Stefan Kunowski „Podstawy współczesnej pedagogiki”
Pojęcie pedagogiki jako nauki
Pedagogika jako nauka najpierw wymaga wyjaśnienia co to jest za nauka a także jej charakteru naukowego czyli trzeba podejść od strony metodologicznej. Dlatego też na początku wyjaśnimy terminologie słowa „pedagogika” a także jej charakteru naukowego.
Podstawowe terminy i nazwy zjawisk
W naukowym podejściu do wychowania stosuję się dwa słowa: pedagogia i pedagogika. Obydwa pochodzą od greckiego słowa paidagagos, znaczącego niewolnika w starożytnej Grecji. Ówczesny niewolnik miał za zadanie odprowadzanie chłopców wolnych obywateli greckich na miejsce ćwiczeń fizycznych tzw. palestrę. Słowo Paidagagos etymologicznie oznacz „prowadzący chłopa”, na początku ten, prowadził tylko chłopca na palestrę ale później prowadził go także moralnie i duchowo. W starożytnej Grecji odbywały się co 4 lata zapasy olimpijskie na cześć Zeusa. Chłopcy pod opieką paidagogosów przygotowywali się do takich zawodów religijnych, starsi chłopcy ćwiczyli na tzw. Gimnazjonach pentatlon, pięciobój w skoku, biegu, rzucie dyskiem i oszczepem oraz siłowaniu się. W ten prosty sposób wychowanie fizyczne dało początek opiece pedagogicznej i wychowaniu u Greków. Zadaniem paidagogosa stało się nauczanie początkowe, pisanie, czytanie, recytowanie Homera, a także wpajanie chłopcom wszelkich zasad moralnych. Tak nastąpiła przemiana paidagogosa z opiekuna na boisku, na nauczyciela- wychowawcę. Miał nie tylko on dbać o ćwiczenia fizyczne ale także
o kształcenie umysłowe i wychowanie. Takie czynności wobec chłopców nazywano paidagogija. Dlatego też podstawowy termin pedagogia oznacza wychowanie czy zespół czynności i umiejętności wychowawczych np. pedagogia domowa, szkolna, Kościelna. Paidagogos musiał znać swój zawód, mieć wiadomości o wskazówkach postępowania z dziećmi i o technice wychowania, wymagano od niego po prostu podstawowych wiadomości
o wychowaniu, co nazywano paidagogike techne. Od tego wyrażenia pochodzi słowo pedagogika w Europie. Pedagogika jest nauką, której przedmiotem jest sprawa praktyczna pedagogiki wszelkiego rodzaju. Dzisiejsza pedagogika w dużej mierze zatrzymuję swą historyczną nazwę, ale etymologicznie odnosi się do wychowywania dzieci, dlatego też trzeba wymienić obok pedagogiki jako działu dziecięcego, trzeba wymienić hebagogikę jako dział o wychowaniu młodzieży oraz andragogikę obejmującą oświatę i wychowanie dorosłych wraz z geront agogiką czyli pedagogiką starszego wieku. Pedagogika obecnie obejmuje wszechstronny rozwój człowieka i jego życia od dzieciństwa i młodości po dojrzałość i starość. Mamy wiele spraw pedagogiki praktycznej, szczególnie różnych instytucji tj. pedagogika przedszkolna, szkoły, zawodowa, uniwersytecka, społeczna, przemysłowa, rolnicza, wojskowa, lecznicza, pracy kulturalno-oświatowej, wczasów, podwórkowa (mapa myśli). W praktyce
w działaniach wychowawców, występuję również podstawowa terminologia jak wychowanie, nauczanie
i kształcenie.
