Powstanie styczniowe
Powstanie styczniowe to ogólnopolski zryw narodowowyzwoleńczy, który rozpoczął się 22 stycznia 1863 roku w Warszawie, a zakończył klęską jesienią 1864 r. W walkach zginęło wielu wybitnych przedstawicieli naszego społeczeństwa, ale także zwykli ludzie, którzy martwili się o los Polski i chcieli wnieść swój wkład w jej wyzwolenie. Łącznie poległo ok.. 30 tyś. Polaków, wielu później trafiło do aresztu i na Syberię. Zanim jednak przedstawię wszystkie skutki powstanie styczniowego, chciałabym przedstawić jego genezę i przebieg. Aby tego dokonać omówię lata 1860- 1865.
Wojna krymska, sytuacja w Rosji i wydarzenie międzynarodowe rozbudziły w Polakach nadzieję, na poruszenie sprawy polskiej na arenie europejskiej. Nowy car Aleksander II został zmuszony przez ogólnopaństwowe niezadowolenie do podjęcia niezbędnych reform społecznych i rozluźnienia absolutyzmu cesarskiego. Była to tzw. Odwilż posewastopolska. Także w Królestwie zostały wprowadzone ograniczone zmiany: amnestia polityczna, złagodzenie cenzury, postało Towarzystwo Rolnicze. Ukształtowały się także dwa obozy polityczne: „biali” - umiarkowani działacze polityczni, oraz „czerwoni” będący radykalnymi działaczami i apelujący do narodu o wznowienie powstania. Na arenie politycznej pojawił się Aleksander Wielkopolski, który dążył do przywrócenia konstytucji z roku 1815. Chciał jednak dokonać tego w sposób dyplomatyczny, a „biali” i „czerwoni” w tym mu przeszkadzali. Pomagał więc policji rosyjskiej w schwytaniu głównych działaczy obu stronnictw. Mimo wszystko prężnie rozwijały się grupy konspiracyjne, które planowały wybuch powstania. Jedną z nich był Komitet Miejski z Jarosławem Dąbrowskim na czele. W maju 1862 powstał rząd polski, na czele którego stanął Wielkopolski. Ogłoszono w Królestwie trzy ukazy carskie: spolszczenie szkolnictwa, przymusowe oczynszowanie chłopów i równouprawnienie dla Żydów. Wielkopolski chcąc całkowicie usunąć z areny „czerwonych” postanowił zmusić ich do wywołania niezaplanowanego i chaotycznego postania. Aresztowano wielu działaczy i zorganizowano przymusowy pobór do wojska. Komitet centralny przestraszony wizją braku młodych i silnych ludzi do walki ogłosił termin wybuchu postania na noc z 22 na 23 stycznia 1863 roku.
Dyrektorem postania miał zostać Ludwik Mierosławski. Był on jednak nieobecny podczas jego wybuchu, więc jego rolę przejął Komitet Centralny, który przechrzcił się na Tymczasowy Rząd Narodowy. Miażdżąca przewaga przeciwnika nie zniechęciła powstańców, udało im się nawet opanować kilka wsi i miasteczek na terenie polski. „Biali” niechętnie walką w końcu ulegli i przyłączyli się do powstańców. W lutym podpisane zostało porozumienie prusko-rozyjskie na mocy którego oba państwa zobowiązane były do tłumienia powstania. Spowodowało ta poparcie polaków prze Francje i Anglią, oraz podjęcie działań dyplomatycznych przez Hotel Lambert. We wrześniu 1863 „czerwoni” doprowadzili do obalenia rządów Majewskiego. Na czele postania stanął Romuald Traugutt . Za jego panowania w szeregach powstańczych zapanował ład i dyscyplina, propagowano hasło uwłaszczenia chłopów, co zaowocowało ich przystąpieniem do walk. Car Aleksander chcąc przeciągnąć chłopów ma swoją stronę wydał ukaz uwłaszczeniowy, a później, 11 kwietnia 1864 roku aresztowano Traugutta i dyrektorów wydziałów rządowych. Zostali oni rozstrzelani na stoki cytadeli warszawie.
W czasie postania stoczono 1200 potyczek, brało udział 200 tys. Powstańców- źle uzbrojonych i nie mających przygotowania. Byli wśród nich Ukraińcy, Rosjanie, Francuzi, Niemcy, a także Węgrzy i Czesi. Prowadzona była woja partyzancka, szarpana. Nie miała ona żadnych szans przy znacznej przewadze dobrze uzbrojonych sił rosyjskich. Ostatnia bitwa stoczona została w grudniu 1864 roku. Społeczeństwo polskie poniosło straty materialne, moralne i ludnościowe. Na Polaków w zaborze pruskim i rosyjskim surowe represje. Jedyną pozytywną stroną powstania było uwłaszczenie chłopów, które zapoczątkowało tworzenie się w Polsce nowoczesnego społeczeństwa.