Różne definicje osobowości, dwa podstawowe pojęcia: wyjątkowość i charakterystyczne wzorce zachowań.
Osobowość - złożony zbiór własności psychicznych które wpływają na charakterystyczne wzorce zachowania jednostki niezmienne czasowo i sytuacyjnie.
Strategie badania osobowości (badacze) interesują się wieloma różnymi aspektami:
Dane z samopisu (sam o sobie)
Dane obserwacyjne (co o nim inni)
Specyficzne dane zachowanie (w konkretnej sytuacji)
Dane biograficzne
Dane fizjologiczne (tętno przewodnictwo skóry biochemii hormonów funkcjonowaniu neuroprzekaźników)
Dwa główne podejścia do studiowania osobowości
Ideograficzne - skoncentrowane na osobie, skupia się na tym jak poszczególne aspekty osobowości tworzą całość. Zdarzenia i cechy mają różne znaczenie dla różnych ludzi
Nomotetyczne - skoncentrowane na zmiennych, te same cechy do każdego w ten sama sposób się odnoszą, ludzie różnią się stopniem w którym posiadają daną własność
Teorie osobowości- hipotetyczne twierdzenia na temat struktury i funkcjonowania indywidualnych osobowości. Służą do osiągnięcia 2 głównych psychologicznych celów
Rozumienie struktury, genezy i korelatów osobowości
Przewidywanie zachowań i życiowych zdarzeń na podstawie tego co wiemy o osobowości
Teoretyczne podejścia do osobowości można pogrupować na następujące kategorie:
Typów i cech
Psychodynamiczne
Humanistyczne
Uczenia się
Poznawcze
Wielka piątka:
Ekstrawersja: rozmowny, energiczny i asertywny lub spokojny, wycofany i nieśmiały
Przyjazność: sympatyczny, miły i ciepły lub zimny kłótliwy i okrutny
Sumienność: zorganizowany odpowiedzialny i przezorny lub beztroski, lekkomyślny i nieodpowiedzialny
Stabilność Emocjonalna: Spokojny, stabilny i zadowolony lub niestały lekliwy i wybuchowy
Otwartość na Doświadczenia: twórczy, intelektualny i otwarty umysłowo lub prostu, płytki i nieinteligentny.
analiza czynnikowa (ang. factor analysis), technika matematyczna stosowana do analizowania danych z wielu źródeł; pozwala badaczowi na uchwycenie wzajemnych związków wszystkich danych dzięki odkryciu wspólnych ważnych wymiarów (czynników).
archetyp (ang. archetype), w teorii osobowości Junga uniwersalna, wrodzona, pierwotna reprezentacja symboliczna szczególnego doświadczenia lub obiektu; składnik nieświadomości zbiorowej.
badania nad adopcją (ang. adoption studies), badania orzekające o dziedziczności, w których ustala się stopień, w jakim cechy i wzorce zachowania (jak I.I. czy osobowość) dzieci adoptowanych koreluje z cechami i wzorcami zachowania ich rodziców biologicznych i przybranych.
cecha (ang. trait), stała i trwała właściwość lub atrybut, który wpływa na zachowanie jako uogólniona skłonność do działania w określony sposób.
cecha centralna (ang. central trait), główna właściwość, która, jak się zakłada, pozwala zrozumieć funkcjonowanie danej jednostki.
cecha kardynalna (ang. cardinal trait), cecha, wokół której jednostka organizuje swoje życie; pojęcie opracowane przez Gordona Allporta.
cecha krytyczna (ang. critical feature), atrybut, który stanowi warunek konieczny i wystarczający do zaliczenia jakiegoś pojęcia do danej kategorii.
cecha wtórna (ang. secondary trait), właściwość, która nie jest kluczowa dla zrozumienia danej jednostki, tym niemniej dostarcza pewnych informacji na temat jej trwałych cech.
determinizm psychiczny (ang. psychic determinism), założenie, że wszystkie reakcje umysłowe i zachowanie są zdeterminowane przez wcześniejsze doświadczenia.
determinizm wzajemny (ang. reciprocal determinism), pogląd w teorii uczenia się społecznego Alberta Bandury, który głosi, że pomiędzy czynnikami jednostkowymi, zachowaniem i bodźcami środowiskowymi zachodzi złożona wzajemna interakcja, i że każdy z tych składników wywiera wpływ na pozostałe.
analiza zawodu (ang. job analysis), badanie konkretnego zawodu pod kątem natury i stopnia pożądanych umiejętności, wymaganego nakładu wysiłku, zakresu odpowiedzialności jednostki wykonującej ten zawód za decyzje mające wpływ na zasoby i personel firmy oraz analiza wszelkich typów stresu, które mogą wiązać się z tym zawodem.
czynnik G (ang. G-factor), czynnik inteligencji ogólnej; zakłada się, że jest to odziedziczona inteligencja podstawowa, którą dodatkowo uzupełniają specyficzne rodzaje inteligencji, czyli czynniki S.
dane archiwalne (ang. archival data), wyniki lub dane publikowane wcześniej, które można odnaleźć w istniejących dokumentach, książkach lub wytworach kultury.
efekt aureoli (ang. halo effect), zniekształcenie poznawcze polegające na korzystnym ocenianiu osoby lubianej przez obserwatora na większości lub wszystkich wymiarach.
efekt stereotypu (ang. stereotype effect), zniekształcenie w ocenie lub obserwacji pojawiające się, kiedy przekonania podmiotu na temat właściwości ludzi należących do jakiejś kategorii wpływają na percepcję obserwowanej jednostki, która do tej kategorii należy.
eugenika (ang. eugenics), ruch, który propagował ulepszenie gatunku ludzkiego przez sprzyjanie dobieraniu się par lepiej wyposażonych biologicznie a zapobieganie posiadaniu potomstwa przez gorzej wyposażonych.
formy równoległe (ang. parallel forms), odmienne formy jednego testu używane do ustalenia jego rzetelności; stosowanie formy równoległej zmniejsza wpływ wprawy, pamięci i dążenia jednostki, by okazać się osobą wykonującą te same zadania w sposób niezmienny.
historia życia (ang. life history data), informacje o życiu danej osoby zaczerpnięte z różnych dostępnych źródeł, takich jak kartoteki szkolne i wojskowe, wytwory pisane, dzienniki osobiste i dane medyczne.
iloraz inteligencji, I.I. (ang. intelligence quotient, IQ), wskaźnik uzyskiwany w standaryzowanych testach inteligencji; pierwotnie obliczano go dzieląc wiek umysłowy jednostki przez jej wiek życia i mnożąc przez 100; obecnie wyliczany bezpośrednio jako wynik w teście I.I.
inteligencja (ang. intelligence), ogólna zdolność korzystania z doświadczeń i wykraczania poza dostarczone informacje o środowisku.