Diagnoza pedagogiczna indywidualnego przypadku
1. Pojęcie diagnozy:
Pojęcie diagnozy używa się przede wszystkim w naukach lekarskich. Pierwotnie służyło ono wyłącznie do określenia patologicznego stanu organizmu, następnie przyjęło się w orzecznictwie lekarskim jako określenie stanu zdrowia danej osoby, jej zdolności do pracy itp. W wielu innych dziedzinach wiedzy używa się obecnie nazwy „diagnoza” jako określenia badanego jednostkowego stanu rzeczy.
Diagnoza to rozpoznanie jakiegoś stanu rzeczy i jego tendencji rozwojowych na podstawie jego objawów, w oparciu o znajomość ogólnych prawidłowości.
Poznanie diagnostycznie opiera się na dwóch głównych elementach:
- doświadczaniu
- rozumowaniu
Zebranie danych poprzez obserwację, badania specjalne, eksperymenty na przedmiocie badanym stanowi podstawę do dalszych rozumowań, prowadzących do diagnozy.
W teorii poznania zarysowały się najpierw dwa skrajne stanowiska:
- radykalny empiryzm (diagnoza jest wynikiem samego doświadczenia, zebrania danych)
- racjonalizm (decyduje znaczenie czynników racjonalnych, rozumowań przy dochodzeniu do diagnozy)
W fazie odkrywczej doświadczenie lekarskie i całościowe ujęcie zjawiska na tle jego objawów odgrywają istotnie doniosłą rolę, ale przy sprawdzaniu i uzasadnianiu diagnozy podstawowe znaczenie ma rozumowanie.
W życiu codziennym często nie można sobie pozwolić na pełne naukowe zbadanie każdego przypadku. Przy stawianiu diagnozy pomagają nam wtedy zespoły typowych objawów albo nawet pojedyncze objawy, tzw. patologiczne.
Intuicję należy ująć racjonalnie. Intuicyjnym można nazwać dobranie właściwego pojęcia, określenia spostrzeganego przedmiotu lub stanu rzeczy, bezpośrednie „dopasowanie” go do odpowiedniego gatunku lub typu - bez długiej czynności rozwiniętego różnicowania. W tej fazie nie da się wykluczyć możliwości błędnego postawienia hipotezy. Gotowa hipoteza, np. klasyfikacyjna lub typologiczna, musi być potwierdzona przez dalsze badania i metodyczne rozumowania.
Typy diagnoz:
- diagnoza klasyfikacyjna albo typologiczna
- diagnoza genetyczna
- diagnoza znaczenia
- diagnoza fazy
Powyższe typy diagnoz cząstkowych wzajemnie się dopełniają. Diagnoza klasyfikacyjna albo typologiczna bierze pod uwagę stan badanego zjawiska, diagnoza genetyczna wyjaśnia łańcuchy jego uwarunkowań przyczynowych. Diagnoza znaczenia określa znaczenie badanego zjawiska dla pewnego szerszego kompleksu zjawisk. Diagnoza fazy podaje etap rozwoju.
Ostatni człon pełnej diagnozy to przewidywanie, jak badane „zjawisko” może lub powinno się rozwinąć. Jest to typ diagnozy cząstkowej - diagnoza prognostyczna. Prognoza jest prostym wyprowadzeniem wniosków z uprzednio ustalonych elementów diagnozy, stanowi ich dopełnienie i powinna być zaliczona do diagnozy w sensie szerszym - jako możliwie pełnego rozpoznania badanego stanu rzeczy.
2. Diagnoza klasyfikacyjna:
Wiola ma lat 7 i chodzi do zerówki.
Mama Wioli pracuje w pełnym wymiarze godzin jako magister farmacji, ojciec jest dyrektorem firmy farmakologicznej. Dziewczynka często zostaje pod opieką niani, która zajmuje się również rodzeństwem Wioli, czteroletnią siostrą Kasią i dwuletnim bratem Kubą. Powodem tego jest fakt, że pod opieką ojca dzieci nie miały dobrej opieki. Tata pozwalał im na wszystko by nie sprawiały mu problemów, np. nie hałasowały. Dzieci najczęściej oglądały telewizję pod jego opieką.
Wiola jest dzieckiem inteligentnym, lecz niezdyscyplinowanym. Posiada doskonałą pamięć, szybko uczy się zadanego wiersza i po dłuższym czasie umie wyrecytować bez zająknięcia. Ma dobry słuch, ładnie śpiewa.
Logiczne myślenie i zdolności kojarzenia są dość wysokie jak na jej wiek. Interesuje się sprawami dorosłych. Wtrąca się do rozmów innych nie pytana i nie proszona. Nie reaguje na polecenia i jest bardzo uparta.
