17.11.06 r. Geografia ekonomiczna

Środowisko człowieka jest to układ naturalnych elementów czyli przyrodniczych (nieożywionych i ożywionych) oraz wytworzonych przez człowieka stosunków społecznych (środowisko społeczne) i kulturowych (środowisko sztuczne, techniczne albo kulturowe).

Środowisko geograficzne (przyrodnicze) jest to zespół czynników naturalnych powstałych bez udziału człowieka, są to zarówno elementy abiotyczne (nieożywione) jak skorupa ziemska (litosfera), ukształtowanie powierzchni Ziemi (rzeźba - morfologia), wody (hydrografia) oraz powietrze (atmosfera), oraz elementy biotyczne (ożywione) tj. naturalny świat roślinny i zwierzęcy (flora i fauna).

Elementem przejściowym między światem nieożywionym a ożywionym jest gleba w której dokonuje się ustawiczna wymiana między materią martwą a materią ożywioną.

Specyficznym elementem środowiska geograficznego jest przestrzeń tj. powierzchnia ziemi o określonych i niezmiennych wymiarach. Stanowi ona element łączący wszystkie składniki naturalne. Jest to więc otaczająca człowieka przyroda. Nie jest to jednak przeważnie przyroda pierwotna ale w różnym stopniu przekształcona przez działalność człowieka zmiana świata roślinnego i zwierzęcego (przekształcenia gleb, zmiana stosunków wodnych, zmiana rzeźby a nawet zmiana klimatu).

Środowisko geograficzne zawiera także elementy antropogeniczne tj. domy, osiedla, drogi, lotniska, porty, sztuczne zbiorniki wodne itd.

Środowisko społeczne jest to zespół kręgów ludzkich połączonych wspólnotą warunków życia, rodzajem pracy, zainteresowań itp. trzymujący ze sobą kontakty.

I tym znaczeniu mamy środowisko miejskie i wiejskie, środowiska studenckie, artystyczne, rzemieślnicze, chłopskie, przedszkolne, akademickie, bezdomnych, narkomanów, mafijne itd.

W szerszym znaczeniu jest to zespół ludzi oraz ogół instytucji, urządzeń, rzeczy a także wiele czynników trudniej dających się bezpośrednio obserwować i mierzyć jak systemy polityczno-etyczne, oświata, sztuka, potrzeby społecznego zbliżenia i obcowania które powstały w wyniku społecznego działania człowieka i stanowią otoczenie tego kręgu ludzi.

Człowiek jest istotą ludzką na mocy swej egzystencji społecznej tzn.:

1. żyje w warunkach społeczeństwa;

2. dzięki społeczeństwu;

3. dla społeczeństwa.

Podstawową jednostką społeczną jest rodzina wraz z obowiązującymi w niej zwyczajami, zasadami postępowania i z całym dobytkiem.

Na środowisko techniczne składają się wszystkie narzędzia i urządzenia wytworzone przez człowieka rozumiane bardzo szeroko. W pojęciu urządzeń mieszczą się również osiedla ludzkie, przede wszystkim wielkie miasta (megapolis).

Rozwój środowiska technicznego nabrał szczególnego przyspieszenia od końca XVIII w to jest od czasu zastosowania energii mechanicznej.

Te trzy wyżej opisane środowiska (geograficzne, społeczne, techniczne) stanowią pewną całość w której żyje człowiek.

Zasoby naturalne i ich podział.

Zasoby naturalne to bogactwa przyrody które są wykorzystywane przez człowieka i służą ludzkości do dalszego jej rozwoju. Część zasobów to substancje i składniki niezbędne do życia np. powietrze, woda, światło słoneczne oraz organizmy żywe roślinne i zwierzęce jako źródło pokarmów. Inne zasoby np. surowce mineralne nie są niezbędne, ale mają znaczenie dla gospodarki człowieka.

Zasoby naturalne są więc podstawą egzystencji i działalności gospodarczej człowieka. Ilość ich nie jest jednak stała lecz zmniejsza się na skutek

1. ich zużycia w procesach produkcyjnych (głównie surowców mineralnych);

2. na skutek zniszczenia z powodu niedbalstwa;

3. na skutek przeznaczenia ich na inne nieprodukcyjne cele;

4. na skutek zanieczyszczenia i skażenia głównie gleby wody i powietrza.

Zasoby naturalne dzielimy ze względu na pochodzenie nieorganiczne (skała, woda, powietrze) i pochodzenia organicznego (węgiel kamienny, brunatny, torf, ropa naftowa, gaz ziemny).

Ze względu na wyczerpalność zasoby przyrody dzielimy na niewyczerpalne których eksploatacja nie zagraża wyczerpaniem (powietrze, energia prądów morskich, siła wiatru, światło słoneczne) i wyczerpane które w wyniku eksploatacji mogą ulec całkowitemu wyczerpaniu lub zniszczeniu np. surowce mineralne, energetyczne, organiczne.

Wyczerpywalność jest jednak uzależniona od intensywności pozyskiwania ich przez człowieka. Umiarkowane pozyskiwanie albo w ogóle nie powoduje wyczerpania zapasów albo znacznie przedłuża czas ich użytkowania.

Z kolei zasoby wyczerpywane dzieli się na odnawialne i nieodnawialne. Odnawialne czyli ożywione i nieodnawialne czyli nieożywione. Zasoby odnawialne tj. drewno, włókna naturalne, kauczuk naturalny oraz inne pochodzenia roślinnego i zwierzęcego (pierze, skóry itd.) dzięki umiejętności i pracy człowieka w stosunkowo krótkim czasie mogą być odtworzone, a zatem przy odpowiedniej gospodarce można zapewnić nieprzerwany i nieskończony dopływ.

Zasoby nieodnawialne to przede wszystkim surowce mineralne jak rudy metali, skały, surowce energetyczne które raz wydobyte i spożytkowane przez człowieka są bezpowrotnie stracone. Ewentualnie proces ich odnowy jest tak długotrwały (miliony lat) że praktycznie znajdują się one poza możliwością wykorzystania przez człowieka.

Jest jeszcze grupa zasobów częściowo odnawialnych: gleba, woda, powietrze, ta grupa ma bardzo silne związki ze światem ożywionym i dzięki temu może być częściowo odnawialna np. poprzez istnienie roślinności w wyniku fotosyntezy może być ciągle wytwarzany tlen i uzupełniany jego brak w atmosferze.

2

---