H. Bee- rozdział 9 rozwój fizyczny poznawczy w wieku od 6 do 12 lat
-> Wczesne lata szkolne- rozpoczęcie nauki szkolnej, początek dojrzewania, okres głównych osiągnięć poznawczych, nabyte w tym czasie ujawniają się później. Okres: pracowitości a poczucia niższości (Erikson)
-> Zmiany fizyczne- nie są już tak znaczne, wzorzec przyrostu ciała ustanowiony pod koniec okresu przedszkolnego nadal obowiązuje, nadal trwa postęp w koordynacji działania mięśni dużych, poprawia się szybkość, siła (5 latek- skok na odległość 85 cm, 11 latek- 160). Koordynacja i precyzja motoryki umożliwia pisanie, grę na instrumentach, rysowanie, wycinanie. Dziewczynki nadal wyprzedzają chłopców w procesie dojrzewania, maja więcej tłuszczowej a mniej mięśniowej tkanki, jednak różnice płciowe w sile i szybkości nie są jeszcze bardzo znaczące. Występuje wzmożone wydzielanie hormonów- początek zmian u dziewczynek- ok. 8 rok, u chłopców- 9,10 rok
->zdrowie- częstotliwość zapadania na różne choroby mniejsza niż w okresie przedszkolnym, raczej tylko są to przeziębienia, grypy. Wzrasta ryzyko uszkodzeń ciała w wyniku nieszczęśliwego wypadku-skaleczenia, złamania, oparzenia- chłopcy stanowią większą grupę ryzyka.
-> Otyłość- jest to masa wyższa o 20 lub więcej procent od normalnego stosunku wagi do wzrostu. rzadziej spotykana wśród dzieci biednych, ale występuje dość często u pewnych grup etnicznych (Indianie, afro amerykanie). Wiele tych dzieci jest otyłych nadal w wieku dorosłym, jednak nie wszyscy otyli dorośli byli tacy jako dzieci. Otyłość jest wynikiem współdziałania predyspozycji genetycznych i czynników środowiskowych sprzyjających objadaniu się i niskiej aktywności ruchowej (adoptowane dzieci otyłych były mniej otyłe niż ich prawdziwe dzieci). Otyłość wpływa na doświadczenia społeczne oraz jest długotrwałym problemem zdrowotnym. Długość życia otyłych jest niższa i mają oni także większe problemy z chorobami serca i z nadciśnieniem. Jednak lęk przed otyłością może prowadzić do zaburzenia łaknienia.
-> Rozwój języka- w tym wieku dzieci uczą się jak podtrzymywać wątek rozmowy, jak budować zdania niejednoznaczne, jak przemawiać grzecznie i przekonująco. Z niebywałą prędkością zwiększają swój zasób słów- od 5 do 10 tyś rocznie- pomiędzy 3 a 4 klasą przyrost słów pochodnych (słowo + przyrostek lub przedrostek), około 8, 9 rok życia odkrywają zależność między przymiotnikami a przysłówkami, przymiotnikami a rzeczownikami.
-> Zmiany dotyczące procesów poznawczych
Pojęcie operacji konkretnych Piageta- dziecko na podstawie własnych badań nad światem i interakcji z nimi odkrywa i rozwija w sobie zestaw niezwykle silnych, abstrakcyjnych, ogólnych reguł lub strategii działania. Operacja w jego teorii oznacza jakikolwiek zestaw silnych, abstrakcyjnych schematów wewnętrznych, np. odwracalność, dodawanie, odejmowanie, mnożenie, dzielenie. każde z nich jest wewnętrzną regułą dotyczącą przedmiotów i wzajemnych między nimi zależności. Według Piageta najważniejsza jest odwracalność- zrozumienie, że działania fizyczne i umysłowe są odwracalne, jest to fundamentem wielu szkolnych osiągnięć.
Według Piageta dziecko na trzecim etapie rozwojowym posiada zdolność posługiwania się logiką indukcyjną, czyli na podstawie własnych doświadczeń potrafi określić zasady ogólne.
