STATYSTYCZNO-MATEMATYCZNA METODA INWENTARYZACJI ZAPASU
Metody inwentaryzacji:
- pomiarowa,
- szacunkowa,
- pomiarowo-szacunkowa,
- reprezentacyjna (statystyczna).
M. pomiarowa - b. dokładna, b. pracochłonna (możliwości pomyłek), trudności jednoczesnego pomiaru wielu cech,
M. szacunkowa - mało dokładna (błędy systematyczne), miało pracochłonna, trudności jednoczesnego oszacowania wielu cech,
M. pomiarowo-szacunkowa - kompromisowa między m. pomiarową a szacunkową, możliwość powstania błędu systematycznego, niekiedy trudność wyboju miejsca założenia pow. próbnych.
M. reprezentacyjna - znany błąd oszacowania mierzonych cech, możliwość dopasowania pracochłonności i dokładności,
PODSTAWY METODY REPREZENTACYJNEJ (STATYSTYCZNEJ)
Wynik obliczeń w tej metodzie składa się z dwóch części:
- oszacowana wartość średnia,
- błąd oszacowania wartości średniej.
Określenie błędu oszacowania wartości średniej prowadzi przez obliczenie:
- wariancji ► odchylenia standardowego ►błędu średniego (wyrażonego w jednostkach w których wykonano pomiar np. m3 /ha) ►błędu przy danym poziomie istotności,
lub
- wariancji ► odchylenia standardowego współczynnika zmienności ►błędu średniego (wyrażonego w %) ►błędu procentowego przy danym poziomie istotności,
Założenia metody matematyczno-statystycznej minimalna liczba powierzchni = 10
Przeciętną wielkość wydzielenia w Polsce około 4 ha.
Przeciętnie dla wydzielenia zakłada się 4-5 powierzchni próbnych.
W praktyce nie wykonuje się obliczeń statystycznych (błędów) dla drzewostanu.
Przy niedostatecznej wielkości próby dla wydzielenia, aktualnie stosowana metoda inwentaryzacji zapewnia bardzo dokładne ustalenia zapasu dla całego obiektu (błąd średni 0,6% - 1,3%) oraz wysoką dokładność dla klas i podklas wieku (1,8% - 4,8%).
CHARAKTERYSTYKA METODY INWENTARYZACJI ZAPASU W LP
1. DOPUSZCZONO 3 WARIANTY:
- inwentaryzacja drzewostanowa (każdy d-stan jest jednostką obliczeniową - inwentaryzacyjną) w oparciu o systematycznie rozmieszczone powierzchnie próbne relaskopowe (dopuszczalne pow. kołowe) - wariant najczęściej stosowany,
- inwentaryzacja w oparciu o stratyfikację (grupowanie, warstwowanie d-stanów), pomiar systematycznie rozmieszczonych powierzchni próbnych relaskopowych (dopuszczalne pow. kołowe),
- inwentaryzacja w oparciu o regresje - połączenie wyników szacunków taksatorów z pomiarem powierzchni próbnych.
2. DRZEWOSTANY OBJĘTE INWENTARYZACJĄ:
- I kl. wieku - nie określa się zapasu (lub sporadycznie metodą szacunkową),
- II kl. wieku - metodą szacunkową (szacunek taksatora uwzględniający wyniki z tablic zasobności) lub m. pomiarowo-szacunkową (3 pow. relaskopowe z wyboru),
- III kl. wieku i starsze - metoda reprezentacyjna (pow. próbne rozmieszczone systematycznie)
3. W I WARIANCIE METODY LICZBA POWIERZCHNI PRÓBNYCH ZALEŻY OD:
- powierzchni drzewostanu i wieku (grupy wiekowej: rębne i przeszłorębne (generalnie 1 pow. pr./1 ha), bliskorębne (generalnie 0,5 pow. pr./1 ha)),
- przewidywanego stopnia zróżnicowania (3 grupy: mało, średnio i silnie zróżnicowane),
- w każdej grupie (razem 6 grup) jest określona minimalna i maksymalna liczba powierzchni próbnych.
