Definicje pedagogiczne
kształcenie - definicja
Można powiedzieć, że na treść kształcenia składa się całokształt podstawowych wiadomości oraz umiejętności z obszaru nauki, techniki, kultury i sztuki, a także praktyki społecznej, przewidziany do przyswojenia sobie przez uczniów podczas ich przebywania w szkole. Mówi się o różnych teoriach kształcenia wśród nich najważniejszymi są:
1.) materializm dydaktyczny,
2.) utylitaryzm dydaktyczny,
3.) formalizm dydaktyczny
4.) teoria problemowo - kompleksowa ,
5.) egzemplaryzm,
6.) strukturalizm,
7.) materializm funkcjonalny oraz
8.) teoria programowania dydaktycznego.
Krótka charakterystyka:
1.) materializm dydaktyczny - zwolennicy teorii materializmu dydaktycznego twierdzili, iż zasadniczym punktem do którego należy zmierzać w pracy w szkole powinno być przekazywanie uczniom maksymalnego zasobu treści z jeśli to możliwe różnych naukowych dziedzin.
2.) utylitaryzm dydaktyczny - o tej teorii wypowiadał się Dewey, twierdził on, że bardzo ważnym czynnikiem w zakresie korelacji konkretnych przedmiotów w szkole, nie są ani literatura, geografia, historia czy przyrodoznawstwo, ale jedynie społeczna i indywidualna aktywność każdego ucznia. Dlatego, jego zdaniem, przy wyborze treści związanych z kształceniem należy kierować uwagę przede wszystkim na zajęciach typu konstrukcyjnego i ekspresyjnego. Przy okazji zaznaczając odpowiednie miejsce dla gotowania, robótek ręcznych czy szycia.
3.) formalizm dydaktyczny - zwolennicy teorii formalizmu dydaktycznego uznawali treści kształcenia jako jedynie środek przeznaczony do rozwijania predyspozycji i zainteresowań uczniów. Ich zdaniem, celem do którego szkoła powinna zmierzać to rozszerzanie, pogłębianie oraz uszlachetnianie zdolności oraz zainteresowań uczniów. Głównym kryterium przy kierowaniu się wyborem przedmiotów nauczania powinno być przede wszystkim poszukiwanie wartości kształcącej w danym przedmiocie, jego przydatność do kształtowania uczniów i rozwijania ich sił poznawczych.
4.) teoria problemowo - kompleksowa Zdaniem Suchodolskiego, celowi pracy dydaktyczno - wychowawczej przyporządkowany jest odpowiedni układ i dobór treści programowej. Treści programowe winny odnosić się do dylematów i problemów współczesnego świata. Powinny dotyczyć zagadnień z zakresu techniki, ekonomii socjologii, sztuki oraz kultury estetycznej. Aby ułatwić przyswajalność treści w programach szkół podstawowych powinno się je ujednolicić, natomiast należy na poziomie szkól ponadpodstawowych należy go zróżnicować.
5.) egzemplaryzm - według Scheuerla - zwolennicy tej teorii, wychodzili z założenia, iż bezwzględnie wskazane powinno być zminimalizowanie materiału nauczania przewidywanego w programach kształcenia dla różnorakich typów szkół. Jednak redukcja, o której mowa, nie powinna doprowadzić do zubożenia wizerunku świata odbijającego się w świadomości młodych ludzi, mogłoby to doprowadzić do wielu niekorzystnych skutków ściśle pedagogicznych i tych niezwiązanych z procesem wychowania i kształcenia.
6.) strukturalizm - to kolejna teoria, której przesłanką wyjściową było spostrzeżenie, że programy nauczania w szkole są przesycone treściami, co ostatecznie powoduje bardzo wiele negatywnych następstw. Strukturalizm wygłasza postulat aby dokonać redukcji treści. Ponieważ taki stan rzeczy pozostaje w konflikcie z rozwojem nauki, której owoce muszą zostać uwzględnione przez programy szkolne. Aby nie naruszyć zasady systematycznego układu treści kształcenia nie należy wprowadzać mechanicznej realizacji tegoż postulatu. By nie dopuścić do takiego zagrożenia trzeba zawrzeć w programie treści uznawane za najważniejsze, takie, które stanowią nierozerwalny dorobek nauki nawiązując jednocześnie do jej osiągnięć naukowych i źródła historycznego.
7.) materializm funkcjonalny - podkreśla potrzebę opracowania teorii, której celem byłoby zapewnienie uczniom zarówno wiedzy i także zdolności posługiwania się nią w procesach przekształcania otaczającego świata. U podstaw teorii materializmu funkcjonalnego powinien się znaleźć integralny związek poznania i działania. Zgodnie z tymi założeniami, kryterium dzięki któremu będzie się dobierało i układało treści programowe, powinien być światopogląd.
