nędza, W6 - górnictwa

Co to jest wypadek przy pracy ?
Od dnia 1 stycznia 2003 r. obowiązuje nowa ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dziennik Ustaw z 2002 r., Nr 199, poz. 1673 z późniejszymi zmianami). Zgodnie z wyżej wymienioną ustawą za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Aby uznać pewne zdarzenie za wypadek przy pracy muszą więc zostać spełnione 4 warunki:
Po pierwsze wypadek przy pracy to zdarzenie polegające na doznaniu przez człowieka urazu cielesnego powodującego zgon lub uszczerbek na zdrowiu.
Po drugie wypadek przy pracy musi być zdarzeniem nagłym czyli pojawiającym się w sposób nieoczekiwany.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego głoszony jest pogląd, że zdarzenie nie musi polegać na jednorazowym wystąpieniu tego wypadku, lecz może mieć przez jakiś czas charakter ciągły, jednak nie przekraczający trwania jednej dniówki roboczej (np. uraz spowodowany działaniem substancji chemicznych). Nagłością nie musi się odznaczać jednak skutek urazu cielesnego tj. zgon lub uszczerbek na zdrowiu. Może się zdarzyć bowiem tak, że ofiara nagłego urazu umiera po pewnym czasie. Zgodnie z ustawą, za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku.
Po trzecie wypadkiem przy pracy jest zdarzenie wywołane przez przyczynę zewnętrzną.
Zewnętrzną przyczyną sprawczą wypadku przy pracy może być każdy czynnik pochodzący spoza organizmu poszkodowanego, zdolny - w istniejących warunkach - wywołać szkodliwe skutki, w tym także pogorszyć stan zdrowia pracownika dotkniętego już schorzeniem samoistnym. Przyczyna zewnętrzna nie musi być więc wyłączną przyczyną wypadku. Wystarczy, że bezpośrednio i istotnie przyczyniła się do powstania zdarzenia. Przykładowo: nadmierny wysiłek podczas pracy, który z największym prawdopodobieństwem, wespół z samoistnym nadciśnieniem tętniczym wywołał u pracownika udar mózgu, stanowi przyczynę zewnętrzną, która w istotny sposób przyczyniła się do wypadku.
Po czwarte wypadek przy pracy musi nastąpić w związku z pracą. Chodzi tu jedynie o związek czasowo-miejscowy : gdyby pracownik w tym czasie i miejscu nie pracował, to nie doznałby wypadku. Nie musi występować więc adekwatny związek między czynnościami wykonywanymi przez pracownika a urazem cielesnym. Również wypadki wynikłe z bójek w czasie i miejscu pracy pozostają "w związku z zatrudnieniem" i są wypadkami przy pracy.

2. Co to jest wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy ?
Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:
1) w czasie podróży służbowej, w okolicznościach innych niż określone w rozdziale 1 poradnika, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,
2) podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,
3) przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas:
1) uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe;
2) wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
3) pełnienia mandatu posła lub senatora, pobierającego uposażenie;
4) odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy;
5) wykonywania przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni, pracy na rzecz tych spółdzielni;
6) wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
7) współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
8) wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej;
9) wykonywania zwykłych czynności związanych ze współpracą przy prowadzeniu działalności pozarolniczej;
10) wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi;
11) odbywania służby zastępczej;
12) nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej przez słuchaczy pobierających stypendium;
13) wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy;
14) pełnienia przez funkcjonariusza celnego obowiązków służbowych.

Podstawa prawna: art. 3 ust. 1-3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

3. Jakie świadczenia przysługują osobie poszkodowanej wskutek wypadku przy pracy ?
Osobom, które uległy wypadkowi przy pracy przysługują następujące świadczenia :
1) zasiłek chorobowy - dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy,
2) świadczenie rehabilitacyjne - dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy,
3) zasiłek wyrównawczy - dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
4) jednorazowe odszkodowanie - dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
5) jednorazowe odszkodowanie - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty,
6) renta z tytułu niezdolności do pracy - dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy,
7) renta szkoleniowa - dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie, spowodowaną wypadkiem przy pracy,
8) renta rodzinna - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy,
9) dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej,
10) dodatek pielęgnacyjny,
11) pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.

