3. Licencja pilota szybowcowego - PL(G)
3.1. Wymagania dotyczące wieku i wykształcenia
Kandydat do licencji pilota szybowcowego - PL(G) musi mieć ukończonych 16 lat życia oraz ukończoną szkołę podstawową i co najmniej 2 klasy gimnazjum albo szkoły równorzędnej.
3.2. Wymagania dotyczące sprawności fizycznej i psychicznej
Kandydat do licencji pilota szybowcowego musi odpowiadać wymaganiom ustalonym w przepisach określających warunki sprawności fizycznej i psychicznej dla tej licencji i posiadać ważne orzeczenie lotniczo-lekarskie Kategorii 1 lub Kategorii 2. Aby mógł korzystać z uprawnień, wynikających z posiadania licencji pilota szybowcowego, musi mieć ważne orzeczenie lotniczo-lekarskie Kategorii 1 lub 2 wg JAR-FCL 3 albo odpowiednich kategorii określonych w Instrukcji L-8.
3.3. Zasady dotyczące uprawnień
3.3.1. Posiadacz licencji pilota szybowcowego upoważniony jest do wykonywania w lotach VFR czynności:
a) Dowódcy statku powietrznego na każdym szybowcu z miejscem (miejscami) dla pasażera(ów); jednakże aby mógł przewozić pasażerów, powinien wykonać na danym typie szybowca co najmniej 10 lotów samodzielnych;
b) Określonych w pkt. a (powyżej) za wynagrodzeniem (zawodowo), jeżeli posiada wpisane do licencji uprawnienia instruktora szybowcowego lub pilota szybowcowego doświadczalnego.
3.3.2. Z licencji pilota szybowcowego - PL(G) wynikają również następujące uprawnienia:
a) do wykonywania lotów holowanych za samolotem;
b) do wykonywania lądowań zamierzonych w terenie przygodnym oraz starów i lądowań na lądowiskach.
3.3.3. Uprawnienia dodatkowe
a) Uprawnieniem dodatkowym - obligatoryjnym, wpisywanym do licencji PL(G), bez którego jej posiadacz nie może korzystać z pozostałych uprawnień z niej wynikających jest oraz uprawnienie radiotelefonisty pokładowego.
UWAGA: Kandydaci, którzy przejdą szkolenie i zaliczą egzamin z frazeologii proceduralnej w języku angielskim otrzymają wpis w licencji „RADIO MIĘDZYNARODOWE”, upoważniający do wykorzystywania uprawnień wynikających z licencji również w lotach poza granicami Polski.
b) Uprawnienia dodatkowe nie wpisywane do licencji PL(G) (np. wykonywanie rodzajów startów innych niż holowanie przez samolot, lotów w warunkach IMC, akrobacje, zrzuty skoczków spadochronowych, loty w nocy itp.) a wpisywane do osobistej książki lotów, uzyskane w wyniku szkolenia wg odpowiednich programów zatwierdzonych przez ULC, mogą być wykorzystywane wyłącznie w polskiej przestrzeni powietrznej. Korzystanie z takich uprawnień w przestrzeni powietrznej innego państwa, którego władze lotnicze są członkiem JAA, wymaga jego wcześniejszej zgody.
3.4. Wymagania dotyczące praktyki
Kandydat do licencji PL(G) musi wykonać co najmniej 50 godzin lotu na dwusterze i samodzielnie. Jeżeli kandydat jest posiadaczem licencji pilota samolotowego, liczba ta może być zmniejszona do 25 godzin lotu na dwusterze i samodzielnie wg programu szkolenia lotniczego dla tego rodzaju uczniów - pilotów.
3.5. Zasady dotyczące szkolenia
3.5.1. Zasady ogólne
Kandydat do licencji PL(G) powinien w organizacji lotniczej (sportu lotniczego albo innej), która uzyskała odpowiednie zezwolenie ULC, określone w Dz. 1, rozdz. 5, ukończyć szkolenie, zgodnie zatwierdzonym przez ULC programem szkolenia, zawierającym wszystkie wymagane elementy wymienione w ust. 3.5.2.
