STRUKTURA
Definicja: Jest uporządkowaniem elementów w całość (atomy i cząsteczki). Jedne elementy w strukturze wpływają na inne (funkcyjna zależność). Tylko elementy funkcyjnie powiązane tworzą strukturę, inne są zbyteczne. Struktura zależy od stosunku między elementami, a nie od samych elementów (wzajemne położenie wierzchołków kwadratu).
Proces życia = ciągła wymiana elementów informacyjnych i energetycznych między środowiskiem a organizmem. Mimo tej wymiany struktura (tożsamość) pozostaje ta sama i niepowtarzalna. Metabolizm informacyjny jest tym, co wyróżnia człowieka ze świata istot żywych i łączy się on ze stałym wysiłkiem (związanym z właściwą selekcją inf. z i do środowiska, z uwagą, wyborem odpowiedniej formy zachowania). Przeciwstawianie się entropii nie jest zadaniem łatwym...(napór informacji z wew. i zew., które człowiek stale porządkuje).
3 elementy struktury:
„ja”
punkt centralny świata przeżyć człowieka
poczucie własnego „ja” jest najbardziej pierwotną formą subiektywnego aspektu życia
niezmienna tożsamość, ciągłość i indywidualność (swoisty porządek, który przeciwstawia się chaosowi otoczenia)
steruje procesami życiowymi i wymianą energetyczno-informacyjną
aby coś stało się przeżyciem, musi angażować „ja” (rola integracyjna). Procesy wegetatywne i automatyczne nie angażują „ja” - odczuwane są jako przedmiotowe
granica
oddziela świat zewnętrzny od wewnętrznego
UN broni się przed nadmiarem bodźców (z wew. i zew.) za pomocą mechanizmów hamujących (barier). UN ochrania; tak jak skóra pochodzi bowiem z zewn. listka zarodkowego
Ochroną naszych przeżyć są też maski, jakie przywdziewamy w odpowiedzi na wymagania otoczenia. W ten sposób powstaje rozszczepienie między przeżyciem a jego zewnętrzna ekspresją.
porządek czasowo-przestrzenny i hierarchia wartości
UN jest barierą, w której inf. z zew. i wew. są przekształcane na struktury czynnościowe czasowo-przestrzenne sygnałów nerwowych
Układ czasowo-przestrzenny impulsów nerwowych = metabolizm inf.
Obraz świata zależy od rozwoju onto i filo układu nerwowego
Poza porządkiem czasowo-przestrzennym ważna jest porządek wartościujący. Prawdopodobnie istnieje: gatunkowa hierarchia wartości (inne przeżycia ważne są dla kury, a inne dla lwa), hierarchia uwarunkowana już w obrębie 1 gatunku i hierarcha wytworzona w ciągu życia (ontogenetyczna)
Kolle - nazwał schizofrenię delficką wyrocznią psychiatrii
Patologia:
patologia granicy
autyzm - przeciwstawienie się metabolizmowi inf.; wycofanie; zamknięcie w sobie. w pewnych dawkach jest to potrzebne każdemu. Często jednak u chorych na schizofrenię na długo przed wybuchem psychozy obserwuje się stopniowy wzrost autyzmu - czują się obco, niezrozumiani, nastawieni lękowo do środowiska („od” otoczenia). Lęk, brak spontaniczności („idealne grzeczne dziecko”) (nie angażują „ja”, życie przestaje być przeżyciem), poczucie inności, obcości, niemożność nawiązania kontaktów uczuciowych, przy tym wzrasta wrażliwość tej osoby i => zamyka się ona w sobie jeszcze bardziej. Nie robi i nie odczuwa tego co by chciał. [schizofrenia występuje też u ludzi syntonicznych, to nie reguła].
