PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA I OSOBOWOŚCI

Rozwój - to interakcyjny proces długotrwałych, plastycznych, wielokierunkowych zmian dokonujących się w toku życia jednostki (od poczęcia do śmierci) zmierzający do osiągnięcia coraz bogatszych form osobowego i społecznego funkcjonowania.

Twierdzenia - cechy rozwoju:

ROZWÓJ = f (czynniki podmiotowe x środowisko) x czas

f- funkcja

Rozwój biegu życia (długotrwałość) - pojawienie się nowych etapów w życiu człowieka, przeplatanie ich

Wielokierunkowość - różnorodność zmian w psychice lub fizyczności, wzbogacenie kompetencji na różnych płaszczyznach, rozwijamy się w różnych aspektach, rozwijamy struktury poznawcze.

Interakcyjność - oznacza to współzależność różnych czynników, które wpływają na to, jacy jesteśmy.

Plastyczność - mówi o tempie rozwoju - jedni rozwijają się szybciej inni wolniej, to zmienność, jaka jest zakodowana w każdym z nas.

Kontekstualizm - rozwój w kontekście społecznym, religijnym, ekonomicznym, politycznym w danych warunkach.

Osadzenie w historii - rozwój w dziejach ludzkości.

Interdyscyplinarność ujęć - patrzenie na człowieka w różnych ujęciach a nie całości, musimy patrzeć na człowieka wieloaspektowo.

Uporządkowanie - rozwój nie jest procesem spontanicznym, podlegamy pewnym procesom rozwojowym, nie da się przeskoczyć jakiejś fazy życia i przejść do następnej.

MODELE ROZWOJU

A) B) C)

poziom poziom poziom

wiek wiek wiek

model liniowy model krzywoliniowy model stadialny

D)

poziom

wiek

model cykliczny

Model liniowy - z wiekiem osiągamy wyższy poziom rozwoju, w psychologii mało przydatny, może być przydatny do mierzenia parametrów organizmów

Model krzywoliniowy - wzrost a potem constans, jakaś właściwość rozwija się progresywnie później z pewnym wiekiem staje się stabilna.

Model stadialny - pasuje do współczesnego rozumienia psychologii, pewna struktura rozwija się do pewnego poziomu, wykorzystujemy to do czegoś, pewny schodek nie jest wystarczający i chodzimy w wyższy stopień wiedzy, nasz rozwój przebiega przez różne stadia, które różnią się od siebie. Między tymi schodami jest jednakowa różnica.

Model cykliczny -

2

1

2 3

2 3 1 4

1 4

cykl 1 cykl 2 cykl 3 1 - progres 2 - stagnacja 3 - regres 4 - kryzys

Życie można podzielić na 3 fazy:

I faza wiek dzieciństwa 0-12/14 r. ż.	II faza wiek młodzieńczy 24-25 r. ż.	III faza wiek dorosłości
dominuje regulacja emocjonalno - popędowo -stymulacyjna, dziecko podlega swoim popędom, reaguje bardzo emocjonalnie, jest urabiane przez środowisko zewnętrzne, dziecko stopniowo uczy się przyjmowania wymagań zewnętrznych.	to okres stawania się jednostką dorosłą, w danej jednostce jest dana możliwość kształtowania osobowości, to okres krytycznej oceny tego co się dzieje na świecie	Dominuje regulacja racjonalno - wolicjonalna, rozum i wolna wola są atrybutem dorosłego człowieka, człowiek powinien się posługiwać rozumem, dobrą wolą, człowiek jest zdolny do kierowania rozwoju według własnego systemu wartości

PSYCHOLOGIA PRENATALNA

Psychologia prenatalna - to dyscyplina, która poszerza obszar badań, zajmuje się rozwojem przed narodzeniem, które są głównie uwarunkowane genetycznie. Przedmiotem zainteresowania jest dziecko, matka, ojciec, najbliższe otoczenie oraz system rodziny.

Dziecko rozwija się w łonie matki - czynnik paragenetyczny. Rodzice pochodzą z jakichś rodzin generacyjnych, relacje między ojcem a matką mają wpływ na rozwój dziecka w łonie matki.

Czym zajmuje się psychologia prenatalna:

• świadoma (nieświadoma) ciąża

• przeżycia

• czas poporodowy

• wstrząsy porodowe

• objaw klaustrofobii - wiąże się z długim porodem lub zbyt wczesnym porodem

• pamięć porodu

Psychoanaliza daje czasem takie efekty, które trudno jest wyjaśnić:

• czynniki rozwoju w fazie rozwojowej

• problem porozumiewania się matki z dzieckiem

• rozwój prenatalny a rozwój dziecka

• problem opieki nad dzieckiem

• ojcostwo jako szansa w rozwoju mężczyzny

• ginekologiczne i psychologiczne problemy niepłodności

Mamy 3 stadia rozwoju:

zarodkowe - do 2 tygodnia, zygota zagnieżdża się w łożysku

embrionalne - od 2 do 10 tygodnia formowania organów

fetalna - po 10 tygodniu ciąży

Pierwszy miesiąc - prenatalnego rozwoju dziecka, to okres wielokrotnych podziałów zapłodnionej komórki jajowej, jej zagnieżdżenia w łożysku i intensywnych przemian.

Pierwsze podziały zapłodnionej komórki jajowej rozpoczynają się wkrótce po poczęciu. Każdy podział następuje 12 - 15 godzin po poprzednim. Każdy z tych podziałów następuje w jajowodzie, (czyli przewodzie łączącym jajnik z macicą), po którym zapłodniona komórka jajowa wędruje jeszcze około 3 - 5 dni. Koniec wędrówki następuje w macicy, gdzie zapłodniona komórka jajowa, zwana blastocystą, zagnieżdża się w miękkiej wyściółce (endometrium). W drugim tygodniu, po szczęśliwym zakończeniu fazy wczesnego rozwoju zapłodnionej komórki jajowej, czas na kolejne wydarzenia. Jednym z nich jest powstanie owodni, czyli bardzo wytrzymałej tkanki, która tworzy pęcherz z płynem owodniowym. Dzięki niemu, rosnący człowiek będzie miał zapewnione schronienie przed niebezpiecznymi wstrząsami. W trzecim tygodniu od poczęcia, rozwijający się nowy człowiek osiąga wielkość 2,5 mm. Tworzy się jego kręgosłup (powstają zaczątki 33 kręgów), powstają również zawiązki układu nerwowego. Pod koniec czwartego tygodnia dziecko osiąga około 4 milimetry „wzrostu”. Coraz wyraźniej wyodrębnić można jego głowę i tułów. Pod głową umiejscowione jest bijące serce, które pompuje krew już od 21 dnia. Pojawiają się zawiązki rąk, nóg a także oczu, uszu, nosa, oraz organów wewnętrznych. Pojawia się również otwór ustny, oraz zawiązki mózgu i rdzenia kręgowego. Każdego dnia poszczególne komórki ciała zaczynają się coraz bardziej specjalizować. Powstaje organizm, złożony z milionów komórek, tworzących ściśle określony kształt i rozmiar ok. 9-10 mm.

Drugi miesiąc - na początku piątego tygodnia (licząc od poczęcia) dziecko osiąga 6 - 8 milimetrów wzrostu i waży około 1 grama. Jego rozwój jest bardzo intensywny i zwiększa się około 1 mm dziennie. Głowa powiększa się, pozostając w lekkim nachyleniu ku przodowi. Na zarysowanej twarzy można już rozpoznać nos, usta i oczy. Tworzy się przysadka mózgowa. Wykształcają się pęcherzyki płucne. Powstają przegrody serca i płaty płuc. Wielkość serca i wątroby jest nieproporcjonalnie duża, w porównaniu z resztą ciała. Na zawiązkach kończyn są widoczne małe pączki dłoni i stóp. W miejscach, gdzie mają pojawić się kolana i łokcie, można zauważyć lekkie zgięcia. Rozpoznać można zawiązki gruczołów płciowych dziecka. W szóstym tygodniu głowa staje się wyprostowana i jest bardzo duża w porównaniu z resztą ciała. Zauważalny jest rdzeń kręgowy, a poniżej klatki piersiowej, między łukami żebrowymi oraz na kończynach zaczynają się tworzyć mięśnie. Wątroba przejmuje funkcję produkowania krwinek. Powstają zawiązki zębów, barwnik w zawiązku oka oraz zawiązki palców dłoni i stóp. Na tym etapie rozwoju dziecka zaobserwowano jego spontaniczne ruchy, jeszcze niewyczuwalne przez powłoki brzuszne. W szóstym tygodniu życia dziecko osiąga długość ok. 15 mm.
W siódmym tygodniu głowa dziecka powiększa się i można już zobaczyć małą szyję. W połowie tego tygodnia dziecko zaczyna wykazywać wrażliwość na dotyk. Najbardziej wrażliwą okolicą są wargi dziecka. Zaobserwowano, że lekkie podrażnienie tej okolicy może spowodować skręt całego tułowia dziecka. Dziecko potrafi przyłożyć swój paluszek do ust, sprawiając wrażenie, że go ssie..
Formujące się paluszki u rąk i nóg połączone są jeszcze cienką błoną, która wkrótce zniknie. W ósmym tygodniu kształtują się powieki dziecka, przegrody zewnętrzne nosa oraz rysy twarzy. Powstają kubki smakowe, dzięki którym dziecko ma możliwość rozpoznawania smaków. Pojawiają się zawiązki zębów mlecznych. Uszy są już otoczone skórą, genetycznie określonego kształtu. Szeroko rozstawione oczy, z boków głowy przesuwają się na przód twarzy. Na oczach pojawiają się powieki. Dziecko potrafi wykonywać spontaniczne ruchy całego ciała, serduszko dziecka bije z częstotliwością 40 do 80 uderzeń na minutę. Rozwija się chrząstkowy szkielet, wraz z płytkami kostnymi. Pod koniec ósmego tygodnia dziecko osiąga długość 2 - 2,5 centymetrów i waży około 1 grama. Drugi miesiąc ciąży to okres krytyczny przez łożysko mogą przedostawać się bakterie i wirusy.

Trzeci miesiąc - w dziewiątym tygodniu swojego rozwoju, maluch ma już ok. 4 cm i waży ok. 4 gramy. Na całej skórze dziecka wyrasta meszek płodowy, tak zwane lanugo (oprócz spodów dłoni i stóp). Plecy prostują się, dzięki czemu główka dziecka nie opada już na brzuszek. Oczy są w całości pokryte zamkniętymi powiekami. Pojawia się tęczówka. Rozwijający się zmysł dotyku sprawia, że dotknięta powieka zaciska się, a dłoń zwija się w piąstkę, trenując także ruchy chwytne. Palce u stóp potrafią się podkurczać. Na paluszkach dziecka kształtują się zawiązki paznokci, a skóra i mięśnie grubieją. Każdą chwilę dziecko wykorzystuje na udoskonalanie swoich umiejętności - porusza klatką piersiową, naśladując ruchy potrzebne podczas oddychania. Zaczynają pojawiać się zmiany w zewnętrznych narządach płciowych - można już odróżnić chłopca i dziewczynkę. W dziesiątym tygodniu dziecko osiąga już około 5,5 centymetra długości i waży 7 gramów. Dobiega końca kształtowanie się płuc, trzustki i tarczycy. Zarasta podniebienie dziecka, a jego twarz wygląda jak miniaturka twarzy noworodka. Najważniejsze części mózgu są ukształtowane, powstają nowe połączenia nerwowe. Twarz dziecka wykazuje większą wrażliwość na dotyk Ostatecznie wykształca się trzustka, tarczyca i płuca. Zaczyna funkcjonować system odpornościowy. W jedenastym tygodniu dziecko waży 9,5 grama i osiąga 6 i pół centymetra długości. Rozwijają się jego struny głosowe. Wrażliwość na dotyk wykazują ramiona i górna część klatki piersiowej. Wątroba dziecka wydziela żółć, a trzustka - insulinę. Między palcami nie ma już błony i zaczynają formować się opuszki palców. Dziecko w tym wieku potrafi już przeciągnąć się. W dwunastym tygodniu dziecko osiąga wzrost 7,5 centymetra i waży około 14 gramów. Rozpoczyna trenowanie odruchu ssania, poprzez podciąganie górnej wargi. Żebra i kręgi dziecka kostnieją, a nerki rozpoczynają produkcję moczu. Powstaje też otwór odbytowy. Aktywność dziecka jest coraz bardziej zróżnicowana - otwiera usta, rusza nóżkami i rączkami oraz głową, łącznie z mimicznymi ruchami mięśni twarzy.

Czwarty miesiąc - na początku czwartego miesiąca, dziecko waży 28 gramów i mierzy 9 centymetrów. Głowa maluszka stanowi 1/3 wielkości całego ciała. Z organizmem matki dziecko jest połączone za pośrednictwem pępowiny, która dostarcza mu wraz z krwią wielu odpowiednich składników. Mózg dziecka jest już mocno rozwinięty. Pojawiają się ruchy chwytania - dziecko najpierw zaciska piąstkę bez udziału kciuka, a następnie z jego udziałem (zupełnie w tej samej kolejności dziecko uczy się chwytania po urodzeniu). Prawie całe ciałko dziecka wykazuje wrażliwość na dotyk. Skóra dziecka jest przezroczysta i widać przez nią całą sieć naczyń krwionośnych. Maluszek ma coraz bardziej twarde kości, a jego nogi wydłużają się. Klatka piersiowa podnosi się i opada - dziecko trenuje oddychanie, choć na razie jego płuca wypełnia płyn owodniowy, nie powietrze. Na palcach rączek malucha pojawiają się wgłębienia i bruzdy, które tworzą niepowtarzalny układ linii papilarnych. Dziecko rozpoczyna ćwiczenia ruchów ssących, poprzez specjalne ćwiczenia swoich warg.

Piąty miesiąc - dziecko ma już 25 cm długości i waży 400 gramów. W tym okresie ciąży szczególnie szybko rozwijają się zmysły: zmysł równowagi, zmysł smaku czy zmysł słuchu. Dziecko potrafi również reagować na zmianę temperatury otoczenia (np. reakcja na zimną wodę z prysznica). Dziecko szybko przybiera na wadze. Dziecko rozróżnia smak słodki, słony, kwaśny i gorzki. Na głowie dziecka zaczynają wyrastać włosy, wkrótce pojawią się brwi, rzęsy, oraz paznokcie. W piątym miesiącu rozwoju prenatalnego dziecko zaczyna słyszeć. Na początku reaguje ono na bardzo silne dźwięki, z biegiem czasu jego słuch jest już na tyle czuły, że potrafi rozpoznać bicie. Komórki nerwowe w mózgu dziecka osiągnęły maksymalną ilość. Dziecko wewnątrz macicy śpi i budzi się.

