2. SOKRATES
27.02.2006 r. ( Tekst 1 )
Sofiści:
Zwrócili uwagę na człowieka
Byli wędrującymi, płatnymi nauczycielami
Protagoras - „ojciec sofistów” - „Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy istniejących, że istnieją i nieistniejących, że nie istnieją”
Jednostka (człowiek) nadaje światu znaczenie; każdy inaczej odbiera świat; każdy jest miarą dla samego siebie (relatywizm).
Indywidualne jednostki muszą stworzyć wspólną konwencję, aby móc żyć w zgodzie.
Dobry mówca przekonuje większość i forsuje własne racje (retoryka !!!).
Sokrates:
V w p.n.e.
Skazany na wypicie cykuty za demoralizowanie młodzieży
„Wróg pisma” - dowiadujemy się o nim z pośrednich przekładów Ksenofonta (Sokrates ukazany jako praktyczny doradca), Platona, Arystofanesa (wyśmiał Sokratesa w swojej komedii), Arystotelesa (nie znał Sokratesa osobiście).
Rozmawiał sam na sam, ponieważ dążył do odkrycia prawdy, a nie jak sofiści do przekonania ogółu.
W dysputach tolerował tylko proste pytania i odpowiedzi; nie uznawał zakładania różnych faktów czy spekulowania. Istnieje tylko to, co jest - słowo musi być prawdą i rzeczywistością (zawsze szukał najsilniejszego słowa).
Za zadanie uznawał znalezienie prawdziwego znaczenia słowa.
Arete - cnota polityczna - umiejętność przekonywania.
Człowiekiem w człowieku jest tylko dusza, a ciało to tylko forma (opakowanie).
Dusza ludzka to rozeznanie dobrego i złego, siedlisko „ja”, wiedza, różnicuje ona ludzi i decyduje jakim jesteśmy człowiekiem.
Arete - cnota jest tożsama z wiedzą (arete = episteme)
Zło wynika z niewiedzy - człowiek nie może czynić źle jeśli wie, że to mu zaszkodzi.
Przypadkowe wybranie dobra nie jest cnotą, bo wybór nie został dokonany na zasadzie racjonalności, ale dzięki impulsowi - czyn ten jest neutralny (neutralizm etyczny).
Ten kto świadomie czyni źle jest lepszy od tego, kto czyni zło nieświadomie (nie da się tego pogodzić z intelektualizmem etycznym).
przypis str. 67 - do czasów Sokratesa arete było uznawane za sprawność, dzielność, doskonałość (bez znaczenia etycznego). Sokrates zaczął uznawać arete w kategoriach etycznych jako cecha właściwa tylko człowiekowi.
Wola podąża za wiedzą - wola nie może być niezależna od wiedzy, bo nie można nie chcieć czegoś, co jest dobre.
Metody Sokratesa:
1. Ironia (pozorna aprobata na czyjąś wiedzę; podpuszczanie rozmówcy)
2. Metoda elenktyczna (zbijanie czyichś argumentów; doprowadzenie do tego, aby sam sobie zaprzeczył)
3. Metoda majeutyczna (pomaganie rozmówcy, uczniowi w odkrywaniu jego własnej wiedzy)
Celem S. było uświadomienie komuś jego niewiedzy.
Metodę majeutyczną stosował tylko wobec tych, którzy mieli choć trochę wiedzy.
• Daimonion
wg. Platona: odzywa się kiedy sam chce; dotyczy spraw etycznych; nie doradza tylko odradza; prototyp sumienia; irracjonalność.
wg. Ksenofonta: wyrocznia, którą można pytać, a ona doradza; Sokrates to wybraniec bogów.
Sokrates nie był teoretykiem - żył tak, jak myślał; swoje zasady przelewał na czyny.
Mądrość to my.
Człowiek myślący jest miarą wszystkich rzeczy.
1