Podstawa prawna: art. 6 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Stosownie do art. 237 1 § 2 Kodeksu pracy pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy przysługuje od pracodawcy odszkodowanie za utratę lub uszkodzenie w związku z wypadkiem przedmiotów osobistego użytku oraz przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy, z wyjątkiem utraty lub uszkodzenia pojazdów samochodowych oraz wartości pieniężnych.

4. Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku
Pracownik, który uległ wypadkowi, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, powinien poinformować niezwłocznie o wypadku swojego przełożonego (podstawa prawna: rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy, Dz.U. z 1998 r., Nr 115, poz. 744, z późniejszą zmianą).
W razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalenie w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom. (podstawa prawna: art. 234 § 1 Kodeksu pracy).
Niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku zespół powypadkowy jest obowiązany przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, a w szczególności:
- dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku,
- jeśli to konieczne, sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku,
- przesłuchać poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala,
- przesłuchać świadków wypadku,
- zasięgnąć opinii lekarza,
- zebrać inne dowody dotyczące wypadku,
- dokonać prawnej kwalifikacji wypadku (czy wypadek ten jest wypadkiem przy pracy),
- określić środki profilaktyczne oraz wnioski, w szczególności wynikające z oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek.
Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy sporządza nie później niż w ciągu 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku, protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku (protokół powypadkowy) i wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową doręcza niezwłocznie pracodawcy w celu zatwierdzenia.
Zespół powypadkowy jest obowiązany zapoznać poszkodowanego z treścią protokołu powypadkowego przed jego zatwierdzeniem. Poszkodowany ma prawo zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole, o czym zespół powypadkowy jest obowiązany pouczyć poszkodowanego. Poszkodowany ma prawo wglądu do akt sprawy oraz sporządzania z nich notatek i odpisów oraz kopii. Zespół powypadkowy zapoznaje z treścią protokołu członków rodziny zmarłego pracownika, oraz poucza ich o prawie do zgłaszania uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym.
Stwierdzenie w protokole powypadkowym, że wypadek nie jest wypadkiem przy pracy albo że zachodzą okoliczności, które mogą mieć wpływ na prawo pracownika do świadczeń przysługujących z tytułu wypadku, wymaga szczegółowego uzasadnienia i wskazania dowodów stanowiących podstawę takiego stwierdzenia.
Pracodawca zatwierdza protokół powypadkowy nie później niż w ciągu 5 dni od dnia jego sporządzenia. Zatwierdzony protokół powypadkowy pracodawca niezwłocznie doręcza poszkodowanemu pracownikowi, a w razie wypadku śmiertelnego - członkom rodziny zmarłego pracownika (podstawa prawna: rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy, Dz.U. z 1998 r., Nr 115, poz. 744).
Pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić właściwego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy (podstawa prawna: art. 234 § 2 Kodeksu pracy).
Koszty związane z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy ponosi pracodawca (podstawa prawna: art. 234 § 4 Kodeksu pracy).

5. Wyłączenia prawa do świadczeń
Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują ubezpieczonemu, gdy wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.
Również ubezpieczony, który będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku nie ma uprawnień do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego.
Jeżeli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że ubezpieczony znajdował się w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, pracodawca kieruje go na badanie niezbędne do ustalenia zawartości alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych w organizmie, a ubezpieczony ma obowiązek poddać się temu badaniu. Odmowa poddania się badaniu lub inne zachowanie uniemożliwiające jego przeprowadzenie powoduje pozbawienie prawa do świadczeń, chyba że ubezpieczony udowodni, że miały miejsce przyczyny, które uniemożliwiły poddanie się temu badaniu.
Podstawa prawna: art. 21 ustawy z dnia 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

6. Warunki nabywania zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego
Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje - niezależnie od okresu podlegania ubezpieczeniu - od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy.
Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy, za które ubezpieczony zachowuje prawo do wynagrodzenia, uposażenia, stypendium lub innego świadczenia przysługującego za czas niezdolności do pracy. Powyższe zasady również dotyczą otrzymywania świadczenia rehabilitacyjnego.
Zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia wypadkowego przysługują w wysokości 100% podstawy wymiaru. Podstawę wymiaru stanowi kwota będąca podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie wypadkowe.
Podstawa prawna: art. 8 i art. 9 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

