I Podstawy życia społecznego

Pozycje społeczne - miejsce człowieka w hierarchii społecznej a) przypisane - grupa i otoczenie przypisują tę pozycję lub cechy społeczne, biologiczne (podział na kasty w Indiach) b) osiągane - jednostka ma na nią wpływ (własna praca)

Nierówność społeczna - nierówny dostęp do rzadkich dóbr (status materialny, prestiż, władza) ludzie są nierówni wobec siebie z powodu przynależności do różnych grup lub zajmowania różnych pozycji społecznych.

Interakcja - kształtuje więzi społeczne, świadome oddziaływanie ludzi na siebie. a) bezpośrednia (spotkanie) b) pośrednia (rozmowa przez telefon, internet, reklama - komunikat)

Atomizacja społeczna - rozpad społeczności w wyniku braku więzi społecznych

Rola społeczna - zbiór społecznych oczekiwań w stosunku do osoby zajmującej określoną funkcję, ilość ról zależy od liczby środowisk w których funkcjonujemy, do konfliktu dochodzi gdy role krzyżują się (policjant - chrześcijanin, muszący kogoś zabić,

Tożsamość - zespół cech które opisują i świadczą o spójności danej osoby

Samo spełniające się proroctwo - pewną sytuację nazywa się hipotetycznie, poprzez ciągłe powtarzanie tej hipotezy sytuacja staje się realna (uczeń na cenzurowanym, każdy wybryk jest domniemanie popełniany przez niego)

Socjalizacja - proces uspołeczniania jednostki, trwa całe życie, jednym z mechanizmów jest naśladowanie zachowań. a) pierwotna ( poznajemy podstawy ról społecznych, znaczący inni - rodzice wprowadzają w ten proces) b) wtórna (uogólnieni inni - sami uczymy się ról społecznych)

Resocjalizacja - wymazać pewne reguły i upowszechniać nowe wartości (klasztor, psychiatryk, więzienie)

II Grupy społeczne

Grupa społeczna : 1) liczebność (min:2-3osoby, max : powinna umożliwiać wchodzenie ludziom w interakcje) 2) więzi społeczne - interakcje 3) cel grupy (stan do którego grupa dąży), funkcje grupy (skutki realizacji celów grupy) a) f.wewnętrzne / zewnętrzne -władza- reprezentowanie interesów, przygotowywanie ustaw b) f.jawne / ukryte -program partii- uboczne, niezamierzone, zatajane celowo, zdobycie władzy, głosów 4) organizacja wewnątrz grupowa - podział zadań, ustalenie liczebności, ustalenie funkcji

Kontrola społeczna - zespół czynności kierowanych do ludzi aby sprawdzić przestrzeganie ustalonych norm, silniejsza jest w mniejszych grupach (utrzymanie porządku, ładu społecznego)

Internalizacja - uczenie się pewnych wartości, elementów kultury, przyswajanie ich i traktowanie ich jako własne, identyfikowanie się z nimi

Podział grup : 1) pierwotne (HOMOGENICZNA) - pierwsze które człowiek napotkał podczas socjalizacji, emocjonalne, całościowe, trwałe i często do końca życia, są narzucone (rodzina, religia, najbliżsi znajomi) wtórne (HETEROGENICZNA) - powstają na zasadach porozumienia międzyludzkiego, dążą do celu ponad grupowego, wybierasz sam

2) ekskluzywne - wyłączone ze społeczeństwa, nie są powszechne, kryteria wejścia - np.ekonomiczne (korporacje prawnicze, BCC, mafia) inkluzywne - powszechność, przynależność jest ogólnodostępna (harcerstwo, partia polityczna, klasa średnia)

3) kryterium liczebności i samoistności : mała / duża

4) kryterium wola człowieka : wspólnota (wola spontaniczna, organiczna - sąsiedztwo, rodzina, grupa koleżeńska) stowarzyszenie (stosunki umowne, racjonalne myślenie - spółka, zw.zawodowy, zw.konsumentów)

G.FORMALNE	kryterium	G.NIEFORMALNE
akt prawny	geneza	inicjatywa oddolna
przymusowy	charakter przyn.	dobrowolny
prawo (zapisane)	funkcjonowanie	umowy niepisane
rzeczowe	typ więzi społ.	emocjonalne