Dzieci w tym wieku jednak nie posługują się biegle logiką dedukcyjną, która oznacza rozpoczęcie rozumowania od ogólnej zasady i przewidywanie przyszłego wyniku, od teorii do hipotezy.
Operacje konkretne nie pojawiają się wszystkie razem, zastosowanie ich zajmuje kilka lat, opiera się to na głębokich zmianach w sposobie myślenia dziecka, strategiach i możliwej do osiągnięcia głębokości rozumienia.
Weryfikacja postulatów Piageta- około 8 roku życia dzieci rozumieją zachowanie wagi (dwa jednakowe kawałki plasteliny ważą tyle samo, nie ważne jaki mają kształt), ale pojęcie zachowania objętości pojawia się dopiero około 11 roku życia (ilość wody wypełnia taką samą przestrzeń bez względu na to jaki jest kształt). Pojemność kategorii- pierwszy raz pojawia się w około 7,8 roku życia- podkategorie mieszczą się w jednej większej, głównej kategorii (banan w kategorii owoc).
->Rozwój pamięci i strategii zapamiętywania-
niektóre strategie uczenia : strategia prób (powtarzanie w myślach lub na głos, może występować u 2-latków, częsta u starszych dzieci), tworzenie zbitek (łączenie myśli, przedmiotów w zbitki ułatwiające zapamiętanie, można je zauważyć już u 2-latków), elaboracja (poszukiwanie wspólnych znaczeń i odniesień dwóch lub więcej rzeczy, dopiero zaawansowany etap rozwoju), systematyczne przeszukiwanie (,,przeglądanie” pamięci, 3 i 4-latki zaczynają w ten sposób poszukiwać rzeczywistych obiektów w otaczających je świecie, ale nie potrafią jeszcze tym dobrze operować)
Strategia prób- doświadczenie z zapamiętywaniem 7 rzeczy, 8 i 10-latkowie powtarzają je sobie pod nosem, 5-latki dopiero po nauczeniu tej strategii, jednak gdy przedstawiono im inne zadanie już tego nie robiły (deficyt produkcji). Dzieci w wieku szkolnym już umiejętnie korzystają z tej strategii.
Inne strategie- porządkowanie poszczególnych elementów w logiczne struktury. Zapamiętywanie przypadkowych słów, ważny nie sposób, ale ilość. Dzieci w wieku szkolnym nie robią już tego w sposób chaotyczny, ale mają pewnego rodzaju wewnętrzną organizacje. Wraz z wiekiem dzieci stosują coraz bardziej złożone strategie zapamiętywania: najpierw w ogólne z nich nie korzystają, później posługują się nimi, gdy zostaną nauczone lub gdy się im przypomni, a na końcu posługują się nimi już spontanicznie.
Biegłość- dzieci i dorośli, którzy posiadają dużą wiedzę na określony temat lub grupy tematów kategoryzują informacje w bardziej złożony, zhierarchizowany sposób oraz lepiej radzą sobie z zapamiętywaniem nowych wiadomości i skuteczniej stosują bardziej zaawansowane formy logicznego myślenia w tej dziedzinie. Ponadto biegłość w pewnym temacie nie ulega uogólnieniu na inne tematy. Zanikają nawet różnice wiekowe w stosowaniu strategii lub zdolnościach zapamiętywania, gdy dzieci z grupy młodszej są w pewnej dziedzinie bardziej biegłe niż te starsze.
->Przetwarzanie informacji: pogląd dotyczący rozwoju poznawczego- pewne podejście do badań nad myśleniem i zapamiętywaniem, metaforą jest to, że umysł funkcjonuje jak komputer= `hardware ` to fizjologia mózgu, `software' to zestaw strategii obsługi fizjologii
Zmiany w zdolnościach przetwarzania: każdy system jest ograniczony liczbą operacji, które jest w stanie wykonać w danej chwili. Wraz z rozwojem mózgu, powstawaniem synaps wzrastają możliwości mózgu. Skuteczność przetwarzania informacji wzrasta wraz z wiekiem i jest to podstawowy przejaw rozwoju poznawczego.
