TEMAT: A MOŻE BY TAK POPRACOWAĆ?- PRACA MŁODOCIANYCH.

Czas lekcji: 2 x 45 minut

Cele lekcji:

Po zakończeniu lekcji uczeń będzie wiedział na czym polega ochrona pracy młodocianych.

Metody lekcji: praca w grupach metodą „rybiego szkieletu”, burza mózgów, dyskusja.

Środki dydaktyczne: arkusze papieru, mazaki, kodeks pracy, rozporządzenia do kodeksu pracy.

Przebieg zajęć.

Po czynnościach organizacyjnych nauczyciel- wychowawca, podaje cel zajęć.

Podaje uczniom definicję pracownika młodocianego, może wskazać akty prawa międzynarodowego i polskiego dotyczące pracowników młodocianych(Materiał dla nauczyciela nr 1).

Następnie nauczyciel przeprowadza pogadankę, która wyjaśni jakie bywają cele podjęcia pracy przez młodocianych, może zastosować materiały dla nauczyciela na foli i prezentować je za pomocą rzutnika pisma lub wykorzystać tablicę (propozycja pytań i odpowiedzi).

N: Kiedy młodociany podejmuje pracę?

U: Gdy przygotowuje się do zawodu, gdy nie ma pieniędzy a rodzice nie dają na jego utrzymanie.

N: Czy młodociany chcący sobie „dorobić” potrzebuje zgody rodziców do zawarcia umowy?

U: Tak/Nie

Nauczyciel wyjaśnia kwestię dodatkowego zatrudnienia młodocianego i pozwolenia na zatrudnienie od rodziców (Materiał dla nauczyciela nr 2).

N: Czy można zatrudniać młodzież, która nie ukończyła 16 lat?

U: Tak/Nie.

N: Dlaczego?

U: Bo nie chcą się uczyć.

Nauczyciel wyjaśnia kwestię zatrudnienia uczniów przed 16 rokiem życia (Materiał dla nauczyciela nr 3)

N: Czy każdy rodzaj prac mogą wykonywać młodociani?

Nauczyciel rozdaje uczniom materiał dla nauczyciela nr 4.

Dalsza część lekcji zostaje przeprowadzona metodą „rybiego szkieletu” w związku z tym:

1. Nauczyciel na tablicy przytwierdza duży arkusz papieru z planszą przedstawiającą szkielet ryby.

2. W głowę wpisany jest problem Praca młodocianego 16-18 lat.

urlop wynagrodzenie zawarciem umowy

PRACA MŁODOCIANEGO

16-18 LAT

rozwiązanie umowy obowiązki prawa

młodocianego młodocianego

3.Za pomocą burzy mózgów ustala wspólnie z uczniami główne czynniki, które mogą być odpowiedzialne za powstanie problemu zatrudniania młodocianych. Czynniki te to:

• zawarcie umowy z młodocianym,

• wynagrodzenie młodocianego,

• urlop młodocianego,

• rozwiązanie umowy o pracę z młodocianym,

• prawa pracownika młodocianego,

• obowiązki pracownika młodocianego.

4. Dzieli klasę na 6 grup, każdy zespół otrzymuje jedną „ość” i poszukuje przyczyn, które mają wpływ na ten czynnik.

5. Zespoły otrzymują paski papieru i mazaki, na których zapisują przyczyny stanowiące małe ości, które przypinają do ości dużych.

6. Następuje podsumowanie przez ucznia lub nauczyciela zmierzające do rozwiązania problemu pracy młodocianych.

Przy opracowywaniu poszczególnych czynników nauczyciel może przekazać uczniom materiały lub uzupełniać schemat wg materiałów dla nauczyciela.

Materiał dla nauczyciela nr 1.

Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych

Artykuł 10 ust.3 „Należy podjąć specjalne kroki w celu zapewnienia ochrony i pomocy wszystkim dzieciom i młodzieży bez jakiejkolwiek dyskryminacji ze względu na pochodzenie lub inne przyczyny. Należy chronić dzieci i młodzież przed wyzyskiem ekonomicznym i społecznym. Zatrudnianie ich przy pracy szkodliwej dla ich moralności lub zdrowia bądź niebezpiecznej dla życia lub mogącej przeszkodzić w ich normalnym rozwoju powinno być ustawowo karalne. Państwa powinny również ustalić granicę wieku, poniżej której płatne zatrudnianie dzieci powinno być ustawowo zakazane i karane”.

Projekt Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej.

Art. 37. Ochrona młodcianych.

„Minimalny wiek przyjęcia do pracy musi być nie niższy niż minimalny wiek obowiązku szkolnego bez uszczerbku dla takich zasad, jakie mają być bardziej korzystne dla młodocianych, w szczególności tych, które zapewniają ich przygotowanie do zawodu poprzez szkolenie zawodowe oraz z uwzględnieniem wyłączeń ograniczonych do pewnych prac lekkich.

Młodociani po przyjęciu do pracy muszą mieć warunki pracy odpowiednie do ich wieku”.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

Art. 65. ust. 3. „Stałe zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudnienia określa ustawa”.

Kodeks pracy

Art. 190 par. 1 „Młodocianym w rozumieniu kodeksu jest osoba, która ukończyła lat 16, a nie przekroczyła 18 lat.

par 2. „Zabronione jest zatrudnianie osoby, która nie ukończyła lat 16”.

Podsumowanie

Cele zatrudniania młodocianych

1. przygotowanie zawodowe 2. przy wykonywaniu lekkich prac

np. dorabianie

Materiał dla nauczyciela nr 2.

Tabela 1. Rodzaje umów o pracę zawieranych prze młodocianych.

Rodzaj umowy jaką mogą zawierać młodociani z pracodawcą	Cel zatrudniania	Zgoda rodziców na zawarcie umowy
umowa o pracę (regulacja prawna kodeks pracy)	przy wykonywaniu prac lekkich, przygotowanie zawodowe*	nie potrzebna, chyba że stosunek pracy sprzeciwia się dobru tej osoby, ale rodzic nie może rozwiązać umowy bez zgody sądu opiekuńczego
umowa zlecenia (regulacja prawna kodeks cywilny)	przy wykonywaniu prac lekkich	potrzeba, gdy dziecko uzyska lat 18 może potwierdzić ważność umowy zawartej wcześniej

* Przyuczenie zawodowe może występować w dwóch formach:

1. nauki zawodu, która może trwać od 2 do 3 lat i ma na celu przygotowanie zawodowe młodocianego do pracy w charakterze wykwalifikowanego robotnika lub czeladnika,

2. przyuczenia do wykonywania określonej pracy, która trwa 3-6 miesięcy, po tym okresie młodociany otrzymuje zaświadczenie o przyuczeniu do określonej pracy.

Materiał dla nauczyciela nr 3.

Młodocianego można zatrudnić gdy:

1. ukończył 16 lat,

2. ukończył gimnazjum.

Osób, które nie ukończyły 16 lat i gimnazjum nie można zatrudniać w ogóle do prac lekkich, tylko w celu przygotowania zawodowego tzn. że 15- letnia Kasia, która chce roznosić ulotki nie może podjąć pracy, zaś 15- letni Krzyś jeśli porzucił gimnazjum może pracować w Ochotniczym Hufcu Pracy.

Aby zatrudnić pracownika nie mającego 16 lat potrzebne są:

1. wyrażenie zgody na prace w celu przygotowania zawodowego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna (rodzica),

2. zaświadczenie lekarza uprawnionego do przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników, że praca danego rodzaju nie zagraża zdrowiu tej osoby,

3. pozytywna opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej o podjęciu zatrudnienia przez młodocianego.

Gdy Polska wejdzie do Unii Europejskiej tj. 1 maja 2004 r. wejdzie w życie art. 304⁵ kodeksu pracy, który dotyczy zatrudniania dzieci do lat 16.

