SAMORZĄD TERYTORIALNY W KRAJACH UNII EUROPEISKIEJ

WYKŁAD I

Samorządność - samorządzenie

Samorząd akademicki - szkolny - zawodowy (adwokacki, lekarski, itp.)

Samorząd akademicki:

Podmiot - społeczność studencka danej uczelni

Przedmiot działania:

1. reprezentuje studentów

2. reprezentuje sprawy studentów

3. działa przez swoje organy

1. przewodniczący

2. rada organu kolegialna

3. sekretarz

4. skarbnik

4. reprezentuje studentów na zewnątrz

5. kontaktuje się z władzami uczelni

1. wysokość stypendiów

2. współpraca zagraniczna

3. obrona praw studentów

4. obchody uroczystości

Finanse

Składki

Środki zewnętrzne

1. wsparcie uczelni

2. sponsorzy

3. zbiórki publiczne (akcje)

4. działalność

Samorząd zawodowy adwokatów

Podmiot - adwokaci

Przedmiot działalnia

1. obrona praw adwokatów

2. lobbing

3. sądy dyscyplinarne

4. etyka

5. posiadają swoje organy

Finanse

Składki

Dotacje

Pojęcie władz publicznych

Za organy władzy publicznej można uznać te wszystkie instytucje, które maja ustawowe prawo do podejmowania decyzji wiążących obywateli i innych podmiotów prawa.

Władza publiczna

Władza państwa

Samorząd terytorialny

Państwo a samorząd

Państwo jest:

Organizacją hierarchiczną

Scentralizowaną

Posiada poziomy podział kompetencji

Samorząd:

Organizacja niehierarchiczna

Zdecentralizowana

Posiada pionowy podziała kompetencji

Trzy koncepcje samorządu terytorialnego:

1. naturalistyczna

2. państwowa (funkcjonalna)

3. polityczna (reprezentacja polityczna w terenie)

Subsydiarność łączy się z trzema cechami:

1. autonomii (jednostki same zaczynają działanie, władza nie może im nić narzucić).

2. dynamiki (popyt na ingerencję władz jest zmienny)

3. proporcjonalności (tylko to, co jest konieczne).

Trzy podstawowe zasady działania samorządu terytorialnego w Polsce:

1. decentralizacja

2. unitarny charakter państwa

3. subsydiarność - postuluje ona, ze nigdy nie należy powierzać jednostce większej tego, co może zrobić, również wydajnie jednostka mniejsza.

Dla czego samorząd terytorialny jest ważny?

1. wolność (decydujemy samodzielnie o swoich sprawach, osobowość prawna, może dysponować swoja własnością)

2. partycypacja (możliwość wybierania własnych organów, może tworzyć związki gminne, może współpracować z innymi organami państwowymi)

3. efektywność (jest najbardziej efektywny w działaniach na rzecz swojego społeczeństwa, swoich obywateli, jest najbliżej społeczeństwa)

Definicja samorządu terytorialnego wg. Regulskiego

Samorząd terytorialny, to przełamania monopolu państwa w zakresie:

1. jednolitości władzy

2. administracji

3. finansów

4. reprezentacji politycznej

5. własności

Miejsce samorządu terytorialnego w systemie samorządów

Samorząd zakładowy

Samorząd korporacyjny (zrównoważony)

1. powszechny (terytorialny)

2. specjalny

a). gospodarczy (np. rolniczy)

b). zawodowy (np. adwokacki)

Definicje samorządu terytorialnego

Przez samorząd terytorialny (gminny, powiatowy lub wojewódzki) należy rozumieć regionalną wspólnotę samorządową utworzoną z mocy prawa przez mieszkańców danego regionu oraz odpowiednie terytorium. Samorządy wykonują zadania publiczne o znaczeniu regionalnym mające na celu zaspokojenie zbiorowych potrzeb wspólnoty. Posiadają - podlegającą ochronie sądowej - osobowość prawną, dysponują mieniem wspólnoty, prowadzą samodzielną gospodarkę finansową na podstawie budżetu. Swoje zadania wykonują za pośrednictwem organów samorządu terytorialnego bądź podejmują rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym mieszkańców wspólnoty (na drodze wyborów i referendów).

Pojęcie samorządu terytorialnego

1. korporacyjny charakter

2. przymusowy charakter (z ustawy a nie z aktu woli)

3. zdecentralizowany charakter

4. przynależność wynika z faktu zamieszkiwania na danym terytorium

5. legitymacja wynika z demokratycznych wyborów

6. wykonywanie zadań z zakresu administracji publicznej samorządnie i na własna odpowiedzialność.

Samorząd a inne instytucje społeczeństwa obywatelskiego

Samorząd wykonuje ustawowo przekazywane zadania publiczne przez zrzeszenie obywateli lub inne podmioty prawa, utworzone ustawowo.

Sektor I - Państwo (przymusowe, własność publiczna)

Sektor II - Samorząd (przymusowy, własność publiczna)

Sektor III - społeczeństwo obywatelskie (dobrowolne)

Samorząd

Administracja publiczna

Autonomia

Federalizm

Geneza europejskich modeli samorządu terytorialnego

Niecentralizacja (Anglia, Szwecja)

Decentralizacja (Niemcy, Francja)

Podstawowe kwestie wspólne samorządowi europejskiemu

1. Po za państwami najmniejszymi - co najmniej dwa szczeble

2. Szczeble samorządu nie tworzą układu hierarchicznego

3. Nadzór na zasadzie legalności

4. Ogólnoeuropejskie standardy samorządu terytorialnego

5. Nieustająca reforma administracji terytorialnej

Wykład II

Administracja publiczna na poziomie jednostek lokalnych w UE

Cechy wspólne

- jednostki podstawowe w podziale terytorialnym we wszystkich państwach członkowskich UE mają charakter wspólnot lokalnych o statusie samorządowym

- w niektórych państwach samorząd funkcjonuje na dwóch szczeblach poniżej poziomu regionalnego ( model występuje w Polsce)

Zwykle jednostki samorządu terytorialnego nie znajdują się w stosunkach wzajemnej zależności - relacje między nimi ich kompetencje są bezpośrednio opisane w przepisach prawa

Wyższe jednostki władzy lokalnej o charakterze samorządowym wypełniają często funkcje szczebla regionalnego np. prowincje w Belgii, kraje w Czechach, regiony w Danii, prowincje w Hiszpanii, województwa w Rumunii.

W niektórych państwach w jednostkach wyższego podziału terytorialnego występuje dualizm władzy, - czyli działanie na tym terenie jednocześnie administracji samorządowej i rządowej. Np. departamenty we Francji, gdzie obok organów ST funkcjonuje prefekt ( jako reprezentant rządu i podległe mu rozbudowane struktury administracji rządowej)

Organ administracji rządowej działają też w tych jednostkach ST gdzie nie ma dualizmu władzy - funkcjonują organy rządowe, które nie mają właściwości ogólnych np. Portugalia gdzie rząd może w każdym samorządowym regionie powołać swego przedstawiciela, którego zakres działania obejmuje również kontrolę jednostek władzy lokalnej. Na Węgrzech w odniesieniu do Budapesztu, gdzie pełnomocnicy rządu wykonują działania kontrolne w zakresie przestrzegania prawa przez samorząd.

Mogą istnieć we wspólnotach lokalnych jednostki pomocnicze nie posiadające osobowości prawnej np. w Polsce - sołectwo dzielnice, np. w Portugalii zgromadzenie parafii - organ podstawowej jednostki samorządu, może tworzyć z własnej inicjatywy lub na wniosek mieszkańców organizacje osób zamieszkujących na obszarze mniejszym niż parafia.

W związku z wejściem do UE wiele krajów musiało zreorganizować samorząd terytorialny likwidując małe jednostki terytorialne. Ma to związek z możliwością absorpcji przez jednostki samorządowe pomocy unijnej, do czego konieczna jest opowiedz potencjał

Powszechnie jest tworzenie obok jednostek terytorialnych (ziemskich), jednostki miejskie - dotyczy to zwłaszcza największych jednostek miejskich w tym miast stołecznych.

Np. w Czechach odrębne regulacje ma Praga

W Irlandii - pięć największych miast ma status hrabstwa

Konstytucyjne gwarancje samodzielności jednostek terytorialnych są powszechne

Zwykłe podstawowe zasady porządku ustrojowego samorządu terytorialnego oparte są na zasadzie

Decentralizacji

Pomocniczości

W państwach federalnych kompetencje do określania samodzielności funkcjonowania władz lokalnych mają organy podmiotów federacji.

Status jednostek samorządu terytorialnego w UE jest zróżnicowany, elementy wspólne to:

- osobowość prawna

- posiadanie praw majątkowych

- autonomia budżetowa

- możliwość nakładania podatków i opłat lokalnych

- prawo prowadzani działalności gospodarczej na własną odpowiedzialność

- możliwość zrzeszania się

- przeważa zasada ustawowego określania statusu jednostek samorządu terytorialnego

Układ kompetencji w relacjach jednostek lokalnych z centrum i regionami

- podział na zadania własne i zlecone

Zadania własne - lokalne zagospodarowanie przestrzenne, edukacja, ochrona zdrowia, kultura, opieka społeczna, mianowanie urzędników lokalnych - zwykle kompetencje te określone są w sposób otwarty - domniemanie kompetencji

Zadania zlecone - sprawy przekazane w trybie ustawy lub na podstawie ustawy w trybie porozumienia.

Organ zlecający jest zobowiązany do przekazania środków finansowych

Organy i urząd na poziomie lokalnym.

Kolegialne organy stanowiące - zawsze wybierane przez mieszkańców

Organy wykonawcze - ich status jest niejednorodny

Organy stanowiące

- wybierane przez mieszkańców

- liczba członków rad wiąże się z liczbą mieszkańców danej jednostki wynosi od kilku do ponad 100

- specyficznym uregulowaniem np. w Szwecji jest instytucja „zastępca radnego” radnych wywodzących się z tej samej partii politycznej - wyręczają radnych w pełnieniu obowiązków w razie jakichkolwiek utrudnień

- zwykłe organy kadencyjne - kadencja od 3 do 8 lat

Prezydium

I model - Organ prezydialny wybierany prze organ stanowiący

- w Bułgarii i na Cyprze w gminach wiejskich

- w Czechach, Danii, we Francji - w gminach i departamentach

- w Grecji, Hiszpanii, Irlandii, Litwie, Łotwie, Malcie, Niemczech - w wariancie północnoniemieckim i burmistrzowskim, w Polsce, Szwecji i WB

II model - Organ wykonawczy jest szefem prezydium (zjawisko łączenia przewodnictwa organowi stanowiącemu i kreowania władzą wykonawczą) - może pochodzić z bezpośrednich wyborów powszechnych

Wykład III

SAMORZĄD TERYTORIALNY W POLSCE

SAMORZĄD TERYTORIALNY

Samorząd terytorialny w Polsce jest trójszczeblowy. Kolejne szczeble to najniższy i podstawowy - gmina, następnie lokalny - powiat oraz regionalny województwo. Każdy z tych szczebli zasadniczego podziału kraju jest unormowany oddzielną ustawą i podlega odrębnej charakterystyce.

GMINA

Gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego. Przez gminę należy rozumieć prawnie zorganizowany związek osób nazwany w ustawie jako "wspólnota samorządowa" oraz odpowiednie terytorium, obszar kraju.

Jednostka samorządu terytorialnego, którą jest omawiana gmina posiada osobowość prawną, a o jej ustroju stanowi statut. Jest on odbiorcom norm prawnych, sytuujących ją jako samodzielny podmiot prawa w strukturze organizacyjnej państwa.

ZADANIA:

Do zakresu zadań gminy należy realizowanie spraw publicznych na jej terytorium o wymiarze lokalnym, które zostały ustawowo ustanowione jako zakres jej działania. Realizuje ona również takie zadania, które nie zostały zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla innych organów władz publicznych.

Gmina wykonuje zadania własne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, na zasadach określonych przez ustawy, korzystając z samodzielności chronionej na drodze sądowej. Samodzielność w realizacji określonych działań gminy jest ustawowo ograniczona poprzez unormowanie ustalające instytucje obligatoryjnych zadań własnych. W ten sposób zabezpieczona została ich realizacja oraz zagwarantowany określony poziom zaspokojenia potrzeb publicznych. Gmina nie może pozostawić takich zadań bez ich wykonania, jeżeli ustanowione tak jest w normach prawnych. Zaspokojenie potrzeb publicznych nie może opierać się na swobodnej ocenie stanu prawnego przez osoby akurat w tym czasie piastujące dane stanowisko w organach gminy.

Do zadań własnych gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty. Zadania te można podzielić na pewne kategorie, a mianowicie zadania z zakresu:

- infrastruktury technicznej gminy (gminne drogi, ulice, mosty, place, wodociągi, kanalizacja, usuwanie i oczyszczanie ścieków komunalnych; utrzymywanie czystości, utrzymywanie urządzeń sanitarnych; wysypiska oraz utylizacja odpadów komunalnych; zaopatrzenie w energię elektryczną i cieplną; komunalne budownictwo mieszkaniowe; lokalny transport zbiorowy; targowiska i hale targowe; gminne obiekty i urządzenia użyteczności publicznej oraz obiekty administracyjne);

- infrastruktury społecznej (ochrona zdrowia, pomoc społeczna, oświata, kultura, kultura fizyczna);

- porządku i bezpieczeństwa publicznego (organizacja ruchu drogowego, porządek publiczny, ochrona przeciwpożarowa, bezpieczeństwo sanitarne);

- ładu przestrzennego i ekologicznego (planowanie przestrzenne, gospodarka terenami, ochrona środowiska).

Gmina wykonuje ponadto zadania zlecone z zakresu administracji rządowej.