3.5.2. Zarys programu szkolenia
a) Szkolenie teoretyczne
Program szkolenia teoretycznego na licencję pilota szybowcowego - PL(G) powinien obejmować następujące przedmioty i grupy tematyczne:
1/ Prawo lotnicze
1.1. Prawodawstwo polskie i międzynarodowe.
1.2. Przepisy ruchu lotniczego.
1.3. Przepisy licencjonowania pilotów.
2/ Ogólna wiedza o szybowcu
2.1. Płatowiec i jego instalacje (systemy).
2.2. Zespół napędowy motoszybowca.
2.3. Przyrządy pokładowe.
2.4. Zdatność do lotu.
2.5. Urządzenia startowe szybowców.
3/ Teoria lotów wyczynowych
4/ Człowiek - możliwości i ograniczenia
4.1. Podstawy fizjologii
4.2. Podstawy psychologii
5/ Meteorologia
6/ Nawigacja
7/ Osiągi szybowców i motoszybowców
8/ Zasady lotu
9/ Łączność
9.1. Procedury R/T
9.2. Frazeologia proceduralna w języku polskim
9.3. Frazeologia proceduralna w języku angielskim (grupa tematyczna nieobowiązkowa)
10/ Ratownictwo spadochronowe.
b) Szkolenie praktyczne
Program szkolenia praktycznego na licencję pilota - PL(G) musi obejmować następujące umiejętności praktyczne:
1/ Przygotowanie szybowca do lotu - łącznie z określeniem masy i wyważenia; ocena bieżącej zdatności szybowca - łącznie z próbami funkcjonalnymi wyposażenia, obsługa naziemna - łącznie z transportem naziemnym (ręczny i holowanie), demontaż i załadunek na wóz transportowy oraz wyładunek z wozu transportowego i montaż do lotu; przygotowanie i ocena zdatności spadochronu ratowniczego, ćwiczenia naziemne w opuszczaniu szybowca ze spadochronem.
2/ Podstawowe elementy pilotażu normalnego w locie z widocznością: lot prosty, zakręty z przechyleniem do 60O, z wyprowadzaniem na zadany kierunek i ze zmianą kierunku zakrętu na zadanym kierunku, ześlizgi kierunkowe z przechyleniem do przechylenia granicznego oraz ześlizgi z przechyleniem większym od granicznego i nakierunkowe; podstawowe manewry zajść do lądowania (krąg z zakrętami o 90O i 180O oraz esowaniem) - łącznie z wytracaniem nadmiaru wysokości na prostej przy użyciu mechanizacji skrzydła (hamulce aerodynamiczne i klapy) oraz przy zastosowaniu ześlizgów na skrzydło; lądowanie celne przy wietrze o kierunku i prędkości w granicach dopuszczalnych dla typu szybowca.
3/ Podstawowe elementy pilotażu normalnego z widocznością w locie żaglowym, co najmniej termicznym: wyszukiwanie i wykorzystywanie noszeń atmosferycznych oraz przelatywanie między nimi, unikanie kolizji z innymi statkami powietrznymi; lądowanie w terenie przygodnym (pozorowanym lub rzeczywistym).
4/ Procedury awaryjne w locie swobodnym: wyprowadzanie z przeciągnięcia w locie prostym i zakrętach, z początkowej fazy autorotacji i ustalonego korkociągu, przerywanie rozwoju sytuacji korkociągowej oraz spirali pogłębiającej się.
5/ Wzlot za samolotem przy wietrze dopuszczalnym (kierunek i prędkość): procedury normalne podczas lotu wznoszącego poziomego i zniżania, wymiana sygnałów optycznych między szybowcem holowanym a samolotem holującym; procedury awaryjne (stosowane w sytuacjach podczas startu, wyprowadzanie z nienormalnych pozycji, lądowanie zespołem: samolot holujący i holowany szybowiec).
6/ Prowadzenie korespondencji radiotelefonicznej (odbiór i nadawanie). Stosowanie się do procedury i frazeologii, obowiązujących w ruchu lotniczym niekontrolowanym, z uwzględnieniem sytuacji związanych z lotami szybowcowymi.
Program szkolenia praktycznego na licencję pilota - PL(G) może także obejmować następujące umiejętności praktyczne:
7/ Wzlot za wyciągarką (umiejętność niewymagana) przy wietrze dopuszczalnym: procedury normalne - tym wzrokowa kontrola odczepienia liny holowniczej) i awaryjne (przerwany ciąg, postępowanie w razie nieodczepienia liny wyciągarki - łącznie z symulowanym lotem z nieodczepioną i obcięta lina wyciągarki).