Skuteczność przetwarzania- przetwarzanie poznawcze jest wraz z wiekiem szybsze-wzrost prędkości przetwarzania danych dotyczących różnych zadań, dodawanie ,,w pamięci'' oraz skraca się czas reakcji na bodziec. Mogą być 3 przyczyny: z biegiem lat układ fizyczny ulega fundamentalnej przebudowie, umożliwiając coraz większą prędkość reakcji i procesów umysłowych; ,,przycinanie” połączeń synaptycznych, jeśli rozpoczyna się około 18 miesiąca życia i trwa przez cały okres dzieciństwa, jednym z jego skutków może być zwiększenie skuteczności działania; może być to także efektem przyswajania przez dziecko nowych strategii rozwiązywania problemów i przypominania sobie wiadomości.
->reguły rozwiązywania problemów- Siegler- rozwój poznawczy polega na przyswajaniu zestawu podstawowych reguł i późnej przez doświadczenie stosowanie ich do coraz szerszego zakresu problemów. Prawie wszystkie dzieci przechodzą taką samą drogę rozwiązując zadania.
->meta poznanie i procesy wykonawcze= planowania działań i rozważania strategii alternatywnych (dziecko wie, że wie i potrafi zaplanować strategie). Najprawdopodobniej pojawiają się stopniowo z wiekiem. Wykonywanie całego zakresu zadań będzie dla dziecka łatwiejsze, jeżeli jest ono w stanie kontrolować swoje poczynania i rozpoznawać sytuacje, w których należy zastosować strategie, a w których nie
Edukacja szkolna i jej znaczenie
->edukacja szkolna a rozwój poznawczy- doświadczenia szkolne są rzeczywiście przyczynowo powiązane z powstawaniem pewnych zaawansowanych zdolności poznawczych. Dzieci, które nie uczęszczają do szkoły nie nabywają pewnych złożonych pojęć i strategii oraz niezbyt dobrze radzą sobie z dostosowywaniem przyswojonych pojęć i zasad do nowych sytuacji. Szkoła sprzyja nauce myślenia. Konkretne doświadczenie może spowodować biegłość również w danej dziedzinie, natomiast szkoła poddaje dziecko działaniu wielu określonych typów umiejętności i rodzajów wiedzy. Stymuluje również rozwój większej liczby elastycznych, ogólnych strategii zapamiętywania i rozwiązywania problemów.
->nauka czytania- decydujący wpływ na prędkość i łatwość czytania ma nie iloraz inteligencji, a opanowanie przez dziecko struktury i brzmienia języka. Bardzo duże znaczenie ma zdolność dziecka do rozróżniania liter i świadomość, że zarówno wypowiadane wyrazy jak i pisane słowa , składają się z pojedynczych dźwięków= świadomość fonologiczna- niezbędna by nauczyć się czytać. Aby dzieci nauczyły się liter i dźwięków muszą być pod ich wpływem, zarówno w formie mówionej jak i pisanej. Już od okresu niemowlęcego należy do nich dużo mówić, regularnie czytać, uczyć je wierszyków, układać zabawy z literkami, wypowiadać dźwięki reprezentowane przez daną literę, a nawet wcześnie uczyć alfabetu. Słabo czytające dzieci w szkole powinny jak najwięcej przebywać pod działaniem liter i dźwięków i powinni się nauczyć jak rozpoznawać układy liter w słowach. Powinni oni również jak najczęściej czytać na głos teksty, które zawierają mnóstwo rymowanek i powtórzeń, wspomaga to świadomość fonemiczną i opanowywanie reguł języka.
->Czynniki wpływające na przystosowanie w szkole: gotowość dziecka do nauczenia się czytania , zaangażowanie rodziców oraz pewne aspekty dziecięcego temperamentu (w szkole radzą sobie łatwiej dzieci entuzjastycznie nastawione do życia, żądne nowych wrażeń, wesołe, otwarte i niestrudzone w swych wysiłkach). Przez te wszystkie czynniki dzieci przyswajają szybciej nowe umiejętności, potrafią łatwiej sprostać wymaganiom. Pierwsze doświadczenia dziecka w szkole mają ogromny wpływ na jego dalsze przeżycia i sukcesy.
