CHARAKTERYSTYKA OKRESÓW
ROZWOJOWYCH DZIECKA
·
·okres rozwoju płodowego- poczęcie-poród ( 280dni)
- (wewnątrzłonowy)
· faza zarodkowa: - do 8 tygodnia ciąży
faza płodowa: - 9 - 38-42 tyg
·okres noworodkowy poród - 28 doba życia
·okres niemowlęcy 2 - 12 miesiąc życia
·okres wczesnego dzieciństwa 2 - 3 rok życia
· (poniemowlęcy)
·okres przedszkolny 4 - 6 rok życia
·okres szkolny młodszy 7 - 10/12 rok życia
·okres dojrzewania (płciowego) 10 - 18 rok życia
· pokwitania, w tym: 10 - 15 rok, dziewczęta, 12 - 17 rok, chłopcy
- młodzieńczy: 18 -20-25 lat
-dorosłości do 50 r.ż.,
-starzenia się i starości od 50 r.ż.
OKRES NIEMOWLĘCY - DO 12 MIESIĄCA ŻYCIA:
· intensywny wzrost somatyczny i motoryczny
· duża dynamika przyrostów masy ciała i wzrostu
· o 50% wzrost w stosunku do rozwoju wewnątrzłonowego (+25 cm)
· - podwojenie w 6 mcu i potrojenie urodzeniowej masy ciała w 12 mcu
· - zwiększenie podskórnej tkanki tłuszczowej (poduszeczki Bichata, fałdy pośladkowe)
· - ząbkowanie w 6 mcu ( dolne siekacze)
· - wyrównanie obwodów klatki piersiowej i głowy w 12 mcu
· - zarastanie ciemiączek: do 18 mca, wyraźne zmniejszanie się wymiarów od 6-12 mca
· - szybkie dojrzewanie ośrodków sensorycznych i motorycznych w OUN
· - kształtowanie się krzywizn kręgosłupa, lordozy szyjnej (3-4mc) tu: unoszenie i trzymanie głowy
· - kifoza piersiowa-lordoza lędźwiowa (siadanie-wstawanie - 6 i 9 mc )
· - rozwój ruchów lokomocyjnych i pionizacja ciała (9-12 mc)
· - ukształtowanie chwytu obcęgowego z przeciwstawieniem kciuka (opozycja chwytu nożycowego palce-kłąb), rozwój czynności manipulacyjnych)
· - początek rozwoju mowy - od wokalizacji spółgłosek (7 mc) do wypowiadania kilku słów 12 mc)
OKRES PONIEMOWLĘCY - WCZESNEGO DZIECIŃSTWA
· wyraźne zwolnienie przyrostów na długość - 2 r.ż. - 12 cm, 3 r.ż. - 8 cm i masy ciała: odpowiednio 2,5 i 2 kg,
· masa mięśni / masa tkanki tłuszczowej spada,
· łaknienie mniejsze,
· aktywność ruchowa duża,
· zmiana sylwetki: pogłębienie lordozy lędźwiowej; uwypuklenie brzucha, podłużny łuk stopy,
· doskonalenie funkcji lokomocyjnych,
· duża aktywność ruchowa (Radość z każdej udanej czynności ruchowej),
· rozrzutność ruchów
· obecność tzw. „przyruchów” (niepełna, wczesna faza mielinizacji obwodowego układu nerwowego),
· pojawienie się praksji (naśladowania ruchów dorosłych),
· chód nieelastyczny, niezgrabny, niepewność koordynacji po napotkaniu przeszkód.
OKRES PRZEDSZKOLNY: 4-6 ROK ŻYCIA
· Tu: kryteria społeczno-wychowawcze, administracyjne (przedszkole!!!), bez wyraźnych granic biologicznych.
· wyraźne mniejsze tempo wzrastania (6-8 cm/rok;
2 kg/rok)
· zmiana proporcji, szczupłość
· mniejsza lordoza lędźwiowa, wypuklenie brzucha
· podłużny i poprzeczny łuk stopy wykształcone
· koślawość kolan
· poprawa funkcji motorycznych: zwinność ruchu, harmonia, płynność przy pewnym braku dokładności
· łatwość nabywania nowych możliwości ruchowych (sport!)
