MODELE RODZINY:
Dwa modele rodziny: tradycyjny i współczesny. Rodzina jest wspólnotą osób, która jest podstawową formą życia indywidualnego i społecznego. Jest pierwotną najpowszechniejszą grupą społeczną, której członkiem był i jest prawie każdy z nas. To ona jest pierwszym środowiskiem dającym człowiekowi możliwość wszechstronnego rozwoju, zaspokajania wielu potrzeb oraz wprowadzania go w świat wartości i norm społecznych.
To, czego uczymy się w rodzinie, pozostaje w nas na całe życie
tradycyjny model rodziny to taki, gdzie ojciec rodziny zajmuje się przede wszystkim jej utrzymaniem, zabezpieczeniem bytu materialnego, podejmuje ważne decyzje, a rola matki sprowadza się do wychowywania dzieci i zajmowania się domem.
nowoczesny model - to rodzina składająca się zazwyczaj z rodziców i jednego dziecka, gdyż w ówczesnych czasach wszyscy zajmują się dążeniem za zdobyciem sławy i potrzeb materialnych. Rodzice stawiają na samorealizację, dziecko jest pozostawione samemu sobie, ma się w taki sposób uczyć odpowiedzialności i radzenia z różnymi problemami.
W rodzinie najlepiej rozwijają się cechy decydujące o rozwoju społeczeństwa: solidarność, uczciwość, ofiarność, pracowitość, odkrywczość, zdolność do współpracy. Wielodzietna rodzina jest szkołą zarządzania, bo zmusza rodziców nie tylko do intensywniejszej pracy, ale i konsekwentnego egzekwowania od dzieci posłuszeństwa i wykonywania obowiązków.
Bardzo istotną sprawą w dobrym funkcjonowaniu rodziny jest obecność rodziców w domu, dialog między członkami rodziny, współodpowiedzialność wszystkich, wytworzenie obyczajowości. Obecność to nie problem bycia fizycznego w domu. Chodzi o stałą dyspozycję bycia dla kogoś, dla jego spraw, nawet najbłahszych kłopotów, radości. Chodzi o bycie do dyspozycji w każdej sytuacji, nawet, gdy się jest bardzo zajętym. W rodzinie nie powinno zabraknąć dialogu. Okazją do niego jest wspólny posiłek, spacer, a nawet prace domowe. Dialog wymaga nauczenia się rozmowy. Ona zaś udaje się wtedy, gdy nie jest niczym ograniczona [np. filmem telewizyjnym], gdy umie się słuchać, a nie tylko mówić. Szczególnie dobrze prowadzi się rozmowę przy wspólnym stole. Liczne problemy współczesnych rodzin, zwłaszcza w społeczeństwach rozwiniętych, wynikają stąd, że coraz trudniej jest się porozumiewać. Ludzie nie potrafią ze sobą przebywać, a być może nieliczne momenty, kiedy można być razem, zostają pochłonięte przez telewizję.
Najważniejsze wartości, które liczą się w każdej rodzinie : zaufanie, szczerość, odpowiedzialność, zrozumienie, szacunek, miłość, wsparcie.
Z wyjątkową zajadłością atakuje się tradycyjną rodzinę polską i przekazywane przez nią od wieków wartości moralne. Słowo „rodzina" zastępowane jest „związkiem partnerskim". Eliminuje się takie pojęcia jak wierność, trwałość małżeństwa, uczciwość małżeńska, nie mówiąc już o wartościach wyższych: Bóg - Honor — Ojczyzna.