Szósty miesiąc - Maluch waży obecnie 500-700 gramów i ma około 35 cm długości. Mimo niewielkiej ilości tłuszczu oraz wrażliwej skóry, jest już w pełni ukształtowany. Wygląda jak malutki noworodek, pozbawiony jeszcze podskórnej tkanki tłuszczowwej (jego skóra w dalszym ciągu jest pomarszczona). Maluszek poznaje swoje otoczenie, dotykając rączkami, nóżkami i innymi częściami ciała wewnętrznych ścian macicy. Zdarza się, że próbuje palcami dłoni chwycić pępowinę! W dalszym ciągu postępuje rozwój układu nerwowego. W szóstym miesiącu maluch otwiera swoje oczy, bawiąc się nową umiejętnością w postaci zamykania i otwierania powiek. Wzrok jest najmniej rozwiniętym zmysłem dziecka, ale maluch potrafi odróżnić jasność od ciemności. Pojawiają się również zawiązki zębów. Dziecko szybko rośnie, jego szkielet intensywnie kostnieje. Wytwarzają się wiązadła stawowe. Ruchy dziecka stają się silniejsze i bardziej regularne.

Siódmy miesiąc - dziecko w siódmym miesiącu przybywa na wadze około pół kilograma. Mózg dziecka szybko rośnie i przybiera pofałdowaną formę. W siódmym miesiącu życia szkielet dziecka twardnieje, dojrzewają mózg, mięśnie i płuca. Mimo, że maluch przebywa w środowisku wodnym, wykształcony jest u niego zmysł węchu. Twojemu dziecku rosną paznokcie, a oprócz tego z zapałem ćwiczy ssanie - na razie na swoim kciuku. Maluszek otwiera i zamyka oczy (otoczone już rzęsami i brwiami) i ciekawie rozgląda się we wnętrzu macicy. Pod koniec siódmego miesiąca dziecko jest już na tyle duże, że nie może się już swobodnie poruszać. Wiele dzieci w tym miesiącu zaczyna przybierać pozycję do góry nogami, przygotowując się już do porodu.

Ósmy miesiąc - maluch waży już prawie 2 kg i niewiele różni się od noworodka. Nie wykonuje już tak gwałtownych ruchów, a raczej się wierci - po prostu brakuje mu miejsca. Jego skóra zmienia kolor z czerwonego na różowy. Twój maluch już na tym etapie życia ma indywidualny rytm pracy serca. Jego serce pracuje w rytmie stałym lub zmiennym. Dziecko szybko przybiera na wadze, gromadząc tłuszcz - waży już 2,5 kg., Mimo, że układ nerwowy dziecka ciągle dojrzewa, jego płuca są już zwykle w stanie podjąć trud oddychania powietrzem. Do dziecka będącego wewnątrz macicy dociera wiele dźwięków. Dziecko jest szczególnie wrażliwe na bicie serca matki, ma jeszcze słabo rozwinięty układ immunologiczny jest pod ochroną matki.

Dziewiąty miesiąc - dziecko ma już prawie 50 cm długości i waży około 3 kilogramów. Jego rozwój w macicy jest właściwie zakończony, choć nadal przybiera na wadze - ok. 30 gramów dziennie. Dziecko potrafi reagować na emocje matki. Kształtuje się osobowość dziecka. Zależy ona od warunków panujących w macicy, ale ogromny wpływ ma tu również genetyka..
Dziecko jest gotowe do narodzin. Jego ciałko przyjęło odpowiednią pozycję, aby przedostać się przez kanał rodny na zewnątrz.

Znaczenie ojca w procesie rozwoju dziecka -

• zmiany w funkcjonowaniu współczesnych rodzin

• aspekty historyczne i antropologiczne dotyczące ojcostwa

• ojcostwo a rozwój dziecka w okresie prenatalnym

• obecność ojców przy porodzie

Zagrożenia występujące w okresie prenatalnym

W okresie prenatalnym występuje bardzo dużo zagrożeń, często bardzo poważnych. Są to zagrożenia natury fizycznej i psychologicznej. Potencjalne zagrożenia fizyczne różnych faz rozwoju prenatalnego.

Faza jajowa

• zapłodnione jajo może obumrzeć z braku pożywienia, zanim zostanie zagnieżdżone w ściance macicy, z uwagi na czas potrzebny na przebycie jajowodu;

• nieprzygotowanie ścianki macicy na przyjęcie zapłodnionego jaja, spowodowane brakiem równowagi między gruczołem przysadki a jajnikami;

• zagnieżdżenie zapłodnionego jaja w ściance jajowodu - tzw. ciąża jajowodowa - czego rezultatem jest brak pożywienia lub przestrzeni, niezbędnych do rozwoju; zagnieżdżenie zapłodnionego jaja w małej przestrzeni tkanki o budowie włóknistej w ściance macicy, co może utrudniać pozyskiwanie pożywienia

Faza embrionalna

• poronienie, czyli „samoistne przerwanie ciąży”, jest wynikiem niekorzystnych dla macierzyństwa warunków, takich jak np. złe odżywianie, zaburzenia hormonalne, stresy emocjonalne itp., które mogą spowodować, że zarodek zostanie usunięty ze swojego miejsca w ściance macicy;

• nieprawidłowości rozwojowe, które zdarzają się częściej w tej fazie niż w fazie płodowej

Faza płodowa

• możliwość poronienia do 6 miesiąca, zwłaszcza w tym czasie, kiedy normalnie wystąpiłaby u kobiety miesiączka;
  poród przedwczesny z komplikacjami i nawet możliwością śmierci płodu;

• poród opóźniony z komplikacjami i możliwością śmierci płodu;

• komplikacje porodu będące wynikiem przenoszenia płodu, niekorzystnego położenia płodu w macicy oraz zaburzeń hormonalnych spowodowanych przeżyciami stresowymi;

• nieprawidłowości rozwoju, spowodowane podobnymi czynnikami jak w fazie embrionalnej, mogą opóźniać rozwój płodu lub wywierać wpływ na rozwój jego organów, zwłaszcza mózgu.

Zaburzenia rozwoju

Zaburzenia rozwoju to zakłócenie normalnej prawidłowości rozwoju różnych cech fizycznych. Z badań naukowych dotyczących przyczyn zaburzeń rozwoju można wyprowadzić dwa wnioski

1. zaburzenia mogą być spowodowane wadliwością genów

2. zaburzenia mogą być wynikiem występowania zakłóceń w środowisku wewnątrzmacicznym w okresie kształtowania się poszczególnych organów

Do najpowszechniejszych i najpoważniejszych czynników zaburzających środowisko wewnątrzmaciczne należą:

wyraźne i długotrwałe niedożywienie matki, które może prowadzić do umysłowego niedorozwoju dziecka lub pewnych defektów fizycznych jak krzywica, padaczka lub porażenie mózgowe

zaburzenia wydzielania wewnętrznego, spowodowane czasami dziedzicznością, lecz znacznie częściej zaawansowanym wiekiem matki, kiedy to równowaga hormonalna jest zakłócona zmianami związanymi z okresem przekwitania, występującymi około 40 roku życia - może to prowadzić u dziecka do „kretynizmu”, tj. deformacji ciała, której towarzyszy obniżenie inteligencji, do małogłowia - niedorozwoju umysłowego połączonego z małymi rozmiarami oraz spiczastym kształtem czaszki, lub do mongolizmu - niedorozwoju umysłowego, z którym współwystępują takie cechy jak skośne oczy, krótka i szeroka czaszka

nałogowy alkoholizm

nadmierne palenie papierosów przez matkę

przewlekłe i wyczerpujące choroby jak cukrzyca, gruźlica itp.

Np. różyczka, czy odra, jest łagodną chorobą dziecięcą. Jeśli jednak matka nabawi się jej w ciągu pierwszych 3 lub 4 miesięcy ciąży choroba ta może spowodować u dziecka takie uszkodzenia jak: kataraktę, głuchotę, wady serca, małogłowie lub niedorozwój umysłowy. Po piątym miesiącu ciąży choroba ta ma mały wpływ na przyszłe dziecko, ponieważ części ciała, które ona upośledza są już ukształtowane. Krytycznym okresem rozwoju prenatalnego są pierwsze 3 miesiące. W fazie embrionalnej wykształcają się wszystkie części ciała. Od 8 tygodnia struktury ciała, które zaczęły się rozwijać w fazie embrionalnej są już całkowicie ukształtowane. Niekorzystne warunki życia prenatalnego rzadko są przyczyną nieprawidłowości rozwojowych, gdy występują wcześniej, zanim dana część ciała zaczęła się rozwijać, lub po jej ukształtowaniu się. Krytycznym okresem jest czas jej wykształcenia się.

PODSUMOWANIE

W okresie prenatalnym kształtuje się praktycznie wszystko, co w późniejszych latach będzie tam pomagało lub przeszkadzało w życiu. To w tym okresie kształtują się nasze geny, nasz wygląd. Od tego okresu zależy jak ukształtuje się nasza psychika.
Ten okres jest najważniejszy w naszym rozpoczynającym się życiu - wiele matek o tym zapomina, ale nie tylko je należy osadzać - za to jak płód będzie się rozwijał odpowiada również cale najbliższe otoczenie matki, ale również to, jaki bagaż genów przekazują swojemu potomkowi jego najbliżsi.

Uwarunkowanie rozwoju w okresie prenatalnym

Biologiczne przyczyny zaburzeń rozwoju dziecka:

Aberacje hromosomodalne - hromosomopatia - czyli zaburzenie w ilości bądź jakości hromosomów, budowy i parzystości. Powstaje w trakcie podziału komórek, część komórek ma prawidłową budowę hromosomów a część nie. Przyczyną może być wiek matki (poniżej 15 r. ż. I powyżej 40 r. ż.)

np.:

• Zespół Downa - występuje jeden dodatkowy hromosom w 21-szej parze

• Bloki metaboliczne - zaburzenie metabolozmu, które prowadzi do nieodwracalnego zaburzenia centralnego układu nerwowego

• Fenylokestonuria - 1 na 7000 urodzeń, brak reakcji na otoczenie

Mikro zaburzenia też występują, ale są bardzo mało wykrywalne pomimo coraz lepszej technologii np. zespół nadpobudliwości.

Wiek rodzica ma związek z działaniem czynników potogennych, im wcześniej działa czynnik patogenny na rozwój dziecka tym większe występują zaburzenia i zagrożenia np.: embriopatia

Embiopataia akcyniczna -czynniki związane z energią promienniczą: wodogłowie, małogłowie, zatrucie organizmu dziecka róznego rodzaju toksynami np.: alkoholem, tytoniem czy narkotykami.

Przenoszenie ciąży - wiąże się z niedorozwojem mózgu

Wady macicy - trudności w odżywianiu dziecka, niedotlenienie

TEORIA PRZYWIĄZANIA

Pojęcie przywiązania jest ważne w psychologii.

Przywiązanie - to potrzeba bycia w bliskości fizycznej, emocjonalnej tego samego gatunku.

Zasadniczo istnieją cztery teorie przywiązania

• Behawioralna - przywiązanie jest procesem wymagającym uczenia się, nie jest więc wrodzone. Z biegiem czasu dziecko uczy się postrzegać matkę jako obiekt zaspokajający jego podstawowe potrzeby - ciepła i pożywienia. Tak, więc opiekun, stanowiąc bodziec neutralny, stopniowo nabiera cech wzmocnienia wtórnego (wyuczonego, nabytego)

• Psychoanalityczna - tu również matka jest obiektem zaspokajającym podstawowe popędy dziecka, a więc redukującym jego napięcie. Zaspokojeniu potrzeb fizjologicznych (np. żywieniowych) towarzyszy także przyjemność, mająca erogenne pochodzenie. Matka, której pierś jest obiektem kateksji (rozładowania libido), stopniowo cała staje się dla dziecka synonimem przyjemności oraz zaspokojenia i w ten sposób dochodzi do wytworzenia się więzi między nimi

• Etologiczna - powstała ona w oparciu o badania nad zwierzętami, prowadzonymi między innymi przez Harlowa, Lorenza i Hessa. Całkowitą nowością było stwierdzenie, że więź wytworzona między matką a dzieckiem nie dość, że jest pierwotna i wrodzona, to także nie opiera się tylko na zaspokajaniu potrzeb fizjologicznych:

• Poznawczo-rozwojowa - podkreśla natomiast wagę rozwoju struktur poznawczych dziecka w procesie tworzenia się przywiązania. Istotny jest tu czynnik umiejętności różnicowania cech charakterystycznych matki. W miarę wykształcania się coraz bardziej skomplikowanych umiejętności poznawczych, takich jak np. rozumienie stałości osoby (tego, że istnieje ona, mimo ze nie znajduje się w polu widzenia) oraz wykształcenie obrazu umysłowego matki, więź między dzieckiem a jego opiekunem zacieśnia się.

W klasycznych już dziś badaniach Harlowa nad rezusami zostało dobitnie wykazane, że istotą więzi nie jest wcale zaspokajanie potrzeb głodu czy pragnienia, ale jest nią coś więcej - poszukiwanie bliskości, poczucia bezpieczeństwa, tworzonego na bazie przytulności, miękkości obiektu przywiązania (małpki nie wybierały matki drucianej, chociaż to ona je „żywiła”, przebywały natomiast na matce futrzanej, traktując ją jako tzw. bezpieczną bazę, dającą oparcie psychiczne i redukującą lęk).

Przywiązanie - jest niezbędnym warunkiem funkcjonowania i rozwoju, doświadczenie bliskości jest aktywizowane przez okres całego życia, w okresie rozwoju młody osobnik potrzebuje bliskości i opieki osoby dorosłej. Wg etologów przywiązanie jest czymś niezbędnym do przetrwania. Mechanizm przywiązaniowy jest zakodowany w naszych strukturach

Dziecku należy zapewnić poczucie bezpieczeństwa, jeśli pozbawimy dziecka poczucia przywiązania zaburza się rozwój. Pierwsze 2-3 lata życia dziecka to poświęcenie się dla dziecka.

STRUKTURALIZM PSYCHOOGICZNY W UJĘCIU JEANA PIAGETA - TWÓRCY EPISTEMOLOGII GENETYCZNEJ

GENEZA POZNANIA LUDZKIEGO

Życie - to proces, to ciągłe tworzenie form coraz bardziej złożonych i stopniowe osiąganie stanu równowagi między tymi formami a środowiskiem.

Działanie ludzkie - to ciągłe przystosowywanie się, równoważenie

Rozwój - jest postępującym, ewolucyjnym zdobywaniem równowagi, dążeniem do osiągania względnie stałego poziomu interakcyjnego z otoczeniem „równowaga jest tym bardziej stała im bardziej jest zmienna”.