Wiola nie umie skupić się na rozmowie czy zadanej pracy, kręci się, wychodzi z pomieszczenia, zajmuje się innymi czynnościami. Odpowiada nie pytana, nie słucha poleceń oraz nie potrafi pracować samodzielnie. Wypowiedzi dziecka są raczej ubogie, najczęściej odpowiada jednym słowem. Nie pytana zawsze ma bardzo dużo do powiedzenia. Jeśli jakaś czynność sprawia Wioli trudność szybko się zniechęca i przestaje pracować.
Wiola jest chaotyczna i niestaranna w tym co robi. Nieuważnie przepisuje teksty, w przepisywanych tekstach rzuca się w oczy brak liter w wyrazach lub całych wyrazów, powoduje to niezrozumiałą notatkę. Gubi się we własnych myślach. Czyta początek, a resztę zmyśla.
Prace plastyczne rzadko udaje jej się skończyć. Prace odbiegają poziomem od tych wykonywanych przez rówieśników.
Często zmienia swoje nastroje. Szybko przechodzi z płaczu w śmiech i odwrotnie. Nie umie pogodzić się z przegraną. Odchodzi na bok i nie chce słuchać czy brać udział w innych zabawach. Poleceń wydawanych klasie nie bierze do siebie.
Wiola jest szczupłym dzieckiem. Nie szanuje swoich rzeczy. Ciągle je gubi lub niszczy. Podobnie postępuje z przedmiotami, które nie są jej własnością. W sprawie zniszczonej rzeczy kłamie zwalając winę na rodzeństwo czy kolegów z klasy.
Na podstawie przeprowadzonych badań oraz wywiadu środowiskowego w domu i w szkole można stwierdzić, że dziewczynka ma trudności w pisaniu, spostrzeganiu i koncentracji uwagi. Zaburzenia w zachowaniu mogą wskazywać na niedojrzałość społeczną i emocjonalną lub nadpobudliwość psychoruchową.
3. Diagnoza genetyczna:
Matka Wioli nie ma dla niej czasu. Od rana do wieczora pracuje w aptece. Dziewczynka w wieku szkolnym nie potrafi sama zawiązać sznurówek, ubrać się, rozebrać, spakować plecaka.
Matka jest ustępliwa, nie jest konsekwentna względem córki. Często dla świętego spokoju odrabia za nią lekcje wieczorem. Czasami nie wie jak ma postąpić, twierdząc, że boi się skrzywdzić dziewczynkę. Wiola wykorzystuje bezradność matki na każdym kroku. Swoim zachowaniem wymusza to na czym jej zależy w danej chwili.
Dziecko swoim złym zachowaniem pragnie zwrócić na siebie uwagę rodziców, którzy są zajęci „robieniem kariery”.
Dorosłych traktuje jak rówieśników, co spowodowane jest brakiem szacunku, a to z kolei jest spowodowane brakiem zainteresowania jej osobą przez rodzinę. Wynikiem złego podejścia jest złe rozgraniczenie co dziecku wolno, a co nie.
Zbyt liberalny i niekonsekwentny styl wychowania oraz brak metod wychowawczych wpływa na zaburzenia w zachowaniu dziecka.
4. Diagnoza znaczenia:
Wiola notorycznie popada w konflikty z rówieśnikami. W stosunku do dzieci jest agresywna, bije kolegów, kopie, pluje i szczypie. Używa wulgarnego słownictwa, przezywa rówieśników. Niszczy przedmioty innych. Wyrzuca zawartość plecaków na podłogę. Poprzez takie zachowanie Wiola nie jest lubiana w klasie.
Wśród nauczycieli jest postrzegana jako dziecko wymagające szczególnej uwagi ze względu na jej agresywne zachowanie względem innych osób. Podczas wywiadu w przedszkolu wychowawczyni opowiedziała ostatnią sytuację. Dziewczynka podeszła do nauczycielki i uderzyła ją w twarz. Rusza prywatne rzeczy wychowawczyni, zdarza się nawet, że szpera w torebce. Podkrada różne rzeczy dzieciom z grupy. Żartuje sobie z dorosłych, przedrzeźnia, dogaduje.
Jej relacje z rodzeństwem również są zaburzone. Drażni się z młodszą siostrą, przezywa ją. Nie potrafi bawić się w zgodzie.
5. Diagnoza fazy:
Wiola od urodzenia nie zmienia swego zachowania, podobnie jak i jej rodzice. Już jako dwuletnie dziecko miała wszystko, na co miała ochotę. Po urodzeniu przez matkę młodszej siostry, a później brata stała się bardzo zaborcza.
Z wiekiem zachowanie Wioli się pogarsza. Staje się coraz bardziej agresywna i wulgarna. Przyzwolenie na takie zachowanie objawia się brakiem reakcji ze strony rodziców powoduje to nasilenie się objawów nieprzystosowania do życia w społeczeństwie.
