Systemy geoninformacyjne w PSP i zarządzaniu kryzysowym
Państwowa Straż Pożarna jest formacją, w której systemy SDI (systemy informacji przestrzennej nazywane również GIS, SIP) znajdują zastosowanie, nie jest to jednak poziom zadawalający. Od czasu pamiętnej powodzi roku 1997 zainteresowanie wykorzystywaniem systemów informacji przestrzennej znacząco wzrosło. PSP jednakże ze względu na to, że nie posiada odpowiedniego potencjału ludzkiego nie tworzy informacji geograficznej lecz wykorzystuje komercyjnie zdobyte dane, może natomiast udzielać niezbędnych branżowych danych do ich powstawania. Swobodnie posługuje się systemami informacji geograficznej i tak już w czasie wspomnianej powodzi '97/98 wykorzystywała dane geograficzne do zobrazowania terenów zalewowych, ich powierzchni, migracji ludności, czasów utrzymywania się wód, itp. Obecnie w PSP i zarządzaniu kryzysowym istnieją systemy geoinformacyjne (najczęściej wykorzystywane w CZK Wojewodów i KW PSP). W roku 2001 i 2002 straż pożarna i obrona cywilna uczestniczyły wspólnie w trzech ćwiczeniach międzynarodowych FATRA2001 (Bratysława), BALTIC2001 (Wilno) oraz POMERANIA2002 (Szczecin) mających na celu posługiwanie się informacją geograficzną w stanach zagrożeń i zarządzaniu kryzysowym. W ramach przygotowań do ćwiczeń kraje uczestniczące były zobligowane do dostarczenia danych przestrzennych w skali 1:50000 i odwzorowaniu WGS84 w standardzie shapefile obejmujących swym zasięgiem terytoria całego kraju.
Na szczeblu centralnym i wojewódzkim podejmowano próby uruchomienia aplikacji Analizy Przestrzenne opartej o dane z aplikacji Katalog Sił i Środków oraz Ewid99 firmy Abakus mającej na celu zobrazowanie danych o siłach i środkach zarządzanych przez PSP. Dane przestrzenne obrazowane były w oparciu o GeoMedia firmy Integraph. Wykorzystywano podstawowe dane geograficzne tj. warstwy podziału administracyjnego, wód, lasów, rozmieszczenia jednostek PSP, dróg, kolei.
W chwili obecnej posiadane przez PSP i WZKOLiSO UW (Wydziały Zarządzania Kryzyzsowego, Ochrony Ludności i Spraw Obronnych Urzędów Wojewódzkich) dane geograficzne można podzielić na dane wektorowe i rastrowe o różnej skali, zasięgu terytorialnym i informacyjnym.
W skali 1:500 000 obejmujące cały kraj są to warstwy:
podziału administracyjnego (każdego szczebla),
wód liniowych i poligonowych,
dróg (każdego szczebla),
kolei,
lasów,
rozmieszczenia jednostek PSP.
W skali 1:500 000 województwa: śląskie, małopolskie, podkarpackie.
podziału administracyjnego (województwo, powiat, gmina),
wód liniowych i poligonowych,
dróg,
kolei,
punktów kontroli granicznej,
schronów,
obrony cywilnej,
komitetów ppow.,
punktów pomiaru wody,
służb drogowych,
lotnisk,
służb meteo,
punktów dekontaminacji,
służb reagowania (policja, PSP, PR itp.),
zakładów i składowisk substancji niebezpiecznych,
lasów,
szpitali.
W skali 1:50 000 posiadane dane dotyczą województw pomorskiego i zachodniopomorskiego:
podziału administracyjnego (województwo, powiat, gmina),
wód liniowych i poligonowych,
dróg,
kolei,
punktów kontroli granicznej,
schronów,
obrony cywilnej,
komitetów ppow.,
służb drogowych,
lotnisk,
służb meteo,
punktów dekontaminacji,
służb reagowania (policja, PSP, PR itp.),
zakładów i składowisk substancji niebezpiecznych,
portów morskich,
lasów,
szpitali.