->samoocena osiągnięć szkolnych- powodzenie w wykonywaniu zadań w szkole wpływa na własny wizerunek dziecka i ocenę swoich możliwości. Przede wszystkim dzieci w przedszkolu i pierwszej klasie oceniają siebie i własne zdolności na podstawie wiadomości o swoich sukcesach i niepowodzeniach, nie przywiązując zbyt wielkiej wagi do tego, jak poradzili sobie z tym samym inni, większość z nich powie działałaby nawet o sobie, że są najmądrzejsi. Od 3 klasy dzieci zaczynają się porównywać do innych i oceniają siebie bardziej obiektywnie. Nauczyciele w pierwszych latach zwracają większą uwagę na pracowitość dzieci, a w następnych stosują już skalę porównawczą. Od 6 klasy porównują uczniów nie tylko do innych uczniów, ale także do standardów i norm krajowych, jest to subtelne, ale bardzo znaczące. Ocena własnych zdolności przez ucznia w wyniku tych procesów zwykle odpowiada rzeczywistości. Uczniowie, którzy są zawsze lepsi od innych dochodzą do przeświadczenia, że są bardziej kompetentni i zdolni kierować własnym sukcesem. Przeważnie dziewczynkom w nauce idzie lepiej, ale nie są one w stanie rzetelnie ocenić swoich możliwości- jeżeli dobrze im idzie przypisują to najczęściej ciężkiej pracy niż zdolnościami. Od 6 klasy większość uczniów posiada już ustalone poglądy na temat własnych zdolności edukacyjnych i umiejętności wpływania na wydarzenia.
->testy inteligencji- pozwalają z dużym prawdopodobieństwem przewidywać przyszłe wyniki w szkole, są stosowane aby wyłonić dzieci, którym mogą pomóc specjalne programy pracy, które są albo opóźnione w rozwoju albo szczególnie utalentowane. Jednak istnieje wiele powodów do obaw czy jest to dobry sposób na taką segregacje (nie badają wszystkich istotnych aspektów funkcjonowania dziecka, problem samospełniającego się proroctwa oraz nie są one obiektywne). Są zdania, że testy te, nie mierzą ukrytych zdolności i umiejętności, a tylko istniejący zestaw podstawowych sprawności, nie są w stanie określić górnej granicy kompetencji, a jedynie to, z jakiego poziomu dziecko aktualnie korzysta. W wieku szkolnym poziom funkcjonowania dziecka nosi już znamiona wpływów środowiskowych, takich jak opieka w okresie prenatalnym, warunki żywieniowe, zdrowie, stabilność- wszystkie u Afroamerykanów niższe niż u przeciętnego białego.
->testy osiągnięć- sprawdzają poziom wiedzy opanowanej przez uczniów w szkole. Ocena z testu nie ogranicza się do określania poziomu inteligencji, wynik jest porównywany z innymi dziećmi w klasie i w całym kraju. Mierzą one to, czego dziecko naprawdę się nauczyło. Polega na uzyskaniu konkretnych informacji o tym, jakie wiadomości dziecko przyswoiło sobie w wyniku nauki szkolnej lub w wyniku innych sytuacji.
->poziom szkoły- określone cechy szkoły i nauczyciele mają duży wpływ na rozwój dziecka. Dobre szkoły to te, w których uczniowie, przy uwzględnieniu ich struktury rodzin i otoczenia, wyróżniali się ponad przeciętną w przynajmniej jednym z kryteriów: wysokie wyniki testów standardowych, wysoka frekwencja, niski poziom zachowań zakłócających zajęcia i zachowań przestępczych, wysoki odsetek późniejszych przyjęć na studia, wysoka samoocena. Sposób pracy w dobrych szkołach przypomina autorytatywne wychowanie, jasno określone cele i reguły, odpowiednia kontrola, dobra komunikacja, wysoki poziom opieki. Nauczyciele swatają wyraźne cele, reguły, mają skuteczne strategie, łączy ich więź z uczniami, wiążą z nimi liczne nadzieje. Najbardziej pozytywny klimat tworzy dyrektor, który zarządza silną ręką, poświęca dużo uwagi nauczycielom, służy pomocą w nauczaniu i wytycza jasne cele. W takich szkołach występuje również duże zainteresowanie rodziców.