Struktury zmieniają się w ontogenezie i tworzą coraz bogatsze formy równowagi z otoczeniem.

ONTOGENEZA - rozwój od poczęcia do śmierci

FILOGENEZA - rozwój gatunku ludzkiego na przestrzeni dziejów.

Czynniki rozwoju

1. Dojrzewanie

2. Doświadczenie

1. fizyczne

2. logiczno - matematyczne

3. Czynnik społeczny (komunikacji)

4. Równoważenie

Piaget analizuje rozwój poznania w aspekcie logiczności tzn. interesuje go proces przeobrażania się prostej struktury.

Wszystkie te czynniki musza zadziałać, aby rozwój miał miejsce.

Dojrzewanie - jest czynnikiem biologicznym, rozumianym jako wrodzony charakter struktur w układzie nerwowym. Rozwój struktur, bowiem jest warunkowany przez neurologiczne regulacje wewnętrzne.

Czynnik dojrzewania określa to, co możliwe i to, co niemożliwe w rozwoju, co może zostać zrealizowane, gdy zostaną spełnione określone warunki, określają je pozostałe czynniki. Dojrzewanie oznacza niejako ramy tego, co możliwe i tego, co niemożliwe w tym sensie należy rozumieć wrodzoność logiki - jako możliwość określonej klasy zachowań.

Doświadczenie - to aktywność interakcji z otoczeniem, to uczenie się poprzez działanie na przedmiotach, w wyniku aktywności podmiot reorganizuje strukturę poznawczą a tym samym sferę aktywności podmiotu.

doświadczenie fizyczne - to doświadczać treści, uczenie się treści, prowadzi do powstawania modelu treści. Jest to typ eksploracji mający na celu zdobywanie informacji o przedmiotach, w późniejszych etapach rozwoju te właściwości są abstrahowane z przedmiotów (droga różnych operacji - ważenie, mierzenie) i doprowadzają do umysłowego modelu przedmiotu, czyli schematu.

doświadczenie logiczno - matematyczne - prowadzi do powstawania modelu działań: łączenie, rozdzielanie, liczenie, podporządkowanie itp., w ten sposób uczymy się stosunków, relacji między przedmiotami i ich reprezentacjami - dziecko wypracowuje sobie wiedzę o świecie i jednocześnie je organizuje.

Te dwa typy doświadczenia są nabywane jednocześnie - w wypadku doświadczenia fizycznego dziecko uczy się treści a w przypadku doświadczenia logiczno - matematycznego uczy się formy.

Czynnik społeczny (komunikacji) - człowiek, aby mógł rozwijać swoje możliwości musi funkcjonować w warunkach społecznych. Polega to na przekazie funkcji symbolicznej, bo dziecko przyjmuje od dorosłych system znaczeń, symboli, pozwala to na upośrednienie rzeczy, działań i relacji między nimi. Dzięki temu odbywa się proces interioryzacji zjawisk świata zewnętrznego.

Zdaniem Piageta myślenie poprzedza mowę, ale mowa dokonuje głębokich przeobrażeń myślenia, umożliwia rozwój bardziej złożonych struktur poznawczych. Język jest warunkiem koniecznym, ale nie wystarczającym. Wymaga działania pozostałych czynników.

Równoważenie - czynnik ten doprowadza do równowagi między asymilacją i akomodacją, pełni rolę eksplikacyjną jak w innych teoriach motywacja. Równoważenie jest czynnikiem teologicznym nadaje, bowiem rozwojowi autogenetycznemu pewne ukierunkowanie - spontanicznej aktualizacji rozwoju. Steruje on procesem adaptacyjnym, stara się kompensować zakłócenia aktualne jak i potencjalne. Podmiot wykazuje wtedy maksimum aktywności, osiąga równowagę w takiej mierze, w jakiej jest zdolny antycypować te zakłócenia. „Nie jest to równowaga bezwładnych mas, ale równowaga symfonii”. W ontogenezie formy równowagi się zmieniają, istnieją momenty, że jest ona zachwiana czasowo, ale jest to potrzebne do strukturalnego rozwoju.

Zakłócenie równowagi pociąga za sobą proces jej restauracji a tym samym rozwoju. Ten proces równoważenia występuje przez całe życie, bo proces równoważenia jest nieodłączny procesowi adaptacji.

Logika - jest wrodzona, różnimy się do siebie jedni rodzą się geniuszami a inni z zaburzeniami intelektualnymi.

CHARAKTERYSTYKA ROZWOJU INTELEKTUALNEGO

I Charakterystyka funkcjonalna - dotyczy każdego organizmu żywego

• ADAPTACJA - polega na uruchomieniu procesów asymilacyjno - akomodacyjnych, możliwości adaptacyjne są różne u różnych organizmów, zmieniają się też w miarę rozwoju.

• asymilacja - to wcielenie cech zewnętrznych rzeczywistości we własne umysłowe struktury, asymilować to znaczy, że w naszym umyśle występuje efekt poznawczy, rozwój umysłowy wymaga by proces asymilacji miał miejsce, umysł nie może się rozwijać gdy nie będzie czegoś „wchłaniał”.

• akomodacja - to dopasowanie schematów do asymilowanych treści droga przestrukturyzowanie swych schematów w sposób bardziej adekwatny, doświadczenie, które nas spotyka będzie wzbogacało nasz intelekt jeśli będzie przeanalizowane.

• ORGANIZACJA - wiąże się z tendencją każdej żywej jednostki do systematyzacji i organizowania swych procesów w zwarte kontrahentne systemy.

W oparciu o adaptację i organizację psychika zawsze jest odpowiednio zorganizowana na każdym poziomie rozwoju.

II Charakterystyka strukturalna - Struktura to całościowy system intelektu, w obrębie struktury są schematy - struktury dotyczące określonej, powtarzającej się kategorii zachowań.

Okresy kształtowania się struktur poznawczych

1. okres inteligencji sensoryczno - motorycznej (0-2 r. ż.)

2. okres przedoperacyjny (2-6 r. ż.)

3. okres operacji konkretnych (7-12 r. ż.)

4. okres operacji formalnych (13-16 r. ż.)

OKRES INTELIGENCJI SENSORYCZNO - MOTORYCZNEJ 0-2 rok życia

ETAPY ROZWOJU DZIECKA

1. Ćwiczenie odruchów (0-1 m-c)

Reakcja okrężna - to ćwiczenie funkcjonalne, które zmierza do utrzymania lub ponownego wykrycia nowego rezultatu, jeśli dziecko robi coś co sprawa mu przyjemność to będzie ono to powtarzało.

Po urodzeniu dziecko ma odruchowe chwytanie - to poznawanie rzeczywistości, schemat widzenia - najpierw „ślepe” patrzenie potem zaczyna się rozglądanie, schemat słyszenia, schemat ssania.

1. asymilacja funkcjonalna - polega na tym, że dziecko dotyka coś dla samego dotykania, dziecko ma potrzebę dotknięcia, trzeba umożliwić dziecku ww. schematy.

2. asymilacja uogólniająca - schemat generalizuje się na schemat innych przedmiotów

3. asymilacja rozpoznawcza - mały postęp w rozwoju, dziecko zaczyna rozpoznawać, uczenie się elementarnego rozpoznawania

2. Faza pierwszych przystosowań nabytych (1-4 m-c)

Reakcja okrężna pierwotna - to ćwiczenie funkcjonalne, które zmierza do utrzymania lub ponownego wykrycia nowego rezultatu na własnym ciele.

W fazie tej występuje koordynacja między poszczególnymi schematami np.: schemat chwytania i ssania, zaczyna zanikać odruch chwytny a występuje odruch dobrowolny.

3. Stadium reakcji okrężnych wtórnych (4-8 m-c)

Reakcja okrężna wtórna - to ćwiczenie funkcjonalne, które zmierza do utrzymania lub ponownego wykrycia nowego rezultatu w świecie zewnętrznym.

W fazie tej występują zaczątki zachowania inteligentnego, postęp polega na tym, że jest to przekroczenie aktywności poza własne ciało, rezultat działania dziecka jest widoczny w polu widzenia dziecka, dziecko coś wykrywa przypadkowo i sprawia mu to przyjemność to chce to powtarzać. Dziecko w tej fazie umie przyjmować kila schematów jednocześnie. Im więcej zmysłów jest zaangażowanych tym rzeczywistość bardziej się aktywizuje.

4. Koordynacja schematów wtórnych - stadium opracowania przedmiotów (9-12 m-c)

W fazie tej występuje koordynacja schematu widzenia, chwytania i ssania. Im więcej schematów tym większa szansa na rozwój intelektu.

Stadium opracowania przedmiotów - dziecko się bawi my tworzymy jakąś przeszkodę i zaczynamy obserwować jak zachowuje się dziecko, zacznie występować zachowanie celowe, ukierunkowane na przedmiot niewidoczny, jeśli przedmiot znika z pola widzenia dziecka to dziecko zaczyna go poszukiwać, u dziecka występuje pamięć przedmiotu, ma również orientację na przedmiot nieobecny, orientacja dziecka jest skierowana nie tylko na przedmiot, ale i na przeszkodę. Kiedy dziecko nie odnajduje poszukiwanego przez siebie przedmiotu to zaczyna uciekać w emocje - zaczyna płakać.

5. Stadium reakcji okrężnych trzeciego rzędu (13-18 m-c)

W fazie tej występuje czynne eksperymentowanie, bardzo silna jest motywacja na poznawanie rzeczywistości przez dziecko. Dziecku nie wystarcza już, że coś dotknie i powtarza to kilka razy, zaczyna eksperymentować żeby było inaczej - bada naturę (psuje zabawki żeby zobaczyć jak to jest.)

6. Stadium obrazów symbolicznych - kombinacje myślowe (19-24 m-c)

W fazie tej dominuje inwencja i wyobrażenie nad eksperymentowaniem. W umyśle dziecka istnieje rozwiązanie problemu, ale nie poprzez eksperymentowanie, ale poprzez inwencję np.: bierze krzesło staje na nie i sięga po to, co chce dotknąć, dziecko zaczyna mówić i tworzyć dwuwyrazowe zdania, dziecko zaczyna mieć kontakt ze światem wewnętrznym wyobrażeń. Od drugiego roku życia rozwój mowy wiąże się z rozwojem intelektualnym.

rozwój emocjonalno - społeczny

Freud - osoba, aby prawidłowo funkcjonowała potrzebuje poczucia bliskości w okresie dzieciństwa, dzieci odrzucone w okresie prenatalnym rodzą się słabsze. Bliskie relacje z osobą znaczącą są warunkiem niezbędnym do prawidłowego rozwoju człowieka.

Młode zawsze trzyma się bliskości dorosłego, co zabezpiecza opiekę, zdobywanie pokarmu i samodzielności.

Lorenc - obserwował gęsi i wykrył zasadę podążania za obiektem, dla zwierząt występuje tzw. okres krytyczny - osobnik urodzony wykazuje szczególną wrażliwość na sygnały odo osobnika dorosłego, występuje zorientowanie się na obiekt znaczący, występuje reakcja wdrukowania istoty dorosłej w strukturę umysłu osobnika młodego.

Harlow - prowadził eksperyment na małpach, stworzył 2 sztuczne małpy: jedna była miękka z materiału, ale nie karmiła, druga była twarda, ale karmiła - w sytuacji zagrażającej młody osobnik szedł do matki nie karmiącej, ale miękkiej. Osobnik młody odizolowany od osoby dorosłej nie potrafi prawidłowo funkcjonować.

Z czasem stwierdzono, że u ludzi też występuje okres krytyczny. Występuje określone preferowanie niemowlaka na określone typy stymulacji. Niemowlaki preferują elementy o średnim poziomie jaskrawości, elementy w ruchu, elementy głosowe, elementy trójwymiarowe, dziecko wydaje dźwięki, tworzy się grymas na twarzy, dziecko ma w sobie motywacje na twarz ludzką.

Inne badania pokazują, że schemat oczu też przywiązuje element zainteresowania przez dziecko, kontakt wzrokowy jest bardzo ważny między matką a dzieckiem, dziecko po urodzeniu najczęściej widzi matkę z pewnej odległości ok. 22-30 cm., poprzez kontakt powstaje bardzo silna więź między matką a dzieckiem.

PODSUMOWANIE:

Najbardziej atrakcyjnym obiektem dla dziecka jest obiekt społeczny, czyli twarz człowieka.

Przywiązanie - jest niezbędnym warunkiem funkcjonowania i rozwoju, doświadczenie bliskości jest aktywizowane przez okres całego życia, w okresie rozwoju młody osobnik potrzebuje bliskości i opieki osoby dorosłej. Wg etologów przywiązanie jest czymś niezbędnym do przetrwania. Mechanizm przywiązaniowy jest zakodowany w naszych strukturach

styl bezpieczny - cechujący się zainteresowaniem dziecka do obiektu przywiązania, oparty jest na doświadczeniu jego dostępności, ujawnianiu wrażliwości w sytuacjach zagrażających poczuciu komfortu.

styl lękowo - embiwalentny - kształtuje się w toku doświadczenia niepewności co do dostępności obiektu przywiązania. Kształtuje się „wzmożoną czujnością”, obniżone poczucie bezpieczeństwa, silny lęk przed zostaniem (nawet w okolicznościach, gdy matka jest dostępna). Pojawianie się w polu percepcyjnym obiektu przywiązania może wyzwalać ulgę, ale także i złość. Styl ten jest bardzo niebezpieczny.

styl unikający - występuje, gdy występuje chód emocjonalny między dzieckiem a matką, kształtuje się w toku doświadczania niedostępności obiektu przywiązania w sytuacji zagrożenia, wzbudzonej potrzeby bądź z jego niewrażliwości na nie. Doświadczenie to wstrzymuje system przywiązania w stanie aktywnym, uruchamia mechanizmy obronne, konsekwencja może być unikanie bliskiego kontaktu jako formy obrony przed zranieniem. Widoczna jest rezygnacja walki o obiekt przywiązania a rozłąka nie musi wiązać się z przejawianiem negatywnych emocji.

Okres krytyczny - to faza, w której jesteśmy szczególnie podatni na stymulacje, doświadczenia, organizm otwiera się na doświadczenia płynące z otoczenia zewnętrznego, jeśli w tym okresie nie ma osobnika znaczącego to poziom rozwoju może być inny, okres ten trwa do ok. 2-3 roku życia.

Wspomniana teoria przywiązania mówi, że te 3 typy przywiązania są w nas od urodzenia.

