J. Culler Co to jest teoria?
Teoria to pewna działalność, którą można uprawiać bądź nie. By uchodzić za teorię, wyjaśnienie nie tylko musi nie być oczywiste, lecz powinno czymś więcej niż tylko zwykłą hipotezą. Teorię powinno być trudno udowodnić jak i zbić. Głównym skutkiem teorii jest podawanie w wątpliwość zdroworozsądkowych poglądów na znaczenie, pisarstwo, literaturę, doświadczenie. Teoria na przykład kwestionuje:
Koncepcję, że znaczenie wypowiedzi, albo tekstu sprowadza się do tego, co autor miał na myśli;
Pogląd, że pisarstwo jest ekspresją, której prawda tkwi poza nim samym, w doświadczeniu, bądź sytuacji, które wyraża;
Opinię, że rzeczywistość jest tym, co obecne w danej chwili;
Teoria kwestionuje podstawowe przesłanki i założenia nauki o literaturze, podważa wszystko co dotąd mogło uchodzić za samo przez się oczywiste.
Michel Foucault - „hipoteza represji” - seks jako sfera poddana represji, a później wyzwalana przez współczesnych. Wg Foucaulta na pojęcie „seksu” składa się szereg dyskursów związanych z rozmaitymi obyczajami i instytucjami społecznymi: są to sposoby, w jakie lekarze, duchowni, urzędnicy, działacze społeczni, a nawet powieściopisarze odnoszą się do zjawisk postrzeganych przez nich jako seksualne. Seks jako skutek, a nie przyczyna jest wytworem dyskursów, a nie przyczyną dyskursów. Dyskursy mają za zadanie analizowanie, opisywanie, ustanawianie reguł ludzkiej aktywności. Analiza Foucaulta to przykład argumentacji z obszaru badań historycznych, która zyskała rangę „teorii” ponieważ została zaakceptowana i przejęta przez przedstawicieli innych dyscyplin. Skłania ona do odnoszenia się z większą nieufnością do zjawisk uznawanych za pewne i naturalne. Teoria Foucaulta jest analityczna (zawiera analizę pojęcia), jednocześnie jest spekulatywna - w tym znaczeniu, że nie można odwołać się do jakiegokolwiek świadectwa, które mogłoby potwierdzić prawdziwość owej hipotezy dotyczącej seksualności. Foucault nazywa tę metodę badawczą (analityczną) krytyką „genealogiczną”: ujawniającą genezę rzekomo podstawowych kategorii, np. seksu, stworzonych przez działania dyskursywne nie orzekamy czym jest: „seks” tylko staramy się wykazać w jaki sposób powstało takie pojęcie.
Jacques Derrida - analiza poglądów na sztukę pisarską i doświadczenie w Wyznaniach Jeana Jacques'a Rousseau. Rousseau pozostawał wierny tradycji, że w tradycyjnym ujęciu filozofia świata zachodniego odróżniała „rzeczywistość” od „pozoru”, myśli od wyrażających ją znaków. Znaki są jedynie sposobem dotarcia do rzeczywistości, prawy albo idei i w związku z tym powinny być możliwie najbardziej „przeźroczyste”:
Nie mogą utrudniać zrozumienia;
Nie mogą wpisywać na reprezentowane przez siebie myśli;
Nie mogą zniekształcać myśli;
Mowa to bezpośrednia manifestacja bądź obecność myśli. Pismo (oddziałujące pod nieobecność mówiącego) sztuczne i pochodne przedstawienie mowy.
Rousseau: pisanie jest wobec mowy suplementem.
Derrida: czym jest suplement?
Rousseau: pismo jako „schorzenie mowy” - zbędny dodatek.
Derrida: suplement to uzupełnienie pozytywne bądź negatywne.
Znaki wprowadzają możliwość nieporozumienia, bo odczytywane pod nieobecność mówiącego mogą być źle zinterpretowane, ale z drugiej strony Rousseau pisze, że potrzeba pisma by mowa nie była źle interpretowana. Pisanie to suplement mowy, urozmaica tekst o znaki nie zawarte w myśleniu. Wewnętrzne „ja” jest inne niż napisane. Z drugiej strony mowa też jest suplementem.
Logika suplementarności - jest to struktura, w której to, co uzupełnione (mowa uzupełniona o znaki), samo wymaga uzupełnienia, zdradza bowiem te same cechy, które pierwotnie przypisywano wyłącznie suplementowi (pismu).
Rousseau potrzebuje znaków (pisma) ponieważ jego mowa bywa błędnie interpretowana.
Derrida: zamiast myśleć o życiu jako o czymś, do czego znaki i teksty są dodawane po to, by je reprezentować, powinniśmy je samo pojmować jako wypełnione znakami, jako coś, co jest wynikiem procesów signifikacji. „Nie ma niczego poza obrębem tekstu”.
Teoria wymaga działań spekulatywnych: ujęcia pojęć w sposób prowadzący do zakwestionowania ogólnie przyjętych idei. Dzięki temu skłania nas do powtórnego przemyślenia kategorii, w których można rozważać literaturę. Nanjowsza teoria: cel: krytyka wszystkiego co uznawano dotąd za naturalne, próba wykazania, że to co przyjmowano za naturalne jest w istocie wytworem historii i kultury,
Czym jest teoria?
Teoria jest interdyscyplinarna - jest dyskursem wykraczającym poza ramy swej pierwotnej dyscypliny;
Teoria ma charakter analityczny i spekulatywny - próbuje dojść, co wiąże się z takimi pojęciami jak seks, język, pismo, znaczenie lub podmiot.
Teoria jest krytyką zdrowego rozsądku, kwestionuje pojęcia uznawane za naturalne;;
Teoria jest myśleniem o myśleniu, rozważaniem kategorii, którymi posługujemy się by nadać czemuś sens - w literaturze i innych działaniach dyskursywnych;
Teoria jest bezkresna - nie sposób ją opanować, nie da się jej ująć w konkretnym zestawie tekstów, których znajomość pozwoliłaby „nauczyć się teorii”