MAKROEKONOMIA (wykład 7)
Temat: HANDEL ZAGRANICZNY
Merkantylizm jest doktryną ekonomiczną i polityczną zalecającą popieranie wywozu własnych wyrobów przy jednoczesnym ograniczaniu importu z myślą o zyskaniu w ten sposób nadwyżek złota.
Najważniejszym twierdzeniem merkantylizmu dotyczącym handlu zagranicznego była teza, że państwo powinno utrzymywać dodatnie saldo bilansu handlowego gdyż dzięki niemu można zwiększać zasób kruszców w kraju.
Teoria merkantylizmu była punktem wyjścia do stworzenia współczesnych teorii handlu zagranicznego.
Teoria przewagi absolutnej (inaczej nazywana Teorią kosztów absolutnych)
Jest to teoria Adama Smith'a. Zauważył on, że a wydajność pracy pojedynczych pracowników wpływ ma specjalizacja i związany z nią podział pracy. Na tej podstawie stwierdził dalej, że jeżeli tego typu specjalizacja odbywająca siew ramach jednej gospodarki pozwala na zwiększenie ilości wytwarzanych dóbr to można to przenieść na stosunki gospodarcze między krajami.
Międzynarodowy podział pracy czyli specjalizacja każdego kraju jedynie w kilku a nie we wszystkich produktach pozwala na lepsze spożytkowanie posiadanych przez nie zasobów co znajduje odbicie w tym, że eksportując towary będące przedmiotem specjalizacji a importując te w których specjalizują się partnerzy kraje uczestniczące w międzynarodowej wymianie towarowej wytwarzają więcej dóbr.
Kryterium które decyduje o wyborze kierunku specjalizacji odnosi się do absolutnych różnic w kosztach wytwarzanych lub wydajności pracy.
W analizie Adama Smith'a kraj w którym koszt danego towaru jest niższy w porównaniu z kosztem takiego samego towaru w innym kraju uzyskuje absolutna przewagę nad tym drugim.
Korzyści z handlu zagranicznego występują w postaci przyrostu ilości towaru w każdym kraju po wymianie handlowej w stosunku do sytuacji gdyby kraje w ogóle ze sobą nie handlowały czyli pozostawały w stanie całkowitej samowystarczalności ( w stanie autarchii).
Gospodarka autarchiczna to gospodarka pozostająca bez całkowitych kontaktów z innymi krajami, jest to gospodarka całkowicie zamknięta.
Teoria kosztów względnych ( inaczej nazywana Teorią przewag komparatywnych)
Jest to teoria stworzona przez Davida Ricardo. Istotą teorii Ricarda jest stwierdzenie, że wymiana międzynarodowa może być korzystna dla obu partnerów także w takiej sytuacji gdy jeden z nich wytwarza większość towarów taniej niż drugi.
Podstawą wymiany międzynarodowej nie musi być występowanie absolutnych różnic w kosztach wytwarzanie tych samych towarów w różnych krajach.
Korzystna dla obu stron wymiana może mieć miejsce wówczas gdy między krajami występują względne różnice w kosztach wytwarzania.
Handel zagraniczny poprzez swój udział w międzynarodowej podziale pracy może przyczynić się do przyspieszenia wzrostu gospodarczego . Należy tu wskazać następujące zjawiska:
Handel zagraniczny umożliwia skoncentrowanie się na produkcji dóbr o jak najniższych kosztach produkcji, przy rezygnacji z tych na produkcji których trzeba ponieść odpowiednio wyższe koszty. Oznacza to obniżenie przeciętnego jednostkowego kosztu wytwarzania dóbr co podnosi efektywność gospodarowania.
Uczestnicząc w międzynarodowym podziale pracy poprzez wymianę zagraniczną zwiększamy skalę produkcji dóbr eksportowanych produkujemy bowiem zarówno na potrzeby rynku zewnętrznego jak i zagranicznego. Wzrost skali produkcji oznacza obniżenie poziomu kosztów stałych na jednostkę produktu a więc bardziej efektywne wykorzystanie trwałego majątku wytwórczego.
Wzrost skali produkcji związany z eksportem umożliwia nie tylko bardziej efektywne ale i pełniejsze wykorzystanie majątku wytwórczego ( ograniczenie przestojów maszyn i pełne wykorzystanie zasobów siły roboczej)
Ekspansja eksportowa wzmaga wdrażanie do procesów wytwórczych postępu naukowo-technicznego jako warunku podnoszenia konkurencyjności gospodarki
Eksport wpływa przede wszystkim na wzrost dochodu narodowego wytwarzanego w danym czasie w danym kraju.
Wzrost eksportu wymaga bowiem zwiększenia produkcji dóbr i usług powodując wzrost zatrudnienia i dochodu w eksportowych gałęziach gospodarki.
Z jednej strony w wyniku ekspansji eksportowej dokonuje się wzrost dochodu narodowego wytwarzanego. Z drugiej jednak strony eksport zmniejszając podaż dóbr i usług na rynek krajowy powoduje zmniejszenie dochodu narodowego do podziału.
Import jest czynnikiem zwiększającym podaż dóbr i usług na rynek krajowy. W wyniku wzrostu importu dokonuje się powiększenie rozmiaru dochodu narodowego do podziału.
O tyle o ile import oznacza na rynku krajowym wzrost popytu na dobra i usługi wytwarzane za granicę to równocześnie może stać się czynnikiem osłabienia popytu i produkcji dóbr krajowych.
Wpływ handlu zagranicznego na efektywność produkcji
Efektywność produkcji to stosunek efektu do nakładów ponoszonych w działalności produkcyjnej. Wpływ handlu zagranicznego na efektywność produkcji oznacza pośrednie oddziaływanie na wielkość wytwarzanego dochodu narodowego.
Rozróżniamy kilka form tego wpływu:
Przez zmianę struktury produkcji w kierunku dziedzin bardziej efektywnych dzięki wykorzystaniu przewag komparatywnych. Możliwość przekształcenia krajowej struktury produkcji w taki sposób aby nastąpiła rezygnacja lub ograniczenie produkcji w dziedzinach relatywnie mniej opłacalnych połączonych ze specjalizacją eksportową w dziedzinach relatywnie bardziej opłacalnych zależy od stopnia i zakresu przewag względnych nad zagranicą.
Przez zwiększenie skali produkcji dzięki specjalizacji eksportowej.
Przez zastosowanie importowanych technologii. Import nowoczesnych technologii pozwala na uniezależnienie niektórych gałęzi gospodarki d krajowych rozwiązań technologicznych.
Przez oddziaływanie konkurencji zagranicznej na krajowych wytwórców.
Wpływ handlu zagranicznego na zmiany koniunkturalne w gospodarce:
Jeżeli w danym kraju załamuje się popyt ale za granicą rośnie zapotrzebowanie na towary eksportowane przez ten kraj wtedy powstaje dla kraju możliwość uniknięcia recesji oraz utrzymania się w fazie ożywienia. W tym przypadku wpływ handlu zagranicznego jest korzystny gdyż za jego pośrednictwem następuje transmisja w skali międzynarodowej pozytywnego trednu koniunktury.
Jeżeli natomiast pomimo zadowalającego stanu rynku wewnętrznego zacznie spadać popyt zagraniczny z powodu dekoniunktury w krajach importujących to powstanie zagrożenie dla gospodarki kraju eksportującego w postaci spadku produkcji i zatrudnienia. W tym przypadku handel zagraniczny wywołuje pogorszenie koniunktury w danym kraju czyli jest środkiem transmisji zagranicznej dekoniunktury.