8.) teoria programowania dydaktycznego - patrząc na tę teorię z punktu widzenia wcześniejszych informacji, można zauważyć, że w przeciwieństwie do nich, teoria programowo - dydaktyczna daje odpowiedź na pytanie w jaki sposób uczyć, by odnosić optymalne wyniki. Dlatego zwolennicy tej wizji kształcenia przywiązują znaczną uwagę do analizy treści kształcenia, stosując w tym celu metodę tak zwanych macierzy dydaktycznych i metodę grafów.
Proces kształcenia, według Kupisiewicza obejmuje systematyczne i planowe oddziaływania wychowawczo - dydaktyczne na uczniów, zapewniając im wykształcenie ogólne oraz zawodowe.
Proces ten, pokazuje kierunek zarówno w przekazywaniu informacji, umiejętności, a także ćwiczeniu umysłu. Dzięki niemu możliwe jest wzbogacenie człowieka o wiedzę, która nie tylko stanowi dorobek jego intelektualnej pracy, ale także jest drogowskazem do poruszania się po świecie.
2. wychowanie - definicja
Przedmiotem analiz pedagogów jest wychowanie, czyli świadome działanie przez wychowawcę na wychowanka mające na celu wytworzenie pewnej zmiany w jego osobowości. Zmiany te winny obejmować zarówno stronę poznawczą jak i instrumentalną, a sam proces zachodzący między nimi jest uwarunkowany wieloma czynnikami .
Osobowość to zespół właściwości i psychologicznych procesów, które pozwalają odróżnić człowieka od innych ludzi, wpływają na jego zachowanie, mają wpływ na zdobywanie i przetwarzanie nabytych wiadomości i doświadczeń.
Cele wychowania mówią o swoistej wypadkowej czynników społeczno - ustrojowych oraz ekonomicznych.
Wincenty Okoń definiuje ideały wychowania jako najważniejszy cel wychowania młodego człowieka, któremu winny zostać podporządkowane inne cele, treści oraz metody pracy wychowawczej. Okoń mówi także, że jest to ogół norm i celów wpływających na działalność wychowawczą, oraz ustalony wzorzec osobowy, którego właściwości uważa się za bez zarzutu i godne do naśladowania.
Proces wychowania, zdaniem Okonia to system aktywności wychowanków i wychowawców. Umożliwiający podopiecznym zmienianie się w zaplanowanym przez wychowawców kierunku, to przekształcenie sposobów postrzegania świata, kształtowanie uczuć moralnych i estetycznych, postaw społecznych i przekonań, wszechstronne kształtowanie osobowości wychowanków, a także ich charakteru oraz woli.
3. nauczanie - definicja
Podobne procesy jak w przypadku wychowania leżą u podłoża nauczania. Nauczanie to także systematyczne i zaplanowane działanie przez nauczyciela na ucznia. Nauczanie bowiem może być równocześnie wychowaniem. Z jednaj strony możemy mówić o kształtowaniu postaw, wartości a także przekonań, z drugiej strony możemy ograniczyć nauczanie do przyswajania nawyków i umiejętności oraz potrzebnych wiadomości.
Uczenie się jest procesem w którego toku na podstawie poznania, doświadczenia i ćwiczenia powstają nowe formy działania i zachowywania się lub ulegają zmianom formy nabyte wcześniej. Uczenie się jest podstawową formą działalności człowieka.
3. kultura - definicja
Kultura to ogół wytworów ludzkich zarówno materialnych jak niematerialnych, symbolicznych i duchowych. Mogą nimi być wzory zachowania i myślenia. Najczęściej jest rozumiana jako całokształt materialnego oraz duchowego dorobku społeczeństw. Często jest utożsamiana z cywilizacją. Kulturę tworzy człowiek, to ogół tego co zostało stworzone przez ludzi, wszystko co ma wartość naukową, społeczną, artystyczną i techniczną należy do kultury. To te dobra i wytwory człowieka, które są godne kultu, a więc w szczególności potrzebują pielęgnacji i czci. Łącząc kulturę z wychowaniem należy podkreślić, że wychowanie nie jest dziełem samej tylko natury, lecz także zależy od społeczności w której żyje człowiek, a zagadnienia wartości i celu są decydujące w wychowaniu należą do kultury.
Literatura pomocnicza :
Wincenty Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 2001.
Czesław Kupisiewicz, Dydaktyka ogólna, Warszawa 2000.
Heliodor Muszyński , Ideał i cele wychowania , Warszawa 1972.