Są to zadania "obce" w tym sensie, że pochodzą od innego podmiotu administracji, jakim jest organ administracji rządowej. Gmina wykonuje te zadania po zapewnieniu jej środków finansowych przez podmiot zlecający. Jeżeli ustawa tak stanowi, gmina jest obowiązana do wykonywania takich zadań. Gmina może ponadto dobrowolnie wykonywać zadania zlecone, na podstawie porozumienia z właściwym organem administracji rządowej.

Całość zadań administracji publicznej z różnych tytułów przysługujących gminie realizowana jest w znacznej części przez wydawanie decyzji administracyjnych.

Pierwotnym adresatem norm kompetencyjnych jest w gminie wspólnota samorządowa, którą z mocy prawa tworzą mieszkańcy gminy. Wspólnota samorządowa podejmuje rozstrzygnięcia bezpośrednio w głosowaniu wyborczym oraz w referendum, a także za pośrednictwem organów gminy.

REFERENDUM GMINNE

Referendum jest sposobem sprawowania władzy bezpośrednio przez wspólnotę w sprawach ważnych dla gminy. W referendum mogą brać udział mieszkańcy gminy uprawnieni do głosowania. Zgodnie z przepisami ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw są to obywatele polscy, którzy ukończyli 18 lat. Osoby te powinny zamieszkiwać w miejscowości położonej na terenie gminy, pod oznaczonym adresem, z zamiarem stałego przebywania.

Referendum jest ważne, jeśli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych. Ustawa o samorządzie gminnym przewiduje instytucję konsultacji z mieszkańcami gminy w wypadkach przewidzianych ustawą oraz w innych sprawach ważnych dla gminy.

Organami gminy są:

- rada gminy,

- wójt (burmistrz, prezydent miasta).

RADA GMINY

Kadencja rady gminy trwa 4 lata od dnia wyboru. W jej skład wchodzą radni, których ilość zależy od wielkości gminy i tak np. w gminach do dwudziestu tysięcy mieszkańców jest piętnastu radnych, a w gminach od stu do dwustu tysięcy mieszkańców jest dwudziestu pięciu radnych.

Zakres działania rady gminy

obejmuje najważniejsze sprawy wspólnoty samorządowej oraz funkcjonowanie jej organów i podmiotów jej podległych.

Rada gminy wybiera ze swego składu przewodniczącego oraz od l do 3 wiceprzewodniczących.

Funkcji tych nie można łączyć ze stanowiskiem wójta lub burmistrza (prezydenta). Ustawa gminna nie zalicza przewodniczącego do organów gminy. Jego kompetencjami określonymi w ustawie są zwoływanie sesji rady gminy i organizowanie pracy rady oraz prowadzenie jej obrad. Organ ten z uwagi na swój społeczny (ale wynagradzany) charakter nie może obradować ciągle. Jego charakter pracy jest sesyjny, a sesje są czasowo ograniczone. Ze względu na szeroki zakres zadań rady istnieje potrzeba przekazywania części zadań innym organom do rozstrzygania. Istotną rolę w tym zakresie odgrywają komisje, czyli organy wewnętrzne rady. Ich istnienie, przedmiot działania oraz skład osobowy zależą w zasadzie od uznania rady. Organ uchwałodawczy może również powołać komisje stałe, z których jedna ma charakterze obligatoryjny jest ona określona w ustawie gminnej jako komisja rewizyjna.

WÓJT

Wójt (burmistrz, prezydent miasta) jest organem wykonawczym gminy. Kadencja wójta rozpoczyna się w dniu rozpoczęcia kadencji rady gminy lub wyboru go przez radę gminy i upływa z dniem upływu kadencji rady gminy.

Burmistrz jest organem wykonawczym w gminie, w której siedziba władz znajduje się w mieście położonym na terenie gminy.

Prezydent miasta jest organem wykonawczym w miastach powyżej stu tysięcy mieszkańców.

Mandatu wójta nie można łączyć z:

- mandatem wójta lub funkcją jego zastępcy w innej gminie;

- członkostwem w organach jednostek samorządu terytorialnego, w tym w gminie, w której jest wójtem;

- z zatrudnieniem w administracji rządowej;

- mandatem posła lub senatora.

Wójt wykonuje uchwały rady gminy oraz zadania gminy określone przepisami prawa. Do zadań wójta należy w szczególności przygotowywanie projektów uchwał rady oraz określanie sposobu ich wykonywania, gospodarowanie mieniem komunalnym, wykonywanie budżetu, zatrudnianie i zwalnianie swoich zastępców, kierowników gminnych jednostek organizacyjnych oraz wykonywanie zadań zleconych z zakresu administracji rządowej. Kieruje on bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentuje ją na zewnątrz. Opracowuje również plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy.

Wójt realizując zadania własne gminy podlega wyłącznie radzie gminy, która decyduje o kierunkach jego działania. W zakresie wykonywania zadań zleconych administracji rządowej wójt podlega także wojewodzie.

Wójt wykonuje swe zadania przy pomocy urzędu gminy, którego jest kierownikiem i któremu nadaje w drodze zarządzenia regulamin organizacyjny, określający organizację i zasady jego funkcjonowania.

Zadania gminy wykonywane są w różnych formach, również w formie decyzji administracyjnych, nazwanych w ustawie decyzjami w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej. Kompetencje do ich wydawania, zarówno w zakresie spraw własnych, jak i zleconych, ustawa o samorządzie gminnym przyznaje wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta). Mogą oni upoważnić swoich zastępców lub innych pracowników urzędu gminy do wydawania decyzji.

ORAGANY W POMOCNICZYCH JEDNOSTKACH PODZIAŁU GMINY

Gmina jest podzielona terytorialnie na jednostki pomocnicze, takie jak sołectwa na obszarach wiejskich, dzielnice czy osiedla w miastach, oraz na miasta w przypadku gdy jest ich więcej niż jedno na terenie gminy. Zasady tworzenia jednostek pomocniczych ustala statut gminy. Organizację i zakres działania sołectwa, dzielnicy lub osiedla ustala rada gminy indywidualnie w formie odrębnego statutu.

Organem uchwałodawczym w sołectwie jest zebranie wiejskie, a wykonawczym sołtys. Sołtysa wspomaga rada sołecka wybierana przez i z pośród mieszkańców tej jednostki pomocniczej.

Organem uchwałodawczym w dzielnicy (osiedlu) jest rada, a organem wykonawczym jest zarząd na czele, którego stoi przewodniczący. Statut osiedla może ustalić, że w osiedlu organem uchwałodawczym jest ogólne zebranie mieszkańców.

POWIAT

Powiat jest jednostką samorządu terytorialnego. Przez powiat należy rozumieć lokalną wspólnotę samorządową, którą tworzą jej mieszkańcy oraz odpowiednie terytorium. Powiat, tak jak gmina, ma wymiar społeczny. Kwalifikacja mieszkańców jako wspólnoty następuje z mocy prawa. Przynależność do wspólnoty nie jest zatem uzależniona ani od rozstrzygnięcia organów powiatu, ani od woli mieszkańców. Z uwagi na to, że powiat jest podmiotem o charakterze terytorialnym, drugim jego elementem jest obszar. W tym zakresie powiaty stały się w zasadzie odpowiednikami dawnych rejonów administracyjnych, należących do systemu organów administracji rządowej.

Ustawa o samorządzie powiatowym ustanawia dwie kategorie powiatów.

Pierwszy rodzaj to powiaty, które swym obszarem obejmuje całe terytoria graniczących z sobą gmin (powiat ziemski), drugi rodzaj to powiaty obejmujące cały obszar miasta (miasto na prawach powiatu). Przy tworzeniu, łączeniu, podziale, znoszeniu powiatów i ustalaniu ich granic należy dążyć do tego, aby powiat obejmował obszar możliwie jednorodny ze względu na układ osadniczy i przestrzenny oraz więzi społeczne i gospodarcze, zapewniające zdolność wykonywania zadań publicznych. Ta jednostka samorządu posiada podobnie jak gmina osobowość prawną, a jej samodzielność podlega ochronie sadowej. O ustroju powiatu stanowi jego statut.

ZADANIA:

Powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie:

- infrastruktury technicznej (transport i drogi publiczne, gospodarka nieruchomościami, utrzymanie powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej),

- infrastruktury społecznej (edukacja publiczna, promocja i ochrona zdrowia, pomoc społeczna, polityka prorodzinna, wspieranie osób niepełnosprawnych, kultura i ochrona dóbr kultury, kultura fizyczna i turystyka, przeciwdziałanie bezrobociu oraz aktywizacja lokalnego rynku pracy, ochrona praw konsumenta, promocja powiatu, współpraca z organizacjami pozarządowymi),

- porządku i bezpieczeństwa publicznego (porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli, ochrona przeciwpowodziowa, przeciwpożarowa i zapobieganie innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi, obronność, wykonywanie zadań powiatowych służb, inspekcji i straży),

- ładu przestrzennego i ekologicznego (geodezja, kartografia i kataster, zagospodarowanie przestrzenne i nadzór budowlany, gospodarka wodna, rolnictwo, leśnictwo i rybactwo śródlądowe, ochrona środowiska).

Akty prawne mogą także określać niektóre sprawy należące do zakresu działania powiatu jako zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez powiat. Powiat wykonuje ustawowe zadania w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Na uzasadniony wniosek zainteresowanej gminy w oparciu o zawarte porozumienie powiat może przekazać jej zadania z zakresu swojej właściwości.

WŁADZE POWIATU

Pierwotnym adresatem norm kompetencyjnych jest w powiecie wspólnota samorządowa, którą z mocy prawa tworzą mieszkańcy powiatu. Podejmuje ona rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym, poprzez wybory i referendum lub za pośrednictwem organów powiatu.

Organami powiatu są:

- rada powiatu;

- zarząd powiatu.

REFERENDUM POWIATOWE

Referendum jest sposobem bezpośredniego sprawowania władzy w sprawach ważnych dla powiatu. W referendum mogą brać udział mieszkańcy powiatu uprawnieni do głosowania. Zgodnie z przepisami ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw są to obywatele polscy, którzy ukończyli 18 lat.

W referendum mieszkańcy wyrażają w drodze głosowania swoją wolę:

- co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej wspólnoty,

- w sprawie z zakresu zadań i kompetencji organów powiatu,

- w sprawie odwołania rady powiatu.

Ustawa powiatowa oraz ustawa o referendum lokalnym przewidują wyłączność referendum w sprawie odwołania rady powiatu przed upływem kadencji. Referendum może być także przeprowadzone we wszystkich innych sprawach z zakresu właściwości powiatu. O przeprowadzeniu tego rodzaju władzy bezpośredniej decyduje organ uchwałodawczy w przypadku, gdy przeprowadza referendum z własnej inicjatywy. Inicjatorami mogą być również mieszkańcy powiatu uprawnieni do głosowania, którzy zdecydują o przeprowadzeniu referendum, i zdobędą poparcie co najmniej 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców. Przedmiot referendum musi być zgodny z prawem.

Referendum w sprawie odwołania rady powiatu przed upływem kadencji można przeprowadzić nie wcześniej niż po upływie 12 miesięcy od dnia wyborów lub od dnia ostatniego referendum w sprawie odwołania tego organu przed upływem kadencji i nie później niż na 6 miesięcy przed upływem jego kadencji.

Referendum jest ważne, jeśli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych.

RADA POWIATU

Artykuł 12 ustawy powiatowej określa zakres wyłącznej właściwości rady.

Należą do niej sprawy:

a) organizacyjne (uchwalanie statutu powiatu; tworzenie, przekształcanie i likwidacja jednostek organizacyjnych oraz wyposażanie ich w majątek; podejmowanie uchwał w sprawach współdziałania z innymi powiatami i gminami, jeżeli jest to związane z koniecznością wydzielenia majątku);

b) planistyczne (uchwalanie budżetu powiatu);

c) finansowo-majątkowe (podejmowanie uchwał w sprawach wysokości podatków i opłat w granicach określonych ustawami; podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych powiatu dotyczących:

• zasad nabycia, zbycia i obciążania nieruchomości oraz ich wydzierżawiania lub wynajmowania na okres dłuższy niż trzy lata, o ile ustawy szczególne nie stanowią inaczej;

• emitowanie obligacji oraz określanie zasad ich zbywania, nabywania i wykupu;

• zaciąganie długoterminowych pożyczek i kredytów;

• ustalanie maksymalnej wysokości pożyczek i kredytów krótkoterminowych zaciąganych przez zarząd oraz maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez zarząd w roku budżetowym;

• zobowiązania w zakresie podejmowania inwestycji i remontów o wartości przekraczającej granicę ustalaną corocznie przez radę;

• tworzenie i przystępowanie do związków, stowarzyszeń, fundacji i spółdzielni oraz ich rozwiązywanie lub występowanie z nich;

• tworzenie i przystępowanie do spółek, ich rozwiązywanie i występowanie z nich oraz określania zasad wnoszenia wkładów oraz obejmowania, nabywania i zbywania udziałów i akcji;

• wydzielanie majątku na współdziałanie z innymi powiatami i z gminami;

• tworzenie, przekształcanie i likwidacja jednostek organizacyjnych powiatu oraz wyposażanie ich w majątek);

d) osobowe (wybór i odwoływanie zarządu powiatu; powoływanie i odwoływanie na wniosek starosty sekretarza oraz skarbnika powiatu);

e) kierowniczo-kontrolne (stanowienie o kierunkach działania zarządu powiatu oraz przyjmowanie sprawozdań z jego działalności, w tym z działalności finansowej; rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nie udzielenia absolutorium zarządowi z tego tytułu);

f) inne (takie, jak podejmowanie uchwał w sprawach herbu i flagi powiatu).

Co do zasady uchwały rady i zarządu zapadają większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, zarządu w głosowaniu jawnym.

