Marta Cieślik Ośrodki dokształcania i doskonalenia
PPiW SUM zawodowego
II rok
Ośrodek dokształcania i doskonalenia zawodowego - to instytucja zajmująca się organizacją i realizacją dokształcania i doskonalenia zawodowego pracowników, zatrudnionych w jednostkach gospodarczych (przedsiębiorstwa gospodarcze, budowlane, banki) i społecznych (administracja, opieka zdrowotna, szkolnictwo), a także przygotowujących się do rozpoczęcia pracy (np. kierowców, spawaczy, strażaków). Zajmują się organizowaniem i realizacją procesu szkolenia i doskonalenia kadr. Można je zdefiniować jako instytucje, w których skupia się całokształt spraw dokształcania i doskonalenia zawodowego kadr, zatrudnionej w danej organizacji gospodarczej czy społecznej.
Występuje zróżnicowanie w nazewnictwie tego typu instytucji: są ośrodki dokształcania, doskonalenia, szkolenia, inne to centra dokształcania, doskonalenia, rozwoju, doradztwa zawodowego, jeszcze inne to centrum edukacji permanentnej, ośrodek postępu, departament szkolenia i rozwoju.
Struktura i organizacja. Ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego dysponują określona infrastrukturą, złożoną z reguły z odrębnych budynków lub określonych liczby sal wykładowych i pracowni specjalistycznych, służących organizowanym w nich zajęciom dydaktycznym. Są wyposażone w odpowiednie pomoce naukowe, pomieszczenia biurowe, niekiedy hotele dla słuchaczy. Ważnym elementem są także własne specyficzne formy organizacyjne oraz metody dokształcania i doskonalenia zawodowego.
W większości przypadków inicjatywa ich powstania wyrosła z pobudek edukacyjnych, tzn. z zamiarem przyjścia z pomocą pracownikom i zatrudniającym je zakładom gospodarczym i społecznym w organizowaniu i stymulowaniu dokształcania i doskonalenia do poziomu wymagań, dokonujących się na stanowiskach pracy.
Ośrodki te utrzymywane są przez różnych organizatorów: duże zakłady pracy (urzędy, izby skarbowe, związki zawodowe, samorząd pracowniczy), władze poszczególnych branż i resortów, stowarzyszenia społeczne, spółki edukacyjne, fundacje edukacyjne.
Charakterystyka instytucji. Ośrodki te mają kilka cech: wysoki stopień instytucjonalizacji, który wyraża się w szczegółowym dopracowaniu ich struktury organizacyjnej, określeniu celów i zadań oraz kierunków i form działalności. Większość tych ośrodków, zwłaszcza istniejących i działających dłużej, odegrała wielką role w integrowaniu się danego środowiska zawodowego (np. ekonomistów, lekarzy, prawników). Najstarsze
i najdłużej działające ośrodki dokształcani i doskonalenia wypracowały własna obrzędowość (np. uroczyste powitanie i pożegnanie uczestników) oraz własny ceremoniał towarzyszący realizowanemu w nich procesowi dydaktycznemu. Część z nich stała się miejscem pomnażania i produkcji różnego typu nowoczesnych materiałów dydaktycznych. Ośrodki stały się także miejscem usług kserograficznych wysokiej jakości, tłumaczeń specjalistycznych tekstów z języka obcego. Rozwinęła się tam także działalność w zakresie publikowania, sprzedaży oraz kolportażu materiałów potrzebnych do studiowania, przydatnych książek oraz fachowych czasopism. To świadectwo kulturotwórczej funkcji niektórych z tych ośrodków.
Kadra nauczycielska i działalność edukacyjna. Wszystkie ośrodki dopracowały się własnej dobrej kadry nauczającej. Składa się ona z reguły z dwóch grup osób:
- pracowników własnych, etatowych zatrudnionych bądź w ośrodku, bądź na znaczącym stanowisku w firmie
- pracowników zapraszanych do współpracy z zewnątrz: nauczycieli akademickich, pracowników instytutów naukowo-technicznych, wybitnych praktyków w obszarze działania.
Klasyfikacje i hierarchie. Biorąc pod uwagę kryterium zasięgu terytorialnego, można podzielić ośrodki na:
- zakładowe (lokalne) - działają najczęściej w poszczególnych zakładach pracy i na potrzeby tych zakładów
- regionalne (rejonowe, wojewódzkie, okręgowe)
- centralne (stoją najwyżej w omawianej hierarchii)
Można je także sklasyfikować wg charakteru prowadzonej działalności:
- ośrodki zamknięte (służą wyłącznie pracownikom jednego określonego zakładu pracy, branży, resortu)
- ośrodki organizujące działalność edukacyjną na zlecenie określonego zakładu gospodarczego i społecznego
- placówki organizujące dokształcanie i doskonalenie z tzw. wolnego naboru, tj. dla wszystkich zainteresowanych bez żadnych ograniczeń.
W Polsce w obrębie różnych działów gospodarki i życia społecznego wytworzyło się mnóstwo ogólno krajowych mikrosystemów dokształcania i doskonalenia zawodowego. Stosunkowo szeroki jest zakres działalności edukacyjnej, dominuje w nich kształcenie kursowe, następnie seminaria, konferencje i sympozja naukowe, popularnonaukowe, odczyty, różne formy doradztwa i poradnictwa. Mniej popularne są studia oświatowe, utrzymywanie punktów sprzedaży książek fachowych i prasy zawodowej urządzanie pokazów i targów.
Specyfiką kształcenia realizowanego w ośrodkach dokształcania i doskonalenia zawodowego jest łączenie teorii z praktyką, nastawione na ukształtowanie umiejętności nowoczesnego i skutecznego działania zawodowego, zgodnego z nowymi technologiami. W większości ośrodków kadra wypracowała własną metodykę organizacji kształcenia, stosując różnorodne formy i metody kształcenia. Zróżnicowane są też sposoby informowania potencjalnych uczestników o możliwościach podjęcia dokształcania i doskonalenia: wysyłanie ulotek do zakładów pracy, wysyłanie tam informatorów, przekazywanie informacji ustnie, rozklejanie plakatów informacyjnych lub anons w prasie zakładowej. Warto wspomnieć także o odbywaniu się w ośrodkach egzaminów specjalizacyjnych oraz na tzw. uprawnienia.
Reasumując dążeniem kadry większości ośrodków dokształcania i doskonalenia zawodowego w Polsce jest podniesienie poziomu usług szkoleniowych i dorównanie poziomem tych usług do standardów międzynarodowych, zwłaszcza europejskich.
Źródło: Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku, tom III pod redakcją T. Pilcha.