EKONOMIA
Ekonomia to nauka o procesach gospodarowania, a więc odkrywaniem praw rządzących produkcją, podziałem dóbr i usług służących do zaspokajania potrzeb.
Ekonomia pozytywna zajmuje się obiektywnym, naukowym objaśnieniem zasad funkcjonowania gospodarki
Ekonomia normatywna dostarcza zaleceń i rekomendacji opartych na subiektywnych sądach wartościujących
Mikroekonomia- bada pojedyncze elementy tworzące gospodarkę (odrębne rynki, zachowanie podmiotów na rynku), patrzy na gospodarkę narodową przez pryzmat przedsiębiorców i konsumentów
Makroekonomia - analizuje gospodarkę jako całość i udziela odpowiedzi na pytanie, kiedy gospodarką osiągnie równowagę. Ekonomia wskazuje sposób i narzędzia działania w sytuacji nierównej(bezrobocie, inflacja). W analizie gospodarki posługuje się dochodem narodowym, wydatkami na konsumpcje, oszczędności itp
Stosunki ekonomiczne wzajemnie oddziaływanie na siebie poprzez materialne rzeczy, które wytwarzają
Prawa ekonomiczne są to związki trwale powtarzane, zachodzące między zjawiskami ekonomicznymi. Mają charakter obiektywny tzn. niezależny od woli człowieka, człowiek nie może ich zmienić
Analiza ekonomiczna próbuje wyjaśnić zjawiska zachodzące w gospodarce, używa do tego danych takich jak: dane przekrojowe, szeregi czasowe danych, wskaźniki, wielkości nominalne i realne
POTRZEBY, DOBRA, USŁUGI
Potrzeba to brak czegoś połączone z chęcią tego zaspokojenia. Rodzaj potrzeb zależy od rozwoju społeczno-gospodarczego. Potrzeby zaspakajamy dobrami i usługami. Nieograniczone potrzeby napotykają na ograniczone zasoby. Zasoby to możliwości produkcyjne, naturalne i kapitałowe.
Potrzeby:
-fizjologiczne
-duchowe
-jednorazowe
-powtarzalne
-komplementarne
-substytucyjne
-użyteczne
Usługi to czynności, które zaspokajają potrzeby
Dobra to materialne przedmioty służące do zaspokajania potrzeb (1 potrzeby, wyższego rzędu, luksusowe, wolne)
Podział dóbr i usług:
-konsumpcyjne (umowny)
-produkcyjne (umowny)
-ekonomiczne (człowiek)
-wolne (natura)
-prywatne (dochody)
-publiczne (państwo)
-płatne
-niepłatne
-komplementarne
-substytucyjne
-materialne (produkcja)
-niematerialne (nauczyciel,jp,sw)
RYNEK
Rynek to całokształt transakcji kupna i sprzedaży, czyli popyt, podaż i cena.
Rodzaje rynku:
-wolnokonkurencyjny (duża liczba małych producentów, którzy nie mają wpływu na cenę)
-monopolistyczny (producent dominuje na rynku i ma wpływ na cenę)
-oglopolistyczny (kilku sprzedawców, wielu kupujących)
-oglopsoniczny (wielu sprzedawców, kilku nabywców)
Struktura rynkowa:
-rynek konsumenta (konsument wybiera, co kupuje, za ile i od kogo)
-rynek producenta (niedobór - popyt przewyższa podaż)
Podział rynku:
-Krajowy (geograf.)
-Światowy (geograf.)
-Lokalny
-Międzynarodowy
-Zbożowy, Mięsny itd
POPYT
Popyt to ilość dobra, jaką nabywcy są wstanie nabyć po określonej i cenie i w określonym czasie. Jest to funkcja ceny. Czynniki wpływające na popyt to: dochody, gusta, ceny, wiek.
Popyt efektywny - chcę kupić więcej
Popyt potencjalny - nie zawsze możemy coś kupić
Popyt funkcjonalny - zaspokajanie swoich potrzeb
Elastyczność cenowa popytu to stosunek względnej zmiany wielkości popytu na dane dobro do względnej zmiany jego cen
Elastyczność mieszana popytu to stosunek względnej zmiany wielkości popytu na dobro do względnej zmiany ceny dobra (wskaźniki: dobra substytucyjne „+”, dobra komplementarne „-”)
Elastyczność dochodowa popytu to stosunek względnej zmiany rozmiarów popytu na określone dobro do względnej zmiany dochodów (wskaźniki: dobra normalne „+”, dobra niższego rzędu „-”)
Typowa krzywa popytu przedstawia ujemną zależność popytu i ceny, jeśli cena rośnie to popyt maleje i odwrotnie
Nietypowe krzywe popytu to brak reakcji na zmianę ceny, gdy dot. to dóbr podstawowych
Prawo popytu: Popyt zmienia się w przeciwnym kierunku do zmiany cen (są wyjątki)
Paradoks Gifferna: wzrost ceny dobra powoduje wzrost popytu na nie
Paradoks Veblena: popyt rośnie wraz z ich ceną
Prawo Engla wraz ze wzrostem dochodu zmienia się model konsumpcji
PODAŻ
Podaż to ilość oferowanego dobra po danej cenie w określonym czasie. Jest to funkcja ceny. Wzrost ceny prowadzi do wzrostu podaży. Poza cenowe determinanty to: koszt produkcji, czynniki naturalne, opłacalność produktu, regulacje państwa.