Rada powiatu wybiera ze swego składu przewodniczącego oraz jednego lub dwóch wiceprzewodniczących. Funkcji tych nie można łączyć ze stanowiskiem członka zarządu powiatu. Ustawa powiatowa nie zalicza przewodniczącego rady do organów powiatu. Jego ustawowym wyłącznym zadaniem jest organizowanie pracy rady oraz prowadzenie jej obrad.

Rada z uwagi na swój społeczny (ale wynagradzany pieniężnie) charakter nie może obradować ciągle. Jej charakter pracy jest sesyjny, a sesje są czasowo ograniczone. Z uwagi na szeroki zakres zadań rady istnieje potrzeba przekazywania części jej zadań innym organom do rozstrzygania - z wyłączeniem spraw zastrzeżonych do właściwości rady, do zaopiniowania, bądź opracowania projektu rozstrzygnięcia - we wszystkich sprawach.

Organ uchwałodawczy może powołać ze swojego grona komisje doraźne bądź stałe, które będą wykonywać określone przez rade zadania.

ZARZĄD POWIATU

Zarząd jest organem wykonawczym powiatu.

W skład zarządu powiatu wchodzą starosta jako przewodniczący, wicestarosta oraz pozostali członkowie w liczbie od 1 do 3 osób, wybrani przez radę powiatu ze swego grona bądź spoza składu rady. Członkostwa w zarządzie nie można łączyć z członkostwem w organie samorządu gminy i województwa oraz z zatrudnieniem w administracji rządowej, a także z mandatem posła albo senatora.

Zarząd wykonuje uchwały rady powiatu oraz zadania powiatu określone przepisami prawa.

Do zadań zarządu należy w szczególności:

- przygotowywanie projektów uchwał rady,

- wykonywanie uchwał rady,

- gospodarowanie mieniem powiatu,

- wykonywanie budżetu powiatu,

- zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych powiatu z zastrzeżeniem, że szczególne warunki lub zasady powoływania, odwoływania oraz tryb zatrudniania i zwalniania kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży oraz jednostek organizacyjnych powiatu określa odrębna ustawa.

Organ wykonawczy realizując zadania powiatu podlega wyłącznie radzie powiatu, która stanowi o kierunkach jego działania.

Zarząd wykonuje zadania powiatu przy pomocy starostwa powiatowego, kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży oraz jednostek organizacyjnych powiatu, które wspólnie tworzą powiatową administrację zespoloną.

STAROSTA

Starosta organizuje pracę zarządu powiatu jako jego przewodniczący i starostwa powiatowego jako jego kierownik. Jest on zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i kierowników jednostek organizacyjnych powiatu oraz zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży. Powołuje i odwołuje kierowników tych jednostek, a w uzgodnieniu z wojewodą zatwierdza programy ich działania i uzgadnia wspólne działanie tych jednostek na obszarze powiatu. W sytuacjach szczególnych starosta kieruje wspólnymi działaniami, a w uzasadnionych przypadkach zleca przeprowadzenie kontroli. Kieruje on także bieżącymi sprawami powiatu oraz reprezentuje go na zewnątrz.

Staroście przysługuje kompetencja podejmowania działań o charakterze doraźnym, w sprawach nie cierpiących zwłoki, związanych z zagrożeniem interesu publicznego, zagrażających bezpośrednio zdrowiu i życiu oraz w sprawach mogących spowodować znaczne straty materialne, z wyłączeniem możliwości wydawania przepisów porządkowych.

W celu realizacji zadań starosty w zakresie zwierzchnictwa nad powiatowymi służbami, inspekcjami i strażami oraz zadań w zakresie porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli działa w powiecie Komisja bezpieczeństwa i porządku. Jej kadencja trwa 3 lata. W jej skład wchodzą:

- starosta jako przewodniczący,

- dwóch radnych,

- trzy osoby wyróżniające się wiedzą o problemach będących przedmiotem prac komisji,

- dwóch przedstawicieli delegowanych przez komendanta powiatowego policji.

WOJEWODZTWO

Województwo oznacza jednostkę samorządu terytorialnego, którą tworzy regionalna wspólnota samorządowa. Jest ona największą jednostką zasadniczego podziału terytorialnego kraju ustanowioną w celu wykonywania zadań z zakresu administracji publicznej.

Województwo, tak jak gmina i powiat, ma wymiar społeczny. Kwalifikacja mieszkańców województwa jako wspólnoty następuje z mocy prawa. Przynależność do wspólnoty nie jest zatem uzależniona ani od rozstrzygnięcia organów województwa, ani od woli mieszkańców.

Z uwagi na to, że województwo jest podmiotem o charakterze terytorialnym, drugim jego elementem jest obszar.

Posiada ono osobowość prawną, a jego samodzielność podlega ochronie sadowej. O ustroju powiatu stanowi jego statut.

ZADANIA

Regionalne usytuowanie samorządu województwa sprawia, że jest on właściwy w sprawach określania strategii rozwoju województwa, realizowanej przez programy wojewódzkie, uwzględniającej zgodnie z ustawą następujące cele:

- pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców,

- pobudzanie aktywności gospodarczej,

- podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa,

- zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń,

- kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.

Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami, w szczególności w zakresie:

- infrastruktury technicznej (drogi publiczne i transport);

- infrastruktury społecznej ( edukacja publiczna, w tym szkolnictwo wyższe, promocja i ochrona zdrowia, kultura i ochrona jej dóbr, pomoc społeczna, polityka prorodzinna, kultura fizyczna i turystyka, ochrona praw konsumentów, przeciwdziałanie bezrobociu oraz aktywizacja lokalnego rynku pracy);

- bezpieczeństwa publicznego;

- ładu przestrzennego i ekologicznego (modernizacja terenów wiejskich, zagospodarowanie przestrzenne, ochrona środowiska).

Ustawy mogą także określać sprawy należące do zakresu działania województwa jako zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez zarząd województwa. Samorząd województwa wykonuje określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, dysponuje mieniem wojewódzkim oraz prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie budżetu.

WŁADZE SAMORZADU WOJEWODZTWA

Pierwotnym adresatem norm kompetencyjnych jest w województwie regionalna wspólnota samorządowa, którą z mocy prawa tworzą mieszkańcy województwa. Wspólnota samorządowa podejmuje rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (w głosowaniu wyborczym oraz w referendum), a także za pośrednictwem organów województwa.

Organami województwa są:

- sejmik województwa,

- zarząd województwa.

REFERENDUM WOJEWODZKIE

Referendum jest sposobem bezpośredniego sprawowania władzy w sprawach ważnych dla województwa. Mogą w nim brać udział mieszkańcy województwa uprawnieni do głosowania. Zgodnie z przepisami ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw są to obywatele polscy, którzy ukończyli 18 lat.

Zasięg przedmiotowy kompetencji referendum wojewódzkiego jest taki sam jak dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego.

Ustawa o referendum lokalnym przewiduje wyłączność zastosowania tej instytucji w sprawie odwołania sejmiku województwa przed upływem kadencji. Referendum wojewódzkie może być także przeprowadzone w każdej ważnej dla województwa sprawie mieszczącej się w zakresie jego zadań. O przeprowadzeniu tej formy władzy bezpośredniej decyduje sejmik województwa, jeśli przeprowadza referendum z własnej inicjatywy albo mieszkańcy województwa uprawnieni do głosowania, jeśli zgodna z prawem inicjatywa zdobędzie poparcie co najmniej 1/20 uprawnionych. Po spełnieniu tego wymogu, właściwy organ obowiązany jest przeprowadzić referendum. Jest ono ważne, jeśli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych.

SEJMIK WOJEWODZTWA

Sejmik województwa jest organem stanowiącym i kontrolnym województwa. Kadencja jego trwa 4 lata.

Zakres działania sejmiku województwa obejmuje najważniejsze sprawy regionalnej wspólnoty samorządowej oraz funkcjonowania jej władz. W skład jego wchodzą radni w liczbie trzydziestu w województwach liczących do 2.000.000 mieszkańców oraz po trzech radnych na każde kolejne rozpoczęte 500.000 mieszkańców.

Sejmik województwa wybiera ze swego składu przewodniczącego oraz nie więcej niż 3 wiceprzewodniczących. Funkcji tych nie można łączyć ze stanowiskiem członka zarządu województwa. Ustawa wojewódzka nie zalicza przewodniczącego sejmiku do organów województwa. Jego ustawowym zadaniem jest organizowanie pracy sejmiku oraz prowadzenie jego obrad. Przewodniczący sejmiku może powierzyć wykonywanie tych czynności jednemu z wiceprzewodniczących sejmiku województwa.

Do wyłącznej właściwości sejmiku należy przykładowo:

- stanowienie aktów prawa miejscowego;

- uchwalanie planu zagospodarowania przestrzennego;

- uchwalanie budżetu województwa;

- wybór i odwołanie zarządu oraz ustalanie wynagrodzenia marszałka województwa;

- określanie zasad udzielania dotacji przedmiotowych i podmiotowych z budżetu województwa.

Sejmik obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał.

ZARZAD WOJEWODZTWA

Zarząd jest organem wykonawczym województwa. W skład pięcioosobowego zarządu wchodzą marszałek województwa jako przewodniczący, jeden lub dwóch wicemarszałków oraz pozostali członkowie. Marszałek oraz pozostali członkowie zarządu mogą być wybrani także spoza składu sejmiku. Członkostwa w zarządzie nie można łączyć z członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego oraz z zatrudnieniem w administracji rządowej, a także z mandatem posła i senatora.

Zarząd województwa wykonuje zadania województwa nie zastrzeżone na rzecz sejmiku województwa i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. Do zadań zarządu województwa należy w szczególności:

- wykonywanie uchwał sejmiku województwa;

- gospodarowanie mieniem województwa, w tym wykonywanie praw z akcji i udziałów posiadanych przez województwo;

- przygotowywanie projektu i wykonywanie budżetu województwa;

- przygotowywanie projektów strategii rozwoju województwa, planu zagospodarowania przestrzennego i programów wojewódzkich oraz ich wykonywanie;

- organizowanie współpracy ze strukturami samorządu regionalnego w innych krajach i z międzynarodowymi zrzeszeniami regionalnymi;

- kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie działalności wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym powoływanie i odwoływanie ich kierowników;

- uchwalanie regulaminu organizacyjnego urzędu marszałkowskiego.

Zarząd województwa wykonuje zadania województwa przy pomocy urzędu marszałkowskiego i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych lub wojewódzkich osób prawnych.

MARSZAŁEK WOJEWODZTWA

Marszałek województwa organizuje pracę zarządu województwa jako jego przewodniczący i urzędu marszałkowskiego jako jego kierownik. Jest on również zwierzchnikiem służbowym pracowników urzędu marszałkowskiego i kierowników wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych.

Marszałkowi przysługuje kompetencja podejmowania działań o charakterze doraźnym, w sprawach nie cierpiących zwłoki, związanych z bezpośrednim zagrożeniem interesu publicznego, zagrażających bezpośrednio zdrowiu i życiu oraz w sprawach mogących spowodować znaczne straty materialne.

Ustawa wojewódzka przyznaje marszałkowi kompetencje do wydawania decyzji administracyjnych, nazwanych decyzjami w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej. Może on także upoważnić wicemarszałków, pozostałych członków zarządu oraz pracowników urzędu marszałkowskiego oraz kierowników wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych do wydawania w jego imieniu decyzji.

SAMORZĄD TERYTORIALNY WE FRANCJI

Ustrój polityczny Francji opiera się na konstytucji Francji, która głosi, ze państwo francuskie jest niepodzielną, laicką, demokratyczną oraz socjalna republiką.

Reforma administracji lokalnej:

W latach 1982-1985 przeprowadzono we Francji reformy administracyjne. Do 1982 r. charakter centralistyczny. Decentralizacja nastąpiła od 1982 r. reformy zapoczątkowała uchwalona 2 marca 1982 r. ustawa o prawach i swobodach gmin. Gmina, departamenty i regiony są zarządzane samodzielnie przez wybrane rady.

Rada - organ centralny samorządu lokalnego

Organizacja polityczna Francji - jest państwem unitarnym, nie federalnym, posiadającym 4 poziomy jednostek terytorialnych.

1. Państwo

2. 24 regiony, z czego 4 zamorskie, kierowane przez Rady Regionalne

3. 96 departamentów

4. ok. 36 700 gmin zarządzanych przez Rady

Gmina:

Rada gminy wybierana jest przez mieszkańców gminy na 6 lat. Wybory prowadzone są w jednym terminie. W 1982 r. zmieniony został system wyborczy. Nastąpiło połączenie dotychczasowego systemu większościowego z elementami wyborów proporcjonalnych.

Struktura organów gminy we Francji

Rada gminy - wybierana przez wyborców

Rada gminy wybiera Mera

Rada gminy wybiera komisje

Rada gminy wybiera urzędników pobocznych

Mer - przewodniczy Radzie gminy

Mer - kieruje urzędem gminy

Mer - wybiera urzędników pobocznych

W gminach do 3500 mieszkańców zachowany został większościowy system wyborów, które przebiegają w dwóch turach. W gminach małych do 2000 mieszkańców dopuszczalne jest głosowanie na pojedyncze kandydatury lub listy niekompletne.

W gminach pow. 3500 mieszkańców wybory przebiegają w dwóch turach, nowy jest sposób podziału mandatów. Jeżeli jakaś partia lub lista polityczna w I turze uzyskała absolutną większość, to otrzymuje ona połowę miejsc w Radzie, reszta miejsc dzielona jest proporcjonalnie do liczby otrzymanych głosów. W przypadku gdyby żadna z list otrzymuje większości, dochodzi do II tury wyborów.

Bierne prawo wyborcze

Narodowość francuska

Ukończone 18 lat

Nie karany

Musza być związani bezpośrednio z gminą (zasada domicylu)

Nie mogą być pracownikiem etatowym gminy

Mandat wygasa wyłączenie w razie śmierci radnego, rezygnacji z członkostwa w Radzie oraz w przypadku rozwiązania całej Rady.