PODSUMOWANIE 0-3 ROKU ŻYCIA

Pierwszy rok życia - dominuje tendencja instynktowo - emocjonalna, dziecko reaguje całym sobą, funkcjonuje wg zasady redukcji napięcia, co sprzyja rozwojowi struktury, świat zewnętrzny dziecka jest chaotyczny i nieuporządkowany stopniowo nabiera organizacji, dziecko tworzy sobie swój wewnętrzny świat, uczy się zróżnicowań, że sam może wpływać na bieg wydarzeń, twarz matki czy ojca jest organizatorem świata wewnętrznego dziecka (musi powstać w wewnętrznych strukturach obraz osoby znaczącej, który jest jego regulatorem), okres ten to okres krytyczny, dziecko w tym okresie musi mieć osobę znaczącą, występuje eksploracja (poznawanie) świata, dziecko ma elementarne poczucie „ja cielesnego”. Pod koniec 2-go roku życia dziecko zaczyna używać zaimka „ja”. Dziecko wchodzi w świat wcześniej emocjonalnie niż poznawczo, emocje dominują nad intelektem.

Drugi rok życia - dziecko zaczyna chodzić, szybko opanowuje przestrzeń, zaczyna mówić, intensywny rozwój spostrzeżeń, dziecko zdobywa doświadczenia, jest w relacji tu i teraz, brak jeszcze pojęciowej reprezentacji świata, opiekunowie dziecka są w tym okresie bardzo ważni, dorośli są dla dziecka partnerami zabaw i kar, wypełniają przestrzeń dziecka, dziecko jest zorientowane na ludzi dorosłych, uczy się różnicowania swoich reakcji na świat, są wrażliwe na uczuciowe komponenty sytuacji, maja poczucie stałości własnej osoby, czyli wyodrębnienie siebie z otoczenia społecznego, dziecko jest amoralne w sensie behawioralnym w tym sensie, że nie posiada pojęcia dobra i zła, poprzez system nagród i kar uczy się pierwszych wartościowań.

Koniec 2-go roku początek 3 roku życia - rozbicie symbiotyczne z osobą znaczącą (matką), dziecko zaczyna otwierać się na świat zewnętrzny, duże zapotrzebowanie na aktywność.

OKRES INTELIGENCJI PRZEDOPERACYJNEJ 4-6 rok życia

okres wyobrażeń przedoperacyjnych, myślenia intuicyjnego.

Okres dzieciństwa przedszkolnego (4-6 r. ż.) - J. Piaget

ROZWÓJ POZNAWCZY (myślenie przedoperacyjne, intuicyjne, egocentryzm dziecięcy, animizm, artyfizjalizm).

Operacja myślenia - czynność uwewnętrzniona (dokonuje się w naszym umyśle) i odwracalna.

Uwewnętrznienie - możliwość myślowego dokonywania przekształceń bez konieczności równoczesnego wykonywania ich na przedmiotach - nim coś zrobimy to najpierw myślimy jak to zrobimy.

Animizm - ożywianie przedmiotów martwych.

Istota w wieku przedszkolnym - to nieodwracalność, dziecko nie jest w zdolne do myślenia operacyjnego, dziecko nie potrafi wrócić myślą do sytuacji przed zmianą, koncentruje się na tym, co aktualnie dostrzega na tym, co jest tu i teraz, jest to myślenie intuicyjne.

Okres dzieciństwa przedszkolnego polega na tym, że dziecko zaczyna mieć do czynienia z 3 światami: fizycznym, społecznym, a od drugiego roku życia ze światem wewnętrznych wyobrażeń (w głowie dziecka coś się rodzi).

Odwracalność - wiąże się ze zdolnością do wieloaspektowego oglądu tej samej sytuacji, na ten sam obiekt możemy spojrzeć z różnego punktu widzenia. Charakteryzuje ona myślenie osoby w późniejszych latach.

Prelogiczne myślenie dziecka - logika zastąpiona mechanizmem intuicji opartej na percepcji.

PODSUMOWANIE

Rozwój poznawczy:

• występuje rozwój funkcji symbolicznej, rola mowy - pojawienie się jakiejś formy zewnętrznej w umyśle dziecka

• zaczyna kształtować się rozwój mowy i rozwój myślenia

• myślenie intuicyjne a nie logiczne - przedoperacyjne, wyobrażeniowe

• wyobrażenie jest podstawową formą reprezentacji rzeczywistości

• egocentryzm dziecięcy - niezdolność do rozumienia punktu widzenia innych (plastelina, szklanki z wodą)

• niewrażliwość na sprzeczność - dziecko nie rozumie dlaczego rodzic raz na niego krzyczy a innym razem go przytula i głaszcze

• realność miesza się z fikcją, skłonność do fantazjowania

• animizm - wg umysłu dziecka rzeczy maja atrybut życia

• artyficjalizm - rzeczy zostały stworzone po to by służyły człowiekowi

• stopniowa zdolność do antycypowania skutków swoich zachowań

• dziecko nie potrafi wykonywać operacji logicznych

• dziecko nie rozwiązuje problemu stałości - eksperymenty

• brak systematyczności i selektywności uwagi, dziecko nie potrafi świadomie kierować swoją uwagą, dziecko nie rozumie co myślą inni

• rys postaci innych ludzi (zależność od inteligencji)

Rozwój emocjonalno - społeczny:

• zachowanie pod znakiem odkrytego „ja” zdolnego do aktów chcenia - fascynacja, odkrywanie siebie

• bezwzględnie egzekwuje własną autonomię, dziecko silnie akcentuje swoje chcenie

• uczucie moralne o charakterze heteronomicznym

• rzeczywistość jest ujęta pojęciowo i logicznie

• niewielka moc regulacyjna struktury „ja” - dziecko nie jest zdolne do kontroli swojego zachowania

• impulsywna popędowość - słaba zdolność do reakcji odroczonych, jeśli dziecko coś chce to teraz a nie później

• dążenie do identyfikacji z rodzicami, dziecko imituje ich zachowanie, naśladuje role, pod ich wpływem uczy się wyrzeczeń, modyfikacji zachowań

• wrażliwość na kontakt podmiotowy, osobowy, na stosunek do niego

• ciągle silna potrzeba przywiązania

• stopniowa tolerancja rozłąki

• pierwociny obrazu „ja” na podstawie doświadczenia relacji z otoczeniem społecznym

• doskonali się funkcja wyborów i chcenia

• słaba moc regulacyjna struktur dotyczących np.: oczekiwań

• okres szczególnej podatności na uczenie się społeczne, naśladowcze

• dziecko początkowo jest kapryśne i gwałtowne, stopniowo słabnie egocentryzm (ok. 6 roku życia)

• stopniowa zdolność do decentraci (po 7 roku życia) wiąże się z rozwiązaniem problemu stałości

Rozwój moralny:

Przedmiotem ludzkiej mentalności jest działanie człowieka, na które wpływają fakty istnienia reguł moralnych

Przedmiotem psychologicznej moralności jest człowiek jako podmiot wiedzy moralnej, ale również może być podmiot (człowiek) działania w oparciu o reguły moralne

Moralność - to zespół norm, ocen, wzorców postępowania, które regulują stosunki:

• jednostka - jednostka

• jednostka - społeczeństwo

• grupa - grupa

• jednostka - instytucja

Normy moralne akceptują człowieka jako człowieka, respektowanie jest wymagane nie przez prawo, ale przez sankcje opinii społecznej, oceny moralne nie dotyczą ról, ale człowieka jako człowieka.

Moralność - jest związana z wartościowaniem.

Piaget badał ewolucję znaczeń nadawanym pojęciom:

• kłamstwo

• sprawiedliwość

Wyróżnił 3 kategorie odpowiedzi:

KŁAMSTWO:

• za kłamstwo grozi kara

• jako takie jest złe

• jest złe bo narusza wzajemne zaufanie

SPRAWIEDLIWOŚĆ:

• to ca nakazują rodzice (do 5 roku życia)

• zasada bezwzględnej równości (identyczność obowiązków, równość podziałów)

• różnicowanie ludzi w aspekcie czynników wewnętrznych

Oceny dzieci są zupełnie inne niż dorosłych

Piaget wyróżnia 3 stadia.

stadium heteronomii - do 7 roku życia

• uznawanie za sprawiedliwe wszystkich nakazów i zakazów rodziców

• to czy coś jest dobre czy złe dziecko odnosi do swojego autorytetu np.: rodzica, nauczyciela

• traktowanie kary jako głównego powodu, dla którego należy przestrzegać reguły moralne

• ocenianie czynu wg konsekwencji (wielkość szkody) skutków a nie wg intencji

• przekonanie o sprawiedliwości immanentnej

• akceptacja sankcji ekspiacyjnych - dzieci akceptują kary silne, uważają wewnętrznie, że za większy czyn musi być większa kara

stadium autonomii - od ok. 15 roku życia

• szacunek dla reguł wynikających ze wzajemnego porozumiewania się

• respektowanie zasady wzajemności w stosunkach międzyludzkich

• uwzględnienie w ocenie intencji sprawcy

Przejście od heteronomii do autonomii nie musi być jednocześnie we wszystkich dziedzinach sądów moralnych

• mogą być rozbieżności między różnymi aspektami np.: dziecko może brać pod uwagę intencje i być zwolennikiem sankcji eksploacyjnych

• w pewnych okresach może dominować nastawienie heteronomiczne, w innych autonomiczne.

OKRES OPERACJI KONKRETNYCH 7-12 rok życia.

Okres wieku szkolnego 7 - 12 rok życia - J. Piaget

Dojrzałość szkolna - to najogólniej biorąc gotowość dziecka do rozpoczęcia nauki, zależna od poziomu jego ogólnego rozwoju, stanu zdrowia i zdolności przystosowania się do nowego środowiska. Współczesne pojęcie dojrzałości szkolnej ma, zatem szeroki zakres w przeciwieństwie do tradycyjnego, ograniczonego do procesów poznawczych i umiejętności, niezbędnych do rozpoczęcia nauki pisania, czytania i rachunków. Dojrzałość szkolna dziecka obejmuje zarówno jego fizyczny, jak i psychiczny rozwój. Stąd mówi się obecnie o dojrzałości fizycznej, umysłowej, społecznej i emocjonalnej. Za dziecko umysłowo dojrzałe do nauki szkolnej będziemy uważać takie, które już chce się uczyć, interesuje się czytaniem i pisaniem, pragnie dowiadywać się różnych rzeczy od dorosłych.

Dziecko zaczyna wchodzić w szersze środowisko społeczne. Psychika dziecka tak dojrzała, że jest gotowa na nowe doświadczenia społeczne i intelektualne. Dziecko styka się z ocenami swojej aktywności, dziecko uczy się porównywania siebie z innymi.

Okres wczesnoszkolny (młodoszkolny) to okres realizmu, dziecko interesuje się realnym światem, który go otacza, zaczyna rozumieć związki między elementami, które go otaczają, intelekt funkcjonuje na zasadzie odwracalności (dziecko dokonuje analizy).

Dzieci, które idą do szkoły różnią się poziomem intelektualnym, jedne idą do szkoły z chęcią inne nie chcą do niej iść.

Okres szkoły jest bardzo ważny z punktu widzenia psychologicznego. Występuje duża orientacja na rówieśników, dzieci są otwarte na innych, występuje potrzeba przynależności - brak przynależności to duży dyskomfort dla dziecka, zaczyna kształtować się samoocena dziecka, która jest oparta nie tylko na akceptacji dorosłych, ale również na stosunku rówieśników do tej osoby. Jeżeli ocena i samoocena zostaje utrwalona przez stosunek rodziców, nauczycieli, rówieśników do dziecka to może silnie przeważyć. Od 4 klasy następuje budowanie swoich wartości, jeśli dziecko nie ma aprobaty z żadnej strony to będzie jej szukał w środowiskach marginalnych.

W okresie tym następuje radykalna zmiana w życiu dziecka, spotyka się ono z wyraźnymi wymaganiami i ocena swoich możliwości. Dziecko zaczyna rozumieć jak wygląda na tle innych rówieśników, kontakt społeczny jest przez dziecko asymilowany, ma wpływ na swoją samoocenę, dziecko jest w szkole różnicowane, odbiór kontaktu społecznego jest głównym mechanizmem samooceny i wartościowania. Dziecko w wieku szkolnym zaczyna wchodzić w okres realizmu, jest zorientowany na świat zewnętrzny, przechodzi do innego stadium rozwojowego - wchodzi do inteligencji konkretnej - myśli i opiera myślenie na konkretach. Dziecko nabywa coraz więcej pojęć naukowych, (bo zaczyna mieć różne przedmioty np.: matematyka, biologia itp.), dziecko zaczyna mieć zdolności odrywania się od myślenia konkretnego i zaczyna przechodzić do pierwszych operacji formalnych.

Rozwój poznawczy:

• myślenie - dziecko podejmuje różne operacje np.: analiza i synteza - wydzieranie z pewnych przedmiotów pewnych własności i integracji w całość

• dziecko ma zdolność porównywania czyli przedstawianie podobieństw i różnic między przedmiotami

• uogólnienie - tworzenie pojęć właściwych do danej klasy

• zdolności abstrakcyjnej

• dziecko uczy się ciekawości

• rozwój myślenia jest podpierany na wcześniej zdobytych umiejętnościach: pamięć

• dochodzi myślenie konkretno - obrazowe, które jest oparte na myśleniu abstrakcyjnym

• poznanie opiera się na autorytecie (np.: nauczyciel)

• dziecko jest oparte na wspomaganie jego zasobów i to od szkoły zależy jak ta otwartość będzie się rozwijała

• stopniowo uaktywnia się logiczność myślenia

• operacyjność jest stosowna do wielu treści, do myślenia dziecka, dziecko może dokonywać pewnych operacji na podstawie różnych treści

• dziecko uczy się mowy pisanej

Rozwój społeczny:

• występuje orientacja na rówieśników

• dziecko dostrzega wartość grupy społecznej

• rozwija się konfornizm rówieśniczy - czyli nabywanie tego co inni (rówieśnicy)

• jeżeli grupa rówieśnicza jest dla dziecka bardziej interesująca niż grupa rodziny to dziecko może się od nie uzależnić

• może być sprzeczność wymagań rodziców a pedagogów

• dziecko uczy się pełnienia pewnych ról

• coraz bardziej kreuje obraz własnego „ja”

• zaczyna się rozwijać proces personalizacji czyli okres oceny własnej wartości

Ten wiek jest bardzo istotnym okresem w życiu dziecka, ponieważ kreuje się „kręgosłup” społeczny, ocena własnych wartości, wartościowanie samego siebie i innych.

OKRES OPERACJI FORMALNYCH 13-16 rok życia.

regulacja emocjonalno - popędowo - sytuacyjna

okres młodości - 13 - 24/25 rok życia

Okres młodości dzielimy na:

• wczesna młodość - 12-15 r. ż.

• średnia młodość - 17 - 19 r. ż.