6. Diagnoza prognostyczna:
W sytuacjach zadaniowych należy zapewnić dziecku atmosferę bezpieczeństwa i wiary we własne siły. Zachęcać je do wysiłku, często chwalić, nawet za niewielkie postępy. Pozostawić więcej czasu na wykonanie zadania.
Zalecenia:
- dziecko powinno uczęszczać na zajęcia zespołu dydaktyczno - wyrównawczego
- Wiolę należałoby przebadać w poradni psychologiczno - pedagogicznej
- cała rodzina powinna uczestniczyć w terapii psychologicznej
- ćwiczyć zdolności manualne poprzez rysowanie, malowanie, kopiowanie przez kalkę, rysowanie po śladzie
- rozmawiać z dzieckiem, słuchać go, pokazywać prawidłowe wzorce do naśladowania, uzmysławiać dziecku jak należy się zachowywać w danej sytuacji
- należy być konsekwentnym wobec dziecka, wspólnie wytyczać granice co wolno, a czego nie, oraz jakie będą konsekwencje niedotrzymania umowy
- stopniować trudności zadań, wydłużać czas koncentracji nad zadaniem, stosować ciekawe metody pracy
- przydzielać różne zadania by czuła się ważna i dowartościowana
7. Aneksy:
1. Wywiad środowiskowy
2. Rysunek rodziny
3. Spostrzeżenia na temat pracy
4. Siatka więzi rodzinnych
Spostrzeżenia na temat rysunku rodziny:
Dziecko po prośbie o narysowanie swojej rodziny niechętnie podjęło działanie. Na początku narysowało postacie długopisem, dopiero później dopełniło kolorami. Kilka razy przerywało swoją pracę. Długie linie malowane były z rozmachem, oraz dużym naciskiem na kartkę. Świadczy to o energii, odwadze, pewności siebie, a nawet o gwałtowności dziecka.
Pierwszą narysowaną osobą był tata dziewczynki co świadczy o tym, że jest to osoba najważniejsza w rodzinie, z którą dziecko się identyfikuje lub ta osoba ma władzę w rodzinie, przejawia postawy autokratyczne. Wiola następnie narysowała mamę, samą siebie, siostrę i brata. Każdy członek rodziny jest w pewnej odległości od siebie to może świadczyć o braku kontaktów, o braku więzi emocjonalnej w rodzinie. Wiola, jej siostra i brat nie mają stóp. Może to oznaczać brak niezależności.
Drzewo umieszczone na rysunku dziewczynki jest ogromne, starannie pomalowane, z zaznaczoną linią ziemi. Może to oznaczać potrzebę uporządkowania środowiska, która jest czasami związana z brakiem poczucia bezpieczeństwa lub przejawia skłonności do agresji. Kolorem, który dominuje na obrazku Wioli jest brązowy. Osoby wybierające barwę brązową dążą do zakorzenienia i osiągnięcia poczucia bezpieczeństwa w środowisku rodzinnym, nie są indywidualistami.
Analiza wywiadu:
Rodzice Wioli są wykształconymi ludźmi. Matka - Małgorzata jest magistrem farmacji i pracuje w aptece, której jest właścicielką. Ma 33 lata, troje dzieci, męża Pawła, który ukończył studia wyższe na Politechnice i uzyskał tytuł magistra inżyniera mechaniki.
Ojciec dziewczynki jest dyrektorem firmy farmaceutycznej. Ma 33 lata. Bardzo często jego praca skupia się na rozmowach telefonicznych, więc to on teoretycznie powinien zajmować się dziećmi.
Pani Małgorzata zatrudnia w swojej aptece pracowników, ale sama też bardzo dużo czasu poświęca pracy. Wiolę urodziła zaraz po skończeniu studiów, a gdy dowiedziała się o ciąży zamieszkała ze swoim przyszłym mężem.
Państwo Puzio są w trakcie budowy własnego domu na obrzeżach miasta. Obecnie mieszkają w bloku.
Z rozmowy z rodzicami Wioli dowiedziałam się, że:
- dziewczynka jest bardzo inteligentna
- ma bardzo dobrą pamięć
- nie umie przegrywać
- jest niezdyscyplinowana i nie posłuszna
- różne czynności wykonuje chaotycznie oraz niestarannie
Rozkład dnia dziecka jest praktycznie identyczny każdego dnia. Dziewczynka całymi dniami nie widuje rodziców, nie ma przeznaczonego czasu na zabawę z rówieśnikami. Czas wolny spędza przed telewizorem.
Załączniki:
1. Wywiad z rodzicami
2. Analiza wywiadu
3. Rysunek rodziny
4. Rysunek symboliczny
5. Spostrzeżenia na temat rysunku rodziny
6. Interpretacja rysunku symbolicznego
7. Cechy charakteru - opis