Liczebność rady waha się od 9 (w gminach poniżej 100 mieszkańców) aż do 69 (w miastach liczących ponad 300 tys. mieszkańców),

Wyjątki - Lion 73, Marsylia 101, Paryż 163 radnych

Sesje Rady - raz na kwartał (obowiązkowo)

Kompetencje Rady - ustalone zostały przy pomocy klauzuli generalnej i przewidującej, iż do rady gminy należą wszystkie sprawy mające charakter lokalny, z wyjątkiem spraw ustawowo wyłączonych na rzecz administracji rządowej lub wspólnot lokalnych wyższego szczebla.

Do Rady należy

Organizacja służb publicznych

Zarządzanie własnością gminy

Zapewnienie ładu i porządku publicznego

Zatwierdzenie budżetów rocznych

Utrzymanie dróg gminnych

Reglamentacja zatrudnienia oraz organizowanie rynku pracy w gminie

Organ wykonawczy Rady - Mer:

Wybierany przez Radę z jej składu na pierwszym po wyborach posiedzeniu. Kadencja trwa 6 lat. Do wyboru Mera wymagana jest absolutna większość głosów, która musi zostać osiągnięta w jednej z dwóch tur głosowania. W razie braku takiej większości, w trzeciej turze można dokonać wyboru Mera zwykłą większością głosów. Kandydaturę zgłasza partia lub ugrupowanie, które wybory samorządowe.

Mer może zostać odwołany lub zawieszony w przypadku popełnienia błędu (poważnego) przy realizacji jego zadań i funkcji. Odwołanie wymaga dekretu, a zawieszenie na czas dłuższy niż miesiąc - zarządzenie Ministra Spraw wewnętrznych.

Wraz z Merem wybierani są jego zastępcy, którzy tworzą magistrat. Funkcja mera jest honorowa, przy tym łączona często jest z mandatem członka parlamentu.

Kompetencje:

1. przygotowanie i wykonywanie uchwał rady gminy oraz przewodniczenie jej obradom

2. wykonywanie określonych kompetencji radny na podstawie udzielonej prze nią delegacji

3. kompetencje własne

a). władztwo personalne - zatrudnienie i kierowanie procesem administracyjnym

b). władztwo policyjne - polegające na zapewnieniu gminie spokoju i bezpieczeństwa publicznego

4. wykonywanie w charakterze przedstawiciela państwa funkcji zleconych z administracji rządowej

a). spraw dotyczących stanu cywilnego

b). przeprowadzenie wyborów

c). Legalizacji podpisów

d). poboru do wojska

e). prowadzenie urzędu śledczego

Aparatem pomocniczym Mera jest urząd. W jego skład wchodzą pracownicy w liczbie kilkunastu

Departamenty - poziom powyżej gmin

Na każdy okręg wyborczy przypada jeden radny. Kadencja wynosi 6 lat. Po 3 latach wybierana jest połowa składu Rady.

Rada wybiera ze swego grona na trzy lata przewodniczącego i od 4 do 10 zastępców.

Przewodniczącego przygotowuje projekty uchwał Rady oraz czuwa nad wykonywaniem uchwał

Zadania:

Budowa i utrzymanie dróg departamentu oraz dużych dróg międzygminnych

Utrzymanie miejscowych lokali

Ochrona socjalna młodzieży i osób starszych

Do 22-07-1983 dodatkowo

Budownictwo

Transport i komunikacja

Gospodarka mieszkaniowa

Transport i komunikacja

Szkolnictwo wyższe zawodowe oraz średnie

Organem administracyjnym na poziomie departamentu jest Komisarz Republiki. Jest reprezentantem rządu. Posiada on funkcje nadzorcze nad samorządem terytorialnym. Ponadto jest on organem wykonawczym wykonującym zadania, które nie zostały przekazane samorządowi. Komisarz ma prawo uczestniczenia w sesjach Rady Głównej z prawem głosu.

Przewodniczący Rady składa mu roczne sprawozdania z głównych kierunków działań, a on z kolei składa sprawozdanie ze swej działalności Radzie.

Swe zadania Komisarz Republiki wykonuje przy pomocy Sekretariatu Generalnego, szefa organów administracji specjalnej, urzędników pobocznych.

Kanton - stanowi jednostka mniejsza niż departamenty. Składa się z kilku lub kilkunastu gmin. Są jednostkami pomocniczymi

Reginy - (22) najwyższy szczebel podziału administracyjnego Francji (od 1972 r.) grupuje ona od 2 do 8 departamentów. Nazwy nawiązują do nazw historycznych lub geograficznych.

Każdy Region dzieli się na departamenty oraz na jednostki niższe niż departament. (arrondissement)

Organ uchwałodawczy - Rada Regionu (kadencja 6 lat)

Na czele stoi przewodniczący wybrany spośród radnych, który przygotowuje i wykonuje uchwały rady.

W regionach występuje dualizm władzy. Najważniejszym organem w Regionie jest Rada regionu. Prefekt Regionu koordynuje działania rządu w departamentach wchodzących w skład Regionu

Istnieją trzy komisje

Do spraw gospodarczych i socjalnych

Do spraw kultury i wychowania

Pożyczkowe

Regiony zamorskie (maja status Regionu)

Gwadelupa

Martynika

Gujana Francuska

Reunion

Wykład IV

Samorząd terytorialny w Niemczech

Współczesna RFN jest państwem federalnym o daleko posuniętej autonomii krajów (landów) wchodzących w skład państwa jako związku.

System RFN oparty jest na 5 zasadniczych normach konstytucyjnych, zgodnie z którymi Niemcy są:

1. republiką

2. państwem federalnym

3. państwem prawnym

4. państwem demokratycznym

5. państwem socjalnym

Początki samorządu

• należy szukać w średniowieczu, kiedy to miasta cieszyły się wolnością

• faktyczny kształt jednostek samorządu, choć nie zupełnie jeszcze demokratyczne, datuje się na rok 1808 (obszar Prus - ustawa o ustroju miast)

• 1918 r. ?? wprowadzono powszechne i równe prawo wyborcze

• natomiast prawdziwa demokratyzacja nastąpiła dopiero w 1945 r. (wpływ miały 4 państwa okupacyjne; USA, Rosja, Francja, i Anglia) po kapitulacji strefy okupacyjne.

• 1945 r. wydano tzw. dyrektywę wrześniową skierowana do wojskowych władz okupacyjnych w sprawie podziału terytorium Niemiec.

W RFN funkcjonują następujące szczeble administracji:

• związek (federacja)

• kraje (landy)

• powiaty (Kreise) i miasta wyłączone z powiatów (miasta te powinny mieć nie mniej niż 100 tysięcy mieszkańców i nie więcej niż 500 tysięcy mieszkańców.

Jednostki te posiadają osobowość prawną oraz mają bezpośrednio wybierane organy.

Niemiecki system samorządu terytorialnego należy do jednych z najbardziej skomplikowanych w Europie z uwagi na dużą swobodę niemieckich landów w podejmowaniu decyzji (regionów kraju o dużej autonomii).

Landy mogą decydować o typie ustroju samorządu terytorialnego. W ramach tego samego modelu ustrojowego. Stąd też nie jest on taki sam na identycznych szczeblach samorządu, nawet w sąsiednich landach. Pierwszym szczeblem samorządu są gminy, drugim szczeblem powiaty, dodatkowo wyodrębnione w strukturze.

Gmina jako zasadnicza jednostka w strukturze organizacyjnej samorządu terytorialnego Niemiec.

Niemiecka ustawa zasadnicza w art. 20 ust. 1 stanowi, że „RFN jest demokratycznym i socjalnym państwem federalnym” W konsekwencji tego zapisu w RFN istnieje 16 krajów, które mogą w ograniczonym zakresie zawierać układy międzynarodowe.

Ustrojowa pozycja samorządu gminy (zasady)

1. zasada domniemania kompetencji gminy

2. obowiązek wyboru organów uchwałodawczych na zasadzie wyborów powszechnych

3. osobowość publiczno-prawna i cywilno-prawna

Gminy są wyposażone:

1. osobowość prawną

2. mają zdolność prawną

3. zdolność do czynności prawnych

Gmina niemiecka jako korporacja terytorialna jej mieszkańców opiera swoja autonomię na:

1. autonomii terytorialnej i administracyjnej

2. władztwo organizacyjne - statut i organizowanie wewnętrznych organów

3. stanowienie prawa miejscowego

4. budżetu

5. podatków lokalnych

6. autonomii w zakresie stosunku pracy z pracownikami samorządowymi

7. autonomii finansowej - prawo do własnego budżetu, dochodów i wydatków

8. autonomia w dziedzinie planowania przestrzennego oraz rozwoju gospodarczego

Typy gmin

Ustrój magistracki - administrację gminną sprawuje magistrat (burmistrz + rajcowie miejscy stanowią zarząd), który jest wybierany przez zgromadzenie radnych.

Magistrat kolegialnie kieruje pracą administracji gminnej.

Organy gminy współpracują z mieszkańcami poprzez komisje złożone w równych częściach z członków rady, magistratu i fachowo przygotowanych obywateli.

Pozycja członków magistratu jest równa pozycji burmistrza

Ustrój burmistrzowski

W tym systemie następuje podział zadań i kompetencji między radą a burmistrzem, to mieszkańcy gminy wybierają radę, która wybiera ze swych członków burmistrza i burmistrzów dodatkowych.

Burmistrz kieruje praca rady wspólnie z administracja gminy.

W kraju Saary burmistrz nie jest traktowany w pełni jako radny (nie ma prawa głosu).

Burmistrz sprawuje władzę monokratycznie.

Ustrój północnoniemiecki

Rada gminy wybierana jest bezpośrednio przez mieszkańców gminy.

Rada wybiera przewodniczącego - burmistrza oraz dyrektora gminy, który kieruje administracją gminy i jest dla rady organem wykonawczym

Ustrój południowoniemiecki

Rada wybierana jest przez mieszkańców gminy i jest organem uchwałodawczym i wykonawczym

Burmistrz wybierany jest bezpośrednio przez obywateli, przewodniczy radzie i wykonuje uchwały.

Model ten polega na podziale kompetencji decyzyjnych pomiędzy organy gminy: radę i burmistrza.

W tym modelu występuje zrównanie pozycji organu przedstawicielskiego i administracyjnego.

Organem stanowiącym jest RADA.

Czynne prawo wyborcze przysługuje każdemu obywatelowi, który:

Posiada obywatelstwo niemieckie

Ukończony 18 rok życia

Co najmniej od 3 miesięcy mieszka na terenie gminy.

Bierne prawo wyborcze:

Wszyscy obywatele z wyjątkiem; osób ubezwłasnowolnionych oraz sądownie pozbawionych praw wyborczych bądź praw zajmowania urzędów publicznych.

Komisje:

Duża część uprawnień rad jest realizowana przez komisje, które mają charakter doradczy, opiniodawczy. W niektórych sytuacjach mają uprawnienia władcze, rozstrzygające. W skład komisji Rady wchodzą bardzo często osoby spoza Rady, wynika to z ustawodawstwa lub przyjętego zwyczaju.

System wybierania radnych jest zróżnicowany

Proporcjonalny (lista partyjna a nie kandydat)

Kumulowany - (tyle głosów ilu jest radnych - maksymalnie 3 na jednego)

Panaszerowany - (daje wyborcy możliwość przyznawania głosów kandydatów z różnych list wyborca sam układa własną listę kandydatów)

System mieszany (proporcjonalno - większościowy; personalno - proporcjonalny) 50% pochodzi wyborów proporcjonalnych, drugie 50% z wyborów większościowych.

Przy wyborach proporcjonalnych został zachowany 5% próg wyborczy.

Organ wykonawczy

Jest to organ kolegialny bądź monokratyczny burmistrz w zależności od landu. W większości landów organem gminy jest organ kolegialny. Pozycja burmistrza jest zróżnicowana. W mniejszych gminach zwłaszcza wiejskich - burmistrz, w miastach - nadburmistrz.

Wyjątkowo funkcja wykonawcze może wykonywać dyrektor gminy.

Kompetencje organu wykonawczego

Kieruje administracja gminna

Przewodniczy najczęściej Radzie i Komisjom

Przygotowuje uchwały rady

Odpowiedzialny jest za wykonywanie tych uchwał

Wykonuje bieżąco sprawy gminy

Wykonuje zadania niezastrzeżone do wyłącznej kompetencji gminy

Reprezentuje gminę na zewnątrz

Kadencja burmistrza jest zróżnicowana, trwa od 6 do 12 lat

Zadania gminy

I. Zadania własne

Obowiązkowe - te, które gmina musi wykonać

Dobrowolne - te, które gmina może wykonać

II. Zadania zlecone

Zadania powierzone przez państwo, które zasadniczo należą do związku lub kraju, ale w ich imieniu może wykonać gmina.

Zadania własne:

Opieka socjalna

Szkolnictwo podstawowe

Opieka nad młodzieżą

Zaopatrzenie w wodę

Ochrona p. pożarowa

Zakładanie i utrzymanie cmentarzy

Zadania o charakterze dobrowolnym:

Zakładanie i utrzymanie domów starców i domów dziecka

Zakładanie i utrzymanie szpitali, kąpielisk, terenów rekreacyjnych, bibliotek, przedsiębiorstw użyteczności publicznej.

Samorząd powiatowy w systemie państwa federalnego:

W RFN istnieją 323 powiaty

W miastach krajach powiaty nie występują (Berlin, Brema, Hamburg)

Zadania realizowane przez powiaty

Własne i obowiązkowe (przekraczające możliwości gminy)

Przekazane przez organy państwa

Model ustroju powiatowego

Ustrój południowoniemiecki - zróżnicowana pozycja starosty (różna kadencyjność oraz sposób wybierania) - wybory pośrednie lub wybory bezpośrednie.

