Zambia (Republika Zambii), państwo w pd. Afryce; 752,6 tys. km²; 11,2 mln mieszk. (2003), gł. ludy Bantu (Bemba, Malawi, Tonga); protestanci, katolicy, animiści; stol. Lusaka, inne m.: Kitwe, Ndola, Kabwe; j.u. ang.; republika. Obszar na płaskowyżu z rozległymi dolinami rzecznymi; na wsch. góry (wys. do 2606 m w masywie Nyika); klimat podrównikowy suchy; gł. system rzeczny tworzy Zambezi; sawanny, widne lasy; parki nar. (Kafue), rezerwaty. Gospodarka oparta na przemyśle i usługach; gł. źródłem dochodów — górnictwo; wydobycie rud miedzi (gł. produkt eksportowy), kobaltu, berylu, ponadto cynku, ołowiu, manganu i in.; hydroelektrownie: Kafue na rz. Kafue, Kariba na Zambezi; hutnictwo (gł. miedzi, kobaltu), przemysł maszyn górn., chem., rafineryjny, elektrotechn., cukr., mięsny, włók.; gł. region gosp. w Pasie Miedziowym; z rolnictwa utrzymuje się ok. 2/3 ludności zawodowo czynnej; uprawa kukurydzy, prosa, sorga, manioku i roślin towarowych: trzcina cukrowa, tytoń, bawełna; hodowla bydła, kóz, owiec; rybołówstwo śródlądowe; połączenia kol. i drogowe z sąsiednimi krajami nadmorskimi. — Od pocz. n.e. napływ ludów Bantu; XIV-XV w. pod wpływami państwa Monomotapa; XVII-XIX w. częściowo w państwie Lunda; od końca XIX w. kolonizacja bryt., od 1911 protektorat p.n. Rodezja Pn. (1953-63 w Federacji Rodezji i Niasy); od 1964 autonom., następnie niepodległa rep. Z., czł. bryt. Wspólnoty Narodów, prezydentem K.D. Kaunda (1964-91); od 1972 system jednopartyjny, reformy społ. i gosp., współpraca z państwami komunist. (gł. z Chinami), pomoc ruchom wyzwoleńczym w krajach Afryki Pd., aktywny udział w koalicji państw frontowych Afryki Pd.; od lat 80. pogorszenie sytuacji gosp.; od 1990 liberalizacja systemu polit. i gospodarczego.

---