Organizacja społeczna - powołana na podstawie oficjalnych regulaminów i kodeksów, dla własnych celów (fundacje, Greenpeace)

Instytucja - powoływana na mocy praw i kodeksów, dla realizacji celów szerszego społeczeństwa (szkoła, szpital, policja, RPO)

Biurokracja - władza lokalna, oparta na normach prawnych i kompetencji osób sprawujących władzę na mocy tych norm, komunikacja następuje w sposób pionowy, często brak kontaktów `face to face', powoływana prawnie, kontakty między rolami społecznymi, a nie ludźmi, komunikacja głownie pisana (pisma, wyjaśnienia)

III Społeczność lokalna

Społeczność lokalna - jest zbiorowością, zamieszkuje określone miejsce, silne więzi, wykształcona kultura przekazywana z pokolenia na pokolenie jej, złożona z :1) interakcje społeczne 2) więź psychiczna 3) terytorium

Zbiorowość terytorialna - zaludnia obszar (instrumentalne podejście), zatomizowane jednostki (silne więzi tylko w grupach), jesteśmy sobie obcy, więzi dynamiczne

Mechanizmy regulujące kontakty między człowiekiem, a środowiskiem : 1) centralizacja - tendencja do skupiania się w jednym miejscu najważniejszych instytucji, ludzi (Warszawa, Bruksela) 2) koncentracja - tendencja do skupiania się ludzi w i instytucji o podobnych funkcjach (Nowa Huta, Śląsk) 3) segregacja - wynika z naturalnej selekcji, współzawodnictwo o pewną przestrzeń (slumsy, osiedla komunalne) 4) inwazja - dzięki ruchliwości społecznej określony rejon zamieszkiwany jest przez ludzi z jednej kategorii społecznej (ludność napływowa) 5) sukcesja - zajęcie terenu przez ludność napływową, która ostatecznie wypiera pierwotną ludność z tych terenów

Urbanizacja - miejscowość nabiera cech miejskich (powojenna Warszawa, Białystok lata 60)

Metropolizacja - przejęcie części funkcji przez miasto, które były zarezerwowane dla państwa (np. koncentracja międzynarodowych instytucji)

IV Struktura społeczna - klasy i warstwy społeczne

Zróżnicowanie społeczne - elementarne fakty odmienności i różnic występujące wśród członków danego społeczeństwa. Różnice : 1) biologiczno-fizyczne 2) demograficzne 3) psychiczne (1,2 i 3 - są podstawą występowania kategorii społecznych) 4) społeczne (posiadanie, wykształcenie, zawód, są bezpośrednią przyczyną kształtowania się zbiorowości społecznych)

Kategoria społeczna - ugrupowanie jednostek według cech ważnych dla funkcjonowania życia społecznego (zbiory ludności ale nie grupy społeczne)

Zbiorowości społeczne - części struktury społeczeństwa, układy zbiorowości i relacje między nimi (klasy, warstwy, grupy zawodowe)

Klasa społeczna- jakaś liczba ludzi, wyodrębniona ze względu na dowolnie przyjęte kryterium

Klasa społeczna wg Marksa - wielkie zbiory ludzi, pozostających w jednakowym stosunku do środków produkcji lub żyjących z pracy najemnej

Klasa społeczna wg Maxa Webera - zespoły osób o różnych szansach życiowych, czyli różnych szansach otrzymywania towarów i usług na rynku, różnych doświadczeniach życiowych, wspólnych interesach ekonomicznych, stanowią podłoże powstawania grup społecznych. (kapitalizm przyczyną istnienia klas społecznych)

Warstwy społeczne - zbiory ludzi, którzy zajmują pozycje cieszące się określonym poziomem prestiżu - honoru, charakteryzują się specyficznym stylem życia, wyodrębnione są od siebie określonymi dystansami społecznymi, połączone są ze sobą poczuciem wspólnej przynależności.