• późna młodość - 19 - 24 r. ż.

To okres szybkich, dynamicznych przemian fizycznych, hormonalnych, seksualnych, osobowościowych i psychologicznych.

Wczesna młodość - to okres adolescencji, coraz częściej występuje okres akceleracji - młodzi ludzie coraz szybciej się rozwijają, ale tylko pod względem fizycznym, człowiek staje przed dojrzałością wykonywania pewnych zadań, w okresie tym powinna się dokonać akceptacja własnego ciała, sfery fizycznej, zadaniem rozwojowym w tym okresie jest przyjmowanie ról zgodnych z własną płcią (akceptacja swojej płci), człowiek dąży do osiągnięcia niezależności emocjonalnej od własnych rodziców - rodzic nie jest już autorytetem tylko kimś, do kogo możemy iść po poradę, zadaniem tego okresu jest przygotowanie do kariery zawodowej, ekonomicznej (coraz dłużej kształcimy się), przygotowuje też do małżeństwa i życia rodzinnego tzn. posiadanie zasobów psychologicznych związanych z odpowiedzialnością za drugą osobę, człowiek zaczyna posiadać swoją hierarchię wartości, w późniejszym okresie młodości powinniśmy mieć już stabilny światopogląd.

Okres młodości jest najlepszym okresem na rzecz kreowania zadań rozwojowych.

Rozwój poznawczy:

• jednostka w okresie adolescencji wchodzi w okres myślenia operacyjno - formalnego

• nabywamy zdolności logicznego myślenia

• wchodzimy w myślenie formalne, które wg Piageta jest najwyższą formą myślenia

• intensywnie rozwija się pamięć - mamy zdolność do pamiętania materiału centralnego

• intensywnie rozwijają się zdolności werbalne - występują metafory, porównania, synonimy, język staje się bardziej subtelny, umiemy posługiwać się symbolami

• rozwija się myślenie plastyczne - mamy zdolność do antycypowania wielu możliwości przed otrzymaniem końcowych rezultatów

• bardzo szybko rozwija się myślenie indukcyjne

• ukierunkowanie myślenia ku możliwościom

• możliwości dominują nad realnością (zdobywanie takiej kompetencji, która pozwala patrzeć na swoje życie w przyszłości), plany życiowe są silnym stymulatorem nowych działań, rzeczywistość jest czymś wtórnym w stosunku do możliwości

• występują konstrukcje nowych idei, rozwiązań, inwencja, wyobraźnia

• rozwija się myślenie refleksyjne - wiąże się to z intospekcjonizmem (analiza stanów psychicznych), zdobywanie umiejętności kontaktów z innymi pozwala patrzeć na siebie i innych z innego punktu widzenia

• bunt idealistyczny, egocentryzm poznawczy - wiąże się ze zjawiskiem wyimaginowanej widowni rodzi się potrzeba własnego ja który jest wspomagany przez krytycyzm świata zanika ok. 22 roku życia

okres dorosłości - od 25 roku życia

Zróżnicowanie między osobami rośnie wraz z wiekiem, jest ono większe niż u dzieci ponieważ dzieci są do siebie bardzo podobne.

Wyróżniamy dorosłość:

• wczesna

• średnia

• późna

Rozwój intelektualny

Mądrość - nabywamy jej z wiekiem, wiąże się ona z doświadczeniem, oznacza ona umiejętność związana z plastycznością patrzenia na rzeczywistość, wiąże się z wieloaspektowym nabywaniem oglądu na sytuację, inteligencji odpowiadającej koncepcji rozumienia świata. Mądrość wiąże się z tym, że rozumiemy, że wiedza jest relatywna, relatywizm też jest cechą naszego umysłu, mądrość wiąże się z tym, że rozumiemy, że rzeczywistość jest dialektyczna. Tak rozumiana mądrość może rozwijać się do późniejszych lat.

Rozwój wiedzy ekspertalnej - dziś musimy rozwijać się, jest to doskonalenie wiedzy w pewnej dziedzinie do późnego wieku. Cechą ekspertalną jest np.: automatyzowanie myślenia i działania w sytuacji zadaniowej - możliwość podziału uwagi, można kontrolować wiele czynności, ekspert potrafi dokonywać optymalnej strategii rozwiązywania problemów. Jeśli dbamy o rozwój myślenia to intelektualnie możemy być zdolni do dłuższej starości.

Fazy rozwoju:

• wczesna dorosłość - 25 - 35 rok życia, to okres w którym człowiek staje przed dużą ilością zadań, zakłada rodzinę, uczy się współżycia z mężem, pełnienia roli rodzicielskiej, orientacja na karierę zawodową.

• Mężczyzna

• ukierunkowanie na zarządzanie - szukanie pracy na stanowisko kierownika, operatora, chęć manipulowania innymi

• ukierunkowanie techniczno - funkcjonalne - unikają stanowisk kierunkowych, są bardzie skupieni na rozwoju personalnym

• ukierunkowanie na bezpieczeństwo pracy - ludzie, którzy nie chcą robić kariery

• ukierunkowanie na twórczość - ludzi, którzy zakładają swoje instytucje

• Kobieta

• jest lepsza od mężczyzny w strukturach menadżerskich, organizatorskich, rodzicielskich

• lepsze rozwiązywanie problemów społecznych

• ich zadanie skłania się do pełnienia roli matki

• są zainteresowane karierą dwutorową: prowadzenie domu i kariera zawodowa

• u kobiet zainteresowanych karierą dwutorową występuje większy stres

• średnia dorosłość - 35 - 60 rok życia, występuje szczyt życiowych osiągnięć, rywalizacji zadań, występuje problem odpowiedzialności biegu spraw istotnych dla siebie i bliskich, występuje problem szerszy - dylemat pracy dla siebie, występuje problem stagnacji, następuje nadanie życiu większej pełni, jest już rozwinięta kariera zawodowa, osiąga się określony standard życia oaz próba utrzymania go, problemy z dziećmi, występuje syndrom „pustego gniazda” (dzieci opuszczają rodziców), występuje problem opieki nad rodzicami, to okres gdzie doświadczamy wiele kryzysów, występują problemy zdrowotne oraz kryzys wieku średniego - zmiana orientacji na życie, patrzymy „do tyłu”, u kobiet występuje okres menopauzy

• późna dorosłość - to wiek senioralny po 60 roku życia, występuje wzrost introwertyzacji czyli stajemy się bardziej zorientowani na siebie, na swój stan psychiczny, okres ten wiąże się z dokonywaniem bilansu siebie, występuje potrzeba zostawienia po sobie jakiegoś wkładu, występuje wrażliwość na docenianie, potrzeba prestiżu, u kobiet częściej występują choroby, występuje problem relacji z rodzeństwem, wnukami, pojawia się pozycja emeryta, tempo przemian jest tak duże, że posiadane umiejętności się dezaktualizują.

Postawy późnej dorosłości:

• postawa konstruktywna - pogodność, zadowolenie, pomyślne przeżywanie III wieku, zadowolenie z dotychczasowych umiejętności

• postawa zależna - poszukiwanie pomocy, wsparcia, sympatii, akceptacji, mówienie o swoich problemach, chorobach

• postawa obronna - typ „starców opancerzonych”

• postawa wrogości do świata - „starcy gniewni” brak akceptacji starości, obwinianie innych za stan swojego życia, wrogość wobec siebie i swojego życia, tendencja do totalnej depresji

ZACHOWANIA PROSPOŁECZNE

Zachowania prospołeczne - to każde działanie ukierunkowane na niesienie pomocy innym osobom.

Podejście socjobiologiczne - to zjawisko udzielania pomocy, odwołuje się do teorii ewolucji, geny, które sprzyjają jej przetrwaniu są utrwalane poprzez mechanizm selekcji. Z teorią tą wiąże się hipoteza „doboru krewniaczego”, która mówi, że zachowania ludzi mają na celu ochronę życia spokrewnionych z nią poprzez naturalny mechanizm selekcji, mamy tendencje do zachowań prospołecznych w stosunku do osób bliskich, mogą pomagać tez innym, ale liczą na jakieś korzyści.

Teoria wymiany społecznej - opiera się na założeniu, że człowiek działa na maksymalizacji zysków i minimalizacji kosztów, to dbałość o własny interes, teoria ta nie szuka wyjaśnienia w genach, ale zakłada, że każdy działa by zyskać coś dla siebie.

Korzyści z pomagania innym:

• odczuwamy lepsze samopoczucie

• inni myślą o nas dobrze

• łagodzimy w sobie dyskomfort wynikający z przygotowania się na cierpienia innych

• chęć zdobycia uznania od innych

• oczekiwanie na rewanż

Teoria altruistyczna - wiąże się hipoteza empatii - altruizmu, która mówi, że jeżeli odczuwamy empatie do kogoś to jesteśmy skłonni jej pomóc bez względu na konsekwencje.

Różnice indywidualne do kształtowania postaw altruistycznych:

• wpływ nagród i kar

• nagrody psychologiczne - uśmiech, przytulenie, pogłaskanie, nagrody te są ważniejsze i lepsze niż nagrody instrumentalne

• nauka bezinteresowności

• większą szansę na zachowanie altruistyczne mają dzieci gdy ich rodzice mięli taką postawę

• altruizm może stać się wartością samą w sobie

Czynniki wpływające na zachowanie altruistyczne:

• rodzina - rodzice są pewnymi wzorcami dla dzieci, jeżeli rodzic pomaga bezinteresownie to dziecko uczy się tego samego, zachowanie altruistyczne należy nagradzać nagrodami psychologicznymi np.: przytulenie, miłe słowo, uśmiech, pogłaskanie itp.

• czynnik płci - częściej od mężczyzn wymaga się zachowań altruistycznych w sytuacjach ekstremalnych, od kobiet wymaga się altruizmu w sytuacjach społecznych np.: opieka nad starszą osobą, nad osoba chorą, kobiety maja więcej orientacji na drugiego człowieka

• samopoczucie (nastrój) - to w jakim jesteśmy nastroju wpływa na nasze zachowanie - „czujesz się dobrze to czynisz dobrze”, jeśli jesteśmy w dobrym nastroju to inaczej interpretujemy te same wydarzenia, dobry nastrój sprawia, że mamy tendencje do spostrzegania pozytywnych cech innych ludzi, pomagając odczuwamy napływ pozytywnych uczuć, z dobrego nastroju uświadamiamy sobie znaczenie altruizmu jako wartości ogólnospołecznej.

Jak redukować negatywny stan nastroju: „Jeśli czujesz się źle to zrób coś dobrego a poczujesz się lepiej”, dobre uczynki rekompensują złe uczynki, minimalizują poczucie winy. W oparciu o w/w tezę jest hipoteza dotycząca redukcji negatywnego stanu nastroju:

„Ludzie angażują się w pomoc dla innych by pozbyć się własnego smutku, poczucia winy, przygnębienia, zmniejszenia dyskomfortu”

• determinanty sytuacyjne - w sytuacji gdy potrzebujemy pomocy to większą szansę na pomoc uzyskamy jeśli przebywamy w mniejszym środowisku społecznym. Występuje tzw.:

hipoteza przeładowania urbanistycznego - jeśli jesteśmy w dużych skupiskach to odczuwamy nadmiar stymulacji, zaczynamy wyłanczać swoją świadomość, zaczynamy się ograniczać na wpływ bodźców, nadmiar stymulacji męczy, pośpiech rodzi znieczulicę - „ ...dlaczego ja mam pomóc jeśli inni nie pomagają...”, występuje efekt widza, zjawisko kumulacji.

• zjawisko rozproszonej odpowiedzialności - wraz ze wzrostem liczby środków (danego wydarzenia) zmniejsza się poczucie odpowiedzialności za rozwój wypadków.

Jeśli potrzebujemy pomocy najlepiej zwrócić się po nią do konkretnej osoby a nie do tłumu.

Jeśli ofiara jest podobna w jakiś sposób do nas to mamy większą skłonność do tego by jej pomóc. Udzielanie pomocy nie zawsze jest dobrze odbierane - można poczuć pewien dyskomfort i może obniżyć samoocenę osoby, której udzielamy pomocy. Należy pomagać tak by nie doprowadzić do obniżenia samooceny (osoby, której pomagamy).

Postawy altruistyczne należy kształcić od najmłodszych lat, musimy ignorować różnice płci, rasy, religii itp.

Rogers - „ ... wszyscy jesteśmy istotami ludzkimi u których cechy wspólne przeważają nad cechami nas różniącymi ... „

ARESJA

Agresja - jest zjawiskiem, które obserwujemy, na co dzień, ludzie od zawsze wykazywali agresję. W psychologii przez działanie agresywne uznaje się zachowania ukierunkowane na spowodowanie fizycznej lub psychicznej szkody. Jest działaniem intencjonalnym, czyli celowym ukierunkowanym na zranienie kogoś, zadawanie bólu.

Agresja może być fizyczna i werbalna, jawna i ukryta, różne odcienie perfidii.

Agresja jest wrodzona czy wyuczona?

Są różne opinie na ten temat, Freud uważał, że człowiek może być Herosem i Tarosem, agresja może być skierowana do siebie lub na zewnątrz. Biologia determinuje zachowanie agresji, a czynniki społeczne wyzwalają. Badania na zwierzętach wykazują zachowania agresywne, ale rzadziej niż u ludzi, bo tylko w sytuacjach zagrożenia. Agresja może być modyfikowana przez czynnik społeczny, czyli wychowanie np.: w domu jesteśmy agresywni a w pracy bardzo łagodni i mili.

Uwarunkowania agresji - biologiczne procesy neuronalne i chemiczne

• ciało migdałowate odpowiadające za występowanie agresji w naszym organizmie, dożywianie tego ciała powoduje agresję

• testosteron - męski hormon płciowy, który wpływa na przejawianie agresji, wzrost testosteronu wpływa na zachowanie agresywne, badania w różnych kulturach wykazują, że to mężczyźni przejawiają większy poziom agresji niż kobiety (kobiety łatwiej się socjalizują)

• alkohol - 75% przestępców, morderców, napadów jest spowodowanych pod jego wpływem, alkohol wnosi nowe hamulce i rozluźnia kontrolę tj. pod wpływem alkoholu ujawniamy bardziej pewne dążenia

• ból i niewygoda - bronienie przed bólem wzmaga agresję

• upał

• zanieczyszczenia powietrza, zwilgocenie - zjawisko długiego gorącego tak np.: korek uliczny, osłabienie odporności mogą wyzwalać zachowanie agresywne

Sytuacje społeczne prowadzące do agresji:

frustracja - wywołana jest występowaniem przeszkód na drodze do osiągnięcia celu, może ona występować w różnym stopniu, może tez zwiększać nasilenie występowania agresji, im bliżej jesteśmy celu tym frustracja ta jest silniejsza, jeśli frustracja dotyka nas niespodziewanie bądź niesłusznie wtedy może ona powodować zachowania agresywne. Frustracja może być obniżona, gdy jej przyczyny są zrozumiałe.

deprewacja relatywna - jeśli mamy świadomość, że inni maja więcej niż my to może to doprowadzić do agresji

obecność przedmiotów jako przyczyna agresji - jeśli ktoś jest agresywny a ma dostęp do przedmiotów (nóż itp.) to może to doprowadzić do przestępstwa.