Rodzina tradycyjna to rodzina duża, wielopokoleniowa, patriarchalna, stabilna, z ojcem jako głową rodziny. Bycie głową rodziny wynikało nie z cech charakteru czy walorów intelektualnych bądź ekonomicznych, ale z samego faktu zajmowania przypisanej pozycji głowy rodziny. W rękach mężczyzny znajdowały się zarówno władza jak i autorytet. Rodzina tradycyjna to rodzina produkcyjna, powiązana z warsztatem pracy, z uprawianiem roli, stąd wynika podporządkowanie się wszystkich innych funkcji rodzinnych tej najważniejszej- ekonomicznej. Tak wysokie znaczenie funkcji ekonomicznej rzutowało na rodzaj więzi w rodzinie tradycyjnej- były to więzi o charakterze materialno-rzeczowym. Pragnienia poszczególnych członków rodziny, ich dążenia i cele były drugorzędne wobec konieczności dostosowania się do określonych norm i precyzyjnie wyznaczonych ról rodzinnych. Życie jednostki było nierozłącznie powiązane z życiem rodziny, co dotyczyło także dzieci, wychowywanych w posłuszeństwie, karności i podporządkowaniu, ale i kobiet, bo właśnie dzięki zawarciu związku małżeńskiego podnosił się status kobiety. W tym krótkim szkicu dotyczącym rodziny tradycyjnej nie może jednakże zabraknąć jeszcze jednej jej cechy, a mianowicie otwartości i silnego powiązania ze społecznością lokalną. Dlaczego jest to tak ważne? Społeczność lokalna wspierała rodzinę w pełnieniu funkcji kontrolnej, czyli pilnowała, aby członkowie rodziny przestrzegali obowiązujących zasad i norm.
Rodzina współczesna jest swego rodzaju przeciwieństwem modelu rodziny tradycyjnej. Najczęściej składa się ona z dwóch pokoleń (rodzice plus mała liczba dzieci), mieszka samodzielnie i tak samo prowadzi swoje gospodarstwo domowe. Członkowie rodziny współczesnej nie utrzymują szerokich kontaktów z szerszą rodziną, ograniczając je do najbliższych krewnych z linii prostej, nie są także specjalnie powiązani ze społecznością lokalną. Można więc określić taką rodzinę mianem zamkniętej, intymnej grupy, która odgradza własne sprawy od środowiska zewnętrznego. Pracę zarobkową poza domem podejmują obydwoje małżonkowie, co w przypadku kobiety nabiera szczególnego znaczenia, wzrasta bowiem jej niezależność ekonomiczna, ale także społeczna. W przeciwieństwie do rodziny tradycyjnej, w modelu współczesnym bez wątpienia znacznie wzrasta waga osobistych potrzeb i dążeń poszczególnych członków rodziny. Normy i zasady stają się mniej sztywne, podejmowanie decyzji przestało być już kwestią zależną jedynie od głowy rodziny- obowiązująca staje się zasada egalitaryzmu w stosunkach wewnątrzrodzinnych. Autorytet zdobywa się dzięki miłości, a władza i obowiązki są dzielone między członków rodziny. Dystans nie charakteryzuje relacji tak między małżonkami, jak i rodzicami a dziećmi, a te ostatnie stają się wartością samą w sobie. Współczesna rodzina nie realizuje aż tylu funkcji, co rodzina tradycyjna, zmieniło się także rozłożenie akcentów na poszczególne zadania. Najwyższą rangę zyskała funkcja emocjonalna, co między innymi przyczyniło się do tego, że ogólne normy nie wyznaczają już zachowań rodzinnych, ale są one dostosowywane do indywidualnych potrzeb jednostek i sytuacji, w jakich znajdują się członkowie rodziny.
W prowadzonych w Polsce badaniach posługuje się trzema modelami ról małżeńskich. Jest to model tradycyjny, partnerski i mieszany.
W modelu tradycyjnym mężczyzna jest odpowiedzialny za zapewnienie odpowiedniego bytu rodzinie, a kobieta za opiekę nad domem i dziećmi.
W modelu partnerskim małżonkowie przeznaczają mniej więcej tyle samo czasu na pracę zawodową i oboje w równym stopniu zajmują się dziećmi.
Model mieszany natomiast charakteryzuje się aktywnością zawodową obydwojga małżonków, ale mąż poświęca więcej czasu na pracę zawodową, a żona oprócz pracy zawodowej, opiekuje się domem i dziećmi, wykonując większość związanych z tym obowiązków. Model mieszany jest więc rodzajem modelu tradycyjnego, zmodyfikowanym o potrzebę wsparcia budżetu domowego o drugą pensję