8/ Inne rodzaje wzlotu szybowca: start z liny gumowej albo innego rodzaju katapulty, wzlot przy użyciu rakiety startowej, start i wznoszenie motoszybowca: procedury normalne i awaryjne (umiejętności niewymagane).
9/ Wykonywanie akrobacji lotniczej w zakresie dopuszczalnym na szybowcach nieprzeznaczonych ale dopuszczonych do akrobacji (umiejętności niewymagane).
UWAGA: 1. Program szkolenia przedstawiony do zatwierdzenia w ULC powinien zawierać nauczanie na ziemi i w locie co najmniej w zakresie ww umiejętności lotniczych obowiązkowych. Zaleca się w programie zgrupować nauczanie wszystkich ww umiejętności (procedury normalne i awaryjne oraz prowadzenie korespondencji radiotelefonicznej) w ZADANIACH dotyczących:
- elementów podstawowego pilotażu z widocznością w lotach ślizgowych - łącznie z nauką wzlotu za samolotem i ewentualnie innymi nieobowiązkowymi rodzajami wzlotu;
- elementów lotu żaglowego (co najmniej termicznego) - łącznie z przygotowaniem do lądowania w terenie przygodnym;
- procedur przygotowania do lotu i pilotażowych związanych z typami szybowców stosowanych w szkoleniu.
2. Należy określić w programie obowiązkową kolejność nauczania poszczególnych umiejętności oraz dopuszczalne lub zalecane wyprzedzenia i równoległości w ich nauczaniu, których stosowanie jest uzasadnione metodycznie.
3. Treść programu powinna być dostosowana do typów szybowców użytkowanych w szkoleniu i ich wyposażenia oraz możliwości organizacyjnych występujących w organizacji prowadzącej szkolenie (ust. 3.5.1).
4. Pierwszy lot samodzielny ucznia-pilota powinien być lotem ślizgowym i musi być poprzedzony opanowaniem przez niego procedur normalnych i awaryjnych, które w tym locie mogą znaleźć zastosowanie.
3.6. Egzamin teoretyczny.
a) Kandydat do licencji PL(G) musi wykazać się przed Lotniczą Komisją Egzaminacyjną (LKE) poziomem wiedzy teoretycznej z przedmiotów wymienionych w ust. 3.5.2., lit. a, określonym szczegółowo w zatwierdzonym programie szkolenia.
b) Egzamin jest przeprowadzany w formie pisemnej, w ciągu jednego lub więcej dni, i powinien składać się z egzaminu z dziesięciu przedmiotów, wyszczególnionych poniżej. W ciągu jednego dnia egzamin może obejmować więcej niż jeden przedmiot. Cały egzamin zawiera ogółem 120 pytań, z których większość powinna posiadać wielokrotność wyboru odpowiedzi. Czas trwania egzaminu z poszczególnych przedmiotów nie powinien być dłuższy niż:
1/ Prawo lotnicze 0 godz. 45 min
2/ Ogólna wiedza o szybowcu 0 godz. 30 min.
3/ Teoria lotów wyczynowych 0 godz. 30 min.
4/ Człowiek - możliwości i ograniczenia 0 godz. 30 min.
5/ Meteorologia 1 godz. 00 min.
6/ Nawigacja 0 godz. 30 min.
7/ Osiągi szybowców i motoszybowców 0 godz. 30 min.
8/ Zasady lotu 0 godz. 45 min.
9/ Łączność 0 godz. 30 min.
10/ Ratownictwo spadochronowe 0 godz. 30 min.
c) Egzamin z łączności jest uzupełniany dodatkowym, indywidualnym, ustnym egzaminem z frazeologii radiotelefonicznej proceduralnej, który jest zdawany w języku polskim i angielskim, chyba że kandydat zrezygnuje ze zdawania tego egzaminu w języku angielskim, wówczas jego licencja będzie zawierać ograniczenie do wykonywania lotów wyłącznie krajowych.
UWAGA: 1. Egzaminy testowe komputerowe i pisemne będą wprowadzane stopniowo.