Agresja środka masowego przekazu a tendencja do agresji - coraz częściej wykazujemy tolerancje na zjawisko agresji, występuje korelacja miedzy ilością oglądanych filmów agresywnych, filmy te wyzwalają z wiekiem większą tendencje do agresji.

Sposoby kontroli agresji:

Karanie może hamować częstotliwość agresji jednakże silne karanie nie powoduje nasilenia tendencji do zmiany swojego zachowania, skuteczniejsze są kary te, które są dawane zaraz po czynie nagannym, surowa kara daje tymczasową poprawę, kara odraczana nie jest efektywnym sposobem na regulowanie zachowań agresywnych.

Jeżeli agresja zadana jest raz to wówczas jednostka wykazuje tendencję do dalszego powielania tego zachowania.

zjawisko dehumanizacji - polega na pozbawianiu ofiary cech ludzkich, jest to najbardziej widoczne w strukturach nieformalnych, wśród młodzieży.

FAMILIOLOGIA

Familiologia - jest to szeroko rozumiana nauka o rodzinie.

Rodzina - wg Tyszki jest to ustrukturalizowany i funkcjonalnie przywiązany zbiór jednostek tworzący mikrogrupę a zarazem instytucje społeczną powiązaną więzią małżeńską, pokrewieństwa, wypełniająca jednocześnie szereg warunków zintegrowanych ze sobą funkcji wobec jednostki i społeczeństwa.

Cechy rodziny:

• tworzą ją osoby, które łączą związki małżeńskie, pokrewieństwa czy adopcje

• występują więzi osobiste czyli bezinteresowna bezinteresowność

• są kontakty, tworzą się więzi

• spontaniczność relacji

• dążenie do wspólnych celów

• tworzy ona wspólnotę, która zamieszkuje pod wspólnym dachem

• posiada zawsze wielką wartość dla człowieka

• zaspokaja potrzeby członków rodziny (miłość, bezpieczeństwo)

• to grupa otwarta na świat

• są tam systemy powiązań uczuciowych

Y² - Y

X= GDZIE: Y - to liczba osób w rodzinie X - to ilość interakcji w rodzinie

2

Rodzina jest przedmiotem coraz częstszych badań, warto analizować człowieka i kontekst jego bycia w 2 wymiarach:

• temporalnym - od poczęcia do śmierci

• oraz jak funkcjonuje w relacji do środowiska rodzinnego

Rodzina pochodzenia - to rodzina macierzysta, w której się rodzimy i wychowujemy

Rodzina prokreacji - to rodzina, którą my zakładamy, najważniejszy jest tu układ: mąż - żona, matka - ojciec

Model analizy uwarunkowań

PYTANIA NA EGZAMIN

CO TO JEST PRZYWIĄZANIE - WYKAŻ, ŻE JEST STRUKTURĄ WRODZONĄ

Przywiązanie - to potrzeba bycia w bliskości fizycznej, emocjonalnej tego samego gatunku. Jest niezbędnym warunkiem funkcjonowania i rozwoju, doświadczenie bliskości jest aktywizowane przez okres całego życia, w okresie rozwoju młody osobnik potrzebuje bliskości i opieki osoby dorosłej. Wg etologów przywiązanie jest czymś niezbędnym do przetrwania. Mechanizm przywiązaniowy jest zakodowany w naszych strukturach.

OMÓW CECHY MORALNOŚCI HETERONOMICZNEJ (wg Piageta)

Moralność - to zespół norm, ocen, wzorców postępowania, które regulują stosunki:

• jednostka - jednostka

• jednostka - społeczeństwo

• grupa - grupa

• jednostka - instytucja

stadium heteronomii - do 7 roku życia

• uznawanie za sprawiedliwe wszystkich nakazów i zakazów rodziców

• to czy coś jest dobre czy złe dziecko odnosi do swojego autorytetu np.: rodzica, nauczyciela

• traktowanie kary jako głównego powodu, dla którego należy przestrzegać reguły moralne

• ocenianie czynu wg konsekwencji (wielkość szkody) skutków a nie wg intencji

• przekonanie o sprawiedliwości immanentnej

• akceptacja sankcji ekspiacyjnych - dzieci akceptują kary silne, uważają wewnętrznie, że za większy czyn musi być większa kara

PODSTAWOWE CECHY FUNKCJONOWANIA POZNAWCZEGO CZŁOWIEKA W OKRESIE DOROSŁOŚCI

Mądrość - nabywamy jej z wiekiem, wiąże się ona z doświadczeniem, oznacza ona umiejętność związana z plastycznością patrzenia na rzeczywistość, wiąże się z wieloaspektowym nabywaniem oglądu na sytuację, inteligencji odpowiadającej koncepcji rozumienia świata. Mądrość wiąże się z tym, że rozumiemy, że wiedza jest relatywna, relatywizm też jest cechą naszego umysłu, mądrość wiąże się z tym, że rozumiemy, że rzeczywistość jest dialektyczna. Tak rozumiana mądrość może rozwijać się do późniejszych lat.

Rozwój wiedzy ekspertalnej - dziś musimy rozwijać się, jest to doskonalenie wiedzy w pewnej dziedzinie do późnego wieku. Cechą ekspertalną jest np.: automatyzowanie myślenia i działania w sytuacji zadaniowej - możliwość podziału uwagi, można kontrolować wiele czynności, ekspert potrafi dokonywać optymalnej strategii rozwiązywania problemów. Jeśli dbamy o rozwój myślenia to intelektualnie możemy być zdolni do dłuższej starości.

BIOLOGICZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU DZIECKA W OKRESIE PRENATALNYM (?)

W okresie prenatalnym największy wpływ na rozwój dziecka mają czynniki zewnętrzne tzw. toksyny przekazywane przez matkę w okresie krytycznym (ok. 2 m-ca ciąży). W okresie tym trzeba szczególnie dbać o płód, ponieważ znajduje się o okresie największego zagrożenia dla jego rozwoju. Wszelkiego rodzaju zatrucie płodu w tym okresie może doprowadzić do nieodwracalnych zmian w rozwoju płodu np.: palenie papierosów, spożywanie alkoholu, długotrwałe i wyczerpujące choroby tj.: cukrzyca, gruźlica.

OMÓW ROZWÓJ POZNAWCZY DZIECKA W OKRESIE 2-6 r. ż. WG KONCEPCJI J. PIAGETA

Rozwój poznawczy:

• występuje rozwój funkcji symbolicznej, rola mowy - pojawienie się jakiejś formy zewnętrznej w umyśle dziecka

• zaczyna kształtować się rozwój mowy i rozwój myślenia

• myślenie intuicyjne a nie logiczne - przedoperacyjne, wyobrażeniowe

• wyobrażenie jest podstawową formą reprezentacji rzeczywistości

• egocentryzm dziecięcy - niezdolność do rozumienia punktu widzenia innych (plastelina, szklanki z wodą)

• niewrażliwość na sprzeczność - dziecko nie rozumie dlaczego rodzic raz na niego krzyczy a innym razem go przytula i głaszcze

• realność miesza się z fikcją, skłonność do fantazjowania

• animizm - wg umysłu dziecka rzeczy maja atrybut życia

• artyficjalizm - rzeczy zostały stworzone po to by służyły człowiekowi

• stopniowa zdolność do antycypowania skutków swoich zachowań

• dziecko nie potrafi wykonywać operacji logicznych

• dziecko nie rozwiązuje problemu stałości - eksperymenty

• brak systematyczności i selektywności uwagi, dziecko nie potrafi świadomie kierować swoją uwagą, dziecko nie rozumie co myślą inni

• rys postaci innych ludzi (zależność od inteligencji)

OKRES NIEMOWLĘCY - ROZWÓJ DZIECKA W 4 KWARTALE 1 ROKU ŻYCIA (co ważnego się dzieje)

Trzeci miesiąc kończy pierwszy kwartał życia dziecka. Postępy w rozwoju, które osiągnęło są olbrzymie. Zmysły: dotyku, wzroku, słuchu oraz smaku i węchu służą poznawaniu świata. Dziecko bardzo chętnie zatrzymuje wzrok na przedmiotach, które zwrócą jego uwagę zwłaszcza pod względem koloru. Zainteresowanie wzrasta, jeśli dodatkowo wydają dźwięki lub poruszają się. Potrafi już odwrócić główkę w kierunku takiej zabawki i śledzić ją dość długo. Stopniowo zakres zainteresowania zwiększa się, niemowlę będzie obserwować coraz to różniejsze przedmioty. Dziecko nie potrafi mówić i nie zna słów dorosłych, ale doskonale potrafią odczytywać sytuację z intonacji głosu mamy, bądź jej uśmiechniętej buzi. Odkrycie rączek wiąże się z doskonaleniem posługiwania się nimi, początkowo będzie łączyć je ze sobą, chwytać jedną za drugą a następnie wkładać do buzi (w tym okresie zaczyna się ssanie palców). W okresie tym występuje stadium opracowania przedmiotów.

POJĘCIE ROZWOJU I CECHY ROZWOJU CZŁOWIEKA

Rozwój - to interakcyjny proces długotrwałych, plastycznych, wielokierunkowych zmian dokonujących się w toku życia jednostki (od poczęcia do śmierci) zmierzający do osiągnięcia coraz bogatszych form osobowego i społecznego funkcjonowania.

Twierdzenia - cechy rozwoju:

ROZWÓJ = f (czynniki podmiotowe x środowisko) x czas

f- funkcja

Rozwój biegu życia (długotrwałość) - pojawienie się nowych etapów w życiu człowieka, przeplatanie ich

Wielokierunkowość - różnorodność zmian w psychice lub fizyczności, wzbogacenie kompetencji na różnych płaszczyznach, rozwijamy się w różnych aspektach, rozwijamy struktury poznawcze.

Interakcyjność - oznacza to współzależność różnych czynników, które wpływają na to, jacy jesteśmy.

Plastyczność - mówi o tempie rozwoju - jedni rozwijają się szybciej inni wolniej, to zmienność, jaka jest zakodowana w każdym z nas.

Kontekstualizm - rozwój w kontekście społecznym, religijnym, ekonomicznym, politycznym w danych warunkach.

Osadzenie w historii - rozwój w dziejach ludzkości.

Interdyscyplinarność ujęć - patrzenie na człowieka w różnych ujęciach a nie całości, musimy patrzeć na człowieka wieloaspektowo.

Uporządkowanie - rozwój nie jest procesem spontanicznym, podlegamy pewnym procesom rozwojowym, nie da się przeskoczyć jakiejś fazy życia i przejść do następnej.

OKRES POZNWCZY W OKRESIE MŁODOŚCI

Rozwój poznawczy:

• jednostka w okresie adolescencji wchodzi w okres myślenia operacyjno - formalnego

• nabywamy zdolności logicznego myślenia

• wchodzimy w myślenie formalne, które wg Piageta jest najwyższą formą myślenia

• intensywnie rozwija się pamięć - mamy zdolność do pamiętania materiału centralnego

• intensywnie rozwijają się zdolności werbalne - występują metafory, porównania, synonimy, język staje się bardziej subtelny, umiemy posługiwać się symbolami

• rozwija się myślenie plastyczne - mamy zdolność do antycypowania wielu możliwości przed otrzymaniem końcowych rezultatów

• bardzo szybko rozwija się myślenie indukcyjne

• ukierunkowanie myślenia ku możliwościom

• możliwości dominują nad realnością (zdobywanie takiej kompetencji, która pozwala patrzeć na swoje życie w przyszłości), plany życiowe są silnym stymulatorem nowych działań, rzeczywistość jest czymś wtórnym w stosunku do możliwości

• występują konstrukcje nowych idei, rozwiązań, inwencja, wyobraźnia

• rozwija się myślenie refleksyjne - wiąże się to z intospekcjonizmem (analiza stanów psychicznych), zdobywanie umiejętności kontaktów z innymi pozwala patrzeć na siebie i innych z innego punktu widzenia

• bunt idealistyczny, egocentryzm poznawczy - wiąże się ze zjawiskiem wyimaginowanej widowni rodzi się potrzeba własnego ja który jest wspomagany przez krytycyzm świata zanika ok. 22 roku życia

ROZWÓJ- to ciąg zmian jakie zachodzą w ludzkim organizmie; zachodzą one w ciągu całego życia

PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA- zajmuje się tym jak przebiegają różne zmiany rozwojowe w ciągu naszego życia, jaki mają wpływ na nasze zachowanie, jaki mają wpływ na funkcjonowanie organizmu w określonym okresie życia;

Daje odpowiedzi na pytania:

-jaki jest przebieg zmian

-jakie zmiany zachodzą w poszczególnych okresach życia

-na czym polegają te zmiany

-jak się kształtują

-jaki mają wpływ na funkcjonowanie organizmu

-jaki jest kierunek tych zmian

-jak wpływają na nasze zachowanie

Mamy dwa zasadnicze okresy: prenatalny( krótki-od poczęcia do narodzin) i postnatalny(długi-od narodzin do śmierci)

W okresie postnatalnym wyróżniamy 3 najważniejsze fazy(zmiany) rozwojowe:

1.faza rozwoju progresywnego

obejmuje okres od narodzin do 20/25 r. ż.; zmiany rozwojowe to gł. zmiany biologiczne, fizjologiczne-wzrastanie komórek i doskonalenie procesów fizycznych i psychicznych; organizm się rozrasta(jesteśmy coraz wyżsi i ciężsi); psychicznie człowiek zaczyna funkcjonować coraz lepiej, poprawiają się funkcje psychiczne, rozwijają się spostrzeżenia, myślenie, mowa; w pierwszych latach tej fazy tempo rozwoju jest b. szybkie, potem coraz wolniejsze;

2.faza optymalnego rozwoju

obejmuje okres od 20/25 lat do 55/60 r. ż.; w tym okresie nie ma z reguły większych zmian; osiągamy pewien określony dla każdego pułap rozwoju; jeśli zmienia się zachowanie czy też zdobywamy nowe sprawności, to dzieje się to dzięki nauce i procesowi uzyskiwania doświadczeń

3.faza regresu(starzenia się)

obejmuje okres od 60/65 lat do końca życia; w fazie tej kierunek zmian jest odwrotnie proporcjonalny w stosunku do I fazy(fazy rozwoju progresywnego); tempo zmian jest początkowo wolne a potem coraz szybsze;

TEMPO ROZWOJU- szybkość z jaką kształtują się zmiany rozwoju

RYTM ROZWOJU- względna regularność w pewnych przedziałach czasowych

W fazie rozwoju progresywnego wyróżniamy 6 mniejszych okresów rozwoju:

1. okres niemowlęcy(0-1 r. ż)

2. okres poniemowlęcy(2-3 r. ż.)

