Od czasu gdy na świecie doszło do rozwoju przemys³u, przyroda zosta³a zagrożona. Wzros³a ilość odpadów, zanieczyszczeń (komunalnych i chemicznych), wycinki lasów, gatunki zwierząt zaczęły zmniejszać swoją populacje co sprawi³o znaczne zubożenie naturalnych ekosystemów.
Człowiek dostrzeg³ ten problem i postanowi³ wprowadzić szereg dzia³añ maj¹cych na celu zaprzestanie niszczeniu środowiska naturalnego.
Ochrona przyrody- ogół działań zmierzających do zachowania w niezmienionym lub optymalnym stanie ożywionej i nieożywionej, a także krajobrazu. Głównym celem ochrony przyrody jest utrzymanie stabilności ekosystemów i procesów ekologicznych oraz zachowanie różnorodności biologicznej.
Jest wiele powodów dla których realizuje się ochronę środowiska
Egzystencjalne
Za najbardziej podstawowy motyw ochrony przyrody można uznać zapewnienie stałej dostępności pokarmu i surowców do produkcji ubrań lub budowania domów. Większość żywności wspó³czeœnie wytwarzana jest w wyniku prowadzenie dzia³alnoœci rolniczej.
Motywy egzystencjalne skłaniają wiec do ochrony gatunków uprawianych, lecz tak e wszystkich gatunków uznawanych za pożyteczne.
Rolnikom i sadownikom zależy na zachowaniu odpowiedniej liczebności owadów zapylaj¹cych, zwierząt żywiących się owadami i gryzoniami wyrz¹dzaj¹cymi szkody w uprawach.
Ze względu na zaspakajanie podstawowych potrzeb wprowadzono kwoty połowowe dla rybaków. Bez zapewniania odpowiedniej liczebności ryb i możliwości odtwarzania zasobów mórz ludzkość może stracić jedno ze źródeł pokarmu, a rybacy źródeł utrzymania.
Budowa domów, produkcja mebli u narzędzi wymagaj¹ pozyskania drewna. Potrzeba ta jest powodem ochrony lasów i dba³oœci o odtwarzanie drzew po ich wyrębie.
Przykładem tego, jak bardzo człowiek uzależniony jest od przyrody może być Wyspa Wielkanocna. Osiedlenie się na niej ludzi i całkowite wykorzystanie jej zasobów oraz drastyczne zmiany w jej ekosystemie doprowadziły do zagłady tamtejszej populacji.
Motywy ekonomiczne
W skrócie: są one związane z tym, że użytkowanie zasobów naturalnych wiąże się z korzyściami materialnymi. Współcześnie kluczowe stało się ograniczenie pozyskiwania zasobów do poziomu zapewniającego ich odtwarzanie. Jeśli ludzie będą pozyskiwać zbyt dużo zasobów przyrody, w przyszłości ich dostępność będzie mniejsza. Doprowadzi to do zubożenia społeczeństw.
Pierwsze zorganizowane dzia³ania maj¹ce na celu ochronę zasobów przyrody w Polsce podjęte zosta³y z powodów ekonomicznych i gospodarczych. Z
Ciekawostką jest że Władysław Jagiełło ustanawiaj¹c ochronę cisów, chcia³ zapewni trwałość dostępu do surowca, z którego wytwarzano ³uki i kusze. Z podobnych powodów ochron¹ były objęte duże zwierzęta. Zakaz polowań lub ograniczenie prawa do polowania zapewnia³ korzyści królom i książętom. Duże polowania urz¹dzano przed wypraw¹ wojenna w celu zgromadzenia zapasów. Dlatego ważne by³o stworzenie ochrony zwierz¹t ³ownych w okresie pokoju.
Bardzo ważne jest zachowanie różnorodności genetycznej i gatunkowej organizmów. Umożliwia to pozyskiwanie odmian i ras dających lepsze produkty - rolnictwo; w medycynie ważne jest to dla wytwarzania nowych coraz skuteczniejszych leków czy badania terapii; czy w przemyśle - produkcja włókien, drewna, paliw barwników itd. Czyli jak widzimy ma to również wpływ na rozwój dziedziny biotechnologii.