Może być przewodniczącym Rady i Komisji.

Kieruje jednoosobowo sprawami powiatu

Ustrój komisji powiatowej - rola starosty bardzo ograniczona.

Wybierany w wyborach bezpośrednich lub pośrednich.

Różne funkcje opiniowania

Posiada najmniejsze uprawnienia

Ustrój dyrektorski - starosta pochodzi z wyborów bezpośrednich.

Pełni funkcje przewodniczącego rady

Posiada prawo głosu

Przewodniczy radzie

Wykonuje uchwały rady (największe uprawnienia)

Organy powiatu

Rada powiatu - organ stanowiący, wybierany w wyborach bezpośrednich

Kadencja 5 lat

Kompetencje

Uchwalenie budżetu

Stanowienie prawa miejscowego

Decydowanie o tworzeniu, przekształcaniu bądź likwidacji przedsiębiorstw komunalnych

Komisje powiatowe - różne kraje, różne funkcje

Organ kolegialny

Pełni funkcje komisji głównej rady powiatu, której zadaniem jest przygotowanie uchwał rady oraz koordynowanie przy komisji fachowych

Składa się z:

Działów zawodowych i ekonomicznych

Organ kolegialny

Starosta - organ monokratyczny

Wybierany (bezpośrednio przez radę powiatu, mianowany przez organy państwowe

(Bawaria - okręgi - występuje III stopień samorządu terytorialnego)

Wykład V

Samorząd terytorialny w Anglii

Samorząd angielski ma inna specyfikę niż samorządy kontynentalne

Specyfika samorządu w Wielkiej Brytanii

Administracja angielska kształtowała się przez wiele stuleci w sposób odmienny niż na kontynencie

Inna jest w Wielkiej Brytanii nie tylko struktura samorządu, ale przede wszystkim system prawa; zwyczajowe common low - wpływ prawa rzymskiego w Europie

Ma charakter pierwotny i niezbywalny

Szeroki zakres uprawnień i różnorodność jego instytucji i niezależność od administracji rządowej.

Nadzór nad samorządem jest sprawowany przez sądy powszechne

Administracja terytorialna Anglii jest oparta na pełnym samorządzie terytorialnym

Brak w jednostkach podziału administracyjnego, przedstawicieli władz centralnych o kompetencji ogólnej

Podział na hrabstwa (X w.) - SHIRES (obecnie CUUNTIES), na czele stał szeryf - przewodniczył on zgromadzeniu hrabstwa, które składało się z panów federalnych.

Zgromadzenie hrabstwa pełniło funkcję sądu hrabstwa

Hrabstwa dzieliły się na okręgi (HUNDREDS) - obszary zamieszkiwane przez 100 rodzin

Na czele okręgu stał REEVE, później szefem okręgu BAKLIFE (królewski przedstawiciel okręgu)

W XIV w. Sędziowie pokoju (administracja powierzona sędziom) - kompetencje - budowa więzień, opieka nad ubogimi, budowa mostów

Podlegali kontroli ze strony korony, która była sprawowana przez TAJNĄ RADĘ

Po rewolucji w 1688 r. administracja lokalna powinna być wolna od kontroli politycznej

Przez następne 200 lat władzę hrabstwa objęli sędziowie hrabstwa

Hrabstwa dzieliły się na parafie, które były jednostkami organizacyjnymi kościoła anglikańskiego

Zarządzającymi parafiami byli również sędziowie pokoju

Stopniowo parafie zaczęły przybierać charakter świecki

Oprócz parafii istniały na terenie hrabstwa BOROUGHTS - mniejsze miasta tworzone na podstawie dokumentów królewskich

Małe miasta miały własnych sędziów (wybieranych), własne targi, gromadzenie majątku, zarządzanie miastem.

Miały własną reprezentację w parlamencie z radnymi

Wiek XIX - dwa akty (1834 i 1835 r.) nowoczesny samorząd

Samorządzenie odbywa się za pomocą wybieralności

1888 r. wydano THE LOCAL GOUVERMENT ACT

Ustanowiono Rady,. Którym przekazano uprawnienia sędziowskie

Większe miasta pow. 50 tysięcy mieszkańców miały odrębny statut

1894 r. na mocy kolejnego aktu THE LOCAL GOUVERMENT ACT hrabstwa zostały podzielone na dystrykty miejskie i wiejskie.

W dystryktach miejskich - rady

W dystryktach wiejskich - zebrania parafialne

Rady i zebrania parafialne - jako organy stanowiące

Wprowadzono system dwustopniowy podział - hrabstwa, które dzielą się na dystrykty - ten podział pozostaje do dziś.

System samorządu terytorialnego jest dwustopniowy, ale istniał też podział 3-stopniowy (hrabstwa, dystrykty, parafie)

We wszystkich jednostkach podziału administracyjnego organem administracji lokalnej jest Rada

W Anglii pod pojęciem terytorialnego organu władzy rozumie się podmiot posiadający odrębną osobowość prawną i mający na celu realizacje określonych zadań

Władza lokalna musi posiadać prawnie określone uprawnienia wobec danego obszaru, przynajmniej częściowo musi być finansowana z podmiotów lokalnych, wybierana i kontrolowana przez miejscową ludność oraz musi mieć możliwość wykonywania funkcji urzędowych na danym terenie, które to funkcje muszą wynikać z ustawy.

Organami władzy lokalnej nie są organy tworzone prze ministrów lub rząd

Doktryna ULTRA VIRES !!!!

Podstawowe znaczenie w działalności samorządu angielskiego ma charakter ULTRA VIVES. Zakłada ona, że władze lokalne mogą dostarczać tylko te usługi, które przekazał Parlament w ustawie (doktryna suwerenności parlamentu)

Władze lokalne maja mało atrybutów samorządności, zwłaszcza pod względem finansowym

Władze lokalne zatrudniają ok. 205 miliona pracowników, a administracja rządowa cywilna liczy ok. 500 tysięcy urzędników.

Funkcje samorządu:

Ochronne - policja, straż pożarna, obrona konsumentów, szczepienia zwierząt

Osobowe - edukacja, szkolenia, usługi socjalne, budownictwo mieszkaniowe

Środowiskowe - utrzymanie dróg, parkingów, planowanie przetargów

Rekreacyjne - parki, teatry, galerie, place zabaw, obiekty sportowe

Komercyjne - targi, restauracje, transport

Wykonywanie usług nietypowych

Czynniki racjonalne - powodują one, że alokacja funkcji wewnętrznych państwa optymalizuje się

Czynniki polityczne - zdobywanie przewagi nad przeciwnikami politycznymi

Struktura władzy lokalnej jest różna w różnych częściach kraju.

Dla okręgu metropolitarnego Londynu istnieje jeden poziom, który spełnia wszystkie funkcje władzy lokalnej

W pozostałych częściach Anglii, Walii istnieje 3-stopniowa struktura obejmująca;

Hrabstwa - (województwa - 28)

Dystrykty - (okręgi - powiaty - 37)

Parafie 9parafie - gmina - nie we wszystkich dystryktach - jej kompetencje - ścieżki publiczne, osłony przystanków autobusowych)

Niższy poziom urzędu nie jest odpowiedzialny przed wyższym. Rola parafii ma raczej charakter pomocniczy i bardziej historyczny niż rzeczywisty.

Podstawowy organ w każdej z tych jednostek jest Rada wybierana w wolnych wyborach. W małych parafiach - organem samorządu nie jest Rada, tylko zgromadzenie mieszkańców.

Rada pełni zarówno funkcje uchwałodawcze jak i wykonawczą. Mają znaczna swobodę kształtowania własnych form organizacyjnych. Nie ma przepisów powszechnie obowiązujących w przedmiocie procesu decyzyjnego - organem decyzyjnym formalnie pozostaje Rada.

Każda Rada organizuje proces podejmowania decyzji w dogodny dla siebie sposób. W praktyce mając do wyboru dwie podstawowe możliwości.

Jej decyzje są przygotowywane albo przez zespół wyspecjalizowanych komisji albo przez wzorowaną nieco na gabinecie.

Rada

Zasada podejmowania decyzji przez całą Radę wręcz zmusza do przekazywania wielu spraw szefowi urzędniczego aparatu.

Działania Rady

Skład Rady

Radni wybierani w wyborach powszechnych i bezpośrednich co 4 lata, w niektórych dystryktach 1/3 składu wymieniana jest co roku.

Liczba radnych zależy od okręgów wyborczych (60-100 tys. mieszkańców - w dystryktach 30-60 radnych).

Na czele stoi przewodniczący (MAYOR lub LORD MAYOR) w dystryktach jest burmistrz.

W skład każdej rady wchodzą radni i tzw. aldermeni, wybierani przez sama radę w liczbie 1/3 liczby radnych.

Przewodniczący wybierany jest co roku przez radnych, może być wybrany ponownie

Rada wykonując zadania powierza je określonym organom wewnętrznym - komisjom. W ich skład wchodzą radni, dopuszcza się też udział mieszkańców, którzy nie są radnymi.

Komisje - stałe i doraźne (tworzone ad hoc)

Radni to osoby pełniące, co do zasady funkcje społeczne (honorowo) - mają prawo do diety oraz zwrotu kosztów podróży

Rada hrabstwa -

Szkolnictwo

Policja

Opieka społeczna

Ochrona p. pożarowa
Rekreacja

Rada dystryktów

Budownictwo

Ochrona sanitarna

Utrzymanie cmentarzy

Podatki lokalne

Usuwanie nieczystości

Rady parafialne

Utrzymanie ogrodów działkowych

Przystanków autobusowych

Miejsc parkingowych

Miejskiej zieleni

Ścieżek rowerowych

Wykład IV

Samorząd terytorialny w Hiszpanii

Początki samorządu terytorialnego XIX wiek - jednak o samorządzie w znaczeniu współczesnym można mówić dopiero od roku 1978 (konstytucja hiszpańska)

Struktura państwa hiszpańskiego w wyniku zmiany ustroju na monarchię parlamentarno-demokratyczną poddana została głęboko procesowi przemian.

W konstytucji z 1978 r. znalazły się przepisy odnoszące się do zasad funkcjonowania samorządu gminnego, należy tu wymienić:

1. korzystanie z osobowości prawnej

2. podporządkowanie zarządowi gminny oraz administracji radzie gminy

3. wybór rady w wyborach powszechnych, równych, wolnych, bezpośrednich i tajnych

Podstawa prawną współczesnego samorządu terytorialnego w Hiszpanii jest ustawa o podstawach administracji lokalnej z 1985 r. Na jej podstawie zbudowano jednakowa strukturę organów administracji w całym kraju.

Organy administracji stanowią;

1. rada gminy (Pleno) - składa się z radnych (Consejales) wybieranych przez mieszkańców gminy w wyborach proporcjonalnych i burmistrza (Acalde) jako przewodniczącego.

Radni pełnia swój urząd w zasadzie honorowo i otrzymują diety (zwrot poniesionych nakładów).

Ustawa przewiduje również mandat zawodowy. W takich przypadkach należy zapewnić radnemu pracę oraz płacić składki specjalne i według dokładniejszych ustaleń, budżet gminy.

W gminach o tradycjach oraz miejscowościach liczących do 100 mieszkańców utrzymano zebranie gminne (Concejo Abiento).

Rejestr interesów (Registro de intereses) - wpisywane są do nich dane o dochodach i majątku oraz wszelkie zajęcia zawodowe radnych ze względu na inkompatybilia oraz obowiązek wyłączenia się od rozstrzygnięcia.

W postępowaniu w radzie obowiązuje szeroki katalog wymogów większości kwalifikowanej z art. 47 ustawy, który wiąże ważne rozstrzygnięcia za zgodą 2/3 radnych (np. zmiana obszaru gminy) albo większością absolutną ustawowej liczby radnych 9dla uchylenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego)

Burmistrz - art. 140 Konstytucji jest wybierany w wyborach bezpośrednich bądź w prawyborach.

Urząd sprawuje zawodowo lub honorowo (ni będąc na etacie).

Zgodnie z hiszpańska tradycją „stanowi” najwyższy autorytet w gminie.

Przewodniczy radzie gminy oraz kieruje lokalna administracją.

Wyznacza spośród radnych, samodzielnie, swoich zastępców, którym można przekazywać wykonanie określonych spraw administracyjnych.

W miastach liczących pow. 5 tys. mieszkańców, burmistrza wspomaga powołana przez niego - rada administracyjna (Comision de Gobieno) - w Polsce powiat.

Natomiast w miejscowościach poniżej 100 mieszkańców i w gminach ze szczególnymi tradycjami lokalnymi, utrzymano system zebrania gminnego (Concejo Abierto). Tutaj istniej zebranie wszystkich mieszkańców uprawnionych do głosowania.

Do władz gminy należą:

1. sprawy, które zawsze winny należeć do kompetencji gmin

2. sprawy, które należy przekazać gminie ze względu na specyfikę zadania publicznego oraz zdolność do ich wykonania.

Zakres zadań gminy zależy od wielkości gminy.

Wyróżnić można

Zadania realizowane przez wszystkie gminy.

Gminy liczące więcej niż 5 tys. więcej niż 20 tys. oraz 50 tys. mieszkańców

Obok zadań własnych, gminy realizują zadania zlecone przez administracje państwową lub wspólnot autonomicznych dobrowolnie lub w drodze delegacji ustawowej.

Przekazanie zadań dla samorządu lokalnego wymaga oprócz unormowania prawnego, zapewnienia środków finansowych.

Realizacja zadań zleconych podlega kontroli organu, który zadanie przekazał.

Prawa i obowiązki obywateli gmin:

Czynne i bierne prawo wyborcze

Konsultacje ludowe - w sprawach o szczególnym znaczeniu, obywatelskie, użyteczności publicznej, (popierane przez korporacje komunalne, i które są skierowane na reprezentację interesów obywateli w określonych dziedzinach (sport, kutura)

Art. 18 ustawy podstawowej formułuje prawo i obowiązek obywatela gminy używania urządzeń komunalnych oraz korzystanie ze świadczeń komunalnych.