Dziecko, które nie ukończyło lat 16 może wykonywać pracę lub inne zajęcia zarobkowe tylko na rzecz instytucji prowadzącej działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową.

Praca w taki sposób świadczona wymaga zgody:

• przedstawiciela ustawowego (rodziców lub prawnych opiekunów),

• inspektora pracy.

Ponadto, pracodawca powinien dołączyć:

• opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej dotyczącą braku przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,

• orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,

• w przypadku, gdy dziecko podlega obowiązkowi szkolnemu, dyrektor szkoły, do której dziecko uczęszcza wydaje opinię o możliwości wypełniania przez dziecko tego obowiązku w czasie wykonywania przez nie pracy lub innych zajęć zarobkowych.

Inspektor pracy może odmówić wydania zezwolenia, jeśli wykonywanie pracy lub innych zajęć powoduje zagrożenie dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego dziecka lub zagraża wypełnianiu przez dziecko obowiązku szkolnego.

Inspektor pracy może cofnąć wydane zezwolenie na pracę dla dziecka, które nie ukończyło lat 16 w następujących przypadkach:

• na wniosek przedstawiciela ustawowego dziecka lub opiekuna,

• z urzędu, jeżeli stwierdzi, że warunki pracy dziecka nie odpowiadają warunkom określonym w zezwoleniu.

PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY- organ powołany do ochrony pracy, a w szczególności zajmuje się:

• działaniami kontrolno-nadzorczymi tj. m. in. nadzorem i kontrolą przestrzegania przez pracodawców prawa pracy, kontrolą przepisów bhp, nadzorem i kontrolą przestrzegania przez pracodawców obowiązku wyposażania stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne oraz dostarczania pracownikom środków ochrony indywidualnej;

• poradnictwem w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika oraz występowanie przed sądem w obronie pracownika,

• analizowaniem przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych, kontrolą stosowania środków zapobiegających tym wypadkom i chorobom oraz udziałem w badaniu okoliczności wypadków przy pracy;

• współdziałaniem z organami ochrony środowiska w kontroli przestrzegania przez pracodawców przepisów o przeciwdziałaniu zagrożeniom dla środowiska;

• ściganiem wykroczeń przeciwko prawom pracownika określonych w kodeksie pracy, a także innych wykroczeń związanych z wykonywaniem pracy zarobkowej, oraz udziałem w postępowaniu w tych sprawach przed sądami rejonowymi na zasadach określonych przepisami prawa pracy.

Zadania Państwowej Inspekcji Pracy są realizowane przez inspektorów pracy.

Czynności kontrolnych inspektorzy pracy mogą dokonywać o każdej porze dnia i nocy.

Materiał nr 4

PRACA LEKKA

Praca określona przez art. 200¹ § 2 k. p. jako lekka (bez względu czy jest zawarta na podstawie umowy o pracę czy umowy zlecenia) nie może powodować zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego, a także nie może utrudniać młodocianemu obowiązku szkolnego.

Do ustalenia takich prac w zakładzie pracy są uprawnieni

pracodawcy,

ale muszą one być zatwierdzone przez

lekarzy

wykonujących zadania medycyny zdrowia

Wykaz ten zatwierdza właściwy

inspektor pracy (materiał nr 5).

Rada Ministrów opublikowała wykaz prac wzbronionych pracownikom młodocianym tzn. takich, przy których nie wolno zatrudniać pracowników młodocianych, zalicza się do nich następujące prace:

Tabela 2. Wykaz prac wzbronionych dla młodocianych.