2. Kandydaci, którzy zaliczą egzamin z frazeologii proceduralnej w języku angielskim otrzymają wpis w licencji „RADIO MIĘDZYNARODOWE”, upoważniający do wykorzystywania uprawnień wynikających z licencji również w lotach poza granicami Polski.
3.7. Egzamin praktyczny (patrz także Dz.. 3. rozdz. 4, ust. 4)
a) Kandydat ubiegający się o wydanie licencji PL(G) musi wykazać się przed egzaminatorem praktycznym Państwowej Lotniczej Komisji Egzaminacyjną (LKE) posiadaniem umiejętności wykonywania czynności lotniczych na ziemi i w locie, opisanych w ust. 3.5.2. wyszczególnionych w załączniku do wzoru protokołu egzaminu praktycznego na licencję PL(G) - patrz Dz.3, rozdz. 6, ust. 6.3., prot. nr 1, zał. nr 1.
b) Kandydat do egzaminu praktycznego na licencję PL(G) musi zdawać egzamin na szybowcach przeznaczonych do przelotów, na typach, na których był szkolony. Szybowiec przeznaczony do lotów dwusterowych podczas zdawania egzaminu praktycznego musi być wyposażony w podwójne sterownice dla egzaminowanego i egzaminatora (sterownice przekładane typu „swing-over flight controls” nie są dopuszczalne).
c) Kandydat musi zdawać egzamin wykonując czynności pilota z fotela pilota-dowódcy. W każdym locie egzaminacyjnym dowódcą szybowca jest egzaminator. W lotach samodzielnych egzaminacyjnych egzaminator wykonuje obowiązki instruktora nadzorującego lot z ziemi.
d) Egzaminator ma obowiązek w odpowiednim czasie przed rozpoczęciem przez egzaminowanego przygotowania do lotu przekazać mu informacje o wymaganych przez niego parametrach lotu i pracy silnika (jeżeli do egzaminy jest użyty motoszybowiec) w granicach określonych w instrukcji użytkowania w locie danego szybowca (motoszybowca).
e) Kandydat musi wykazać się następującymi umiejętnościami:
1/ Użytkowanie szybowca w zakresie jego dopuszczalnych ograniczeń.
2/ Płynne i dokładne wykonywanie wszystkich manewrów.
3/ Wykazanie się właściwą oceną warunków, w których lot będzie lub jest wykonywany a także własnych umiejętności lotniczych.
4/ Podejmowanie prawidłowych decyzji lotniczych na ziemi i w locie, opartych o racjonalne przesłanki i wiedzę lotniczą.
5/ Bezpieczne gospodarowanie wysokością lotu podczas zajścia do lądowania, z uwzględnieniem niezbędnej rezerwy wysokości wynikającej z aktualnych warunków lotu.
6/ Panowanie nad szybowcem w sposób nie budzący wątpliwości co do pomyślnego zakończenia każdego manewru czy procedury.
Poniżej podane odchylenia należy traktować jako dopuszczalne. Egzaminator powinien uwzględnić występowanie turbulencji i właściwości szybowca wykorzystywanego podczas przeprowadzania egzaminu.
Utrzymywanie w locie holowanym za samolotem (prostolinijnym i z zakrętami z przechyleniem do 30O), przy linie holowniczej długości nie mniejszej niż 40 m.:
- wysokości: +2 m. / - 5 m.;
- położenia poprzecznego w stosunku do osi podłużnej samolotu holującego z obustronną tolerancją bocznego odchylenia: 3 m.
Utrzymywanie w locie swobodnym
- prędkości lotu prostego i zakrętów: + 10% / - 5%.
- prędkości końcowego podejście: + 10% / - 0%;
- kierunku: ± 10O.
- koordynacji w zakręcie: wyślizg - ¼ średnicy kulki, ześlizg: ½ średnicy kulki.
Celność lądowania:
- przyziemienie przed linią wyznaczającą (symulującą) próg lądowiska - niezaliczona;
- przyziemienie za linią - z tolerancją + 20 m.
UWAGA: - za przyziemienie przed linią uznaje się przyziemienie, podczas którego jakakolwiek część szybowca pozostała przed linią;
- za przyziemienie za linią uznaje się przyziemienie, podczas którego wszystkie części szybowca znalazły się za linią.