Zestaw 2

1. Efekt cieplarniany

Wzrost temperatury planety spowodowany zwiększoną koncentracją CO2 i innych gazów cieplarnianych, tworzących powłokę odbijającą energię, która wypromieniowuje z Ziemi (zatrzymanie dużej ilości promieniowania podczerwonego w atmosferze). Skutkiem tego jest topnienie lodowców, czap polarnych (zalewanie niżej położonych obszarów), zmiana klimatu (nadmierne susze, nadmierne opady), znaczne wahania temperatur i ciśnienia (huragany, tornada), zasiedlanie przez zwierzęta nowych obszarów, rozprzestrzenianie się chorób. Prognozy zakładają że jeśli tempo spalania paliw kopalnych utrzyma się to w ciągu 40 - 45 lat nastąpi nasycenie nimi atmosfery i wzrost temperatury powierzchniowej o l,5-4,5°C

2. Fe w produktach

Normy dzienne: Kobiety 19-60: 14 - 17 mg (w zależności od aktywności fizycznej)

Kobiety > 60: 12 mg

Ciężarne: 22 mg

Karmiące: 18 mg

Mężczyźni: 11 mg

Spożycie żelaza jest proporcjonalne do wartości energetycznej pożywienia. W postaci hemowej Fe²⁺ pochodzi z hemoglobiny i mioglobiny, absorbowane jest jako kompleks żelazowe - porfirynowy, Fe zostaje uwolnione w śluzowce jelita, jest lepiej przyswajalne. Wchłania się w 10%. Najlepszym źródłem żelaza jest: Mięso, ryby i „owoce morza", które również przyspieszają wchłanianie żelaza niehemowego (do 2,3mg/100g)

Wieprzowina, wątroba, ryby - 30 - 40% żelaza hemowego Wołowina, baranina, drób - 60% żelaza hemowego

- Produkty zbożowe: zawartość Fe wysoka ale stopień wykorzystania niski (Fe niehemowe i obecność fitynianów)

- Mleko i produkty mleczne: niska zawartość Fe

- Mięso, ryby, jaja: wysoka zawartość Fe

- Tłuszcze: niska zawartość Fe

- Warzywa i owoce: niska zawartość i przyswajalność ze względu na obecność szczawianów

- Cukier i słodycze: duża zawartość, w czekoladzie 3,4 mg/100g ale trudno przyswajalna

ze względu na obecność fitynianów

Zwiększone wchłanianie: kwas askorbinowy (mlekowy, cytrynowy) - zapobieganie

tworzenia trudnorozpuszczalnych, niewchłanialnych związków - redukcja Fe³⁺ do Fe²⁺ Obniżone wchłanianie: fityniany, szczawiany (warzywa, owoce, produkty zbożowe -

otręby, mąka o małym stopniu przemiału), kwas taninowy w herbacie, fosfofityna żółtka

jaj, białko, tłuszcz, Ca, Zn, Cd, Mn

Żelazo niehemowe Fe³⁺ - wchłanianie zależne od poziomu Fe w tkankach.

3. Normy fluoru w wodzie pitnej

0,5 - l mg/dm³ opóźnia wystąpienie i natężenie próchnicy. Przy zawartości <0,3 zaleca się dodawanie F- w postaci NaF. Profilaktyczna dawka F jest bliska toksycznej.

4. NDS

Największe dopuszczalne stężenie substancji toksycznych (mg/m³). Wartości średnie,

które w ciągu 8h pracy, przez cały czas aktywności zawodowej, nie powinny spowodować

ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika i jego przyszłych pokoleń.

NDSCh- największe dopuszczalne stężenie chwilowe.

NDN - największe dopuszczalne natężenie

DSB - dopuszczalne stężenie w materiale biologicznym (mg/g)

5. Zakażenia szpitalne

Zakażenia nabyte w szpitalu, 48 - 72h od przyjęcia, w ciągu 10 dni od wypisu.

- endogenne - własna flora bakteryjna;

- egzogenne - personel, inni chorzy, sprzęt medyczny

Podział:

- w zależności od miejsca: zak. ran pooperacyjnych, zak. krwi, zap. płuc, zak. ukł. moczowego, zak. ukł. pokarmowego,

- w zależności od drogi szerzenia: oddechowe, pokarmowe, bezpośrednie, jatrogenne,

- czynniki ryzyka: wiek, cukrzyca, obniżenie odporności (HIV, nowotwór),

immunosupresja (przeszczepy), oparzenia, urazy, odleżyny, niewydolność nerek, marskość wątroby, intubacja, dializa, przetaczanie krwi,

- etiologia: S. aureus, S. epidermitis, Cl. Difficile, HBV, HCV.

6. Dieta w nadciśnieniu tętniczym dieta przeciwmiażdżycowa

- redukcja nadwagi lub utrzymanie właściwej wagi,

- tłuszcze < 30% zapotrzebowania energetycznego, roślinne a nie zwierzęce,

- WKT < 10%, JKT 10-15%, NKT < 10%

- cholesterol < 300 mg/dobę,

- sól < 6g/dobę,

- zakaz palenia,

- alkohol<20gK<30gM,

regularna, umiarkowana aktywność fizyczna,

- odpowiednia podaż K, Ca, Mg,

ograniczenie spożycia węglowodanów łatwo przyswajalnych zwłaszcza cukru.