· obserwacja i obsługa sprzętów w domu
· nadruchliwość („głód ruchu”), rozrzutność lokomocyjna, rywalizacja ruchowa
· nieprecyzyjne ruchy manualne
· dymorfizm w motoryczności chłopców i dziewczynek (kulturowy, obyczajowy, wychowawczy - pojecie stereotypu dynamicznego)
. MŁODSZY WIEK SZKOLNY (7-10./12 ROK ŻYCIA)
Granice biologiczne:
1. pierwszy stały ząb (szóstka trzonowa)
2. pierwsze objawy pokwitania
Cechy charakterystyczne:
1. zwolnienie (przedpokwitaniowe) tempa wzrostu
2. przyrosty 5 cm/ rok, 3,5 kg/rok
3. pewny wzrost tk. tłuszczowej, „pełniejszy” wygląd
4. doskonałość ruchów lokomocyjnych i sportowych
5. ergonomia i eknomia ruchów
6. refleks, celowość, sprawność, zwinność, „głód ruchu”
SZKOŁA:
ü wymusza trwałe unieruchomienie,
ü wymusza prace drobnych mięśni dłoni i koordynację ruchów,
ü wymusza koncentrację uwagi,
ü przystosowanie motoryczne do szkoły - 10 r.ż.,
ü precyzja pisania,
ü koncentracja uwagi,
ü zmniejszenie niepokoju ruchowego i liczby przyruchów (zakończenie mielinizacji obwodowego układu nerwowego),
ü pogłębienie dywersyfikacji ruchowej dziewczynek i chłopców (zakres, siła, rodzaj dz:> płynność, rytmizacja < chł. :sprawność, wydolność).
MORFOGRAM - linia krzywa uzyskana z połączenia wartości liczbowych kilu cech morfologicznych naniesionych na specjalnie skonstruowaną siatkę, oddzielnie dla każdej płci;
· daje możliwość kształtowania się proporcji między odcinkami lub składnikami ciała,
· umożliwia określenie procesów różnicowania,
· daje graficzne informacje o zależnościach między cechami morfologicznymi
· średnie wartości dojrzałego osobnika o prawidłowym rozwoju somatycznym tworzą na siatce poziomą linię prostą.
Okres Dojrzewania
Cechy płciowe:
I - rzędowe: gruczoły płciowe - jądra, jajniki
II - rzędowe: zewnętrzne narządy płciowe
III - rzędowe: sutki, owłosienie łonowe, zarost, różnice w budowie ciała- kościec, krtań, muskulatura)
dziewczyny: 15-18 r.ż., 2-3 lata po zakończeniu wzrastania, po osiągnięciu zdolności reprodukcyjnej
ü kobiecość sylwetki
ü typowa lokalizacja tkanki tłuszczowej , stabilizacja masy ciała
ü subtelność rysów twarzy
ü ustąpienie objawów pokwitaniowych: łojotoku, obj. wegetatywnych naczyniowo-ruchowych
ü dwufazowość cyklu miesiączkowego, normalizacja czasu okresu (regularność cyklu)
ü osoby o niskiej aktywności ruchowej: ryzyko wczesnej inwolucji motorycznej
chłopcy: do 20-25 r.ż.
ü duża dynamika, z utrzymaniem wzrastania kośćca w 18 r.ż, nadal przyrosty do 2 cm/rok kręgosłupa do 21 r.ż.
ü wzrost masy mięśniowej, siły
ü rozwój owłosienia kkd, kkg, tułowia, twarzy
ü rozwój krtani
ü trądzik młodzieńczy
ü harmonijny rozwój motoryczny, poprawa siły
Najczęstsze zaburzenia rozwoju i dojrzewania
· otyłość
· niskorosłość
· Nieograniczony zespół opóźnienia
· Nadmierna wysokość ciała
· Przedwczesne dojrzewanie płciowe
· Opóźnione dojrzewanie płciowe
· Zaburzenia miesiączkowania.
CENTYL - wielkość ograniczająca zmienną biologiczną, począwszy od której i powyżej której obserwuje się pewien procent wszystkich wartości zmiennej w danej próbie.
SIATKI CENTYLOWE:
umożliwiają graficzne przedstawienie pozycji cechy w stosunku do normy:
· możliwość obserwacji ciągłej (indywidualnej) i tzw. toru rozwoju,
· doskonała i prosta metoda oceny tempa wzrastania.
WSKAŹNIKI PROPORCJI: służą do przedstawiania stosunku dwóch lub więcej elementów morfologicznych względem siebie i mogą być pomocne do określenia kształtowania się proporcji ciała.