Wykaz prac wzbronionych młodocianym	Przykład
prace związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów oraz wymuszoną pozycją ciała,	wzbronione jest zatrudnianie młodocianych przy pracach załadunkowych i wyładowczych, przy przetaczaniu beczek, bali, przewożeniu ciężarów środkami transportu, przewożenie ciężarów na taczkach jednokołowych, przewożenie ciężarów na wózkach 2-kołowych poruszanych ręcznie, wzbronione jest zatrudnianie młodocianych przy pracach wymagających stale wymuszonej i niewygodnej pozycji ciała: np. pochylonej w przysiadzie,
w obciążającym mikroklimacie środowiska pracy	nie mogą pracować w pomieszczeniach gdzie temp. powietrza przekracza 30 ^oC a wilgotność powietrza przekracza 65 %, nie mogą m.in. obsługiwać suszarni, pieców hutniczych, nie mogą bezpośrednio obsługiwać pieców piekarniczych, nie mogą wykonywać prac przy przygotowaniu karmelu w kociołku (np. w cukierni), nie mogą pracować w mikroklimacie zimnym o temp. poniżej + 14 ^o C a także o wilgotności względnej wyższej niż 65% prace w chłodniach, zamrażalniach, w stałym kontakcie z wodą, nie mogą pracować w środowisku gdzie występują, duże wahania parametrów makroklimatu tj. nagłe zmiany temp. powietrza w zakresie 15 ^o C braku możliwości stosowania 15-20 minutowej adaptacji w pomieszczeniach o temp. pośredniej
przy nieodpowiednim oświetleniu	dozwolone jest zatrudnianie młodocianych powyżej 16 lat, w pomieszczeniach zacienionych do 2 godzin dziennie w celu przygotowania do zawodu fotografika, młodociani powyżej 17 lat mogą być zatrudnieni w celu przygotowania zawodowego przy montażu filmów, w ciemniach filmowych
w hałasie i drganiach	wzbronione jest zatrudnianie młodocianych w warunkach narażania na drgania działające na organizm przez kończyny górne wg. norm określonych w rozporządzeniu
w polach elektromagnetycznych, elektrostatycznych i narażających na promieniowanie jonizujące, laserowe, nadfioletowe i podczerwone,	pola i promieniowanie elektromagnetyczne z zakresu częstotliwości 0 Hz - 300 GHz, wzbronione jest zatrudnianie przy pracach stwarzających ryzyko narażenia na bezpośrednie lub pośrednie promieniowanie laserowe, dozwolone jest zatrudnienie młodocianych chłopców w wieku powyżej 17 lat w zakresie potrzebnym do przygotowania zawodowego w zawodach: spawacza, ślusarza, hydraulika, montera, kowala
pod ziemią, poniżej poziomu gruntu i na wysokości	prace pod ziemią, w celu przygotowania zawodowego można zatrudniać młodocianych, którzy ukończyli lat 16 przy pracach: górniczych, w kamieniołomach i kopalniach, pracodawcy muszą jednak przestrzegać norm określonych w rozporządzeniu
w podwyższonym lub obniżonym ciśnieniu	w charakterze nurków i płetwonurków, przy urządzeniach komunikacji lotniczej, w komorach niskich ciśnień
w narażeniu na szkodliwe działanie pyłów	- przy pracach w pyłach uczulających i o działaniu zwłókniającym i drażniącym, których stężenia przekraczają 2/3 wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń określonych dla dorosłych
w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi	przy pracach: których źródłem mogłoby być zakażenie lub zarażenie się chorobą zakaźną od człowieka np. przez krew, mocz itp., przy których występują zagrożenia czynnikami biologicznymi, przenoszonymi na człowieka przez kontakt ze zwierzętami lub produktami pochodzenia zwierzęcego np. drobnoustrojami chorób odzwierzęcych, alergie pochodzenia zwierzęcego, przy których występują zagrożenia czynnikami biologicznymi pochodzenia roślinnego lub mikroorganizmami przenoszonymi przez rośliny np. przez grzyby, pyły zbożowe, z ziół leczniczych
w narażeniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych	przy czynnikach i procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym, przy substancjach toksycznych np. w narażeniu na działania metali ciężkich i ich związków np. ołowiu i rtęci, w kontakcie z lekami psychotropowymi, przy chemicznych środkach ochrony roślin zaliczane do I i II klasy toksyczności
zagrażające prawidłowemu rozwojowi psychicznemu	przy pracach małoletnich dziewczyn i chłopców w charakterze tancerek i tancerzy zawodowych, przy produkcji, sprzedaży i konsumpcji wyrobów alkoholowych, przy produkcji, sprzedaży i konsumpcji wyrobów tytoniowych, przy uboju zwierząt
wzbronione ze względu na możliwość urazów u młodocianych i spowodowania zagrożeń dla ich osób	przy pracach, podczas których są narażeni na zwiększone niebezpieczeństwo urazów m. in.: obsłudze młotów mechanicznych, uruchamianiu maszyn bezpośrednio po ich naprawie, połowi e ryb i w fabrykach przetworów rybnych, obsłudze ciągników i innych maszyn rolniczych, przy których występują zagrożenia wypadkowe, obróbce drewna, Zakazy te nie dotyczą młodocianych powyżej 16 roku życia zatrudnionych w celu przygotowania zawodowego. przy pracach z zastosowaniem środków wybuchowych i łatwo palnych oraz przy prowadzeniu ciężkich maszyn budowlanych, przy pracach przy liniach napowietrznych i kablowych będących pod napięciem Zakaz ten nie dotyczy chłopców powyżej lat 17, w zakresie potrzebnym do przygotowania zawodowego. przy pracach w: transporcie kolejowym, transporcie i komunikacji samochodowej oraz tramwajowej, w żegludze, w lotnictwie.