Finanse gminy

Ustawa 1988 r. - o państwowym komunalnym prawie budżetowym, art. 142 konst. Hiszpańskiej i tytuł VIII (art. 105) ustawy podstawowej.

Zgodnie z tymi ustaleniami wpływy gmin składają się w większości z udziałów w podatkach państwowych i wspólnot autonomicznych. Ponadto istnieje możliwość pobierania danin komunalnych. Gminy nie posiadają prawa do tworzenia nowych podatków.

Trzy rodzaje podatków bezpośrednich:

1. gruntowy

2. przemysłowy

3. od pojazdów mechanicznych

Podatki fakultatywne

1. podatki komunalne (daniny) na lokalne przedsięwzięcia budowlane

2. i jeden podatek z tytułu wzrostu wartości nieruchomości w obszarze centralnym miejscowości

Ustawa formułuje dla wszystkich rodzajów podatków bardzo szczegółowe zasady ich obliczanie, najczęściej są stopniowane według ilości mieszkańców

Drugi szczebel samorządu terytorialnego w Hiszpanii

Stanowią prowincje.

Jest ich 51 (51) Prowincja posiada status korporacji prawnej będącej zrzeszeniem gmin oraz kręgiem administracyjnym dla realizacji zadań państwowych

Rozwiązania prawne w Hiszpanii przewidują szczególne gwarancje dotyczące terytorium i zakresu kompetencji prowincji.

Zmiana granic oraz kompetencji wymaga uchwalenia większością 2/3 ustawy przez Kortezy Generalne (parlament Hiszpanii)

Organami prowincji są:

1. Rada prowincjonalna - złożona z delegatów wybranych przez Radę gminy jako organ stanowiący

2. Prezydent i zastępcy oraz zarząd jako organ wykonawczy

Dwa terytoria Hiszpanii - Wyspy Kanaryjskie oraz Baleary posiadają Rady Wyspy

Zakres kompetencji Prowincji (tzw. władztwo samorządowe prowincji obejmuje:

1. Władztwo planistyczne - zdolność do kształtowania lokalnego życia zbiorowego według sformułowanych przez siebie kryteriów

2. Władztwo organizacyjne - wolny wybór form zarządzania lokalnymi sprawami i na ich własną odpowiedzialność

3. Władztwo podatkowe i finansowe

Należy zwrócić szczególna uwagę na brak konstytucyjnej i ustawowej ochrony władztwa osobowego (urzędników) gmin i prowincji.

Administracja państwowa posiada wpływ na obsadę najważniejszych lokalnych funkcji administracyjnych (prowadzenie rejestrów, finanse). Osoby zatrudnione w powyższych działach przechodzą specjalistyczne szkolenia w Madrycie.

Regiony autonomiczne w Hiszpanii

W wyniku procesu regionalizacji w latach osiemdziesiątych w Hiszpanii obok gmin i prowincji powstał także trzeci szczebel samorządu terytorialnego. Szczeblem tym są właśnie regiony obdarzone autonomią. Powstały one w odpowiedzi na wyłaniające się różnice kulturowe, historyczne i gospodarcze poszczególnych części kraju. Regionalizację hiszpańską określa się jako tzw. regionalizację oddolną, co oznacza, że jej istnienie jest rezultatem oddolnego nacisku ruchów regionalnych różnych obszarów.

 

Prawo do autonomii poszczególnych regionów zostało zagwarantowane w konstytucji z 1978 r. „Konstytucja opiera się na nierozerwalnej jedności narodu hiszpańskiego, wspólnej i niepodzielnej ojczyzny wszystkich Hiszpanów, uznaje i zapewnia prawo do autonomii stanowiących go narodowości i regionów oraz solidarności pomiędzy nimi wszystkimi”. Art. 143 określa z kolei zasady wszczynania procesu oddolnej inicjatywy dla wyodrębnienia regionu ze struktury państwa. „Inicjatywa należy do delegacji prowincji i do dwóch trzecich rad miejskich, których ludność musi reprezentować absolutną większość elektoratu każdej wyspy lub prowincji”.

 

Utworzenie wspólnoty autonomicznej wymaga uchwalenia przez parlament hiszpański tzw. ustawy organicznej. Określa ona statut wspólnoty autonomicznej, który zawiera m.in. jej nazwę, zakres terytorium, określenie organizacji, siedziby, określenie kompetencji władz.

 

Regiony są korporacjami terenowymi, które oprócz szerokiego władztwa organizacyjnego i administracyjnego wyposażone są we własne uprawnienia legislacyjne.

Organem stanowiącym dla wspólnoty autonomicznej jest Zgromadzenie Ustawodawcze. Organ ten wybierany jest w głosowaniu powszechnym na czteroletnią kadencję. Organem wykonawczym jest Rada Rządowa, składająca się z przewodniczącego i radnych.

Zgromadzenie Ustawodawcze uchwala ustawy, w tym ustanawia podatki, uchwala budżet wspólnoty, kontroluje jej organy wykonawcze, wszczyna procedurę nowelizacji statutu. Dodatkowo do jego kompetencji należą także sprawy o znaczeniu ogólnopaństwowym: mianuje senatorów reprezentujących region w izbie niższej Kortezów, posiada inicjatywę ustawodawczą w zakresie reform konstytucyjnych i legislacji ogólnopaństwowej, ma możliwość składania apelacji od orzeczeń konstytucyjnych.

Rada Rządowa posiada prawo inicjatywy ustawodawczej, planuje politykę regionalną, sprawuje nadzór nad policją, odpowiada za opracowanie i realizację budżetu wspólnoty. Jej przewodniczący reprezentuje wspólnotę wobec państwa.

 

Wspólnoty autonomiczne mogą przejąć kompetencje w kwestiach takich jak: organizacja ich instytucji samorządowych, zmiana granic municypiów wchodzących w skład ich terytoriów, planowanie przestrzenne, urbanistyka, sprawy mieszkaniowe, roboty publiczne, czy też koleje żelazne i drogi. Warto dodać także, że wspólnoty mogą po upływie pięciu lat, poprzez zmianę swych statutów stopniowo rozszerzać swoje kompetencje o wszystkie sprawy, które w sposób wyraźny nie są zastrzeżone dla państwa. W ten sposób możliwość rozszerzenia kompetencji stwarza nowe pole do działania dla lokalnej autonomii.

 

Na środki finansowe wspólnot autonomicznych składają się dotacje z budżetu państwa, własne podatki i opłaty, środki pochodzące z wyrównawczego funduszu międzyterytorialnego powstałego w celu łagodzenia różnic gospodarczych między wspólnotami.

Europejska Karta Samorządu Regionalnego

PREAMBUŁA

Państwa członkowskie Rady Europy, sygnatariusze niniejszej Karty,

zważywszy, iż celem Rady Europy jest zacieśnienie więzi pomiędzy państwami członkowskimi w celu ochrony i urzeczywistnienia idei oraz zasad poszanowania praw człowieka i demokracji, które stanowią ich wspólny dorobek i stanowią warunki demokratycznego ładu i czynniki sprzyjające pokojowi;

zważywszy, że prawo obywateli do uczestnictwa w kierowaniu sprawami publicznymi jest jedną z demokratycznych zasad, wspólnych dla wszystkich państw członkowskich Rady Europy i że istnienie regionów sprzyja wykonywaniu tego prawa;

przekonane, iż istnienie regionów zarządzanych przez przedstawicieli wybranych w wyborach powszechnych i ponoszących rzeczywista odpowiedzialność umożliwia stworzenie administracji skutecznej i bliskiej obywatelowi;

przekonane, że zasada subsydiarności stanowi główny wkład do rozwoju demokracji w Europie na fundamencie równoprawności różnych szczebli władzy: lokalnego, regionalnego, krajowego i europejskiego;

zważywszy, że niniejsza Karta i Europejska Karta Samorządu Terytorialnego wzajemnie się uzupełniają w stosowaniu zasady subsydiarności dla dobra władz lokalnych i regionalnych;

świadome, że region jest właściwym szczeblem władzy do efektywnego wprowadzania subsydiarności, uważanej za jedna z podstawowych zasad, które powinny być przestrzegane w odniesieniu do integracji europejskiej i wewnętrznej organizacji państw zaangażowanych w ten proces;

przyznając, że regionalizacja nie musi być ustanowiona kosztem autonomii władz lokalnych, ale muszą jej towarzyszyć przedsięwzięcia dążące do ochrony tych władz z pełnym poszanowaniem tego, co zostało osiągnięte dzięki Europejskiej Karcie Samorządu Terytorialnego;

potwierdzając, że uznanie samorządności regionalnej pociąga za sobą lojalność w stosunku do państwa, którego regiony są częścią, zwłaszcza w odniesieniu do jego suwerenności i integralności terytorialnej;

potwierdzając, że uznaniu regionów powinny towarzyszyć przedsięwzięcia wprowadzające w życie solidarność międzyregionalną w celu wspierania zrównoważonego rozwoju;

zważywszy, że region jako zasadniczy element państwa świadczy o zróżnicowaniu Europy i przyczynia się do wzbogacenia jej kultury, w nawiązaniu do miejscowych tradycji i zakorzenienia w historii, oraz sprzyja ekonomicznej pomyślności z uwzględnieniem ekorozwoju;

świadome, że współpraca międzyregionalna i transgraniczna stanowi wartościowy i nieodzowny wkład w konstrukcję Europy;

potwierdzając, że w tworzeniu właściwych instytucji europejskich powinno być brane pod uwagę istnienie regionów w państwach europejskich, zwłaszcza przy kształtowaniu polityki

wprowadzanej na szczeblu europejskim, i że regiony powinny być zachęcane do uczestniczenia w tych instytucjach, a szczególnie w Izbie Regionów Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych Europy oraz w Komitecie Regionów Unü Europejskiej;

przyznając, że te zasady implikują istnienie szczebla władzy regionalnej z demokratycznie powołanymi organami decyzyjnymi, korzystającymi z szerokiej autonomii odnośnie do kompetencji, sposobów i środków ich wykonywania oraz zasobów niezbędnych do realizacji zadań;

uważając, iż - ponad głębokimi różnicami istniejącymi między prawnymi i instytucjonalnymi tradycjami w różnych krajach europejskich - pożądane i właściwe jest rozszerzanie procesu regionalizacji w obrębie państw Europy na podanych niżej fundamentalnych zasadach;

zważywszy, że jednym ze środków służących do realizacji tych celów jest zawieranie umów w odpowiednich strukturach terytorialnych;

uzgodniły, co następuje:

Artykuł 1

Strony tej konwencji zobowiązują się do uznania poniższych artykułów za wiążące w sposób i w zakresie przewidzianym w jednej z trzech procedur zawartych w artykułach 20 i 23 niniejszej Karty.

CZĘŚĆ I

A. PODSTAWA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Artykuł 2 - Podstawa samorządu regionalnego

1. Zasada samorządności regionalnej powinna być uznana w konstytucji w możliwie najszerszym zakresie.

2. Zakres samorządności regionalnej powinien być określony tylko przez konstytucję, statuty regionów lub przepisy prawa wewnętrznego lub międzynarodowego.

3. Przepisy ustawowe, określające zakres samorządu regionalnego, powinny w miarę możliwości zapewniać regionom ochronę ich samorządności, wynikającą z procedur lub warunków ich wprowadzania.

B. DEFINICJA SAMORZĄDU REGIONALNEGO

1. Zasada

Artykuł 3 - Zasada

1. Samorząd regionalny oznacza prawo i zdolność największych terytorialnych jednostek władzy w obrębie każdego państwa, mających wybieralne organy, administracyjnie umieszczonych między rządem centralnym i samorządem lokalnym, i posiadających prerogatywy, albo wynikające z samoorganizacji albo typu zwykle przypisywanego rządowi centralnemu, do zarządzania na własną odpowiedzialność i w interesie mieszkańców zasadniczą częścią spraw publicznych, zgodnie z zasadą subsydiarności.

2. Zgodnie z zaleceniami niniejszej Karty, zakres działania samorządu regionalnego powinien być określany przez ustawodawstwo wewnętrzne każdego państwa według warunków ustalonych w artykule 2, par. 2.

2. Typy kompetencji

Artykuł 4 - kompetencje własne

1. Kompetencje regionów powinny być uznane lub określone przez konstytucję, statut regionu, przepisy prawa wewnętrznego lub międzynarodowego.

2. Kompetencje własne regionów nie mogą być zmieniane lub ograniczane w jakikolwiek sposób, z wyjątkiem postanowień zawartych w konstytucji, przepisach prawa wewnętrznego lub międzynarodowego.

3. Regiony winny mieć uprawnienia do decydowania i administrowania w dziedzinach objętych ich własnymi kompetencjami. Uprawnienia te powinny umożliwiać przyjmowanie i wprowadzanie specyficznej dla każdego regionu polityki regionalnej.

4. Pożądane jest, żeby w granicach prawa wcielanie w życie na szczeblu regionalnym zadań, które należą do kompetencji rządu, było przypisane organom regionalnym. Regiony powinny być w tym celu zaopatrzone w niezbędne środki.

Artykuł 5 - Kompetencje delegowane

1. Kompetencje, w granicach prawa, mogą być delegowane do regionów przez inne szczeble władzy.

2. Delegowanie kompetencji, w rozsądnym zakresie, winno być wyraźnie zdefiniowane. Środki, szczególnie materialne i finansowe, do efektywnego wykonywania dodatkowych zadań powinny być odpowiednio przewidziane w aktach delegujących.