Prawo podaży: podaż zmienia się w tym samym kierunku, w którym następują zmiany ceny (są wyjątki)
Elastyczność podaży to stosunek względnej zmiany wielkości podaży do określonego dobra do
względnej zmiany jego cen
Zasada optymalności - ludzie starają się wybrać najlepszy model konsumpcji, na jaki mogą sobie pozwolić
Zasada równowagi - ceny dostosowują się dopóki ilość, na które ludzie zgłaszają popyt nie zrówna się z ilościami oferowanymi jako podaż
Nadwyżka rynkowa to cena wyższa od ceny równowagi
Niedobór rynkowy to cena niższa od ceny równowagi, która spowoduje nadwyżkę popytu nad podażem
Prawo malejącej użyteczności krańcowej - wraz ze wzrostem zadowolenia z jednej rzeczy to zadowolenie maleje
Równowaga kontrahenta:, gdy klient nabywa te dobra i usługi, których chce nabyć i płaci za nie tyle ile jest gotów zapłacić
Strata kontrahenta:, klient płaci więcej niż był gotów zapłacić
Nadwyżka kontrahenta:, klient płaci mniej niż był gotów zapłacić
GOSPODARKA
Gospodarstwo domowe spełnia dwie funkcje: konsumpcyjną i produkcyjną. GD dokonuje wyboru struktury konsumpcji bieżącej, wyboru pomiędzy czasem pracy a czasem wolnym, oraz podejmuje decyzje o wielkości konsumpcji przyszłej (oszczędność). Przedmiotem wyboru są dobra i usługi. Wybory są nieograniczone, lecz ogranicza je dochód i ceny.
Krzywa obojętności gospodarstwa obrazuje różne kombinacje dwóch dóbr dające nam ten sam efekt, natomiast z jej przebiegu wynika, że efekt dobra maleje wraz z jego ilością (im więcej tym szybciej się nudzi i odwrotnie).
Producent to podstawowy podmiot gospodarowania, nabywa czynniki wytwórcze do produkcji dóbr na rynku, które powinny przenieść mu zysk. Producent podejmuje decyzje, co do: skali produkcji, lokalizacji firmy oraz wyboru techniki wytwarzania dóbr.
Zysk ekonomiczny to różnica między przychodami a sumą kosztów łącznie z kosztami domniemanymi i zyskiem normalnym.
Zysk normalny to minimum zysku, jaki musi osiągnąć przedsiębiorca, aby wyszedł na swoje i dalej prowadził działalność.
Zysk nadzwyczajny to nadwyżka ponad zysk normalny, dążenie do jego osiągnięcia jest powodem do alokacji zasobów w gospodarce rynkowej.
Krzywa możliwości produkcyjnych:
-pokazuje koszt alternatywny
-obrazuje problem substytucyjności
-prawo malejącego przyrostu produkcji (krzywa wypkła)
-prawo rosnącego kosztu alternatywnego
Koszt alternatywny to wybór, co produkować a co nie, aby nie stracić, im mniejszy koszt alternatywny tym lepiej.