Jeżeli jednak dany charakter pracy jest potrzebny do nauki zawodu to niektóre prace mogą być dopuszczone do wykonywania przez młodocianego, nawet jeśli wcześniej były zabronione.

Materiał nr 5

1. Umowy dotyczące pracy zawierane z młodocianymi.

Młodociany może być zatrudniony na podstawie umowy o pracę lub umowy zlecenia.

W celu przygotowania zawodowego młodociany może być zatrudniony tylko na podstawie umowy o pracę na czas nie określony. Jeżeli pracodawca zatrudnia w celu nauki zawodu większą liczbę młodocianych niż wynika to z jego potrzeb, może wówczas zawrzeć umowę o pracę z młodocianym na czas określony, jednak nie krótszy niż czas przewidziany planem nauczania dla danego zawodu.

Umowa o pracę z młodocianym powinna być zawarta na piśmie.

Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego powinna zawierać:

• rodzaj przygotowania zawodowego,

• czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego,

• sposób dokształcania teoretycznego,

• wysokość wynagrodzenia.

Pracownik młodociany zatrudniony w celu przygotowania zawodowego jest chroniony przed rozwiązaniem z nim stosunku pracy, nie oznacza to jednak, że nie jest możliwe całkowite jego zwolnienie.

Pracodawca może zwolnić pracownika młodocianego zatrudnionego w celu przygotowania zawodowego gdy:

• nie wypełnia on obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych,

• pracodawca ogłosi upadłość lub likwidację zakładu pracy,

• przeprowadzana jest w zakładzie pracy reorganizacja uniemożliwiająca kontynuowanie przygotowania zawodowego,

• stwierdzono nieprzydatność młodocianego do pracy, w zakresie której odbywa przygotowanie zawodowe.

Gdy zaistnieje inna przyczyna nie wymieniona wyżej, umowę o pracę z młodocianym można rozwiązać jedynie na mocy porozumienia stron. Jeśli młodociany nie wyrazi zgody na porozumienie, wówczas nie można z nim rozwiązać umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego.

W przypadku rozwiązania umowy o pracę z młodocianym w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie nauki zawodu pracodawca zawiadamia:

• przedstawiciela ustawowego młodocianego,

• szkołę.

Przy pracach lekkich pracownik młodociany może być zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, określony lub umowy zlecenia.

Umowa o pracę z młodocianym jest korzystniejsza dla młodocianego zatrudnionego przy pracach lekkich na co wskazuje tabela nr 3.