3. Organy odpowiedzialne za wykonywanie tych kompetencji, o ile to możliwe w granicach prawa, powinny mieć możliwość swobodnego dostosowania ich realizacji do warunków specyficznych dla regionu i swoich struktur organizacyjnych, w imię efektywności i zgodnie z życzeniami mieszkańców regionu. Postanowienia dotyczące aspektów finansowych w aktach delegowania nie powinny nadmiernie ograniczać tej swobody.

3. Zakresy kompetencji

Artykuł 6 - Sprawy regionalne

1. Oprócz kompetencji, które - zgodnie z zasadą ustalona w artykule 3 - są uznane lub przypisane regionom przez konstytucję, statuty regionów, przepisy prawa wewnętrznego lub międzynarodowego, regiony powinny obejmować również wszystkie sprawy regionalne, które nie są wyłączone z zakresu ich kompetencji lub przypisane wyłącznie innym organom władzy.

2. Przy wykonywaniu swoich kompetencji władze regionalne winny, z poszanowaniem prawa, kierować się interesami mieszkańców, a także zasadą subsydiarności oraz brać pod uwagę rozsądne wymogi narodowej i europejskiej solidarności.

Artykuł 7 - Stosunki z władzami lokalnymi

1. Regiony, które posiadają kompetencje dotyczące władz lokalnych, do których stosuje się Europejska Karta Samorządu Terytorialnego, powinny respektować ducha i literę tej konwencji w stosunkach z tymi władzami.

2. Regiony powinny stosować zasadę subsydiarności w swoich stosunkach z władzami lokalnymi.

3. W granicach prawa regiony mogą delegować niektóre ze swoich kompetencji do władz lokalnych zgodnie z zasadami ustalonymi w artykule 5.

4. Regiony powinny, w zakresie w jakim pozwalają na to ich kompetencje i tam gdzie to niezbędne, zapewnić wyrównanie finansowe między samorządami lokalnymi w obrębie granic regionu.

Artykuł 8 - Stosunki międzyregionalne i transgraniczne

1. W dziedzinach objętych ich kompetencjami regiony powinny być upoważnione do podejmowania współpracy międzyregionalnej lub transgranicznej zgodnie z procedurami nałożonymi przez prawo wewnętrzne. Współpraca ta powinna być prowadzona zgodnie z prawem wewnętrznym i międzynarodowymi zobowiązaniami państwa.

2. Regiony, tworzące część obszaru transgranicznego, mogą, z poszanowaniem przepisów wszystkich systemów prawnych, których to dotyczy, i prawa międzynarodowego, utworzyć sobie wspólne organy wykonawcze lub ustawodawcze. Akty prawne wydawane przez te organy powinny być poddawane procedurom kompetentnych sądów w takim samym zakresie, jak akty stanowione przez ciała regionalne, zgodnie z zasadami ustalonymi w istniejących traktatach regulujących te sprawy.

3. Stosunki międzyregionalne i transgraniczne regionów powinny podlegać umowom międzynarodowym w zakresie ich zastosowania.

Artykuł 9 - Uczestniczenie w sprawach państwa

1. W takim stopniu, w jakim akty prawne przyjmowane na szczeblu rządu centralnego mogą zmieniać zakres samorządności regionalnej lub dotyczyć interesów regionów, regiony powinny mieć możliwość uczestniczenia w procesie podejmowania decyzji.

2. Uczestnictwo regionów w sprawach państwa może:

- albo być zapewnione przez odpowiednich przedstawicieli regionów w ciałach legislacyjnych lub administracyjnych;
- albo być oparte na procedurach dyskusji i konsultacji między organami państwa i każdym regionem;
- albo wynikać z konsultacji między organami rządu centralnego i strukturą reprezentującą regiony.

Wszystkie te formy uczestnictwa nie muszą się wzajemnie wyłączać.

Artykuł 10 - Uczestnictwo w sprawach europejskich i międzynarodowych

1. Regiony powinny mieć prawo do uczestniczenia lub bycia reprezentowanymi, poprzez ciała przeznaczone specjalnie do tego celu, w działaniach instytucji europejskich.

2. Regiony powinny mieć przynajmniej zapewnione prawo konsultowania przez rządy, gdy państwo negocjuje ostateczny kształt traktatu międzynarodowego lub przyjmuje inne akty prawne w ramach organizacji europejskich, które mogą bezpośrednio wpływać na ich kompetencje lub podstawowe interesy. To samo powinno się odnosić do wprowadzania przyjętych na szczeblu europejskim przepisów prawa, które mogą znaleźć się w zakresie odpowiedzialności regionów.

3. Rządy mogą włączyć regiony w proces negocjacji, w szczególności przez włączenie przedstawicieli regionu w skład delegacji państwowych.

4. W celu promocji i obrony swoich interesów regiony powinny mieć prawo do ustanawiania albo wspólnie z innymi regionami czy władzami lokalnymi, albo indywidualnie biur łącznikowych z innymi regionami lub lokalnymi władzami z organizacjami międzynarodowymi, szczególnie organizacjami europejskimi, aktywnymi w swoich zakresach władzy.

4. Instytucjonalna organizacja regionów

Artykuł 11- Zasada samoorganizacji regionalnej

Regiony winny mieć prawo, w możliwie jak najszerszym zakresie, do ustanawiania lub co najmniej uzupełniania swoich statutów z poszanowaniem konstytucji i przepisów wydanych zgodnie z artykułem 2, paragraf 3.

Artykuł 12 - Organy regionu

1. Regiony powinny mieć zgromadzenia przedstawicieli i organy wykonawcze, bez uszczerbku dla różnorodnych form uczestnictwa obywateli w podejmowaniu decyzji.

2. Zgromadzenie powinno być wybrane w wolnych, bezpośrednich, równych i powszechnych wyborach w głosowaniu tajnym.

3. Organ wykonawczy, z wyjątkiem przypadku, gdy jest bezpośrednio wybierany przez ludność, powinien odpowiadać za swoją działalność wobec zgromadzenia zgodnie z warunkami i procedurami ustanowionymi przez prawo wewnętrzne każdego państwa podpisującego niniejszą Kartę.

4. Warunki urzędowania wybranych przedstawicieli regionalnych powinny umożliwiać im swobodne wykonywanie funkcji, szczególnie przez zapewnienie odpowiedniego wynagrodzenia.

5. Członkowie zgromadzenia przedstawicieli lub organu wykonawczego nie mogą być poddani działaniom ze strony władz centralnych, które mogłyby ograniczać swobodne wykonywanie ich funkcji, z wyjątkiem przypadków związanych z postępowaniem sądowym.

Artykuł 13 - Administracja regionalna

1. Regiony powinny mieć swoje własne fundusze, swój własny system administracji, organy takie, jakie im są potrzebne, i własny personel.

2. Regiony mogą swobodnie określać wewnętrzne struktury swojego systemu administracyjnego i swoich organów.

3. Regiony mogą określać warunki zatrudnienia swojego personelu w granicach generalnych zasad, które mogą być ustanowione w tej sprawie przez władze centralne lub federalne.

5. Finanse regionalne

Artykuł 14 - Zasady

1. System finansowy regionów powinien zapewniać im przewidywalne wielkości dochodów publicznych, dostosowanych do ich kompetencji i umożliwiających im prowadzenie własnej polityki.

2. Źródła regionalnego finansowania powinny być wystarczająco zróżnicowane i elastyczne, aby regiony miały możliwość dostosowania się do ogólnego rozwoju gospodarczego i rzeczywistych zmian kosztów wykonywania kompetencji.

3. W odniesieniu do wykonywania własnych kompetencji regionalne zasoby finansowe powinny pochodzić głównie z własnych źródeł, które władze regionalne powinny móc swobodnie wykorzystywać.

4. Zasada solidarności wymaga wprowadzenia, w obrębie każdego państwa, mechanizmu wyrównywania finansowego, biorącego pod uwagę zarówno potencjalne zasoby, jak i potrzeby regionów, którego celem jest zharmonizowanie poziomu życia mieszkańców w różnych regionach.

5. Transfery i granty z zasady powinny być przeznaczane na cele ogólne. Finansowe transfery do regionów i tam, gdzie ma to zastosowanie, udział w podatkach zgodnie z artykułem 15 paragraf 3 powinny opierać się na wcześniej określonych zasadach opartych na niewielu obiektywnych kryteriach związanych z faktycznymi potrzebami regionów.

6. Regiony powinny mieć, w granicach prawa, dostęp do rynków kapitałowych w celu uzyskania pożyczek na wydatki kapitałowe z zastrzeżeniem, że mogą przedstawić swoją zdolność do obsługi długu przez cały okres spłaty przy użyciu własnych dochodów.

7. Ustawowe wymagania zgodności z pewnymi przepisami budżetowymi lub standardowym systemem rozrachunkowym nie powinny stanowić ograniczeń dla finansowej autonomii regionów.

Artykuł 15 - Własne zasoby finansowe

1. Własne zasoby finansowe powinny tworzyć głównie podatki, opłaty i należności, które regiony mają prawo pobierać w granicach określonych przez konstytucję lub prawo. Regiony powinny mieć możliwość określania wysokości regionalnych podatków i opłat.

2. W przypadku braku możliwości nakładania własnych podatków regionalnych, regiony powinny być upoważnione, w granicach określonych przez konstytucję lub prawo, do ustalenia dodatkowego procentu podatków nakładanych przez inne władze publiczne.

3. Udział regionów w podatkach ogólnych, ustalanych przez konstytucję lub prawo, powinien być także uważany za zasoby własne. Powinny być określone właściwe procedury konsultowania z wszystkimi regionami zasad i porozumień co do podziału i alokacji tych zasobów.

4. Za zarządzanie podatkami regionalnymi, w celu jego zracjonalizowania, podniesienia efektywności i koordynacji, może być odpowiedzialna administracja należąca do kilku szczebli władzy lub do władzy pozaregionalnej, co nie powinno mieć wpływu na prawo własności i użytkowania zasobów.

C. OCHRONA SAMORZĄDU REGIONALNEGO

Artykuł 16 - Ochrona granic regionalnych

1. Żadne zmiany granic regionalnych nie powinny być dokonywane, dopóki region, którego to dotyczy, nie wyrazi zgody, bez uszczerbku dla procedur bezpośredniej demokracji, jakie mogą być przewidywane w prawie wewnętrznym.

2. W przypadku generalnego procesu wytyczania na nowo granic regionalnych, wyrażanie zgody przez każdy region może być zastąpione przez konsultację ze wszystkimi regionami, Których to dotyczy, traktowanymi jako całość, zgodnie z procedurami przewidzianymi przez prawo wewnętrzne.

Artykuł 17 - Prawo regionów do wszczynania postępowania sadowego

Regiony powinny mieć prawo do wszczynania postępowania przed kompetentnymi sądami, w celu zapewnienia swobodnego wykonywania swoich zadań i poszanowania zasad samorządności regionalnej zawartych w niniejszej Karcie i prawie wewnętrznym.

Artykuł 18 - Konflikt kompetencji

1. Konflikt kompetencji, gdy zaistnieje, powinien być rozstrzygany przez sąd.

2. Konflikty kompetencji powinny być rozwiązywane zgodnie z konstytucyjnymi i ustawowymi zasadami każdego państwa. Przy podejmowaniu decyzji powinna być brana pod uwagę zasada subsydiarności, jeżeli obowiązujące stanowione prawo nie umożliwia jasnego rozwiązania problemu.

Artykuł 19 - Nadzór nad prawodawstwem regionalnym

1. Nadzór nad aktami prawnymi, przyjmowanymi przez regiony, może być dokonywany tylko w takich przypadkach i zgodnie z takimi procedurami, jakie są przewidywane przez konstytucję lub przez prawodawstwo.

2. Jakikolwiek nadzór wykonywany w stosunku do regionalnego prawodawstwa powinien mieć na celu tylko sprawdzenie zgodności z prawem. Nadzór ten może być wykonywany tylko ex post facto i podlegać procedurze zatwierdzania według statutu regionu.

3. Nadzór może jednak obejmować ocenę realizacji w odniesieniu do wcielania w życie kompetencji określonych w artykule 4 paragraf 4 i do wykonywania kompetencji delegowanych do regionów.

Artykuł 20 - Zobowiązania i zastrzeżenia

1. Umawiające się państwa zobowiązują się przestrzegać wszystkich przepisów tej Karty i zobowiązują się nie utrudniać żadnych efektywnych działań porozumień kontrolnych zdefiniowanych w artykule 22 Karty.

2. Mając na względzie różnorodność i rozwijający się status regionów w państwach europejskich, upoważnia się państwa do poczynienia zastrzeżeń do następujących artykułów:

- Artykuł 4, paragraf 4;
- Artykuł 8, paragraf 2;
- Artykuł 10, paragraf 3;
- Artykuł 13, paragraf 3.

W państwach, w których zgromadzenie regionalne jest tradycyjnie złożone z wybranych przedstawicieli władz lokalnych samorządów, które tworzą regiony, państwo jest upoważnione do wprowadzenia zastrzeżenia co do bezpośredniego charakteru wyborów przewidzianego w paragrafie 2 artykułu 12.

3. Niedopuszczalne są inne zastrzeżenia niż zastrzeżenia przewidziane w poprzednim paragrafie.

4. O zastrzeżeniach powinien być powiadomiony Sekretarz Generalny Rady Europy w czasie podpisania, ratyfikacji lub wejścia w życie.

5. Każde państwo, które wprowadziło zastrzeżenia, może je wycofać w dowolnym czasie przez powiadomienie Sekretarza Generalnego Rady Europy.

Artykuł 21- Interpretacja Karty

Żaden z przepisów niniejszej Karty nie powinien być interpretowany jako zaburzający lub ograniczający samorządność w szerszym zakresie przyznaną władzom terytorialnym przez prawo międzynarodowe lub wewnętrzne każdego państwa.

Artykuł 22 - nadzór nad stosowaniem Karty

1. Każde państwo powinno w ciągu roku, w którym Karta wchodzi w nim w życie, i następnie co pięć lat, opracować raport o stosowaniu Karty.