Motywy estetyczne
Dla wielu ludzi ogromne znaczenie ma możliwość podziwiania piękna przyrody. Ze względów estetycznych ludzie zak³adaj¹ ogrody ozdobne, troszcz¹ się o rośliny rosn¹ce na parapetach okiennych, hoduj¹ zwierzęta domowe takie jak psy, koty, czy gatunki egzotyczne. W miastach i wsiach istniej¹ parki, do których wielu ludzi chodzi w wolnym czasie. Podczas wakacji miejscami szczególnie często odwiedzanymi przez turystów staj¹ się obszary dzikiej przyrody. Tatrzański Park Narodowy jest odwiedzany przez tysi¹ce turystów. Motywy estetyczne mog¹ ³¹czyæ się z motywami ekonomicznymi. Wielu mieszkańców polskich gór utrzymuje się dzięki wykonywaniu us³ug dla turystów. Pokoje w hotelach, z których widać zróżnicowany, naturalny krajobraz mog¹ by droższe od innych lokali. Krajobraz wp³ywa tak e na cenę nieruchomości, wielu ludzi poszukuje naturalnego krajobrazu w celu osiedlenia się. Piękno dostrzegaj¹ niemal wszyscy patrz¹c duże zwierzęta i kwitn¹ce rośliny. Jedynie piękno ¿ab, karaluchów lub paj¹ków dostrzegaj¹ nieliczni.
Motywy estetyczne w niektórych przypadkach łączą się z ekonomicznymi - turystyka.
Motywy etyczne
Stosunek człowieka do organizmów może by traktowany jako miara moralności.
Podziw i poszanowanie życia jako zjawiska wyj¹tkowego powoduje, że niektórzy ludzie rezygnuj¹ ze spożywania pokarmów pochodzenia zwierzęcego.
wg wielu pierwotnych wierzeń "drzewa, jaskinie i inne osobliwości przyrody były siedzibą bogów i duchów, stąd otoczone je kultem religijnym. Dzięki temu stawały się one 'tabu', którego zniszczenie wiązało się ze ściągnięciem na siebie potępienia i przekleństwa". Tak było np. z polami gejzerowymi na terenie Parku Narodowego Yellowstone; Indianie uważali wybuchy gorącej wody i pary wodnej za przejaw gniewu złych duchów i stąd otaczali te miejsca kultem i ochroną.
Wiele religii i nurtów filozoficznych także odnosi się do ochrony przyrody
- Wszystkie stworzenia są dziełem Boga
- jedynym świadomym gatunkiem na ziemi jest człowiek dlatego spada na niego odpowiedzialność za ochronę wszystkiego innego całej przyrody
- człowiek musi szanować prawo do życia innych istot
Motywy naukowe
Ważnym motywem ochrony przyrody jest również chęć jej dokładnego poznania. W XXI wieku większości gatunków pozostaje nie opisana przez naukowców. Ich liczba moje by jedynie szacowana. Dok³adnie poznanych zostało zaledwie kilka gatunków. Nawet dzia³anie najlepiej poznanego organizmu ludzkiego wci¹¿ nie jest nie pe³ne, a w medycynie stale pojawiaj¹ się kolejne odkrycia. Fragmenty przyrody, w których działalność człowieka jest niewidoczna są przedmiotem intensywnych badań naukowych. Wiele z tych badań prowadzi do rozwi¹zania wabnych problemów ludzkości. Substancje zawarte w organizmach od tysi¹cleci wykorzystywane s¹ jako leki. Z rośliny, która chroniona by³a już¿ w średniowieczu, cisu, uda³o się w XX wieku wyizolować substancje o nazwie toksyna. Substancja ta pozwala na leczenie nowotworów. Obecnie wytwarzana jest przez bakterie transgeniczne, do których zosta³ wprowadzony gen rośliny. Wiele leczniczych substancji wci¹¿ moje czeka na odkrycie.
Motywy kulturowe
Przyroda moje by chroniona ze względu na wydarzenia historyczne lub legendy związane z danym miejscem. Drzewa lub g³azy znajduj¹ce się w takich miejscach otaczane s¹ trosk¹ przez kolejne pokolenia. Ich historia jest przekazywana ustnie lub zapisywana. Przewodnicy wycieczek często opowiadaj¹ historie lub legendy zwi¹zane z drzewem, jaskini¹, ska³¹. Forma chronionej przyrody s¹ równie¿ zabytkowe parki, aleje drzew, zabytkowe ogrody. Przyroda w tych miejscach jest znacznie zmieniona przez cz³owieka, lecz historia powi¹zana z przyroda tworza wartosciowa calosc
Motywy patriotyczne
"milosc do Ojczyzny mieści w sobie nieodzownie milosc dp ojczystej Ziemi", pisa³ Jan Gwalbert Pawlikowski. Has³o to zainspirowa³o w Polsce ruchy krajoznawstwa g³osz¹ce potrzebę ochrony przyrody.