Tabela 3. Różnice między umową o pracę a umową zlecenia.

UMOWA O PRACĘ	UMOWA ZLECENIA
pracownik jest podporządkowany pracodawcy, praca musi być świadczona osobiście, praca w ściśle określonych godzinach, praca w określonym miejscu i czasie, stabilność zatrudnienia, wlicza się do okresu zatrudnienia, potrącane są składki odprowadzane do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych bez względu na wysokość zarobków, przysługuje urlop wypoczynkowy, ryzyko gospodarcze ponosi pracodawca.	z reguły można pracę wykonywać w dowolnym czasie np. przed lekcjami, po lekcjach, nie ma kierownictwa zatrudnionego, praca musi być świadczona osobiście, brak stabilności zatrudnienia, nie wlicza się do okresu zatrudnienia, jeżeli umowa nie przekracza 146 zł składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie odprowadza się, nie przysługuje urlop wypoczynkowy, ryzyko gospodarcze ponosi zatrudniony

Jeżeli młodociany pracuje pod kierownictwem pracodawcy oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę to umowa z nim zawarta jest umową o pracę nawet jeśli pracodawca nawał by ją umową zlecenia.

Praktyki zawodowe odbywane przez uczniów szkół ponadgimnazjalnych np. o profilu ekonomicznym nie są wliczane do stażu pracy, gdyż młodociany nie jest zatrudniony u pracodawcy, działa on na zasadzie wolontariatu.

2. Prawa i obowiązki pracownika młodocianego w pracy. Obowiązki pracodawcy względem młodocianego.

Obowiązki pracodawcy względem pracownika młodocianego są jednocześnie prawami pracownika młodocianego. Obowiązki młodocianego pracownika są prawami pracodawcy, który za ich nieprzestrzeganie może zwolnić pracownika młodocianego lub może nie przyjąć pracownika do pracy np. przed nawiązaniem stosunku pracy młodociany mający wykonać prace lekkie powinien zawiadomić pracodawcę, u którego zamierza podjąć pracę o wykonywaniu prac u innych pracodawców. Informacja ta ma na celu ochronę młodocianego pracownika, ze względu na czas pracy nieprzekraczający 2 godziny łącznie w ciągu dnia i 12 w tygodniu.

Tabela 4. Obowiązki pracownika młodocianego i pracodawcy.

Obowiązki pracownika młodocianego

Obowiązki pracodawcy wobec pracownika młodocianego

przestrzegać bezpiecznych i higienicznych warunków pracy*, dokształcanie się, przestrzeganie tajemnicy zawodowej, wypełnianie obowiązków określonych w umowie o pracę

umożliwić dokształcanie się w zakresie szkoły podstawowej i gimnazjum jeśli takiej szkoły nie ukończył, umożliwić dokształcanie się w zakresie szkoły ponadgimnazjalnej lub w formach pozaszkolnych poprzez zwolnienie z pracy w celu odbywania zajęć, zapewnić młodocianemu opiekę i pomoc niezbędną do właściwego wykonywania pracy, prowadzić ewidencję pracowników z uwzględnieniem czasu pracy przy pracach wzbronionych (materiał nr 4), jeśli pracodawcą jest rzemieślnik dodatkowo o zatrudnieniu młodocianego musi poinformować izbę rzemieślniczą np. szewc, stolarz, kowal, mechanik samochodowy, dbać o ochronę zdrowia: bezpieczne i higieniczne warunki bhp* zakaz zatrudniania młodocianych przy pracach wzbronionych, badania lekarskie, informować o ryzyku zawodowym młodocianego oraz jego przedstawiciela ustawowego np. o utracie zdrowia

• Bezpieczne i higieniczne warunki pracy (bhp) są to środki i urządzenia służące do tworzenia warunków pracy, które eliminują zagrożenia życia lub zdrowia pracowników zatrudnionych w zakładzie pracy oraz usuwanie lub ograniczanie szkodliwości związanych z procesem i środowiskiem pracy, a także zapobiegające wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym.