2. Państwa, które wprowadziły zastrzeżenia zgodnie z paragrafem 2 artykułu 20 powinny przedstawić w swoich raportach potrzebę utrzymywania takich zastrzeżeń.

3. Raport powinien być dostarczony do sprawdzenia do Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych Europy, skąd powinien być przekazany z uwagami do Komitetu Ministrów i Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy. Komitet Ministrów powinien rozważyć każdy raport danego państwa zgodnie z procedurą, którą powinien wcześniej określić, i powiadomić o wnioskach państwo, którego to dotyczy, i prezydenta Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych Europy.

4. Komitet Ministrów powinien, jeżeli to potrzebne i po konsultacjach z Kongresem Władz Lokalnych i Regionalnych Europy i Zgromadzeniem Parlamentarnym, przedsięwziąć działania umożliwiające sprawdzenie raportów dostarczonych przez państwa, które nie są członkami Rady Europy.

Artykuł 23 - Zobowiązania państw, które są w trakcie procesu regionalizacji

1. Państwa, w których proces regionalizacji jest aktualnie w toku, mogą ratyfikować tę Kartę i jednocześnie zobowiązać się do wprowadzenia jej przepisów przez tworzenie i rozwijanie struktur regionalnych. Powinny one zobowiązać się, w okresie nie dłuższym niż dziesięć lat od dnia wejścia w-życie Karty w ich przypadku, do stworzenia ram prawnych i administracyjnych oraz mechanizmów finansowych, które umożliwią im dostosowanie, z uwzględnieniem ich struktur regionalnych, do przepisów zdefiniowanych w tej Karcie, pod warunkami wyszczególnionymi w paragrafie 1 lub 2 artykułu 20.

2. Każde państwo, w odniesieniu do którego Karta weszła w życie pod warunkami wyszczególnionymi w poprzednim paragrafie, powinno w ciągu roku, w którym Karta wchodzi w życie w jego przypadku i następnie co trzy lata, przygotować raport o postępach w procesie regionalizacji, raporty te powinny być poddane procedurze przewidzianej w paragrafach 3 i 4 artykułu 22. Najpóźniej po złożeniu czwartego raportu strona, której to dotyczy, powinna poinformować Sekretarza Generalnego Rady Europy o swoich przedsięwzięciach zdążających do uzyskania zgodności z Kartą pod warunkami wyszczególnionymi w paragrafie 1 lub 2 artykułu 20.

CZĘŚĆ III

Artykuł 24 - Podpisanie, ratyfikacja, wejście w życie

1. Niniejsza Karta jest otwarta do podpisu dla państw członkowskich Rady Europy. Powinna podlegać ratyfikacji, przyjęciu lub zatwierdzeniu. Dokument ratyfikacyjny, przyjęcia lub zatwierdzenia zostanie zdeponowany u Sekretarza Generalnego Rady Europy

2. Niniejsza Karta wejdzie w życie w pierwszym dniu miesiąca następującego po upływie trzech miesięcy od dnia wyrażenia zgody na związanie się Kartą przez pięć państw członkowskich Rady Europy, zgodnie z przepisem poprzedniego ustępu.

3. W stosunku do każdego państwa członkowskiego, które wyrazi w późniejszym terminie zgodę na związanie się Kartą, wejdzie ona w życie w pierwszym dniu miesiąca następującego po upływie trzech miesięcy od dnia złożenia dokumentu ratyfikacyjnego, przyjęcia lub zatwierdzenia.

Artykuł 25 - Regiony, do których Karta ma zastosowanie

Zasady samorządności regionalnej, zawarte w niniejszej Karcie, mają zastosowanie do wszystkich regionów istniejących na terytorium Strony umawiającej się. Jednak każda ze Stron umawiających się może, w momencie składania dokumentu ratyfikacyjnego, przyjęcia lub zatwierdzenia, wskazać kategorie regionów, do których zamierza ograniczyć stosowanie niniejszej Karty lub te do których Karta nie będzie miała zastosowania.

Artykuł 26 - Przystąpienie krajów nie będących członkami Rady Europy

Po wejściu w życie tej Karty i po konsultacjach z Kongresem Władz Lokalnych i Regionalnych Europy Komitet Ministrów może, decyzją podjętą jednogłośnie, zaprosić dowolne państwo nieczłonkowskie do przystąpienia do Karty. Zaproszenie to musi otrzymać zgodę każdego państwa, które ratyfikowało konwencję.

Artykuł 27 - Wypowiedzenie

Żadna umawiająca się Strona nie może wypowiedzieć niniejszej Karty przed upływem pięciu lat od dnia wejścia dla niego w życie niniejszej Karty. Sekretarz Generalny Rady Europy zostanie powiadomiony o wypowiedzeniu z sześciomiesięcznym wyprzedzeniem. Powiadomienie takie nie wpływa na ważność Karty w stosunku do innych umawiających się Stron, pod warunkiem że ich liczba nie będzie mniejsza niż pięć.

Artykuł 28 - Notyfikacje

Sekretarz Generalny Rady Europy powiadamia państwa członkowskie Rady Europy o następujących faktach:

a) każdym podpisaniu Karty;
b) złożeniu każdego dokumentu ratyfikacyjnego, przyjęcia lub zatwierdzenia;
c) każdej dacie wejścia w życie niniejszej Karty, zgodnie z artykułem 24;
d) każdym powiadomieniu otrzymanym w związku z zastosowaniem artykułu 20 paragraf 4 i 5 dotyczącym zastrzeżeń;
e) każdym powiadomieniu dotyczącym wyłączenia niektórych kategorii regionów ze stosowania niniejszej Karty, zgodnie z artykułem 25;
f) każdym powiadomieniu przez państwo, które ratyfikowało Kartę pod warunkami artykułu 23 najpóźniej po upływie okresu podanego w artykule 23 paragraf 2;
g) wszystkich raportach Komitetu Ministrów, Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych Europy oraz Zgromadzenia Parlamentarnego przyjętych w ramach porozumień kontrolnych stosowania Karty;
h) każdej innej czynności, powiadomieniu lub informacji, które mają związek z niniejszą Kartą.

Na dowód czego niżej podpisani, właściwie do tego upełnomocnieni, podpisali niniejszą Kartę.

Sporządzono w językach angielskim i francuskim, przy czym obydwa teksty mają jednakową moc, w jednym egzemplarzu, który zostanie złożony w archiwum Rady Europy. Sekretarz Generalny Rady Europy przekaże uwierzytelnione kopie wszystkim państwom członkowskim Rady Europy.

 

Karta została przyjęta przez IV sesję Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych, która odbyła się
3 - 5 czerwca 1997 roku w Strasburgu.

REGIONY

Polityka regionalna

Region - pojęcie to można rozumieć na różne sposoby. Po pierwsze, może to być jednostka przestrzenna o określonych właściwościach przyrodniczych, gospodarczych, historycznych etnicznych lub kulturowych. Po drugie, umownie wydzielony, względnie jednorodny, odróżniający się od innych obszar. Po trzecie, region może być rozumiany jako jednostka podziału administracyjnego najwyższego stopnia, wyodrębniona przez ustawodawcę i wyposażona we względną samodzielność lub autonomię.

Typy prawno-ustrojowe regionów:

0. federalny (Niemcy)

1. autonomiczny (Hiszpania)

2. administracyjno-samorządowy (Francja)

3. administracyjno-funkcjonalny (Portugalia)

POCZĄTKI POLITYKI REGIONALNEJ

REGION - obszar administracyjny (wydzielony) z pewnymi cechami (kulturowymi, przyrodniczymi, itp.)

Brak rozwiązań co do polityki regionalnej w Traktacie o Wspólnocie Gospodarczej z 1957 r. ale są odnośniki w preambule.

„celem wspólnoty jest zapewnienie zrównoważonego rozwoju gospodarczego przez zmniejszanie różnic pomiędzy poszczególnymi regionami oraz usuwanie opóźnień w rozwoju mniej uprzywilejowanych

obowiązek usuwania różnic w poziomie rozwoju regionalnego nałożono na kraje członkowskie”

Definicja polityki regionalnej

• jedna z wielu dziedzin polityki gospodarczej

• świadoma i celowa działalność organów władzy publicznej zmierzająca do rozwoju społeczno ekonomicznego regionów, czyli mająca na celu optymalne wykorzystanie zasobów regionu dla trwałego wzrostu gospodarczego i podnoszenia ich konkurencyjności

• polityka wyrównywania szans regionów, ze szczególnym uwzględnieniem regionów najsłabszych

REGION

- Pośrednie ogniwo zarządzania pomiędzy władzą centralną a lokalną

Polska - województwa

Niemcy - landy

Anglia - hrabstwa

Francja - regiony

Hiszpania - regiony

- obszar, który wyróżnia bliskość geograficzna i ekonomiczna współzależność

• wspólne historyczne doświadczenia i tradycje, zależności kulturowe, etniczne, społeczne i preferencje polityczne

REGION we Wspólnotowej Karcie Regionalizacji z 1988 r.

Wspólnotowa Karta Regionalizacji stwierdza, że region to obszar zwarty i w miarę jednolity z punktu widzenia społeczno-gospodarczego lub kompleks takich obszarów, który wyznaczają wspólne elementy społeczne, gospodarcze i kulturowe jednoczące ludność działającą na rzecz ich zachowania, podtrzymania i rozwijania.

Europejska Karta Samorządu Regionalnego definiuje region jako jednostkę administracyjną usytuowaną między rządem centralnym a samorządem lokalnym. Cechą specyficzną regionu powinna być zdolność do prowadzenia względnie samodzielnej polityki gospodarczej, społecznej i kulturalnej.

W Europie mamy do czynienia z koegzystencją bardzo różnych systemów organizacji terytorialnej, w tym także prawdziwą mozaikę struktur regionalnych. Dlatego można mówić o istnieniu tylu modeli regionów ile państw, w których one powstały

Definicja REGIONU - REGION jest to szczebel (poziom) znajdujący się tuz poniżej państwa

NUTS - jednostka statystyczna podziału (pięć szczebli)

W Polsce;

Poziom regionalny

NUTS - 1 obszar całego państwa

NUTS - 2 województwa

NUTS - 3 grupy powiatów

Poziom lokalny

NUTS - 4 powiaty i miasta na prawach powiatów

NUTS - 5 gminy

Cel polityki regionalne UE

1). Podstawową misja polityki rozwoju regionalnego jest wzrost poziomu spójności wewnętrznej w ramach całej organizacji

2). Spójność (kohezja) rozumiana jest w ujęciu ekonomicznym, społecznym i przestrzennym, spójność ekonomiczna,

3). Oceniana jest za pomocą produktu krajowego brutto na mieszkańca, weryfikowana parytetem siły nabywczej (poniżej 75% średniej unijnej)

Zasady europejskiej polityki regionalnej

1. Zasady generalne

1). Subsydiarności - pomocniczości - wspieranie najsłabszych gmin

2). Koordynacji - istnienie jednostek koordynujących, kontrolujących, itp.)

3). Elastyczności

II. Zasady organizacji polityki regionalnej

1). Partnerstwa - wypracowywanie konsensusu, partnerstwa

2). Programowania - przewidywania na przyszłość

3). Kompatybilności

4). Spójności

III. Zasady finansowania regionów

1). Koncentracji - na konkretne działania

2). Dodawalności - współfinansowanie

3). Komplementarności - uzupełnianie się

IV. Zasady oceny realizacji polityki regionu

1). Monitorowanie

2). Oceny (wstępnej, bieżącej, następczej)

REGIONY W PAŃSTWACH UNITARNYCH

Region autonomiczny - (Hiszpania) - państwa, w których występują regiony tego typu, zwane są również „zregionalizowanymi państwami unitarnymi” własny parlament, władze, budżet

Regin administracyjno-samorządowy - jest to jednostka terytorialna posiadająca podmiotowość w prawie publicznym, własne władze (Francja). Administracja samorządowa pozostaje pod kontrolą państwa. Tego typu region w zasadzie nie wymaga regulacji konstytucyjnej. Kontrola - kryterium legalności. Przyjmuje zadania administracji państwowej (rządowej)

Region administracyjno-funkcjonalny - (Grecja, Szwecja, Wlk. Brytania, Dania) - posiada osobowość publiczno-prawną

Może wykonywać tylko te zadania z zakresu administracji, które są ściśle wyróżnione przez prawo

Ma funkcje inicjujące dotyczące życia gospodarczego

Organy samorządowe pochodzą z wyborów bezpośrednich

TEST 20 pytań (multimedialny)

Przykładowe pytania testowe (z dziennego)

Cechy polskiego samorządu polskiego i hiszpańskiego

Przedmiot, podmiot, organizacja samorządu Francji

Podział terytorialny Anglii

Jaki ustrój miał wpływ na kształtowanie się samorządu w Niemczech

Autonomia - Hiszpania

Zasada ULTRA VIRES (Aglia)

Naturalistyczna koncepcja samorządu terytorialnego

Pytania i odpowiedzi

1. Który z samorządów terytorialnych ma koncepcje naturalistyczną - Anglia

2. Doktryna ULTRA VIRES - Anglia

3. Który podział sam. Ter. Występuje w Anglii - hrabstwa, dystrykty, parafie

4. Cechy samorządu uniwersalnego w UE cechy samorządu ter. - w Hiszpanii

5. Budżet kapitałowy i bieżący, gdzie występuje? - Anglia

6. Cechy samorządu w Polsce - pytanie opisowe

7. Ustroje występujące w niemieckich powiatach - ustrój południowo-niemiecki, komisji powiatowej, ustrój dyrektorski

8. zadania obowiązkowe i dobrowolne - gdzie występują - Niemcy

9. Kto wykonuje zadania w administracji publicznej poza państwowym samorządem - organizacje pozarządowe,

10. Kto sprawuje nadzór nada samorządem ter. W Polsce - wojewoda

---