7. Jednorazowe odszkodowanie z tytułu uszczerbku na zdrowiu
Jednorazowe odszkodowanie przysługuje ubezpieczonemu, który wskutek wypadku przy pracy doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Za stały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu nie rokujące poprawy. Za długotrwały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający sześć miesięcy, mogące ulec poprawie.
Stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu oraz jego związek z wypadkiem przy pracy ustala lekarz orzecznik ZUS. Oceny stopnia uszczerbku na zdrowiu oraz jego związku z wypadkiem przy pracy dokonuje się po zakończeniu leczenia i rehabilitacji.
Jednorazowe odszkodowanie za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu przysługuje w wysokości:
1) 17% przeciętnego wynagrodzenia - w okresie od dnia 1 kwietnia 2004 r. do dnia 31 marca 2005 r.
2) 18% przeciętnego wynagrodzenia - w okresie od dnia 1 kwietnia 2005 r. do dnia 31 marca 2006 r.
3) 19% przeciętnego wynagrodzenia - w okresie od dnia 1 kwietnia 2006 r. do dnia 31 marca 2007 r.
4) 20% przeciętnego wynagrodzenia - od dnia 1 kwietnia 2007 r.

Jeżeli wskutek pogorszenia się stanu zdrowia stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu będący następstwem wypadku przy pracy, który był podstawą przyznania jednorazowego odszkodowania, ulegnie zwiększeniu co najmniej o 10 punktów procentowych, jednorazowe odszkodowanie zwiększa się o 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent uszczerbku na zdrowiu przewyższający procent, według którego ustalone było to odszkodowanie, z uwzględnieniem okresów przejściowych, o których mowa powyżej.
Jednorazowe odszkodowanie ulega zwiększeniu o kwotę stanowiącą 3,5-krotność przeciętnego wynagrodzenia, jeżeli w stosunku do ubezpieczonego została orzeczona całkowita niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji wskutek wypadku przy pracy, a także jeżeli wskutek pogorszenia się stanu zdrowia w następstwie wypadku przy pracy w stosunku do rencisty została orzeczona całkowita niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji. Przyznanie (odmowa przyznania) jednorazowego odszkodowania następuje w drodze decyzji ZUS. Od decyzji przysługuje odwołanie w trybie i na zasadach określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych.
Podstawa prawna: art. 11, art. 12, art. 15 oraz art. 16 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

8. Jednorazowe odszkodowanie z tytułu śmierci ubezpieczonego
Świadczenie to przysługuje członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy. Odszkodowanie to przysługuje również w razie śmierci wskutek wypadku przy pracy rencisty, który był uprawniony do renty z ubezpieczenia wypadkowego.
Członkami rodziny uprawnionymi do odszkodowania są:
1. małżonek (jednorazowe odszkodowanie nie przysługuje małżonkowi w przypadku orzeczonej separacji),
2. dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione oraz przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej, spełniające w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej,
3. rodzice, osoby przysposabiające, macocha oraz ojczym, jeżeli w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty prowadzili z nim wspólne gospodarstwo domowe lub jeżeli ubezpieczony lub rencista bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania albo jeżeli ustalone zostało wyrokiem lub ugodą sądową prawo do alimentów z jego strony.

Jednorazowe odszkodowanie z tytułu śmierci ubezpieczonego lub rencisty, który zmarł wskutek wypadku przy pracy, pomniejsza się o kwotę jednorazowego odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, wypłaconego temu ubezpieczonemu lub renciście.
Podstawa prawna: art. 13, art. 14 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

9. Inne świadczenia powypadkowe
Niezależnie od jednorazowego odszkodowania przysługują z ubezpieczenia wypadkowego również renta z tytułu niezdolności do pracy, renta szkoleniowa, renta rodzinna i dodatki do renty.
Wymienione świadczenia przysługują niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego oraz bez względu na datę powstania niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy.
Renta z tytułu niezdolności do pracy i renta szkoleniowa z ubezpieczenia wypadkowego nie może być niższa niż:
80% podstawy jej wymiaru - dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy,
60% podstawy jej wymiaru - dla osoby częściowo niezdolnej do pracy,
100% podstawy jej wymiaru - dla osoby uprawnionej do renty szkoleniowej.