W CZK (Centrum Zarządzania Kryzysowego - jednostka funkcjonująca w ramach WZKOLiSO) Wojewody Kujawsko-Pomorskiego firma Neokart Gdańsk Sp. z o.o opracowała system wspomagania dowodzenia w sytuacjach kryzysowych oparty o platformę ArcGIS i wykorzystujący następujące dane wektorowe:
warstwy główne - województwo, powiat, gmina, drogi, kolej, osady, wody liniowe i poligonowe, lasy,
warstwy dodatkowe - aerokluby, agregaty, baza hotelowa, browary, ciężki sprzęt, elewatory, farmy drobiu, firmy nasienne, gorzelnie, gospodarstwa rybne, hodowla roślin, inspektoraty ochrony roślin, kółka rolnicze, kultura, lecznice weterynaryjne, LOK, mieszalnie pasz, mleczarnie, młyny, mosty, oczyszczalnie ścieków, opryskiwacze rolnicze, OSP, państwowe inspekcje weterynaryjne, parki, PCK, pogotowia ciepłownicze, energetyczne, gazowe, ratownicze, wodno-kanalizacyjne, policja, PSP, ratownictwo chemiczne, rezerwaty, schrony, składowiska odpadów toksycznych i komunalnych, skupy ziemiopłodów i żywego bydła, służba zdrowia, sport, stacje paliw, straż miejska, studnie, szkolnictwo, ubojnie, urzędy gmin, urzędy powiatów, WOPR, zakłady mięsne, zakłady z niebezpiecznymi środkami, zakłady utylizacji padliny, ZHP.
W aplikacji zastosowano również cyfrowy model terenu dla prowadzenia analiz trójwymiarowych na podstawie warstwic wykonanych z mapy w skali 1:10 000. Podobne systemy powstają lub są w fazie projektów także w innych województwach. KW PSP w Toruniu jest użytkownikiem tego systemu i wykorzystuje zaimplementowane tam warstwy cyfrowe.
W KW PSP w Krakowie we współpracy z firmą ComputerLand powstał system wspomagania dowodzenia dla straży pożarnej na potrzeby obsługi wizyty Papieża Jana Pawła II oparty na platformie GeoMedia. W systemie tym wykorzystano dane wektorowe w skalach od 1:500000 do 1:5000 dla miasta Krakowa oraz dane rastrowe w skali 1:2000.
W KM PSP w Gdańsku w ramach Centrum Zarządzania Kryzysowego miasta Gdańska od kilku lat funkcjonuje system wspomagania dowodzenia wykorzystujący mapy cyfrowe.
W kilku KW PSP zakupiono aplikacje do obsługi GIS, ale z uwagi na brak danych mapowych nie są one wykorzystywane.
PSP jest także w posiadaniu danych rastrowych w skali 1:250 000 i 1:100 000 w formacie CADRG obejmujące cały kraj.
Platformy programowe wykorzystywane w PSP to:
Imagis (MapInfo),
ESRI (ArcGIS),
InterGraph (GeoMedia).
Żadne z posiadanych przez PSP i obronę cywilną katalog metadanych nie jest udostępniany on-line.
Dane geograficzne będące w posiadaniu PSP nie są chronione prawami autorskimi.
W straży pożarnej nie funkcjonuje model finansowania SDI i polityka ustalania cen. Wszystkie działania jakie poczyniono do tej pory mają charakter doraźny - nie planowany.
Funkcjonujące w strukturach straży pożarnej, obrony cywilnej i zarządzania kryzysowego systemy geoinformacyjne stanowią w znacznej mierze odrębne projekty nie przystające do założeń budowy jednolitej infrastruktury geoinformacyjnej w kraju i europie. Na każdym szczeblu administracyjnym, szczególnie w urzędach wojewódzkich, systemy były tworzone w oparciu o własne środki finansowe bez konsultacji z jednostkami nadrzędnymi, stąd wiedza nt. ich właściwości jest ograniczona.
Nawiązując do dokumentu strategicznego pt. Kierunki rozwoju systemów informatycznych krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (krajowego systemu ratowniczego) w jednostkach Państwowej Straży Pożarnej w latach 2003-2007, Raportu Krajowego o polskiej infrastrukturze danych przestrzennych dla potrzeb projektu INSPIRE oraz Opisu Ogólnokrajowego Systemu Powiadamiania Ratunkowego i Zarządzania Kryzysowego C2 podjęto próbę wyznaczenia strategii działania w przedmiotowym zakresie. Niestety bałagan w zakresie GIS w kraju nie sprzyja prowadzeniu spójnej polityki rozwoju. Dobrym posunięciem było opracowanie dok. (zał. nr 2), który uściśla informacje o zadaniach i kompetencjach poszczególnych instytucji w kraju odpowiedzialnych za tworzenie i propagowanie geoinformacji. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom zawartym w dokumencie dot. (zał. nr 1) należałoby planować w ramach własnych budżetów zakup warstw cyfrowych właściwych dla szczebli administracyjnych (wytyczne umieszczono w dok. zał. nr 1.).