Podmiot gospodarczy to osoba fizyczna lub prawna, która podejmuje decyzje gospodarcze
Czynniki produkcji to osobowe i rzeczowe środki redukcji: pracy i przedmiotu pracy
Siły wytwórcze to sposoby i środki oddziaływania człowieka na przyrodę w celu wytworzenia dóbr (czynniki naturalne, praca ludzka, kapitał)
Nakłady mierzą użycie czynników wytwórczych w jednostkach naturalnych (kg,cm,szt)
Koszty to nakłady wyrażone w jednostkach pieniężnych
Przychód to efekt sprzedaży wytworzonych dóbr, może być wyrażany w jednostkach naturalnych lub pieniędzy
Dochód to ta część przychodu ze sprzedanych dóbr, która zostaje po odliczeniu poniesionych kosztów
Polityka gospodarcza to działalność państwa, zmierzająca do osiągnięcia konkretnych celów społeczno ekonomicznych w określonych warunkach i czasie
Zjawiska:
-realne (wszystkie, które możemy opisać w jednostkach naturalnych)
-regulacyjne (kształtują zjawiska realne poprzez: instytucje ekonomiczne, mechanizmy gospodarcze)
Najważniejsi uczestniczy życia gospodarczego:
-konsumenci (decyduje, co będzie konsumować)
-pracownicy (najemny lub mający własną firmę)
-przedsiębiorcy (osoba decydująca o wykorzystaniu czynników wytwórczych do produkcji dóbr)
-właściciel (osoba decydująca, co z robić z posiadanych czynników wytwórczych)
-przedstawiciel władzy publicznej (podejmuje decyzje mające wpływ na warunki gospodarowania)
Typy gospodarek:
-naturalna (producent produkował tylko dla siebie)
-towarowa (producent produkował produkty z przeznaczeniem na sprzedaż lub wymianę)
-nakazowa (wszystkie decyzje dot. produkcji i konsumpcji dokonuje państwo a także decyduje ile i dla kogo)
-wolnorynkowa (państwo nie ingeruje w działalność rynków)
-mieszana (państwo i sektor prywatny razem rozwiązuje problemy, państwo zajmuje się redystrybucja części dochodów, państwo dostarcza dobra i usługi publiczne i kontroluje zakres, w jakim jednostki mogą kierować własnym interesem)
Wzrost gospodarczy wyraża zmiany w wielkości i wartości wytworzonej produkcji w gospodarce w określonym czasie. Podstawowymi miarami tych zmian są: PNB, PKB, DN.
Najczęściej stosowany jest PNB. Zmiany w jego wielkości z okresu na okres informują o dynamice wzrostu gospodarczego.
PNB to wielkość dochodów osiąganych w gospodarce przez obywateli. PNB=PKB (wartość wytworzonej produkcji w kraju plus dochody netto z tytułu własności za granicą).
PKB - produkt krajowy brutto:
-sektor usług
-sektor rolniczy
-sektor przemysłowy
PIENIĄDZ
Pieniądz to ogólnie akceptowany środek płatniczy za zakupy dóbr i usług, oraz środek służący do spłacanie długów. Wielkość popytu pieniądza zależy od stopy procentowej, dochodu i poziomu cen. Podaż pieniądza jest kształtowana przez bank centralny, banki komercyjne i instytucje parafinansowe.
Budżet państwa zestawienie dochodów i wydatków oraz rozchodów i przychodów państwa w pewnym okresie czasu
Dochody budżetu:
- wpływy z podatków pośrednich i bezpośrednich
- dochody nie podatkowe (np. cła)
- dochody z prywatyzacji
- dochody zagraniczne
Wydatki budżetu:
- koszty dotacji
- obsługi długu publicznego
- obsługi strefy budżetowe
- rozliczeń z bankami
Deficyt budżetowy to nadwyżka wydatków nad dochodami
Bank centralny odpowiada za politykę pieniężną, jest bankiem państwa, bankiem emisyjnym oraz ostatecznym kredytodawcą. Oddziałuje na podaż pieniądza za pomocą stopy rezerw obowiązkowych, stopy dyskontowej oraz operacji otwartego rynku (papiery wartościowe). Charakter polityki pieniężnej (łagodna, restrykcyjna) zależy od sytuacji gospodarczej (recesja, ożywienie) i od poziomu inflacji.
Inflacja to wzrost poziomu cen w określonym czasie, w warunkach inflacji maleją dochody realne i spada siła nabywcza pieniądza, gospodarka ponosi wielkie koszty walki z nią.
Inflacja popytowa to wzrost popytu nad produkcją
Inflacja kosztowa to wzrost poziomu kosztów produkcji
Przyczyny inflacji:
- dodruk banknotów niemających pokrycia
- oprocentowanie pieniędzy
- działalność kredytową banków komercyjnych
- niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych
- wadliwa struktura gospodarki
- monopolizacja gospodarki
Bezrobocie oznacza nierównowagę na rynku pracy, nadwyżka podaży pracy nad popytem na nią, głównym czynnikiem popytu na prace jest płaca realna.
Bezrobocie przymusowe spowodowane jest spadkiem popytu globalnego w gospodarce (chcę pracować, ale nie ma pracy)
Bezrobocie dobrowolne klasyczne, fikcyjne (chcę pracować, ale nie odpowiada mi pozom plac)
Walka z bezrobociem:
-uelastycznić rynki pracy
-zmienić kodeks pracy
-zmniejszyć koszty pracy
-przyspieszyć tempo wzrostu gospodarczego
Handel zagraniczny to wymiana towarowo usługowa miedzy danym krajem a zagranicą obejmująca eksport i import. Eksport zależy od koniunktury zagranicą a import od naszej produkcji i dochodów.
Eksport wywóz za granicę dóbr, które zostały wytworzone w danym kraju
Import - zakup towarów i usług produkowanych za granicą
Równowaga bilansu handlowego - dochody z eksportu finansują wydatki na import