3. okres przedszkolny(4-6 r. ż.)

4. młodszy wiek szkolny(7-11/12 r. ż)

5. okres dorastania i dojrzewania(12-17/18 r. ż.)

6. okres młodzieńczy(18-20/25 r. ż.)

TEORIE ROZWOJU

1. natywistyczna teoria rozwoju

2. empiryczna teoria rozwoju

3. konwergencji lub dwu-czynników rozwoju

4. teoria czterech czynników(czteroczynnikowa teoria rozwoju)

AD1.

Podstawowym założeniem było twierdzenie, że rozwój, kształtowanie i przebieg zamian uwarunkowany jest dziedziczeniem poszczególnych cech po przodkach(zw. rodzicach); posiadany przez nas genotyp decyduje o naszym rozwoju; (dzieci aktorów zostają aktorami, dzieci wysokich osób są wysokie)

AD2.

Teoria ta przyjmuje, że nasz rozwój uwarunkowany jest przede wszystkim przez środowisko(środowisko społeczne, ekologiczne, kulturowe, geograficzne), w którym człowiek wzrasta, żyje, dojrzewa; (rodzic aktor zabiera dziecko do teatru, gdzie w kontakcie ze środowiskiem teatru zaczyna się ono interesować teatrem)

AD3.

Twórcą tej teorii jest William Stern(psycholog angielski pochodzenia niemieckiego); Uważał on, że czynnikiem warunkującym nasz rozwój jest zarówno genotyp jak i środowisko;

AD4.

Na rozwój mają wpływ 4 grupy czynników:

1. dziedziczenie cech(genotyp)

2. środowisko

3. własna aktywność( np. sport- doskonali się to co się ćwiczy)

4. system edukacji-system nauczania i wychowania(inne umiejętności i zdolności mają osoby że średnim wykształceniem a inne z wyższym)

Wszystkie te czynniki oddziałują na siebie wzajemnie.

Wpływ naszej aktywności na rozwój psychiczny: Z szeregu danych empirycznych wynika, że jednym z najistotniejszych czynników wpływających na rozwój jednostki jest jej aktywność. Określony kierunek aktywności warunkuje określony kierunek rozwoju jednostki.. Aktywność wywołuje konkretne zmiany rozwojowe. Podstawą koncepcji aktywności jest przyjęcie następującej tezy: rozwój psychiczny polega na gromadzeniu i opracowaniu doświadczeń. Gromadzenie i opracowanie doświadczeń składa się z dwóch procesów:

1. STRUKTURYZACJI-na skutek normalnej życiowej aktywności powstają nowe struktury: struktury (ogólno) biologiczne czy też anatomofizjologiczne (układ oddechowy, wydalniczy, pokarmowy, trawienny, krążenia, stawowo- mięśniowo- kostny, nerwowy); powstają również odpowiednie struktury psychiczne związane z percepcją różnych informacji docierających ze świata-wiążą się z powstaniem struktur anatomofizjologicznych(narządy wzroku, słuchu); struktury psychiczne tj. umiejętność do koncentracji uwagi, pamięci, funkcje myślenia- powstają na skutek aktywności zarówno fizycznej jak i fizjologicznej, psychicznej;

2. RESTRUKTURYZACJI-przekształcanie się, doskonalenie powstałych struktur;

MODELE FUNKCJONOWANIE ORGANIZMU LUDZKIEGO

1. model reaktywny- człowiek jest układem nie tyle aktywnym co reaktywnym, zdolnym do reagowania na bodźce; określone bodźce powodują określoną aktywność; model ten związany jest z koncepcją behawioralną;

2. model człowieka jako organizmu aktywnego, poszukującego informacji-jest sterowany informacjami; nasze zachowanie jest sterowane przez informacje z zewnątrz i wewnątrz; porównujemy i analizujemy informacje i tworzymy nowe zespoły informacyjne, które warunkują nowe kierunki aktywności; podejście teoretyczne ściśle związane z psychologią poznawczą;

-sterowanie zewnętrzne- aktywność warunkują informacje z zew.

-sterowanie wewnętrzne- aktywność warunkują informacje które są zakodowane w pamięci trwałej, w mózgu;

-informacje poza-dostarczone- wytwarzanie nowych zespołów informacji , na skutek analizy i porównania informacji z zew. i wew. ;

Przebieg i kształtowanie i zmian rozwojowych

TEMPO ROZWOJU- dotyczy szybkości z jaką zachodzą zmiany rozwojowe;

RYTM ROZWOJU- regularność zachodzących zmian rozwojowych w określonym czasie;

ZABURZENIA ROZWOJU- związane są bezpośrednio z tempem i rytmem rozwoju; gdy tempo rozwoju jest zbyt wolne lub zbyt szybkie to mamy do czynienia z zaburzeniem rozwoju; podobną sytuacje mamy z rytmem rozwoju: w każdym z okresów muszą zajść określone zmiany rozwojowe-ich brak powoduje zaburzenia i nieprawidłowości rozwojowe(opóźnienia);

PORÓWNANIE WIEKU ŻYCIA DO WIEKU ROZWOJOWEGO

1. opóźnienie rozwojowe- wiek życia> wieku rozwojowego

3. przyspieszenie rozwoju- wiek życia< wiek rozwojowy

3. prawidłowy rozwój- wiek życia= wiek rozwojowy

Wyróżniamy dwie podstawowe kategorie zaburzeń:

1. ZABURZENIA PARCJALNE( tylko jakaś sfera jest zaburzona, reszta sfer prawidłowo funkcjonuje np. mowa, myślenie, wyobraźnia są prawidłowe lecz słaba jest np. pamięć)

2. ZABURZENIA GLOBALNE(zaburzone są wszystkie sfery, zarówno fizyczna jak i psychiczna(poznawcza, emocjonalno-społeczna, umysłowa, inteligencja)

Uwarunkowania zaburzeń:

1. uwarunkowania wewnętrzne( tkwiące w organizmie człowieka)

2. uwarunkowania środowiskowe( zaburzenia są spowodowane niewłaściwym wpływem szeroko rozumianego środowiska)

ROZWÓJ UMYSŁOWY

Sfera poznawcza:

-percepcja+ spostrzeganie

-pamięć

-mowa

-myślenie

-uwaga

MYŚLENIE- dzięki myśleniu każdy z nas uświadamia sobie relacje, różnice, związki, zależności jakie zachodzą między przedmiotami i zjawiskami, jakie mają miejsce w środowisku, w którym człowiek funkcjonuje;

INTELIGENCJA- umiejętność przystosowania się do nowych sytuacji, w których jesteśmy po raz pierwszy; inteligencja jest przystosowawczym mechanizmem, jest motorem do uzyskania równowagi między organizmem człowieka a sytuacją;

Dla wyjaśnienia rozwoju inteligencji Piaget wyróżnił dwa pojęcia:

1. ORGANIZACJA-są to poszczególne struktury, które stanowią część zintegrowanej całości

2. ADAPTACJA:

-akomodacja( proces odwrotny do asymilacji), polega na przystosowaniu naszego organizmu do warunków środowiska w jakim przychodzi nam funkcjonować; proces ten jest uwarunkowany biologicznie, fizjologicznie;

-asymilacja

STADIA ROZWOJU INTELIGENCJI

1. Inteligencja sensomotoryczno- motoryczna(pierwsze 2 lata życia)

2. Inteligencja przedoperacyjna(3-6 lat)

3. Operacje konkretne(6/7-11 lat)

4. Operacje formalne(11-15 lat)

AD I

Dzieci orientują się w rzeczywistości, poznają cechy, różnice, zależności pomiędzy przedmiotami, z którymi mają do czynienia na podstawie spostrzegania i manipulacji tymi przedmiotami; powstają początki pojęć przestrzeni, czasu, przyczyny, celu;

AD II

Czynności symboliczne oparte o słowo; przy pomocy języka dzieci porozumiewają się z otoczeniem; uświadamiają sobie takie cechy jak :wielkość, umiejętność oceny(ładny/brzydki)

AD III

Pojawia się pojęcie ilości(2-to mało, 100-to dużo), klasy(meble: krzesło, stół, płci: kobieta, mężczyzna);

AD IV

Myślenie abstrakcyjne, logiczne, słowne(myślenie osób dorosłych)

Rozwój umysłowy przebiega w 3 fazach:

1. MYŚLENIE SENSO- MOTORYCZNE(prymitywna forma myślenia charakterystyczna dla zwierząt i małych dzieci)

2. MYŚLENIE KONKRETNO-WYOBRAŻENIOWE(od 3 r. ż)

3. MYŚLENIE SŁOWNO- LOGICZNE(SYMBOLICZNE)

ROZWÓJ MOWY

Rozwój mowy rozpoczyna się w chwili urodzenia dziecka(pierwszy krzyk-wydanie głosu, płaczu oznacza, że dziecko bierze pierwszy oddech by wydać głos-napełniają się powietrzem pęcherzyki płucne, fizjologicznie zaczynają funkcjonować płuca)

Następne etapy rozwoju mowy:

-GRUCHANIE- wydawanie nieartykułowanych dźwięków, (ok. 2 miesiąca)

-GAWORZENIE-dźwięki artykułowane, sylaby;(ok. 5 miesiąca), pod koniec 1 r. ż. dziecko zaczyna wypowiadać pierwsze słowa

-MOWA WŁAŚCIWA( 11-12 miesiąc)-pierwsze słowa;

1.Rozwój słownictwa

• po ukończeniu 1 r. ż. i na początku 2 r. ż. normalnie rozwijające się pod względem mowy dziecko powinno znać, rozumieć i umieć wypowiadać kilka słów- poniżej 10 słów

• po ukończeniu 2 r. ż. i w początku 3 r. ż. powinno znać i posługiwać się mniej więcej 300-400 słowami; następuje szybkie tempo rozwoju słownictwa

• pod koniec okresu poniemowlęcego (koniec 3 r. ż.)- ok. 1000 (1200-1400) słów; nadal szybkie tempo rozwoju słownictwa; dziecko 3 letnie powinno mieć opanowaną czynność mowy w podstawowym zakresie, dziecko umie się porozumieć z otoczeniem(i odwrotnie);

• okres przedszkolny( 4- 7 lat), rozbity jest jakby na dwa etapy pod względem rozwoju słownictwa

1. koniec 5 r. ż. -słownictwo na poziomie 4000 słów, tempo rozwoju słownictwa trochę spada;

2. koniec okresu przedszkolnego- dzieci powinny osiągnąć poziom dojrzałości szkolnej

• dziecko kończące szkołę podstawową (15 lat) umie się posługiwać 8-10000 słów;

2. Gramatyzacja

Kolejność przyswajania sobie części mowy:

1. rzeczowniki( nazwy osób, przedmiotów)

2. przymiotniki(określa cechy, jaki jest dany przedmiot lub osoba)

3. czasownik(co robi osoba, zwierzę)

4. partykuła nie

5. następne części mowy

W II połowie 2 r. ż. dziecko zaczyna wypowiadać się zdaniami; tworzy zlepki słów(np. mama daj, mama pić)

Powyżej 2 r. ż. dziecko posługuje się pełnymi zdaniami(np. mama daj mleka)

Pod koniec 3 r. ż. pojawiają się zdania złożone.

W 4 r. ż. dziecko powinno posługiwać się zdaniami współrzędnie i podrzędnie złożonymi;

ZABURZENIA ROZWOJU MOWY

1. zaburzenia polegające na opóźnieniu w rozwoju mowy-dotyczy gł. dzieci;

2. zaburzenia, które nazwane są bełkotaniem

3. zaburzenia polegające na jąkaniu się lub zacinaniu się- dotyczy to zarówno dzieci jak i dorosłych;

AD1.

Wyróżniamy:

- zbyt późne gaworzenie( 6, 7 miesiąc); może to być spowodowane zaburzeniami słuchu;

-późne pojawienie się pierwszych słów( pierwsze słowa powinny pojawić się u dziecka normalnie rozwijającego się pod konie 1 r. ż.); może to być uwarunkowane zaburzeniami słuchu, bądź uwarunkowane środowiskowo;

-od 3 r. ż. późne pojawienie się zdań prostych; dziecko powinno umieć posługiwać się wypowiedzeniami złożonymi z dwóch słów tj. zlepkami zdaniowymi;

-koniec 3 r. ż. -dziecko powinno się już posługiwać pełnymi zdaniami(np. mama gotuje obiad dla mnie i dla brata);

-początek wieku przedszkolnego- długie utrzymywanie się nieprawidłowych struktur gramatycznych ; struktura gramatyczna dziecka w I fazie wieku przedszkolnego powinna być prawidłowa, w 4 r. ż. mogą pojawić się pewne błędy jeśli chodzi o koniugację i deklinację, ale prawidłowo powinno używać i rozróżniać liczbę;; w II fazie jeżeli mowa rozwija się prawidłowo nie powinno być większych nieprawidłowości;

AD2.

Bełkotanie tj. nieprawidłowe wypowiadanie dźwięków

1. RERANIE

2. SEPLENIENIE lub SZEPLENIENIE

3. KAPACYZM

RERANIE- nieprawidłowa artykulacja głoski „r” np. laki(raki); dotyczy dzieci jak i dorosłych; spowodowane zaburzeniem aparatu mowy;

SEPLENIENIE- wypowiadanie „s” zamiast „sz”, „cz” zamiast „c”

SZEPLENIENIE- wypowiadanie „sz” zamiast „s”, „cz” zamiast „c”

Spowodowane są wadliwą budową aparatu mowy, wpływ środowiska(przemawianie do dziecka zniekształconą mową); dotyczy dzieci jak i dorosłych;

KAPACYZM- nieprawidłowe wypowiadanie głoski „k” np. chonik(konik)

AD3.

Jąkanie i zacinanie się-występują u dzieci i dorosłych; uważa się że jest związane ze stanem emocjonalnym;

Mechanizmy i prawa rozwoju człowieka

1. dojrzewanie

2. uczenie się

3. interioryzacja

4. różnicowanie i integracja

AD1.

