Anna ….........
Dlaczego poznanie Boga i wiara w niego jest zasadniczym postulatem
filozofii św. Augustyna? Kwestia zbawienia i całego życia człowieka.
Święty Augustyn z Hippony jest jednym z najbardziej znanych i cenionych filozofów starożytności. Poprzez swoje liczne dzieła wniósł bardzo wiele nowych treści i idei, które miały ogromny wpływ na filozofię, etykę, retorykę, ale chyba przede wszystkim na teologiczną doktrynę kościoła chrześcijańskiego.
Początkowo św. Augustyn był ściśle związany z systemem religijnym zwanym manicheizmem, który był syntezą zoroastryzmu, chrześcijaństwa i buddyzmu. Głównym elementem tej sekty był dualizm, który opierał się na odwiecznej walce dobra ze złem, która toczy się w każdym człowieku. Św. Augustyn, pod wpływem swojej matki Moniki - świętej Kościoła chrześcijańskiego, z wiernego wyznawcy manicheizmu, stał się jego przeciwnikiem. Wówczas w jego życiu nastąpił przełom, zaczął obracać się w kręgach związanych z chrześcijaństwem, rozpoczął studiowanie Pisma Świętego. Wszystko to, oraz jego wcześniejsza kontemplacja dzieł platońskich i neoplatońskich, było podłożem do stworzenia własnej koncepcji filozoficznej, która oficjalnie obowiązywała w Kościele katolickim ponad 700 lat, aż do wyparcia jej na soborze trydenckim przez teorię św. Tomasza z Akwinu.
Wg Świętego Augustyna, Bóg jest jedynym stwórcą świata, zarówno materialnego, jak i niematerialnego. Początkowo Augustyn, w oparciu o nauki Platona uważał, że światy te się nie przenikają. Jednak pod wpływem nauki chrześcijańskiej Augustyn zmuszony był do odrzucenia platońskiej koncepcji teorii bytu, świata idei i świata, w którym doskonałe idee są jedynie cieniem. Przyjął natomiast teocentryczną koncepcję Bytu, która głosiła, iż Bóg jest jedyną istniejącą z własnej mocy ideą. Ponadto uważał, że Bóg wciąż ma wpływ na życie materialne ludzi, jest widoczny w każdym aspekcie egzystencji. Z tego względu wysnuł teorię „ciągłego napędzania”, która mówiła o tym, że Bóg nie tylko stworzył świat, ale w każdej sekundzie napędza go. Nic nie może dziać się na ziemi bez woli i interwencji Boga. Augustyn mówił, że gdyby przez jeden moment Bóg przestał napędzać ziemię, wówczas nic nie miałoby praw do istnienia, wszystko zapadłoby się w nieskończonej, niewyobrażalnej nicości i pustce.
Dusza ludzka, wg Świętego Augustyna, jest stworzona przez Boga na Jego własne podobieństwo. Istnieje ona jako element boskości, jednak w każdej chwili może zostać wysłana na ziemię, co skutkuje oderwaniem jej od Boga. Platon uważał, że poprzez kontemplację dzieł filozoficznych, dusza może na powrót połączyć się lub chociaż „dotknąć” świata idei, jednak św. Augustyn nie zgodził się z tą tezą. Uznał on, że jest możliwość osiągnięcia kontaktu ze światem idei - w Kościele katolickim z Bogiem, jednak nie jest możliwe pełne poznanie Boga, ani nie można tego osiągnąć na drodze kontemplacji dzieł, angażując do tego sferę umysłową. Św. Augustyn wysnuł teorię iluminacji, która głosiła, iż to jedynie od Boga - jako absolutystycznego stwórcy zależy, czy człowiek dostąpi poznania. Człowiek nie ma na to żadnego wpływu, jedynie swoimi modlitwami i dobrym prowadzeniem się, może się dobrze przygotować na dostąpienie do zetknięcia się z boską istotą Stwórcy. Wydawać się to może paradoksalne, że człowiek nie może w żaden sposób „starać się” o możliwość chociażby próby poznania Boga. Św. Augustyn tłumaczył to tym, iż to Bóg jest jedyną, największą wartością w życiu człowieka, to Bóg go stworzył i tylko on ma moc do decydowania, czy człowiekowi udzielona zostanie łaska poznania (zrozumienia), czy też nie. Ów akt jest zupełnie nieprzewidywalny ze względu na wielkość i nieskończoność Boga. Może go dostąpić każdy - osoba bardzo pobożna, żyjąca w zgodzie z zasadami wiary, ale może jej dostąpić także najgorszy element. Wszystko zależy od Boga i od Jego decyzji. Teorię iluminacji w pewnej formię przyjęli protestanci, jako predestynację. Zarówno Marcin Luter, jak i Jan Kalwin, studiując dzieła św. Augustyna, uznali za poprawne rozumowanie, że to tylko i wyłącznie od Boga zależy, kto dostąpi aktu łaski poznania. Natomiast kościół katolicki odciął się od takiego toku rozumowania.
Wiara w Boga wg Świętego Augustyna jest bardzo ważnym elementem, który przygotowuje człowieka na dostąpienie łaski iluminacji. Nie dość, że pozwala ona na życie w pełnej zgodzie z własnym sumieniem, to ponadto dzięki niej człowiek zbliża się do Boga, by w końcu móc poznać „świat idei”. Należy jednak zawsze pamiętać, iż ostateczna decyzja zawsze należeć będzie do Boga, jako jedynego Stwórcy, Pana życia i śmierci. Mimo teocentrycznej wizji Boga, św. Augustyn wiedział, że człowiek ma wolną wolę, jednak nie zawsze jest ona racjonalna i pożąda w dobrym kierunku. Wówczas potrzebna jest łaska boża, by móc pokonać istniejące w człowieku, jako formie fizycznej, materialnej zło. Wg Świętego Augustyna zło, to nic innego jak brak dobra. Mimo iż Bóg stworzył ludzie w najlepszym z możliwych światów, to jednak nie jest on przepełniony tylko dobrem. Widać tutaj wpływ manicheizmu, którego główną ideą była walka wartości: dobra i zła. Dlatego człowiek, chcąc żyć w zgodzie z Bogiem, musi starać się, by pozytywna wartość ostatecznie zwyciężyła.
Najwyższym celem i wartością w życiu każdego chrześcijanina, jest chęć osiągnięcia życia wiecznego oraz dostąpienie łaski iluminacji. Wg Augustyna nigdy nie wiadomo, komu Bóg zechce zesłać ten dar, dlatego należy prowadzić całe swoje życie w zgodzie z nauczaniem Kościoła, by móc w pełni korzystać z wszelkich dóbr i łask nadanych od Stwórcy.