WSKAŹNIKI:
1. Queteleta - masa ciała według wysokość ciała w cm (charakteryzuje budowę ciała, zależny od fazy ontogenetycznej, podlega masie tkanki tłuszczowej lub mięśniowej).
2. Międzykończynowy - długość kończyn górnych: długość kończyn dolnych x 100%, w cm.
3. Spłaszczenia klatki piersiowej ( iloraz: głębokość/szerokiść klatki w cm).
4. BMI (body mass index) (kg masy/wzrost w m2) - wskaźnik szczupłości - otyłości.\
Typowe elementy ułożenia noworodka/młodego niemowlęcia:
Ř protrakcja barków (wysunięcie barków do przodu i ku górze),
Ř ramiona przywiedzione i ustawione w rotacji wewnętrznej,
Ř retrakcja (cofnięcie ) ramion ku tyłowi,
Ř brak centrowania w stawach kulistych (ograniczenie swobody wykonywania ruchów otwartych),
Ř kkg zgięte we wszystkich stawach: piąstki, kciuk zgięty, łokcie zgięte.
Patologia:
· asymetria ruchów nóżek,
· wyrzuty, wyprosty, prężenia z obciąganiem stopy,
· odwracanie stopy brzegiem przyśrodkowym do góry,
· stała asymetria twarzy, czaszki (ułożeniowa?, uciskowa?), policzków,
· rozwój rączki częściej pozostającej w polu wzroku: wyraźna różnica/asymetria.
VOJTA
· Reakcja trakcyjna - przejście z leżenia tyłem do pozycji siedzącej przez podciągnięcie za kkg
· Reakcja Landau'a - w zwisie w leżeniu przodem, podtrzymanie za klatkę piersiową
· Reakcja zawieszenia pachowego - w zwisie podtrzymanie za klatkę piersiową
· Reakcja wychylenia bocznego wg Vojty - w zwisie w leżeniu bokiem podtrzymanie za kl.piersiową
· Reakcja zawieszenia poziomego wg Collis - w zwisie w leżeniu bokiem chwyt za jednoimienne kończyny
· Reakcja zawieszenia wg Peiper - Isbert - w zwisie głową w dół, przytrzymanie za dwie kkd, na wysokości ud
· Reakcja zawieszenia pionowego wg Collis - w zwisie głową w dół, podtrzymanie za kd
Klasyfikacja ZOKN: klasyfikacja oceniająca stopien MPDz
1) ciężkie: 7 nieprawidłowych reakcji posturalnych + zaburzenia napięcia mięśniowego
2) 6 nieprawidłowych reakcji posturalnych
->rehabilitacja met. odruchowej lokomocji
3) lekkie: (4-5 reakcji) - patrz: asymetria, kręcz szyi, jednostronna dysplazja stawu biodrowego . Dzieci potencjalnie zagrożone skrzywieniami kręgosłupa, problemami ortopedycznymi, nadpobudliwość psychoruchowa w wieku przedszkolnym i szkolnym,
4) zaburzenia koncentracji uwagi, zaburzenia integracji zmysłowej, niezgrabność, dysleksja-dysgrafia, zaburzenia wymowy, zespół ADHD - attention deficit hyperactivity disorder - „inteligentny - ale przeszkadzający w lekcjach”, ”kochany - ale sprawiający trudności wychowawcze”, trudny partner do zabawy dla rówieśników...
5) bardzo lekkie : 1-3 reakcje posturalne, z reguły ustępujące samoistnie.
Test Denver II ocenia orientacyjnie rozwój psychomotoryczny dziecka w podziale na cztery sfery. Są to:
1. Sfera osobniczo-społeczna: współdziałanie z ludźmi i zdolność do samoobsługi.
2. Sfera motoryki precyzyjnej i umiejętności adaptacyjnych: koordynacja wzrokowo-
-ruchowa, manipulacja drobnymi przedmiotami, rozwiązywanie zadań manualnych.
3. Sfera procesów komunikatywnych: słyszenie, rozumienie, zdolność dziecka do mówienia.
Sfera dużej motoryki: siedzenie, chodzenie, skakanie i inny przejaw pracy dużych
grup mięśniowych.