To przede wszystkim zmiany w rozwoju fizycznym, ogólnobiologicznym, fizjologicznym i neurofizjologicznym; Efektem jest to, że człowiek z dziecka przekształca się w jednostkę dojrzałą biologicznie, zdolną do prokreacji; dojrzewanie jest bezpośrednio związane z uczeniem się; człowiek nie byłby w stanie podjąć decyzji o uczeniu się gdyby nie nastąpił określony poziom rozwoju jeśli chodzi o procesy ogólnobiologiczne; dojrzewanie jest uwarunkowane endogennie(od wewnątrz);

AD2.

Uczenie się to proces wytwarzania, przekształcania i utrwalania się określonych czynności, które podejmuje jednostka na skutek określonego poziomu dojrzewania biologicznego; uczenie się jest uwarunkowane egzogennie( z zewnątrz)-środowisko pobudza do podjęcia czynności;

Współzależność uczenia się warunkowanego egzogennie i dojrzewania warunkowanego endogennie stanowi istotne prawo rozwojowe;

AD3.

Interioryzacja - to stopniowe przechodzenie od czynności ruchowych(dziecko poznaje świat przez manipulowanie przedmiotami) do czynności umysłowych(dziecko zdobywa świadomość o świecie na podstawie wcześniejszych doświadczeń); to kolejne prawo rozwojowe;

AD4.

Różnicowanie(rozkładanie na części) i integracja(scalenie)- to dwa uzupełniające się procesy; przykładowo dziecko rozbiera zabawkę na części by poznać z czego się składa; dzięki tym procesom kształtują się określone zachowania; to ważne prawo rozwojowe;

Rozwój osobowości

OSOBOWOŚĆ- to określony i zintegrowany zespół cech lub właściwości charakterystycznych dla danego człowieka i w związku z tym wpływający w sposób b .istotny na to jak jednostka się zachowuje(jak reaguje w różnych sytuacjach życiowych) ;

Rożne cechy i właściwości charakterystyczne dla każdego z nas nie działają w sposób oderwany, ale są ściśle ze sobą powiązane, działają w ścisłej integracji ze sobą; Jeśli zmienia się jakaś cecha lub właściwość to zmienia się zachowanie, sposób reagowania, a więc zmienia się sama osobowość;

Kierunek zmian naszej osobowości zależy od naszej aktywności oraz od wew. czynników(zmiany metaboliczne);

SPOSOBY REGULACJI ZACHOWANIA SIĘ CZŁOWIEKA( poziomy)

1. poziom niższy(regulacja zachowań oparta o instynkty i popędy)

W oparciu o niższy poziom regulacji zachowań dążymy do tego by zaspokoić swoje popędy( gł. głód i popęd seksualny); zachowujemy się w taki sposób, że dążymy do przyjemności unikając tym samym przykrości; naszym zachowaniem kierują mechanizmy popędowo-emocjonalne( powiązanie między bodźcem a reakcją-model behawioralny funkcjonowania człowieka); Sytuacje przykre to bodźce negatywne, a przyjemne to bodźce pozytywne;

POPĘD- to stan pobudzenia organizmu będący skutkiem braku warunków do normalnego funkcjonowania bądź działania szkodliwych bodźców;

2. poziom wyższy( regulacja zachowań oparta o system struktur poznawczych)

Wraz z wiekiem wzrasta stopień naszego poznania świata; o zachowaniu przestaje decydować sfera emocjonalno-popędowa; zachowujemy się b. adekwatnie i racjonalnie w danej sytuacji; naszym zachowaniem kieruje system struktur poznawczych;

Rozwój zawodowy

ROZWÓJ ZAWODOWY to kształtowanie własnego „ja” zawodowego;

To proces rośnięcia i uczenia się, któremu podporządkowane są wszelkie przejawy zachowania związane z nauką i wychowaniem do zawodu;

To proces, którego efektem jest dążenie jednostki do zajęcia określonego miejsca w społeczeństwie, podziale pracy;

PSYCHOLOGICZNE PODSTAWY ROZWOJU ZAWODOWEGO

-zdolności

-zainteresowania

-zamiłowania

-aspiracje

-wartości wyznawane przez jednostkę

-wizja własnej przyszłości

-motywacja

OKRESY ROZWOJU ZAWODOWEGO

A) Koncepcja GINZBERGA

Okresy:

1. próbnego wyboru zawodu na podstawie fantazji dziecka(do 11 r. ż)

2. wyboru zawodu w stadium adolescencji (12-17 lat)

-brane są pod uwagę zdolności, wyznawane wartości

3. realistycznego wyboru zawodu(17-25 lat)

-wybór powodowany jest pewną ekspresją poglądów zawodowych; wybór ostateczny;

B) Koncepcja SAPERA

1. stadium rośnięcia( ok. 14 lat); kształtowanie się w dzieciństwie tzw. „ja” zawodowego, rozwijającego się na podstawie identyfikacji dziecka z dorosłymi;

a)okres fantazji zawodowej(4-11)

b)okres zainteresowań(11-12)

c)bierze pod uwagę zdolności(13-14)

2. stadium eksploracji(15-25 lat)

a)okres próbnego wyboru zawodu(15-17)

b)okres przejściowego wyboru zawodu(18-21)

c)podjęcie pracy zawodowej i jej wypróbowanie jako pracy swego życia(22-25)

3. stadium stabilizacji(25-44)

a)okres nabierania doświadczenia zawodowego(25-30)

b)okres właściwej stabilizacji zawodowej(31-45)

4. stadium zachowania „status quo”(45-65)

5. stadium schyłkowe-wycofanie się z życia zawodowego

Współczesne tendencje w badaniach nad rozwojem

Sfera poznawcza( spostrzeganie, pamięć, uwaga, myślenie, mowa)

Rozwój sfery poznawczej umożliwia rozwój:

-intelektualny(umysłowy)

-emocjonalno-społeczny

-rozwój osobowości

ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY- rozwój człowieka (jako istoty społecznej) w społeczeństwie dzięki kontaktom interpersonalnym; wszystkie kontakty człowieka są mają jakieś zabarwienie emocjonalne, rodzą jakieś uczucia(dlatego rozwój emocjonalno-społeczny);

3 kategorie stanów emocjonalnych:

1. pozytywne-lubię

2. negatywne-nie lubię

3. neutralny-jest mi obojętny

Przebieg rozwoju społecznego

Faza I

-przez pierwsze 3 mies. Dziecko nie uświadamia sobie kontaktu z innymi ludźmi; w taki sam sposób reaguje na przedmioty martwe jak i ludzi

-w 4 mies. dziecko odróżnia już twarz matki od martwego przedmiotu, na twarz matki reaguje uśmiechem, wyciąganiem rączek(to pierwszy kontakt społeczny zabarwiony emocjonalnie); odróżnia twarz matki od innych twarzy;

-powyżej 6 mies. dziecko odróżnia już poszczególne osoby-inaczej na nie reaguje(płacz/radość)

-koniec okresu niemowlęcego-rozpoczynają się kontakty społ. typu werbalnego

- w I i II fazie 3 r. ż. i w 4 roku zaczyna się egocentryzm w kontaktach społecznych; dzieci bawią się same;

- w II połowie 5 r. ż. i w 6 r. ż. egocentryzm stopniowo zanika, dzieci chętnie się razem bawią(zabawy tematyczne, zabawy w role)

-z wiekiem kontakty się rozszerzają, u nastolatków kształtują się uczucia miłości, przyjaźni, sympatii;

Faza II(wiek dojrzały)

Kontakty społeczne zależą od roli jaką pełnimy w życiu;

Faza III(regresu)

Kontakt społeczny powoli zaczyna być ograniczony;

RÓŻNICE MIĘDZYOSOBNICZE( INTERUNDYWIDUALNE)- dotyczą różnic w zakresie funkcjonowania ludzi; dotyczą zarówno właściwości ogólnobiologicznych jak i psychologicznych;

RÓŻNICE WEWNĄTRZOSOBNIECZ(INTROINDYWIDUALNE)- różnice w zakresie określonych cech lub właściwości występujące u jednej i tej samej osoby;

OKRES NIEMOWLĘCY

Wyróżniamy fazę noworodka obejmujący 1 miesiąc życia jak okres przystosowawczy do życia w nowym pozamacicznym środowisku, zmiana temperatury, nowy sposób oddychania, przyjmowania pokarmu i wydalania zbędnych produktów. Noworodka charakteryzuje naturalny rytm aktywności: snu i pobudzenia P.Wolff wyróżnił 6 różnych poziomów pobudzenia - od głębokiego snu (8-9 h/dobę) po krzyk (stan pełnego pobudzenia 1-4h/dobę).

Procesy emocjonalne odgrywają istotna role w przystosowaniu się dziecka do środowiska i w regulacji jego stosunków z otoczeniem. Pierwszym przejawem emocji u noworodka jest stan ogólnego podniecenia, gdy pobudzenie wystarczająco silne. Środowisko i wychowanie wpływają zarówno na przeżywanie różnorodnych stanów emocjonalnych, jak i na sposób ich wyrażania. Już kilku tygodniowe niemowlę odpowiada uśmiechem na uśmiech. Niemowlę od urodzenia jest istota społeczną jednak stopniowo staje się zdolne do nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi i wchodzenia z nimi w interakcje. Niezaradność małego dziecka i brak możliwości samodzielnego zaspokajania najprostszych potrzeb życiowych uzależnia je bezpośrednio od rodziców (opiekunów), a w szczególności od matki. Z nią związane są pierwsze wyraźne reakcje społeczne. Poszczególne składniki życia społecznego wyodrębniają się w kolejnych miesiącach życia. Dziecko wyciąga rączki do osoby dorosłej, uśmiecha się a nawet wybucha głośnym śmiechem. Stale są zauważalne stany nie zadowolenia przejawiające się grymasem na twarzy, płaczem bądź krzykiem w przypadku na skutek braku sytuacji komfortowej - zapewnienia potrzeb, głodu, wydalania, ciepła, bezpieczeństwa, opieki. Około 6 miesiąca dziecko rozpoczyna rozpoznawać osobę znajomą od nie znajomych (wie która to mama), potrafi zwracać na siebie uwagę za pomocą gaworzenia, płaczu, wykonywanie ruchów gestykulacyjnych. Pod koniec wieku niemowlęcego dziecko potrafi się bawić, stopniowo rozwijając swoje reakcje na otoczenie. Dla prawidłowego rozwoju społecznego dziecka w wieku niemowlęcym szczególnie ważne są kontakty z dorosłymi. W toku naśladownictwa dziecko uczy się wzorów zachowań społecznych. Niemowlę asymiluje rozmaite elementy społeczno kulturowe swego środowiska. Rozwój psychoruchowy jest najwyrazistsza miara rozwoju małego człowieka ze względu na najbardziej widoczne zmiany w postawie ciała, lokomocji, chwytaniu i manipulacji. Obserwujemy go w trzech kierunkach: Cefalokaualny, proksymodystalny oraz łokciowo promieniowy.

Rozwój koordynacji wzrokowo-ruchowej

OKRES PONIEMOWLECY

Obserwujemy rozwój kontaktów społecznych przebiegający u dziecka w ścisłym powiązaniu z rozwojem życia uczuciowego, i motoryki układu ruchu. Odpowiednie kontakty z otoczeniem są niezbędnym elementem właściwego kształtowania osobowości, rozwoju uczuć i umacniania już istniejących więzi. W miarę rozwoju sprawności lokomocyjnej, przede wszystkim zdolności samodzielnego przemieszczania się w postawie wyprostowanej dziecko zdobywa coraz większą swobodę w pokonywaniu przestrzeni, a potrzeba więzi emocjonalno uczuciowej z dorosłymi skłania je do poszukiwania najbliższych, podchodzenia, uśmiechania się do nich. Mowa kształtuje się w trakcie kontaktów z otaczającymi ludźmi, a jednocześnie pogłębia te kontakty, poszerza i wzbogaca. W 2 roku życia narastają różnorodne reakcje społeczne dziecka w stosunku do rówieśników. Dziecko naśladuje chętnie zarówno pozytywne jak i negatywne formy zachowania zaobserwowane w otoczeniu, grupie.

Początki osobowości.

Osobowość dziecka jest bardzo złożona. Jej struktura oparta jest na wzajemnych zależnościach różnych cech od siebie i specyficznej ich hierarchii, która sprawia, że jedne cechy są dominujące inne podrzędne. Osobowość małego dziecka odznacza się ogromną plastycznością. Kształtuje się ona różnie w zależności od warunków środowiskowych, środowiskowych, których dziecko żyje oraz od procesu wychowawczego, głównie od rodzaju stosowanej dyscypliny wychowawczej. Wykształcona postawa w pierwszych latach życia dziecka będzie miała znaczący wpływ na dalszy rozwój jego osobowości.

ŚREDNIE DZIECIŃSTWO - WIEK PRZEDSZKOLNY

Rozwój społeczny dziecka w tym okresie obejmuje wiek problemów psychologicznych. Wzajemne kontakty miedzy dzieckiem a rodzicami zależą od wielu czynników takich jak postawy rodzicielskie, wiek wykształcenie rodziców, cechy ich osobowości oraz normy zachowawcze, charakterystyczne dla danej kultury. W zakresie kontaktów społecznych miedzy dzieckiem a jego rodzeństwem obowiązują zależności związane z kolejnością urodzenia dziecka i płci rodzeństwa. Jeżeli chodzi o kontakty społeczne z innymi dziećmi wyróżniamy kontakty pozytywne (bezkonfliktowe) oraz negatywne.

Kształtowanie osobowości dziecka.

Wiek przedszkolny jest to okres kształtowania się struktury osobowości. W latach przedszkolnych dziecko nawiązuje kontakty z otoczeniem, naśladuje w zabawie i innych działaniach wzory dorosłych, ich funkce społeczne, sposoby pracy itp. Osobowość dziecka kształtuje się również pod wpływem działalności własnej, życia codziennego, przypadkowego, nieświadomego uczenia się.

MŁODSZY WIEK SZKOLNY

Dla rozwoju społecznego dziecka w młodszym wieku szkolnym istotne są układ stosunków, atmosfera, postawy, przekonania i tryb życia w domu rodzinnym lub instytucji wychowania zbiorowego, zamierzone oddziaływania nauczycieli na terenie klasy i szkoły, swobodne obcowanie dziecka z rówieśnikami.

Osobowość. Młodszy wiek szkolny, w który wkroczyło dziecko 7 letnie, charakteryzuje doskonalenie się struktury całej osobowości. Pod wpływem zmieniających się warunków zewnętrznych i wewnętrznych dokonuje się proces przeobrażania się istniejących w dziecku właściwości i zjawiają się nowe.

WIEK DORASTANIA

Kryzys autorytetów rodziców (analiza postępowania, rozumienia motywów jakimi się kierują, ocena rezultatów). Konflikty z rodzicami. Klasa szkolna, nieformalne grupy społeczne, grupy formalne.

Osobowość.

Z

RODZINA

---