BHP wg Polskiej Normy Pn-N-18001 jest to „stan warunków i organizacji pracy oraz zachowań pracowników zapewniający wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy”.

• Wypadek przy pracy- nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w związku z pracą, powodujące uraz lub śmierć np. uszkodzenie narządów ciała.

• Choroba zawodowa- choroba, która została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy oraz znajduje się w wykazie chorób zawodowych.

3. Urlopy wypoczynkowe.

Urlop wypoczynkowy pracownikowi młodocianemu należy się tylko gdy zatrudniony jest na postawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego.

Pracownik młodociany otrzymuje prawo do urlopu w zakresie zwiększonym niż pracownik dorosły.

Prawo do pierwszego urlopu w wymiarze 12 dni roboczych młodociany pracownik uzyskuje po upływie 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy. Po roku pracy nabywa on prawo do 26 dni roboczych urlopu wypoczynkowego. Prawo do kolejnego urlopu młodociany nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym z dniem 1 stycznia, ale w wymiarze 26 dni tylko do ukończenia 17 lat. W roku kalendarzowym, w którym kończy 18 lat, ma prawo do urlopu w wymiarze 20 dni roboczych za ten rok.

Młodociany, który uczęszcza do szkoły ma prawo do urlopu w okresie ferii szkolnych, a w przypadku gdy nie nabył on jeszcze prawa do urlopu pracodawca powinien mu go udzielić zaliczkowo.

Na wniosek młodocianego pracownika uczęszczającego do szkoły dla pracujących, pracodawca jest zobowiązany do udzielenia mu w okresie ferii szkolnych urlopu bezpłatnego w wymiarze nieprzekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy. Urlop ten wlicza się młodocianemu do okresu pracy tzn. jest traktowany jak okres zatrudnienia.

W przypadku nie wykorzystania urlopu przez pracownika młodocianego przysługuje on w wymiarze proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego.

W przypadkach, gdy pracownik młodociany jest zatrudniony na podstawie umowy zlecenia nie mają zastosowania przepisy o prawie do urlopu wypoczynkowego.

4. Czas pracy.

Wymiar czasu pracy kształtuje się w zależności od tego w jakim celu pracownik młodociany jest zatrudniony.

Tabela 5. Tygodniowy i dzienny czas pracy pracowników młodocianych

Cechy	Praca w celu wykonywania zawodu		Prace lekkie
		do 16 lat	16-18 lat	do 16 lat	16-18 lat
	Tygodniowy wymiar czasu pracy	30 h łącznie z godzinami nauki	40 h łącznie z godzinami nauki	12 h	12 h
						30 h w czasie ferii szkolnych	35 h w czasie ferii szkolnych
	Dzienny wymiar pracy młodocianego na dobę			6 h	8 h	2 h	2 h
						6 h w czasie ferii szkolnych	7 h w czasie ferii szkolnych

Pracownik młodociany powinien mieć prawo do 48- godzinnego odpoczynku w tygodniu co po przeliczeniu daje 2 dni wolne od pracy, w tym jeden dzień powinien obejmować niedzielę. Praca przez młodocianego może być wykonywana tylko przez 5 dni w tygodniu lub mniej jeżeli poza niedzielą wypada inny dzień wolny od pracy (świąteczny), wówczas przy:

- świętach trwających 1 dzień w tygodniu młodociany może pracować - 4 dni tygodniowo,

• świętach trwających 2 dni w tygodniu młodociany może pracować - 3 dni tygodniowo.

UWAGA!

Do czasu pracy wlicza się czas pracy wynikający z obowiązku szkolnego

Efektywny czas pracy

młodocianego = liczba godzin przypadająca - czas nauki

do przepracowania

w danym tygodniu

Pracownikowi młodocianemu po przepracowaniu 4,5 godzin dziennie przysługuje 30 minutowa przerwa, która jest wliczana do czasu pracy (art. 202 § 3¹ k.p.).