Wyrazy pochodne w pedagogice
Po kulturze greckiej pozostały jeszcze inne wyrazy pochodne, jak pedagog czyli człowiek zawodowo zajmujący się sprawami wychowania, paideia czyli całość czynności i skutków wychowawczych. Pedagog- niewolnik zapoczątkował nazwę praktycznych wychowawców. W języku polskim jeszcze przed wojną „pedagog” miała znaczenie nieco ironiczne w stosunku do zwykłego nauczyciela lub honorowe dla podkreślenia godności studentów pedagogiki na uniwersytetach. Na poważnie nazwa pedagog odnosiła się tylko do twórców wielkich systemów pedagogicznych. Do prawdziwych pedagogów w tamtych czasach zaliczano Mickiewicza czy Matejkę, wychowawców w Kościele jak Jan Bosko. Dopiero po drugiej wojnie światowej pedagog znaczy powszechnie każdego praktyka nauczyciela , nauczyciel powinien być przede wszystkim wychowawcą. Na określenie zaś naukowców, którzy zajmują się sprawami wychowania „wynaleziono” szereg wyrazów pochodnych, zawierających w swej budowie przedrostek „ped”. Tak więc badacz rozwoju fizycznego i psychicznego dzieci młodszego wieku, nazywa się pedologiem. Wreszcie w kategorii różnych czynności, związanych z wychowaniem, podstawowym stał się wyraz paideia. Stworzony przez sofistów na przełomie V i IV wieku p.n.e. Znaczył on całość wykształcenia w gramatyce, retoryce i dialektyce. Paideia nie tylko określa formację duchową człowieka pod wpływem całokształtu kultury narodowej, ale zawiera w sobie najwyższy ideał humanistycznego kształcenia.
Określenie charakteru naukowego pedagogiki
Złożony przedmiot pedagogiki powoduje trudności w określeniu jej naukowego charakteru. Stwierdzenie, że pedagogika jest nauką o wychowaniu, mówi nam niewiele, ponieważ zależy to od zrozumienia podstawowego dla danej nauki pojęcia „wychowanie”. Zaczniemy od próby scharakteryzowania rodzaju nauki, jaki tworzy pedagogika, podobnie jak dla sklasyfikowania warsztatu, trzeba ogólnie najpierw wiedzieć, co on produkuje i z jakiego materiału. Choć w tej sprawie istnieją różne zdania naukowców. Emile Durkheim, który pierwszy stwierdził, że każde społeczeństwo ma własny system wychowawczy, złożony ze zwyczajów i praktyk, obowiązujących przy postępowaniu rodziców z dziećmi. Józef Mirski, polski pedagog, przeciwstawiał się temu ujęciu pedagogiki jako teorii normatywnej. Określał pedagogikę jako naukowy system wychowania umiejętnego , czyli widział w niej naukę wyłącznie praktyczną o zawodowym wychowawstwie w szkole czy przedszkolu. Dlatego też teoretycy wychowania hitlerowskiego, którym zależało na zniszczeniu wartości tradycyjnego wychowania zawodowego w szkole czy uniwersytecie, rozszerzali przedmiot pedagogiki na wzajemny wpływ jednych ludzi na drugich oraz na wpływ rasy kształtujących ducha narodowego społeczeństwa, przez co pedagogika stała się filozofią wychowania.
Pedagogika naukowa interesuję się wszystkimi rodzajami wychowania, naturalnym, u zwierząt, tradycyjnym w rodzinie lub społeczeństwie, czy zawodowo umiejętnego. W ówczesnych czasach wymienia się trzy rodzaje wychowania jako: 1o- wychowanie naturalne, czyli uczestniczące w życiu rodzinnym, społecznym, w zbiorowej pracy lub w sytuacjo kulturowej wolnego czasu. 2o- wychowanie celowo zamierzone, czyli przygotowujące dziecko, młodzieńca do przyszłego zawodu, stanu, pracy, czy walki. 3o- wychowanie organizowane programowo w specjalnych instytucjach wychowawczych, jak szkoła, uniwersytet, seminarium duchowe.
Możemy dojść do wniosku, że współczesna pedagogika jest wszechstronną nauką o całej rzeczywistości wychowawczej, w której istotę stanowi całożyciowy rozwój człowieka oraz wszelkie tak dodatnie, jak i ujemne wpływy jednych ludzi na drugich oraz wpływy środowiska.