicznego.
Władza. Typy definiowania władzy (6 typów), władza w ujęciu socjologicznym, kto rządzi, w czyim celu, czym jest władza, legitymizacja władzy. Kwestia różnicy pomiędzy poparciem a legitymizacja.
Demokracja - czym jest, jakie musi spełniać warunki?
Opinia publiczna (model kaskadowy Deutsch'a), walka o wolność opinii publicznej.
Spirala milczenia.
Demokracja partycypacyjna i uczestnicząca, demokracja elektroniczna.
Dyktatura większości.
Kwestia uczestnictwa w demokracji.
Kultura polityczna.
4