Objawy uszkodzenia mózgu
1.znaczny wachlarz objawów,
2.deficyt funkcji zależny od lokalizacji urazu/uszkodzenia,
3.stabilność uszkodzenia pozostaje w kolizji z objawami klinicznymi, pojawiającymi się stopniowo, wg rytmu dojrzewania,
4.objawy kliniczne zależne od wieku i od jakości bodźców, które oddziałują na plastyczność tkanki mózgowej,
5.rozległość i cechy uszkodzenia wpływają na intensywność objawów klinicznych.
Diagnostyka wczesnego uszkodzenia mózgu
· Badanie ultrasonograficzne USG
· Tomografia komputerowa TK
· Magnetyczny rezonans jądrowy MRJ - jest badaniem najdokładniejszym, z dużą precyzją różnicuje istotę białą i szara mózgu, obrazuje również nieprawidłowości niewidoczne w tomografii komputerowej:
· procesy mielinizacji i ich zaburzenia, np. leukodystrofie;
· zaburzenia migracji neuronalnej;
· wady wrodzone poszczególnych struktur mózgu, np. ciała modzelowatego;
· uszkodzenia naczyniowe, np. udary, zwłaszcza w okresie ostrym;
· uszkodzenia dołu tylnego, pnia mózgu i rdzenia przedłużonego.
· Badanie w komorze pozytronowej PET-Scan lub SPECT
Czynniki etiologiczne wczesnych uszkodzeń mózgu
· patologia chromosomów w 20%
· wady wrodzone w 12-15%
· etiologia naczyniowa
· etiologia genetyczna
· neuroektodermatozy,
· procesy wewnątrzmaciczne i wtórne,
· urazy
· patologia metaboliczna
· u matki (padaczka, cukrzyca, alkoholizm i nikotynizm)
Główne następstwa neurologiczne i neuropsychologiczne u przedwcześnie urodzonych dzieci
· Mózgowe porażenie dziecięce
· Patologia wzroku
· Patologia słuchu
· Encefalopatie sprzężone
· Patologia poznawcza i emocjonalna
· Cechy autystyczne
· Trudności poznawcze i psychopedagogiczne w szkole - zespół minimalnych zaburzeń czynności mózgu,
· Opóźnienie rozwoju umysłowego
· Trudności psychopedagogiczne
TICLS - ELEMENTY BADANIA SŁUŻĄCE DO OCENY CHOREGO DZIECKA
T(ang. tone) - napięcie mięśniowe, czy dziecko aktywnie się porusza, czy ma obniżone napięcie mięśniowe, czy jest osowiałe lub wiotkie ?
I (ang. interactiviti ) - reakcja dziecka, czy dziecko zwraca uwagę na swoje otoczenie, jest czujne czy apatyczne i niezainteresowane otoczeniem ?
C (ang. consolability) - możliwość ukojenia, czy dziecko daje się uspokoić przez opiekuna lub lekarza ?
L (ang. look/gaze) - wejrzenie , czy oczy dziecka śledzą ruch, czy patrzą w dal ?
S (ang. speech/cry) - mowa, płacz, czy głos lub płacz dziecka jest silny czy cichy albo zachrypnięty ?
Objawy niewydolnośći krążeniowo-oddechowej
· Duszność
· Sinica
· Tachykardia/tachypnoe
· Hiperkapnia (pCO2 >40 mmHg)
Skala Glasgow
1. Mowa (dzieci - płacz
2. Otwieranie oczu
3. Ruch:
Peto Metoda służy usprawnianiu dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Jej cechą charakterystyczną jest połączenie w jedną całość usprawniania psychopedagogicznego, leczniczego oraz społecznego. Metoda Petö polega, więc na zintegrowanym oddziaływaniu edukacyjnym na dziecko niepełnosprawne w zakresie polepszania jego:
- funkcji neuromotorycznej (przemieszczania się itp.),
- aktywności życia codziennego (samoobsługa),
- komunikacji i uspołecznienia (mowa, systemy komunikacji pozawerbalnej),
- intelektu (nauka szkolna),
Usprawnianie polega na systematycznym pobudzaniu psychoruchowego rozwoju dziecka w zakresie:
- kontroli postawy i ruchów lokomocyjnych,
- koordynacji wzrokowo-ruchowo-czuciowo-słuchowej,
- orientacji w czasie i przestrzeni oraz odczuwania własnego ciała,
- życia emocjonalnego, rozwoju osobowości i kontaktów społecznych,
- rozwoju mowy, porozumiewania się gestem,