Renty z ubezpieczenia wypadkowego, dodatek dla sieroty zupełnej oraz dodatek pielęgnacyjny z tego ubezpieczenia podlegają waloryzacji w terminach i na zasadach określonych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.
Podstawa prawna: art. 18, art. 20 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

10. Odmowa przyznania świadczeń
Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmawia przyznania świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego w przypadku:
1) nieprzedstawienia protokołu powypadkowego lub karty wypadku,
2) nieuznania w protokole powypadkowym lub karcie wypadku zdarzenia za wypadek przy pracy w rozumieniu ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych,
3) gdy protokół powypadkowy lub karta wypadku zawierają stwierdzenia bezpodstawne.

Odmowa przyznania świadczeń następuje w formie decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Podstawa prawna: art. 22 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

11. Co to jest wypadek w drodze do pracy lub z pracy oraz jakie przysługują świadczenia osobie poszkodowanej wskutek takiego wypadku ?
Zgodnie z art. 57b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity : Dz.U. z 2004 r., Nr 39, poz. 353 z późniejszymi zmianami), za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza.
Za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu również drogę do miejsca lub z miejsca:
- innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego,
- zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych,
- zwykłego spożywania posiłków,
- odbywania nauki lub studiów.

Osoby, które doznały wypadku w drodze do pracy lub z pracy mają prawo do świadczeń wynikających z ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2004 r., Nr 39, poz. 353 z późn. zmianami) oraz z ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 1999 r., Nr 60, poz. 636). Świadczenia przewidziane z tytułu wypadków w drodze do pracy lub z pracy to: wynagrodzenie za czas choroby, zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego, świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia chorobowego, renta z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej takim wypadkiem, renta rodzinna po pracowniku lub renciście zmarłym wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy.

12. Co to jest wypadek powstały w szczególnych okolicznościach i jakie przysługują świadczenia osobie poszkodowanej wskutek takiego wypadku ?
Według postanowień ustawy z dnia 30 października 2002 r. o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach (Dz.U. z 2002 r., Nr 199, poz. 1674), za wypadek uzasadniający przyznanie świadczeń uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło:
1) przy ratowaniu innych osób od grożącego ich życiu niebezpieczeństwa;
2) przy chronieniu własności publicznej przed grożącą jej szkodą;
3) przy udzielaniu przedstawicielowi organu państwowego lub organu samorządu terytorialnego pomocy przy spełnianiu czynności urzędowych;
4) przy ściganiu lub ujęciu osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa lub przy chronieniu innych osób przed napaścią;
5) przy wykonywaniu funkcji radnego lub członka komisji rady wszystkich jednostek samorządu terytorialnego albo przy wykonywaniu przez sołtysa czynności związanych z tym stanowiskiem;
6) przy wykonywaniu funkcji ławnika w sądzie;
7) w czasie zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych realizowanych przez jednostki organizacyjne systemu oświaty, zajęć w szkole wyższej lub zajęć na studiach doktoranckich albo w czasie odbywania praktyki przewidzianej organizacją studiów lub nauki;
8) przy pracy w Ochotniczych Hufcach Pracy na innej podstawie niż umowa o pracę;
9) przy pracy wykonywanej w ramach terapii zajęciowej w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz publicznych zakładach opieki zdrowotnej;
10) przy wykonywaniu bezpośredniej ochrony przed klęskami żywiołowymi;
11) przy wykonywaniu funkcji członka komisji powołanej przez organ państwowy lub organ samorządu terytorialnego do przeprowadzenia wyborów lub referendum,
12) przy wykonywaniu świadczeń przez wolontariusza;
13) w trakcie uczestnictwa w centrum integracji społecznej.