->różnice indywidualne w zdolnościach przetwarzania informacji- wzrost prędkości i sprawności przetwarzania jest jednym z fundamentów zachodzących wraz z wiekiem zmian w zdolnościach poznawczych, a różnice w prędkości mogą wynikać z różnic ilorazu inteligencji. Prędkość przetwarzania informacji ma również bezpośrednie związki z funkcjonowaniem centralnego układu nerwowego i ilorazem inteligencji. Różnice w prędkości przetwarzania mogą być obecne już w momencie narodzin.
->niezdolność uczenia się-mają ją dzieci, które mają normalny poziom inteligencji i zasadniczo dobre zdolności adaptacyjne, jednak mają czasami problemy z nauczeniem się czytania, pisania, arytmetyki. Określa się to również jako dysleksja lub mikrouszkodzenia mózgu. Oficjalnie przyjmuje się, że powstaje w wyniku pewnego rodzaju dysfunkcji lub uszkodzenia centralnego układu nerwowego. Ciężko jednak jednoznacznie stwierdzić które z dzieci zaliczają się do tej grupy. Dzieci uważane za niezdolne do nauki rzadko wykazują w standardowych testach neurologicznych jakiekolwiek poważniejsze uszkodzenia mózgu, więc jeśli u podstaw ich problemów leżą zmiany organiczne są one niewielkie. Wiele z takich uszkodzeń może powstać w okresie prenatalnym (nieregularności ustawień neuronów, zlepki niedojrzałych komórek, blizny, wrodzone nowotwory), rosnący mózg ponownie tworzy połączenia wokół uszkodzeń i mogą one spowolnić przetwarzanie informacji. Niektórzy eksperci uważają, że problemy neurologiczne u niektórych mogą w ogóle nie występować. Dzieci niezdolne do nauki mogą mieć ogólne kłopoty z rozumieniem dźwięku i struktury języka.
->różnice zdolności poznawczych zależnych od płci: porównanie dziewczynek i chłopców pod względem ilorazu inteligencji nie wykazuje różnic. Dopiero. Gdy dokonujemy porównań pod względem poszczególnych zdolności wykazują, że dziewczynki radzą sobie lepiej w zadaniach językowych i obliczeniach arytmetycznych, a chłopcy lepiej w rozumowaniu numerycznym. Wśród dzieci uzdolnionych matematycznie znajduje się więcej chłopców niż dziewczynek. W testach na wizualizacje przestrzenną lepsze wyniki mają chłopcy. Za przyczynę różnic płciowych w orientacji przestrzennej najczęściej podaje się wpływ biologii, pomiędzy kobietą a mężczyzną występuje wiele różnic genetycznych oraz odmienne style funkcjonowania mózgu spowodowane działaniem innym działaniem hormonów w okresie prenatalnym. W dyskusjach nad różnicami w rozumowaniu matematycznym i słownym ważne są również sposoby ich wyjaśnienia , które wskazują na znaczenie środowiska: chłopcy uczęszczają na więcej kursów matematycznych, gdy liczba godzin poświęcana na ten przedmiot jest taka sama, różnice zanikają; różnica w podejściu do dzieci: sukcesy córki w tej dziedzinie są przypisywane zwiększonym wysiłkom lub dobremu nauczaniu, a słabe wyniki- brakiem zdolności, natomiast sukcesy chłopców rodzice przypisują zdolnościom, a niepowodzenia brakiem pilności; chłopcy i dziewczęta wynoszą inne doświadczenia z zajęć, nauczyciele więcej uwagi poświęcają chłopcom, do nich jest kierowanych więcej uwag i pytań.