Wkład Kochanowskiego w rozwój polskiego wiersza
Nowy model wierszowania:
Całkowicie ścisły sylabizm - zarówno, jeśli chodzi o długość wersów, jak i podział średniówkowy dłuższych rozmiarów
Określona postać prozodyjna wersu w klauzuli przed średniówką
Półtorazgłoskowe, żeńskie rymowanie
Swoboda w kształtowaniu stosunków między wierszowym i składniowym podziałem wypowiedzi poetyckiej
Ten model był już po części wcześniej, ale nikt go nie realizował.
Wzorce:
Łacińska literatura klasyczna
Humanistyczna literatura
Włoska literatura
Postać prozodyjna wersu
Rym półtorazgłoskowy = użycie przeważnie polisylab
Paroksytoneza
Podział średniówkowy w wersach dłuższych od 8- zgłoskowca
Rozmiary
Trzy główne typy wiersz: 13zgłoskowiec 7+6, 11- zgłoskowiec 5+6, 8- zgłoskowiec
13- zgłoskowcem napisał najwięcej swoich utworów, tych o tematyce społecznej, politycznej czy religijnej, co utwierdza ważność tego rozmiaru
11- zgłoskowiec nie pojawia się tylko w poematach
8- zgłoskowiec pojawia się w epigramacie, liryce miłosnej i religijnej, ale nigdy w poważniejszych utworach
Strofika
stosował 52 różne ukształtowania stroficzne
najwięcej odmian- strofa 4- wersowa. Jej dwie główne odmiany to: strofa wagancaka( 13- zgłoskowiec o rymach aabb) i ambrozjańska( 8- zgłoskowce)
wprowadził strofę saficką do poezji „mówionej” bądź „czytanej”
z poezji włoskiej: tercyna, sekstyna, sonet
Pogranicze stychiki i strofiki
niektóre utwory liryczne utrzymane są w układzie wierszowym mającym cechy stychiki i strofiki
ze strofiką łączy go przeplot dwóch różnych rozmiarów( np.13- zgłoskowiec i 7- 8- czy 10- zgłoskowiec)
ze stychiką charakter relacji między podziałem wierszowym a rozczłonkowaniem składniowym
Rymowanie
ujednolicenie rymu
rym żeński uczynił jedynym i obowiązującym rodzajem współbrzmienia końcowego wersów
dokładność fonetyczna rymu
częste użycie rymów gramatycznych pełnych, fleksyjnych, czasownikowych
bogactwo słów rymowanych
wykorzystane znaczeniowych walorów rymowania
w większości utworów rymowanie jest parzyste styczne
Relacje między wierszem, a składnią
Decydująca zmiana: całkowite zerwanie w ogromnej większości utworów z wierszem zdaniowym. Intonacja z monotonnej staje się żywa i urozmaicona. Podkreślony zostaje samodzielny układ wierszowy, nie skrępowany składnią. Mocne przerzutnie wprowadzają napięcie i uwypuklają znaczenie wyrazów.
Rozszerzono znacznie inwersję, przy czym przeważa typ inwersji średniówkowo- klauzulowej( jeden z komponentów grupy składniowej stoi przed średniówką, a drugi na końcu wersu). Po raz pierwszy pojawia się inwersja podwójna, polegająca n przeplocie dwóch grup nominalnych
Wiersz bezrymowy
wzór: ówczesna tragedia włoska
pierwsze zastosowanie: Odprawa posłów greckich
niezależność podziału na wersy
niekoniecznie paroksytoneza
Talent i sława jakie zdobył Kochanowski sprawiły, że jego reformy wersyfikacyjne zaczęli stosować pisarze, którzy pisali już wcześniej (Rej, Bielski) oraz pisarze debiutujący (Szymonowic). Przyjęto zasadę ścisłej budowy wiersza i druga ważna reforma- ujednolicenie rymu. Nie skorzystano natomiast z rozszerzenia zasobu rozmiarów a włoskie strofy zostały jakby niezauważone.