(W zależności od wieku i zróżnicowania drzewostanów, w poszczególnych wyłączeniach należy zakładać następujące liczby powierzchni próbnych losowych):
STOPIEŃ ZRÓŻNICOWANIA |
Liczba powierzchni próbnych w drzewostanach |
|||
|
Rębnych i starszych |
Przedrębnych od III kl. Wzwyż |
||
|
minimalna |
maksymalna |
minimalna |
maksymalna |
Drzewostany jednorodne |
5 |
10 |
3 |
7 |
Drzewostany średnio zróżnicowane |
6 |
15 |
4 |
10 |
Drzewostany silnie zróżnicowane (nie jednorodne) |
7 |
20 |
5 |
12 |
Drzewostany jednorodne- są to drzewostany równowiekowe i jednogatunkowe o równomiernym zwarciu (w zasadzie pełnym i umiarkowanym).
Drzewostany średnio zróżnicowane- są to drzewostany równowiekowe i jednogatunkowe o nierównomiernym zwarciu (w zasadzie przerywanym i luźnym) lub drzewostany różnowiekowe i wielogatunkowe o zwarciu równomiernym.
Drzewostany silnie zróżnicowane (nie jednorodne)- są to drzewostany różnowiekowe i wielogatunkowe o nierównomiernym zwarciu oraz drzewostany w klasie odnowienia, w klasie do odnowienia i o budowie przerębowej.
4. Obliczenia zapasu wykonywane są dla poszczególnych drzewostanów.
Obliczenia dokładności oszacowania średnich wykonywane są dla:
- podklas wieku,
- klas wieku,
- całego obrębu leśnego.
5. NIEKTÓRE BŁĘDNE ROZWIĄZANIA LUB BŁĘDY PRAKTYCZNE:
- przesuwanie środka pow. próbnych przypadających na brzegu d-stanu,
- nie wyróżnianie zapasu gatunków domieszkowych i sporadycznych ("zamiana" na gat. główny lub podobne),
- nie obliczanie dokładności dla podstawowych jednostek inwentaryzacyjnych,
- stosowanie prób relaskopowych w warunkach ograniczonej widoczności,
- niedokładna kontrola drzew granicznych.
Sposób wykonywania pomiarów
1. Wykonanie na mapie jednolitej (dla arkusza mapy gospodarczej) systematycznej siatki (w terenie odpowiednich 100x100 m).
2. W drzewostanie o ustalonych granicach określenie niezbędnej liczby powierzchni próbnych (często zagęszczanie lub rozrzedzanie siatki systematycznej: 141 x141 m, 71 x71 m, 50x50 m itd.).
3. Dowiązanie się do znanych szczegółów terenowych i w oparciu o proste domiary (krokami lub taśmą, busola) odnajdywanie w terenie kolejnych punktów środka powierzchni próbnych.
4. Oznaczenie (dla potrzeb kontroli) środka pow. próbnej (zdarta darń, pionowo wbity patyk, otarta korowina na najbliższym drzewie, na tym drzewie nr pow. + odl. od środka pow.)
5. Na każdej powierzchni próbnej policzenie (z podziałem na gatunki, piętra i ewent. grupy wiekowe) drzew spełniających warunek relaskopu (drzewa "wątpliwe " powinny być skontrolowane przez pomiar odległości i grubości prostopadłej do osi widzenia).
6. Na każdej powierzchni próbnej pomiar 2 pierśnic i 1 wysokości każdego gatunku (piętra, grupy wieku).
Zasady obliczeń
- obliczenie dla każdego gatunku (piętra, wieku) średniej wysokości,
- obliczenie dla każdego gatunku (piętra, wieku) średniego pierśnicowego pola przekroju,
- odczytanie z tablic (oprac. przez Tramplera) na podstawie pola przekraju i wysokości zasobności danego gatunku,
- zsumowanie zasobności gatunków daje zasobność drzewostanu,
- pomnożenie zasobności przez powierzchnię drzewostanu daje jego zapas,
- obliczenie przeciętnej pierśnicy,
- obliczenie czynnika zadrzewienia dla każdę gatunku i sumy dla każdego piętra drzewostanu,
- obliczenie bonitacji gatunku.
URZĄDZANIE LASU 2001
Strona 4 z 4