Zbigniew Dunin-Wilczyński
Legia Honorowa
(fragment)
Legia Honorowa - to wspomnienie bohaterstwa spod Jeny, Wagram, Somosierry, Smoleńska, pamiątka epopei opiewanej przez wieszczów, przekazywanej w rodzinnej tradycji. Owiana legendą wojen napoleońskich, w żadnym kraju poza Francją, nie jest tak ceniona i czcią otaczana, jak w Polsce. Świadomie niszczona po upadku Napoleona, noszona wbrew wszelkim zakazom, pozostała do dziś symbolem przyjaźni dwóch narodów.
Dekretem z 30 lipca 1791 r. Rewolucja Francuska zniosła królewskie ordery i odznaczenia. Wprowadzono nowe nagrody (broń honorowa) przeznaczone wyłącznie dla wojska, zupełnie pomijając osoby cywilne. Widząc niedoskonałość nowego systemu nagradzania, Napoleon postanowił w kwietniu 1802 r. ustanowić order, który wyróżniałby wszystkich, bez względu na pełnioną służbę i pochodzenie. Pomimo opozycji w Radzie Stanu projekt został uchwalony w dniu 29 floréala (19 maja) 1802 r. - 166 głosami „za”; przeciwnych było 110 deputowanych.
W dniu 13 messidora (1 lipca) 1802 r. ustalono administrację i organizację Legii Honorowej. Początkowo była to organizacja skupiająca wybranych obywateli działających na rzecz dobra Republiki. Podkreślić należy, że do Legii Honorowej należeli wszyscy nagrodzeni bronią honorową, wśród nich trzech Polaków.
Po dwóch latach, 22 messidora (11 lipca) 1804 r. ukazał się dekret ustalający odznakę orderową. Był nią pięcioramienny krzyż pokryty białą emalią, srebrny dla legionistów, złoty dla pozostałych trzech klas. Pośrodku orderu znajdował się medalion obwiedziony wieńcem z dębu i wawrzynu, na awersie w medalionie widniała głowa cesarza, a wokół niej napis: Napoleon Emp. Des Français; rewers był zdobiony orłem napoleońskim, trzymającym w szponach pioruny, a w otoku dewiza orderu: Honneur et Patrie. Według projektu order miał być noszony na wstążce czerwonej z białymi brzeżkami, lecz dwa dni później (13 lipca) sprostowano barwy wstęgi, usuwając białe paski.
Pierwsza dekoracja orderem odbyła się 15 lipca 1804 r. w Paryżu w świątyni Marsa, tak bowiem w czasach rewolucji nazywano kościół Inwalidów. W Paryżu zabrakło wojska, które skoncentrowano pod Boulogne przed planowaną inwazją na Wyspy Brytyjskie. Uroczystość zatem powtórzono 16 sierpnia na błoniach pod Boulogne.
Pierwszą klasę orderu noszącą nazwę „Wielkiego Orła” ustanowił Napoleon 30 stycznia 1805 r. Składała się z orderu zawieszonego na szerokiej szarfie oraz gwiazdy orderowej z wizerunkiem cesarskiego orła. W dniu 2 lutego 1805 r. Napoleon uhonorował Wielkim Orłem czterdziestu dziewięciu dygnitarzy cesarstwa, zarówno cywilnych, jak i wojskowych. Od 14 kwietnia 1806 r. order zwieńczała cesarska korona. Do 5 kwietnia 1814 r. nadał Napoleon 30 747 orderów Legii Honorowej. Większość stanowiły Krzyże Kawalerskie (27 300), one bowiem ozdabiały żołnierzy Wielkiej Armii.
W czasie Pierwszej Restauracji (14 kwietnia 1814 - 1 marca 1815) zasadniczo wygląd orderu nie uległ zmianie - wymieniony został tylko medalion, na awersie umieszczono popiersie Henryka IV, a w otoku napis: Henri IV Roi de France et de Navarre. Medalion rewersu ozdobiły trzy burbońskie lilie zwieńczone koroną, wokół których dewiza pozostała bez zmian.
Po powrocie Napoleona z Elby, przywrócono dawny wygląd orderu, ponadto unieważnione zostały wszystkie nadania z okresu I Restauracji. Ostatnie krzyże nadał Napoleon podczas bitwy pod Waterloo wiernej do końca „Starej Gwardii”.
(…)
Zbigniew Dunin-Wilczyński