rozbicie granicy między światem zewn a wewn - to krytyczny moment wybuchu psychozy; gdy brak autentycznej wymiany z otoczeniem, tworzy się fikcyjna (świat urojony). Przebicie granicy w schizofrenii przypomina to, co dzieje się w marzeniu sennym - chory jest owładnięty nowym światem, nie ma nań wpływu (szczególnie w ostrych przypadkach, ale z wyjątkiem b. ostrych stanów psychotycznych świadomość jest zachowana - i to różni psychozę od snu). Skutki rozbicia granicy:
projekcja uczuciowa - świat wewn wypływa na zewnątrz i staje się światem rzeczywistym i odwrotnie, a najłatwiej granicę przekraczają uczucia (nie tylko u chorych, po prostu zdrowy czł może dokonać korekty obrazu rzeczywistości i zdaje sobie sprawę z błędnych nastawień uczuciowych). W schizofrenii uczucia często ulegają generalizacji; ostrzej też pod wpływem uczucia przekształca się obraz danej osoby (świat społeczny czarno-biały, diabelsko-anielski)
introjekcja uczuciowa - irradiacja uczuć, cudze stany psychiczne wchodzą do wnętrza chorego; przez jakiś czas czuje się on inną osobą, częściej jednak chodzi o wtargnięcie cudzego uczucia.[zachodzi to w normalnych kontaktach z ludźmi, ale nie w takim stopniu]
omamy i urojenia - obraz świata tworzy się w ustawicznej interakcji z otoczeniem; poczucie rzeczywistości wiąże się z aktywnością (czł narzuca swoja formę działania i napotyka opór, sam też jest formowany). Postawa autystyczna zmniejsza stopień aktywności, zwłaszcza spontanicznej => zmniejszone poczucie rzeczywistości (tak jest u psychasteników, schizoidów i introwertyków) i deformacja świata społecznego. Dominują urojenia prześladowcze i omamy słuchowe słowne. Na 2gim miejscu - omamy węchowe i smakowe (urojenia trucia, odczucie, że wydobywają się z niego przykre dla otoczenia zapachy). Omamy dotykowe, bólowe - związane z poczuciem, że obce siły działają na ciało chorego. Omamy pochodzące z wnętrza ciała są częste, (np. urojenia hipochondryczne, radary, promienie kosmiczne). Omamy mogą wystąpić pod wpływem minimalnych dawek pewnych środków (psylocybina, peyotl*u Indian Am. Pn. w celu uzyskania stanu transu, delizyd), także w warunkach pełnej izolacji lub przymroczenia świadomości. [obraz zmysłowy świata i siebie nie jest tak pewny jak się wydaje, zależy od budowy UN; tym bardziej obraz myślowy]
tranzytywizm - poczucie chorego, że ktoś lub coś z zewnątrz wchodzi w niego, wówczas chory przestaje być sobą, a jest psem, drzewem, diabłem itd. [a w omamach i urojeniach jest odwrotnie: kierunek przejścia granicy biegnie od wewn na zewn].Po wtargnięciu, które następuje gwałtownie, następuje sztuczne uporządkowanie przeżyć, jeśli wcześniej panował bezład. [śladowa forma u zdrowych osób - internalizacja, przyjęcie jakiejś ideologii, gdy „sztuczny porządek jest lepszy od żadnego”].
„ding an sich” - „rzecz sama w sobie” - cel dążeń poznawczych człowieka; realizowany jest np. w schizofrenii dzięki przerwaniu granicy między światem zew a wew - chory nagle czuje, że odsłonił mu się prawdziwy obraz rzeczywistości. Może to odnosić się do osób z otoczenia, sensu świata, własnego posłannictwa i całego obrazu świata (np. przeświadczenie, że może odczytywać cudze myśli)
automatyzm psychiczny i poczucie wszechmocy - najbardziej dramatyczne jest przerwanie granicy w akcie woli: chory ma wrażenie, że starcił władzę nad sobą, że jest automatem, ktoś kieruje jego myślami, słowami i uczuciami (automatyzm psychiczny), rzadziej - że sam umie odczytywać cudze myśli i nimi kierować, czy też wpływać na świat roślin i zwierząt, pogodę. Poczucie wszechmocy wiąże się ze wzmożonym samopoczuciem, zaś automatyzm psychiczny - z nastrojem obniżonym (który w schizofrenii przeważa).
patologia „ja”
patologia „ja” a osłabienie metabolizmu informacyjnego
postawa autystyczna => człowiek bardziej przeżywa sam siebie [Freud nazwał schizofrenię nerwicą narcystyczną], wskutek wycofania się od kontaktów z otoczeniem człowiek ma coraz mniej szans na inf. zwrotne, sprawdzanie siebie => obraz siebie/samoocena skacze z jednej skrajności w drugą, zależy od nastroju
wolność „ja”
przed wybuchem psychozy osoba czuła się skrępowana, żyła pod ciężarem maski, rzeczywistość była trudna do zniesienia, ich wolność rozgrywała się w świecie fantazji. Wybuch psychozy = zryw ku wolności, pęknięcie tej zewnętrznej warstwy, która powstała na skutek wymagań życia. => chory ma wrażenie, jakby odkrył prawdę o sobie i o świecie, wrażenie wszechmocy [krótkotrwałe] => poczucie owładnięcia, chory staje się znów niewolnikiem, tym razem swoich sprzecznych uczuć, dążeń, wyobrażeń, które wypłynęły na zewn., staje się bezwolnym automatem kierowanym przez siły z zewnątrz, które są fragmentami jego własnego świata, a stały się obiektywną rzeczywistością [na skutek zniszczenia granicy]
wysiłek integracyjny (problem decyzji)
zdolność kierowania wiąże się z wysiłkiem integracyjnym; akt woli/podjęcie decyzji wymaga dużego wydatkowania energii. „ja” odgrywa decydującą rolę w formowaniu się aktu woli, ono podejmuje wysiłek integracyjny. W schizofrenii - poczucie owładnięcia, utrata zdolności podejmowania decyzji, niezdolność do wysiłku integracyjnego, który stał się zbyt duży po wyzwoleniu stłumionych tendencji psychicznych
poczucie tożsamości
człowiek niezdolny do aktu woli traci swoje „ja”, swoją tożsamość, a „ja” jest subiektywnym faktem życia [ja jestem, ja czuję], od poczucia „ja” zależy zdolność przeżywania własnego życia.