Warstwa społeczna wg Maxa Webera - zbiór ludzi, którzy uważają siebie i są uważani przez innych za społeczeństwo wyższe / niższe ze względu na zajmowaną pozycję społeczną, związana z prestiżem jednostki, stylem życia, zróżnicowanie społeczne ma charakter nie tylko ekonomiczny. Podział na 1) klasy zarabiające (nabywca pracy, sprzedaje towary) 2) klasy zarabiające (robotnicy, inteligencja, usługi. sprzedaje swoją pracę, nie tylko fizyczną)

Warstwa społeczna wg Marksa - ludzie dzielą się pod względem kryterium ekonomicznego (dostęp do środków produkcji) burżuazja i proletariat, nie jest możliwe przejście z klasy do klasy, są ze sobą silnie skonfliktowane i od siebie zależne

Wartość instrumentalna - jest narzędziem do osiągnięcia danego celu

Ruchliwość społeczna - przemieszczanie się ludzi pomiędzy różnymi pozycjami i grupami, 1) ruchliwość pozioma - przemieszczanie się ludzi w przestrzeni, (migracje, podróże, odpływy ze wsi, napływy do miast) 2) ruchliwość pionowa - awans zawodowy, edukacyjny, może obejmować całe kategorie społeczne (awans edukacyjny i zawodowy chłopów po II wojnie)

Społeczeństwo otwarte - możliwa jest ruchliwość, zwłaszcza pionowa, awans nie tylko jest możliwy ale oczekiwany i wymagany (kariera od pucybuta do milionera - USA)

Społeczeństwo zamknięte - mała szansa na ruchliwość lub jej brak (Arabowie, społ. Hinduskie)

V Stratyfikacja i ruchliwość społeczna

Stratyfikacja - fakt różnic między ludźmi, zróżnicowanie, uwarstwienie społeczne

Ideologie nierówności - 1) elitarystyczne - arystokratyczne, grupy z natury „wyższe” od innych, posiadające uzasadnione przywileje 2) egalitarne - podkreślające równość ludzi, każdy ma takie same potrzeby, równe szanse, równy start, równość wobec prawa 3) merytokratyczne - nierówności są o tyle uprawnione, o ile są efektem własnych zasług i wysiłków, są wynagrodzeniem za własny wysiłek i pracę, uznaje istnienie niektórych nierówności (bezrobocie) na które nie mamy wpływu (społeczeństwo amerykańskie)

Underclass - różnorodna, zróżnicowana wewnętrznie grupa o niezrealizowanych szansach życiowych, dobrze widoczna w społeczeństwie amerykańskim (długotrwale bezrobotni, narkomani, alkoholicy, samotne matki, przestępcy)

Społeczeństwo merytokratyczne - traktuje nierówności społeczne jako naturalny stan i konsekwencję indywidualnych wysiłków w osiąganiu pozycji (nierówność społeczna + pozycja osiągana)

Pauperyzacja - proces społeczny polegający na obniżaniu się stopy życiowej jednostek lub zbiorowości. Określa ona zjawisko ruchliwości społecznej w dół, jednak tylko w przypadku przechodzenia z klasy średniej do robotniczej lub do podklasy. (Karol Marks pisząc o pauperyzacji proletariatu zwracał uwagę na to, że nawet w przypadku podnoszenia się ich stopy życiowej jest to klasa społeczna zubożała względem burżuazji).

Uposledzenie spoleczne -polega na nie podejmowaniu zwyczajowej i społecznie akceptowanej drogi życiowej lub wypadaniu z niej, dotyczy osób rodzin, czy grup ludności, które: żyją w niekorzystnych warunkach ekonomicznych (ubóstwo materialne)

Uprzywilejowanie spoleczne-wysoka pozycja uzyskana w którejkolwiek z hierarchii stratyfikacyj-nych pomaga w uzyskaniu wysokich pozycji w innych hierarchiach (konwersja pozycji). Przywileje są transfer owalne, mogą otwierać drogę do pozyskania innych

Dwa przeciwne zjawiska spoleczne-

socjalizacja-degeneracja

uprzywilejowanie-upośledzenie

tolerancja-ksenofobia

kariera zawodowa kobiety-zalozenie rodziny[japonia]

Typologia grup wg Toniessa[wola czlowieka]

a)wspolnoty-wola spontaniczna, ograniczona, zrodlo kontroli- kultura, wazne: osobowosc, [przynaleznosc pokoleniowa, wspolnota sasiedzka, spoldzielnia mieszkaniowa, kolo humanistow] [spolecznosc lokalna]

b)stowarzyszenia-racjonalne myslenie wola refleksyjna, kontrola-prawna,przynaleznosc celowa, relacje formalne wiezi rzeczowe wazne rola funkcja[spolka zw konsumentow zw zawodowy][zbiorowosc terytorialna]

---