Klasyfikacja kosztów dla celów podejmowania decyzji i planowania w krótkim okresie

Do celów decyzyjnych klasyfikuje się koszty następująco:

1. zachowanie się kosztów względem zmian w rozmiarach działalności a szczególności w rozmiarach produkcji,

2. koszty znaczące dla danego wariantu decyzyjnego i koszty nieznaczące,

3. koszty wynikające z decyzji wcześniejszych, które są nieodwracalne, nie da się ich uniknąć, te które można uniknąć,

4. koszty utraconych korzyści,

5. koszty uznaniowe,

6. koszty do prognozowania.

Ad. 1. Zachowanie się kosztów względem zmian w rozmiarach działalności (produkcji)

Jeżeli przyjąć, że kryterium zachowania się kosztów w rozmiarach produkcji (czy innej działalności) to można wyróżnić:

koszty stałe i koszty zmienne,

całkowite koszty stałe są niezależne od zmian w rozmiarach produkcji w danym przedziale zmian tych rozmiarów, zwanym „przedziałem znaczącym”. Koszty stałe obliczane na jednostkę produkcji zmieniają się.

Przykład:

Wpływ rozmiarów produkcji na koszt jednostkowy.

Założenia:

1. Zdolność produkcyjna w m-cu marcu wynosi 100 szt. wyrobu I

2. Koszty zmienne 50 zł. na 1 szt.

3. Koszty stałe na miesiąc 4.000,- zł.

4. Wymagane jest odliczenie kosztu jednostkowego przy trzech wariantach wykorzystania zdolności wytwórczych: 50 szt., 80 szt., 100 szt.

Rozwiązanie:

Rozmiary produkcji 50 80 100 Koszty zmienne na 1 szt. 50 50 50 Koszty stałe na 1 szt. 80 50 40

Przykład ilustruje wpływ stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych na poziomie kosztu jednostkowego.

Koszty zmienne całkowite zmieniają się wraz ze zmianami rozmiarów produkcji. W warunkach wzrostu poziomu produkcji koszty zmienne rosną, a przy jej spadku maleją.

Jeżeli koszty zmienne zmieniają się proporcjonalnie do zmian w rozmiarach produkcji, to na jednostkę produkcji są stałe.

Ad. 2. Koszty i przychody znaczące i nieznaczące.

Koszty i przychody mogą być, klasyfikowane w zależności od ich istotności dla poszczególnych decyzji. Znaczące koszty i przychody to te przyszłe koszty i przychody, które ulegają zmianie w wyniku decyzji. Natomiast koszty i przychody nieznaczące to te, na które decyzja nie oddziałuje. Na przykład:, jeżeli ktoś ma zdecydować, czy podróżować samochodem, czy środkami transportu publicznego, koszty ubezpieczenia samochodu nie są znaczące, pozostają takie same niezależnie od decyzji podróżującego. Jednak koszt benzyny będzie inny w zależności od wyboru środków transportu, a więc jest to koszt znaczący dla podejmowania decyzji.

Ad. 3. Koszty wynikające z decyzji wcześniejszych, które są nieodwracalne.

Koszty powstałe na skutek podjętych decyzji, których nie można uniknąć w okresie bieżącym, lub w przyszłym, ponieważ nie da się ich zmienić, jakimkolwiek działaniem nazywane są kosztami zapadłymi lub nieodwracalnymi. Są to koszty nieznaczące przy podejmowaniu decyzji. Przykładem może być amortyzacja środka trwałego, który stracił przydatność. Jednakże nie każdy koszt nieznaczący (nieistotny) dla decyzji jest kosztem nieodwracalnym.

Ad. 4. Koszty utraconych korzyści.

Koszty utraconych korzyści stanowią miarę korzyści, które zostaną utracone lub których trzeba się będzie wyrzec, w sytuacji kiedy wybór jednej możliwości działania wymaga rezygnacji z innych.

Przykład:

Przedsiębiorstwo wytwarza produkt Z za pomocą maszyny M, której zdolność produkcyjną wykorzystuje w całości. Przychód ze sprzedaży produktu Z wynosi 22.000,- zł. a koszty jego uzyskania 20.000,- zł. Przedsiębiorstwo ma możliwość przyjęcia nowego zamówienia, którego realizacja wymagałaby poniesienia dodatkowych kosztów zmiennych 10.000,- zł.

Jakie koszty należy wziąć pod uwagę przy negocjacji wartości zamówienia.

Rozwiązanie:

koszty dotychczasowe 20.000

dodatkowe koszty zmienne 10.000

Utracone korzyści z zaniechania produktu Z

przychód 22.000,- zł.

koszty -20.000,- zł.

utracone korzyści 2.000,- zł.

32.000,- zł.

koszty do negocjacji

Ad. 5. Koszty uznaniowe

Większość kosztów występuje w przedsiębiorstwach w sposób ciągły, jest wyrazem kontynuacji działalności. Niektóre koszty mogą być jednakże na pewien czas odroczone, gdy zależą od oceny sytuacji przez zarząd przedsiębiorstwa. Noszą one miano kosztów uznaniowych. Do kosztów tych należą przykładowo koszty badań, koszty remontów, koszty reklamy.

Odraczalność lub występowanie tych kosztów zależy od polityki przedsiębiorstwa, a ile prawo czy standardy rachunkowości nie regulują tych zagadnień.

Ad. 6. Koszty do prognozowania

W planowaniu występują wzorce kosztów oparte na warunkach technicznych, które nazywa się kosztami standartowymi lub normalnymi oraz budżety elastyczne kosztów pośrednich uwzględniające zachowanie się każdej pozycji składowej tych kosztów.

4

---