poczucie rzeczywistości własnego „ja”
niezdolność integracyjna i niezaangażowanie „ja” w rzeczywistość => zachwianie poczucia „ja” => utrata poczucia własnej rzeczywistości: depersonalizacja [poczucie zmiany kształtów swojego ciała, niezdolność do scalenia obrazu siebie] i derealizacja [utrata poczucia rzeczywistości otaczającego świata - jak w teatrze]. Depersonalizacja i derealizacja - szczególnie w fazie początkowej schizofrenii.
zmiana „ja” (utrata tożsamości) - chory przenosi się w inną rzeczywistość [jak we śnie], zanika jego tożsamość [we własnym odczuciu i w odczuciu otoczenia]
zmiana „ja” a zmiana autoportretu (obrazu siebie)
obraz samego siebie - u każdego człowieka ulega ciągłym zmianom, zależy od nastroju, od kontaktów z otoczeniem, od wyników sprawdzania siebie. U schizofreników oscyluje on jeszcze bardziej [na skutek wycofania z kontaktów z otoczeniem i ucieczek w świat marzeń]
„ja” -powinno pozostać takie samo mimo zmian autoportretu.
utrata ciągłości czasowej „ja”
u schizofreników zmianie ulega też „ja” - zanika poczucie ciągłości, poczucie bycia sobą. Brak granicy => mimo autyzmu, zmiany w świecie otaczającym pociągają za sobą zmiany w świecie własnym.
„nas jest wielu” (rozszczepienie „ja”)
Uwidacznia się to w mimice: na twarzy malują się jednocześnie sprzeczne uczucia [<= zaburzona zdolność integracyjna, niemożność podjęcia wyboru, wyrażenia woli], trudno określić wyraz twarzy, mimika rozkojarzona, niedostosowana do sytuacji zewnętrznej. Życie przestało angażować „ja”, nie jest już przeżyciem, stąd poczucie pustki. Jeśli na skutek schizofrenicznej zmiany „ja” narodzi się nowy człowiek, akty woli są bardziej widoczne niż dawniej, tyle że idą na przekór otoczeniu i jego prawom. Częściej jednak na skutek osłabienia zdolności integracyjnej chory się waha, jego dążenia są zmienne i sprzeczne [siada i w połowie tego ruchu wstaje, podaje rękę i ją cofa, mówiąc zastanawia się nad poszczególnymi słowami, ukuwa z nich nowe twory językowe, staje się dziwaczny]
odsłonięcie mechanizmu decyzji
dla schizofrenika nie ma czynności zautomatyzowanych, wszystkie wybory są świadome, co jest bardzo męczące i sprawia, że chory nie może podjąć decyzji, jest w stanie ciągłego wahania, a gdy ją podejmie, jest ona zaskakująca dla otoczenia. W końcu rezygnuje on z wszelkiej aktywności, gdyż brak mu już sił.
rozbicie „ja”
występuje w ostrych formach schizofrenii: struktura „ja” i świata zewn. przestaje istnieć, chory nie ma zdolności wyboru, jest owładnięty urojeniami, dziwnymi doznaniami, uczuciami, doznaje silnego lęku (dezintegracyjnego), rzadziej czuje wszechmoc i ekstazę. Tego typu rozbicie struktury spotyka się często w postaci katatonicznej i w ostrych formach paranoidalnych.
krystalizacja rozbitego „ja”
w schizofreniach o spokojniejszym przebiegu może dojść do utrwalenia się patologicznych struktur [usystematyzowane urojenia i omamy]. Chory wchodzi na stałe w urojoną rolę i odpowiednio do niej się zachowuje.
Kępiński - Schizofrenia (struktura)