Edukacyjna działalność bibliotek
Biblioteka to przede wszystkim czytelnik jego potrzeby. One nadają pracom i zabiegom bibliotekarza sens istnienia. Wszystkie prace prowadzone w bibliotece mają aspekt pedagogiczny.
Praca z użytkownikiem, według Jacka Wojciechowskiego to „ zespół bibliotecznych działań mediacyjnych i perswazyjnych, zmierzających do inicjowania, stymulowania, kierunkowania i korygowania odbioru różnych przekazów oraz do upowszechniania oraz wzbogacania form użytkowania biblioteki.”. Innymi słowy , praca z użytkownikiem polega na pośredniczeniu w korzystaniu z różnych przekazów i wpływaniu bibliotekarza na użytkowników poprzez: inspirowanie ich do korzystania z biblioteki, zachęcanie do odbioru rożnych przekazów, wskazywanie na wartości i korygowanie odbioru. Działania te prowadzą do upowszechnienia i poszerzania form „użytkowania biblioteki”. Według Wojciechowskiego bardzo ważne jest pełne respektowanie zasad partnerstwa między bibliotekarzem i użytkownikiem.
Pedagogika biblioteczna jest częścią składową w jednej strony pedagogiki jako teorii wychowania, z drugiej strony bibliotekoznawstwa, które obok techniki i organizacji bibliotecznej obejmuje zagadnienia oświatowo - wychowawcze. Przez pedagogikę biblioteczną rozumie się oddziaływanie na publiczność poprzez wszystkie biblioteczne procesy : od gromadzenia, poprzez udostępnianie po pracę z użytkownikiem. Pojęcie ped. bibl. jest pojęciem szerszym od pojęcia pracy z użytkownikiem.
Podział form pracy z czytelnikiem
Wg kanału informacyjnego
1. dyskursywne - dominują wypowiedzi w języku mowy
2. poglądowe - opierają się na komunikacji wizualnej
3. audiowizualne - przeważają elektroniczne formy przekazu
4. synkretyczne - dopełniają się wzajemnie różne formy komunikatów
Wg kontekstu odbioru
Charakteryzują sytuację odbiorcy jako uczestnika określonej formy. Sytuacja ta ma wpływ na przebieg procesów odbioru i ich skuteczność
1. indywidualne - ich istotą jest jednostkowy odbiór komunikatu, który jest nastawiony na konkretnego odbiorcę ( rozmowy, listy, indywidualne programy lektur)
2. quasi zbiorowe, zbiorowe, zespołowe wymagają standaryzacji komunikatu, nastawienia na przeciętnego odbiorcę ( powiadomienia, plakaty, afisze, ekspozycje)
- zbiorowe - bazę stanowią luźne zbiorowości, w których istnieje ośrodek przekazu i ewentualność relacji zwrotnych; istnieje tu wspólny ośrodek dyspozycyjny, który narzuca pewne wzorce i wywołuje zachowania bezrefleksyjne; liczebność publiczności jest ograniczona tylko warunkami technicznymi, np. pojemnością sali; odbiorcy zgromadzeni okazjonalnie (prelekcje, wykłady, odczyty, opowiadania, wycieczki, konkursy)
- zespołowe- podstawa są zebrania, tzn grupy, w których każdy uczestnik staje się kolejno nadawcą komunikatu; wszystkie jednostki na siebie oddziałują; podstawą funkcjonowania są mechanizmy małej grupy (dyskusje, koła zainteresowań, lekcje biblioteczne).
Omówione formy pracy różnią się od siebie prawidłowościami przebiegu, charakterem, skutecznością oraz regułami stosowalności. Jedne mogą być bardzo efektywne w określonych warunkach, zaś w innych niekoniecznie.. Dlatego należy pamiętać, że nie istnieją żadne formy optymalne o charakterze uniwersalnym.