Osobie, która stała się niezdolna do pracy całkowicie lub częściowo wskutek wypadku w szczególnych okolicznościach, przysługuje renta z tytułu niezdolności do pracy: na stałe - jeżeli niezdolność do pracy jest trwała lub na okres wskazany w decyzji organu rentowego - jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa. Osobie, która doznała stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu spowodowanego wypadkiem w szczególnych okolicznościach, przysługuje jednorazowe odszkodowanie z tytułu tego uszczerbku, jeżeli osoba ta wskutek wypadku stała się całkowicie niezdolna do pracy. Świadczenia te przyznaje i wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych na wniosek osoby uprawnionej.
Renta i jednorazowe odszkodowanie nie przysługują osobie poszkodowanej wskutek wypadku, który nastąpił z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa tej osoby. Świadczenia te nie przysługują również osobie poszkodowanej, która będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych przyczyniła się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku, o ile powyższy stan został udokumentowany w aktach sprawy przez odpowiednie organy policji lub prokuratury.
Osobom, które stały się niezdolne do pracy wskutek wypadku w szczególnych okolicznościach, przysługują także świadczenia opieki zdrowotnej w zakresie niezbędnym do leczenia następstw wypadku, jeśli osoby te nie są objęte powszechnym ubezpieczeniem zdrowotnym.
Osobie, która poniosła koszty pogrzebu osoby poszkodowanej wskutek wypadku albo osoby pobierającej rentę na podstawie ustawy o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach, przysługuje zasiłek pogrzebowy.
Członkom rodziny osób, które zmarły wskutek wypadków w okolicznościach wymienionych powyżej, przysługuje renta rodzinna i jednorazowe odszkodowanie. Członkami rodziny są małżonek, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione, przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej, rodzice, osoby przysposabiające, ojczym i macocha, jeżeli spełniają warunki do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Prawo do jednorazowego odszkodowania przysługuje członkom rodziny spełniającym warunki do uzyskania renty rodzinnej w dniu śmierci osoby, która uległa wypadkowi.

13. Dochodzenie roszczeń na drodze sądowej
W przypadku sporu z pracodawcą, poszkodowany ma prawo wystąpić do sądu pracy z żądaniem ustalenia, że dane zdarzenie jest wypadkiem przy pracy.
Poszkodowany w wyniku wypadku przy pracy może odwołać się do sądu pracy w sprawach o świadczenia z tytułu wypadku przy pracy. Roszczenia te, zgodnie z art. 291 § 1 Kodeksu pracy, ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenia stały się wymagalne.
Ponadto pracownik poszkodowany w wyniku wypadku przy pracy może dochodzić przed sądem pracy roszczeń o świadczenia o charakterze cywilnoprawnym (jednorazowe odszkodowanie, rentę wyrównawczą i zadośćuczynienie, przewidziane w art. 444 - 445 Kodeksu cywilnego), jeśli udowodni przed sądem, że pracodawca w sposób zawiniony przyczynił się do wypadku przy pracy, naruszając swe obowiązki z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracownik może zwrócić się do Państwowej Inspekcji Pracy o pomoc w zgromadzeniu potrzebnej dokumentacji będącej materiałem dowodowym w postępowaniu przed sądem.
Jeśli wskutek uszkodzenia ciała nastąpiła śmierć poszkodowanego, osoba która poniosła koszty leczenia i pogrzebu może wystąpić do sądu z roszczeniem wobec zobowiązanego do naprawienia szkody (pracodawcy) o zwrot poniesionych kosztów. Sąd może przyznać odszkodowanie najbliższym członkom rodziny zmarłego, jeśli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Osoby bliskie, względem których na zmarłym ciążył obowiązek alimentacyjny lub którym dostarczał dobrowolnie i stale środków utrzymania, mogą żądać renty od zobowiązanego do naprawy szkody (art. 446 Kodeksu cywilnego). Roszczenia z art. 444-446 Kodeksu cywilnego ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże w każdym wypadku roszczenia te przedawniają się z upływem lat 10 od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę (art. 442 § 1 Kodeksu cywilnego).

Wykorzystana literatura:
1. L. Florek, T. Zieliński "Prawo pracy", Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2004 r., wydanie 6,
2. Z. Salwa "Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych" Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2002 r.