Czynniki fizyczne - Promieniowanie

Opublikowane przez  Damian-BHP

Tematyka promieniowania jest bardzo szeroka ze względu na wiele rodzajów promieniowania i skutków ich działania na człowieka. W przypadku przedsiębiorstwa ma ona istotne znaczenia w zakresie możliwych zagrożeń oraz skutków dla zatrudnianych pracowników. Najbardziej powszechnym i naturalnym źródłem promieniowania jest promieniowanie słoneczne. Jest również promieniowanie ze źródeł sztucznych, których liczba bardzo szybko rośnie wraz z rozwojem technologicznym. Sztuczne źródła promieniowania można podzielić na[1]:

• widzialne promieniowanie:

• nie laserowe - takie jak żarówki, lampy ksenonowe, lampy indukcyjne czy też procesy technologiczne jak spawanie łukowe i gazowe, cięcie tlenem i łukiem plazmowym czy zgrzewanie,

• laserowe - wytwarzane przez urządzenia laserowe.

• niewidzialne promieniowanie: 

• podczerwone - gorące stanowiska pracy gdzie wykorzystywane są różnego rodzaju piece wysokotemperaturowe 

• nadfioletowe - lampy rtęciowe które oprócz światła widzialnego emitują również niewidzialne światło nadfioletowe 

• elektromagnetyczne - jest wytwarzane przez wszystkie urządzenia i przewody elektryczne zarówno w zakresie małych, jak i bardzo dużych częstotliwości. 

• jonizujące - powstaje przede wszystkim w urządzeniach rentgenowskich

Ze względu na bardzo szeroki zakres tematyki promieniowania autor pracy skupi się wyłącznie na ogólnym przybliżeniu każdego z przedstawionych wyżej źródeł w kontekście możliwych zagrożeń na stanowiskach pracy.[2]

Oświetlenie jest jednym z ważniejszych czynników które mają wpływ na wydajność pracy oraz bezpieczeństwo pracownika. Zapewniając pracownikowi odpowiednie oświetlenie na stanowisku pracy oraz na terenie całego zakładu zostaje ograniczone zagrożenie związane z możliwością upadku czy też uderzenia z powodu niedostatecznego oświetlenia jakiegoś elementu. Jest to bardzo istotne w przypadku stanowisk pracy z ruchomymi elementami które poprzez złe oświetlenie zmusza pracownika do zmniejszenia odległości do maszyny. Polskie prawodawstwo określa, iż oświetlenie na terenie zakładu pracy powinno być zgodne z Polskimi Normami.[3]

Urządzenia laserowe emitują promieniowanie optyczne, które jest wytwarzane w procesie kontrolowanej emisji wymuszonej. Dzięki swoim możliwościom lasery wykorzystywane są w medycynie, telekomunikacji, technice wojskowej czy procesach technologicznych takich jak cięcie, spawanie. Ze względu na coraz to częstsze wykorzystywanie lasera w procesach w zakładach pracy wzrasta również zagrożenie dla pracowników je obsługujące.[4] Ze względu bezpieczeństwa, zgodnie z normą PN-EN 60825-1:2005 [5], lasery dzieli się na siedem klas określających ich zagrożenie. Poziom promieniowania laserowego, na który w normalnych warunkach mogą być eksponowane osoby bez doznawania szkodliwych skutków jest określana jako maksymalna dopuszczalna ekspozycja MDE[6] Również w tym przypadku system prawny określa maksymalną dopuszczalną ekspozycję na promienie lasera, które są określone w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki socjalnej z dnia 17 czerwca 1998r. z późniejszymi zmianami, w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.[7]

Następnym czynnikiem niebezpiecznym jest promieniowanie podczerwone, które występuje najczęściej na stanowiskach pracy w hutach, odlewniach, walcowniach, kuźniach i hutach szkła gdzie wykorzystuje się piece wysokotemperaturowe. Opisywane promieniowanie stanowi duże zagrożenie dla pracowników ze względu na możliwość poparzenia termicznego czy też trwałego uszkodzenia wzroku.[8]

Promieniowanie nadfioletowe jest kolejnym czynnikiem niebezpiecznym mogącym występować w środowisku pracy. Działając na pracownika w dawkach przekraczających dopuszczalne wartości powoduje negatywne skutki zdrowotne zwłaszcza dla skóry i narządu wzroku.[9]

Groźnym rodzajem promieniowania ze względu na częsty brak świadomości przebywania w polu jego działania jest promieniowanie elektromagnetyczne generowane przez wszystkie urządzenia elektryczne z zakresu małych i dużych częstotliwości. Skutkiem przebywania w strefie działania pola przez pracownika jest efekt termiczny, który powstaje w skutek zmiany przyjmowanej energii z zewnątrz organizmu na ciepło, co może spowodować zmiany patologiczne i reakcje fizjologiczne. Podobne skutki ma również efekt poza termiczny gdzie pod wpływem promieniowania możliwe są wyżej wymieniane objawy patologiczne oraz fizjologiczne.[10]

Ostatnim opisywanym rodzajem promieniowania jest promieniowanie jonizujące które jest odmianą promieniowania elektromagnetycznego w połączeniu z promieniowaniem korpuskularnym (promieniowanie α i β). Wyróżnia się cztery rodzaje promieniowania jonizującego: alfa, beta, gama oraz rentgenowskie. Przekroczenie dopuszczalnych dawek promieniowania pociąga za sobą duże skutki dla zdrowia pracownika ale i również dla przyszłych pokoleń gdyż promieniowanie może uszkodzić i zaburzyć łańcuch DNA.[11]

Wszystkie wyżej opisane rodzaje promieniowanie mają istotny wpływ na zdrowie i życie pracownika. W celu ograniczenia zagrożenia konieczne jest przeprowadzenie wnikliwej analizy ryzyka oraz przedsięwzięcie ewentualnych działań zapobiegawczych oraz ograniczających ryzyko.

[1] Lis T., Nowacki K., Zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy w zakładzie przemysłowym, Politechnika Śląska, Gliwice 2005

[2] Kozłowski C., Promieniowanie optyczne (nadfioletowe, widzialne i podczerwone), redakcja Koradecka D., Nauka o pracy - bezpieczeństwo i higiena, ergonomia, t.6, Zagrożenia czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi w środowisku pracy, Ciop, Warszawa 2000

[3] Tamże

[4] Jóźwicki R., Optyka laserów, WNT, Warszawa 1981

[5] PN-EN 60825-1:2005 - Bezpieczeństwo urządzeń laserowych - Część 1: Klasyfikacja sprzętu, wymagania i przewodnik użytkownika

[6] PN-EN 60825-1:2005 - Bezpieczeństwo urządzeń laserowych - Część 1: Klasyfikacja sprzętu, wymagania i przewodnik użytkownika

[7] Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. (Dz. U. 2002 Nr 217, poz. 1833)

[8] Marzec S., Projekt wartości najwyższego dopuszczalnego natężenia promieniowania nadfioletowego i podczerwonego na stanowiskach pracy, Instytut Medycyny Pracy w Przemyśle Węglowym i Hutniczym, Sosnowiec 1990

[9] Tamże

[10] Rączkowski B., BHP w praktyce, ODDK, Gdańsk 2009

[11] Tamże

http://www.bhp-platforma.pl/sprawy-bhp/czynniki-rodowiska-pracy/szkodliwe-uciazliwe/item/106-czynniki-fizyczne-promieniowanie

---