- wzrost spożycia białka: cielęcina, dziczyzna

wzrost spożycia błonnika i węglowodanów złożonych spożywanie dużej ilości ryb

7. Zapotrzebowanie na białko

Białko pełnowartościowe - zawierają wszystkie niezbędne aminokwasy egzogenne, w

proporcjach zbliżonych do białek ustroju ludzkiego, produkty pochodzenia zwierzęcego

(mleko i sery, mięso, ryby, jaja)

Białko częściowo niepełnowartościowe - pozwala na utrzymanie życia, ale są

niewystarczające dla celów wzrostowych, ze względu na niski poziom jednego lub

większej ilości aminokwasów egzogennych (białko zbóż, suchych nasion strączkowych).

W białkach żyta i pszenicy niska jest zawartość lizyny, w suchych nasionach

strączkowych - aminokwasów siarkowych.

Białko niepełnowartościowej nie zapewniają odnowy własnych białek organizmu nawet na

poziomie podstawowym, niezbędnym do utrzymania życia (żelatyna).

Dla niemowląt w wieku do 1r.ż.: 2,4 g/kg m.c. do 5 m-ca życia, 2,1 g/kg m.c. do 1 roku

Dzieci w wieku 1-3 lat: 1,2 g/kg m.c.

Spożycie białka dla dorosłych na poziomie zalecanym powinno wynosić od 65 do 110 g (0,9g/kg m.c ) zależnie od płci, wieku, stanu fizjologicznego i aktywności fizycznej (wzrasta podczas ciąży, karmienia, ciężkiej pracy , intensywnego wzrostu). Ogólnie z białka powinno pochodzić 12-14% energii. Nie ma korzyści ze spożywania nadmiaru białek i prowadzi do nadmiernego obciążenia organizmu związkami azotowymi. Aminokwasy nie są magazynowane.

Kobiety - Poziom bezpieczny: Białko wzorcowe 0,75 g/kg m.c.; Białko „zwyczajowo spożywane” 0,8 g/kg m.c.; Poziom zalecany: 65-90 g/os/d zal. od m.c.

Ciężarne - Poziom zalecany: 95

Karmiące - Poziom zalecany: 110

Mężczyźni - Poziom bezpieczny: Białko wzorcowe 0,75 g/kg m.c.; Białko „zwyczajowo spożywane” 0,8 g/kg m.c.; Poziom zalecany: 65-110 g/os/d zal. od m.c.

8. Zapotrzebowanie energetyczne człowieka

Zapotrzebowanie energetyczne człowieka to taka ilość energii dostarczanej z pożywienia, która bilansuje wydatek energii osób o prawidłowej masie ciała i aktywności fizycznej oraz pozwala na utrzymanie niezbędnej ekonomicznie i pożądanej społecznie aktywności. W odniesieniu do dzieci, kobiet w ciąży i karmiących zapotrzebowanie to wzrasta w związku z budową tkanek czy sekrecją mleka. Przyrost masy mięśniowej podczas treningu fizycznego również wymaga dostarczenia energii. W innych przypadkach, energia gromadzi się w ustroju w postaci tłuszczu. Każde 7000 kcal (odpowiada zwiększeniu masy ciała o 1 kg.

Zależy od:

• określenia podstawowej przemiany materii (PPM) - najniższy poziom przemian energetycznych niezbędny do utrzymania podstawowych procesów życiowych, która zależy od:

- powierzchni ciała (funkcja masy i wysokości),

- wieku, ilość i skład tkanek aktywnych metabolicznie zmienia się z wiekiem. Główną część beztłuszczowej masy ciała (LBM) stanowią mięśnie szkieletowe, obniża się o około 2 - 3% na dekadę, co proporcjonalnie obniża PPM

- płci, związana ze składem ciała. Mężczyźni maj ą proporcjonalnie więcej tkanki mięśniowej niż kobiety, mające więcej tkanki tłuszczowej. U osób dorosłych różnej płci PPM na jednostkę m.c. różni się o 10%, natomiast w przeliczeniu na jednostkę LBM PPM jest taka sama u obu płci.

• określenia ponadpodstawowej przemiany materii

- aktywność fizyczna i charakter wykonywanej pracy

- stan fizjologiczny (ciąża, laktacja)

- swoiście dynamiczne działanie pożywienie (SDD) - koszty trawienia pokarmu zwiększające normalnie PPM o ok. 10%, a w przypadku pokarmów bardzo tłustych nawet o 30%.

- reakcje termoregulacyjne

- stany emocjonalne

Zapotrzebowanie energetyczne wynosi średnio:

Kobiety: 2200-2400

Mężczyźni 2800-300

Udział produktów w pokrywaniu zapotrzebowania energetycznego: białko 12 -14%, tłuszcze <30%, węglowodany >60%, NKT: 0-10%, WNKT: 7-10% (omega6/3=4/1), JNKT: 10-15%.

---