Zabrania się zatrudniania młodocianych w porze nocnej tj. między 22⁰⁰-6⁰⁰ rano oraz w godzinach nadliczbowych.

Wyjątek! Jeżeli w związku z przyuczeniem do zawodu praca może odbywać się tylko w porze nocnej (np. w piekarni) to młodociany może ją wykonywać, jednakże przerwa w pracy powinna wynosić 14 godzin np. młodociany pracuje od godz. 22⁰⁰ do 6⁰⁰ to w następnym dniu nie może przyjść do pracy wcześniej niż o godzinie 20⁰⁰.

W przypadku zatrudnienia pracownika młodocianego przy pracach lekkich u kilku pracodawców łączny wymiar jego czasu pracy nie może przekroczyć 12 godzin w tygodniu a w ciągu dnia 2 godzin.

5. Wynagrodzenie.

Młodocianemu w okresie nauki zawodu przysługuje wynagrodzenie obliczane w stosunku procentowym do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale, obowiązującego od pierwszego dnia następnego miesiąca po ogłoszeniu przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.

Stosunek procentowy wynosi:

• w pierwszym roku nauki - nie mniej niż 4 %,

• w drugim roku nauki - nie mniej niż 5%,

• w trzecim roku nauki - nie mniej niż 6%.

Młodociany, który jest zatrudniony w celu przyuczenia do wykonywania określonej pracy przysługuje nie mniej niż 4% wynagrodzenia.

Wynagrodzenie młodocianego w poszczególnych okresach nauki zawodu ustala pracodawca w porozumieniu z młodocianym, dlatego może on być różne i zależeć od różnych czynników np. wyników nauki, pracy młodocianego.

W przypadkach, gdy pracownik młodociany jest zatrudniony na podstawie umowy zlecenia wynagrodzenie zależy od postanowień umowy. Nie stosuje się stawki minimalnej wynagrodzenia.

6. Naruszanie zasady zatrudniania młodocianych przez pracodawcę.

W przypadku naruszenia zasady zatrudniania młodocianych przez pracodawcę młodociany pracownik powinien zwrócić się do Okręgowego Inspektoratu Pracy, który znajduje się w każdym mieście wojewódzkim (Zob. str. 5).

Adres: Okręgowy Inspektor Pracy w Rzeszowie

Literatura:

Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych

Projekt Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.

Ustawa z 24 czerwca 1974 r.- Kodeks pracy - z późn. zm.

Ustawa z dnia 6 marca 1981 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1362).

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 maja 1995 r. w sprawie Ochotniczych Hufców Pracy (Dz. U. z 1995 r., Nr 59, poz. 309, zm. : Dz.U. z 1996 r., Nr 60, poz. 278)

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 5 grudnia 2002 r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnienie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób nie mających 16 lat, które ukończyły gimnazjum, oraz osób nie mających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum (Dz. U. 2002 r., Nr 214, poz. 1808).

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 grudnia 1990 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianych (Dz. U. z 1990 r., Nr 85, poz. 500, zm.: Dz. U. z 1992 r., Nr 1, poz. 1; Dz. U. z 1998 r., Nr 105, poz. 658; Dz. U. z 2002 r., Nr 127, poz.1091).

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz. U. z 1996 r., Nr 60, poz. 278, zm.: Dz. U. z 2002 r.., Nr 197, poz. 1663).

Ł. Bojarski, M. Płatek: Z prawem na ty, wyd. Zakamycze 1999.

J. Boratyński, B. Dudek, G. Morkis: Obsługa klienta. Prawo pracy. Higiena pracy. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 2003.

E. Szemplińska: Zatrudnianie młodocianych. „Praca i Zabezpieczenie Społeczne”, nr 6/2003.

1

9

Opracowanie mgr Małgorzata Krzyśko

nauczyciel mianowany w Zespole Szkół nr 2

w Rzeszowie

---