Przywi¹zanie do ojczyzny manifestowane jest jako znajomo jej historii, troska o wspó³obywateli, troska o zabytki kultury oraz troska i znajomo ojczystej przyrody. Obywatele poszczególnych państw z duma pokazuj¹ zachowane dzięki wspólnym wysi³kom kolejnych pokoleń obszary chronione. Powodem do dumy s¹ tak e ocalone przed zag³ad¹ gatunki roślin i zwierz¹t. Polacy maja szczególne zas³ugi w ocaleniu i przywróceniu naturze żubra???
Koncepcje ochrony przyrody
Rozwój cywilizacji oraz liczba ludności na wiecie stworzy³y sytuacje, gdy konieczny jest kompromis między rozwojem spo³eczeñstw, a zachowaniem przyrody i jej różnorodności. Najbardziej rozpowszechnioną koncepcją ochrony przyrody jest trwały, zrównoważony rozwój. W zakresie ochrony przyrody zrównoważony rozwój oznacza zachowanie różnorodności biologicznej na zastanym poziomie. Konsumowanie zasobów nie powinno by większe ni¿ możliwości ich odtwarzania, tak aby starczy³o zasobów przyrody dla naszych dzieci i wnuków.
Mniej popularna jest koncepcja powrotu do natury. Koncepcja zak³ada rezygnacje ze zdobyczy techniki, zaprzestanie wykorzystywania zasobów nieodnawialnych i harmoniczne istnienie cz³owieka w naturalnych ekosystemach
Koncepcja konserwatorska zak³ada zachowanie stanu istniej¹cego, rozwiniętej cywilizacji ludzkiej na terenach przekszta³conych oraz ochronę niezmienionej przyrody na obszarach chronionych. Poznanie w ostatnich dziesięcioleciach zależności wystêpuj¹ce w ekosystemach i ca³ej biosferze wskazuj¹, ¿e realizowanie ochrony przyrody w tej postaci jest nierealne.
Koncepcja liberalna zak³ada możliwie najwięcej dzia³añ ze strony pojedynczych ludzi, z ograniczeniem dzia³añ prowadzonych przez państwa. Wykazywanie zachowa maj¹cych zapewni ochronę przyrody przez ca³oœci spo³eczeñstwa wymaga posiadania odpowiedniej wiedzy przez każdego cz³owieka. Wiedza zapewniaj¹ca umiejętna ¿życia bez szkodzenia przyrodzie określana jest jako wiadomo ekologiczna.
HIPOTEZA GAI
Hipoteza Gai zosta³a wysunięta w 1987 roku przez Jamesa Lovelocka, brytyjskiego pracownika NASA; Zasugerowa³ on, ¿e wszystkie istoty ¿yj¹ce na Ziemi dzia³aj¹ wspólnie, aby zachowa na naszej planecie optymalne warunki do ¿życia. Ziemia ma zdolna reagowania na zmiany panuj¹cych warunków, dostosowuje się do nich tak, by nadal mog³o się rozwija ¿życie. Overlock nazwa³ ten system Gaja, od imienia greckiej bogini uosabiaj¹cej Matkę
.
Podczas gdy Lovelock ubywa terminu „Gai” okreœlaj¹c ziemsk¹ biosferę jako dobr¹ matkę, Medea Warda odnosi się symbolicznie do postaci z greckiej mitologii, która zabi³a swe w³asne dzieci. Twierdzi on, ¿e ¿życie podobnie jak Medea, zabije w końcu w³asne twory.
Hipoteza Madei
Ward sugeruje, ¿e największym wrogiem ¿życia jest samo ¿życie. Czy ¿życie samo z siebie mog³oby zagrozi w³asnej egzystencji? Zgodnie z hipotez¹ Medei tak w³aœnie jest.
Poznawanie zależności istniej¹cych w ekosystemach doprowadzi³o do zrozumienia potrzeby ochrony przyrody jako ca³oœci. Cz³onkowie niektórych ruchów ekologicznych wyznaj¹ przekonanie, ¿e ca³a biosfera tworzy jeden super organizm o dużej możliwości samoregulacji. W myl tej hipotezy niszczenie przyrody doprowadzi do zniszczenia cz³owieka.
Podejmowane działania łączą założenia oby dwóch hipotez.