1) Wyjaśnij pojęcia:
Ochrona przyrody to nauka, idea, ruch społeczny oraz działania praktyczne zmierzające do9 zachowania twórczych, naukowych i estetycznych wartości przyrody oraz kształtowania racjonalnego i przyjaznego stosunku ludzi do przyrody. Ma na celu: utrzymanie naturalnych procesów ekologicznych i ewolucyjnych, różnorodności organizmów, racjonalnego użytkowanie zasobów przyrody i zachowanie piękna krajobrazu.
Ochrona środowiska to działalność zmierzająca do utrzymania, poprawienia lub nowego kształtowania warunków przyrodniczych sprzyjających zdrowiu ludzi oraz funkcjonowaniu życiu społecznego i gospodarczego. Obejmuje: ochronę atmosfery, powierzchni ziemi, wód, radiologiczną przyrody, przed klęskami żywiołowymi.
Sozologia to nauka o ochronie przyrody i środowiska
Ekolog (profesjonalny) to człowiek zajmujący się naukowo ekologią, albo posiadający wykształcenie w tym kierunku.
Ekologysta to nieprofesjonalny obrońca przyrody i środowiska, stosuje często radykalne metody walki.
Inżynieria środowiska to zespół nauk technicznych i specjalności inżynierskich zajmujących się zastosowaniem technicznych metod ochrony wód, powietrza, gleby i innych składników środowiska.
Biologia ochrony przyrody, czyli biologia konserwatorska bada wpływ człowieka na różnorodność biologiczną i wskazuje sposoby zapobiegania wymieraniu gatunków.
2) Podaj różnicę między:
Ochroną przyrody a ochroną środowiska
Ochrona środowiska jest pojęciem szerszym od ochrony przyrody. Ochrona przyrody powinna być ważną częścią składową nowoczesnej i dobrze rozumianej ochrony środowiska. Ochrona przyrody i środowiska różnią się też obiektem ochrony W przypadku ochrony przyrody przedmiotem ochrony są kompleksy przyrodnicze, ekosystemy oraz dziko żyjące rośliny i zwierzęta. W przypadku ochrony środowiska przedmiotem jest środowisko życia człowieka. Dobro ludzi żyjących współcześnie i w przyszłych pokoleniach jest tutaj dobrem nadrzędnym i kryterium ustalania szczegółowych celów ochrony.
Ekologią a sozologią
Nauka o ochronie przyrody i środowiska to sozologia, natomiast ekologia to nauka o relacjach pomiędzy organizmami oraz pomiędzy nimi a środowiskiem.
3) Wymień stare i nowe motywy ochrony przyrody:
MOTYWY OCHRONY PRZYRODY:
Stare:
Religijne
Egoistyczne
Użytkowe
Estetyczne
Nowe
Naukowe
Społeczne
Wychowawcze
Moralne
Egzystencjalne
Nieznane
4) Najważniejsze motywy dziś to:
Motywy egzystencjalne, ponieważ ludzie nie mogą żyć poza biosferą, dlatego zachowanie ziemskiej przyrody jest warunkiem istnienia ludzkości.
5) Przykład ochrony przyrody ze względów natury religijnej:
Starożytność - wiele ludów utożsamiało swe bóstwa z ciałami niebieskimi, zjawiskami niebieskimi, roślinami i zwierzętami, niszczenie roślin i zabijanie zwierząt było zabronione. Dęby czczono w czasach przedchrześcijańskich, w Afryce czci się baobaby, Indie - figowce.
6) Rozwój moralnych motywów przyrody
Ludzkość włącza stopniowo w krąg swoich wartości poszczególne składniki przyrody np. zwierzęta, obecnie całą przyrodę, naruszenie tych wartości jest naruszeniem norm moralnych a postępowanie człowieka podlega moralnej ocenie.
7) Wartość przyrody dla nauki
Ochrona przyrody jest ochroną warsztatu badawczego nauk przyrodniczych, ścisłych i stosowanych i filozofii.
8) Korzyści wychowawcze, jakie daje obcowanie z przyrodą i jej ochrona
Obcowanie z przyrodą i uczestnictwo w jej ochronie daję korzyści poznawcze i wychowawcze, skłania do odpowiedzialności za los innych istot, wyrabia współdziałanie z innymi ludźmi, rozwija poczucie piękna i patriotyzmu.
9) Kategorie użytkowe motywów przyrody i ewolucja ich na przestrzeni dziejów
Gospodarcze, obronne, ochronne. Chroniąc przyrodę chronimy dobra, z których korzystamy obecnie i w przyszłości, od starożytności chronimy lasy, zwierzynę łowną, ryby które mają charakter ochrony użytkowej, w średniowieczu chroniono bagna w pobliżu granic państwa ze względu na ich znaczenie strategiczne, stanowiły one przeszkodę dla wojsk nieprzyjacielskich. Współcześnie lasy chronią nas przed rozprzestrzenianiem niekorzystnych czynników emitowanych przez różne formy działalności ludzkiej.
10) Jakie potrzeby społeczne zaspakaja przyroda
przyroda ma wartość zdrowotną i rekreacyjną, higieniczną.
11) Związek między estetycznymi a społecznymi motywami ochrony przyrody
Grupie motywów estetycznych można szukać źródeł szerszej współcześnie grupy motywów społecznych, najpiękniejsze zasoby przyrody jako wspólne dobro są na ogół udostępniane do zwiedzania.
12) Znaczenie nieznanych motywów ochrony przyrody
Poza biosferą nie możemy żyć, jeżeli przekształcimy ziemskie środowisko w sposób uniemożliwiający dalsze życie biosfery to sami także zginiemy, obecnie tempo wymierania jest większe niż tempo poznawania nieopisanych dotąd gatunków, aspiryna występuje w korze wierzby, gdybyśmy wycieli wierzby nieznani byśmy aspiryny.
13) elementy przyrody w religiach pierwotnych
Indianie obu Ameryk - duchy zamieszkują w drzewach i zwierzętach, trudno ocenić czy człowiek jest zwierzętom równy czy podporządkowany
Indianie z Kanady - ściągając sok z klonu przepraszają go za rabunek jego krwi, rozpalając przed nim wonne kadzidła.
14) Miejsce człowieka w przyrodzie w religiach wschodu i zachodu.
Religie Wschodu - hinduizm, buddyzm, lamaizm, dżinizm, szintoizm. Religie te podkreślą jedność i równość wszystkich istot żywych, zalecają ich poszanowanie. W hinduizmie bóstwa wcielają się w zwierzęta, zwierzęta też mogą być z nimi związane, czci się drzewa, uważając że przynoszą one szczęście, zwierzęta i rośliny uczestniczą w wędrówce dusz i w odradzających się cyklach wszechświata.
Buddyści - przyjaźń do wszystkiego co żyje, nieuszkodzenie nikomu i miłosierdzie dotyczy to zarówno ludzi jak i zwierząt.
Mnisi lamaiccy - noszą buty z wywiniętymi noskami , by nie ranić Ziemi.
Dżinizm - świat zaludniają śmiertelne bóstwa, duszę posiadają nie tylko ludzie ale i zwierzęta, rośliny, kamienie.
Sintoizm - Bóg to witalna siła kosmiczna, która stwarza, rozwija i nadaje światu harmonię, ludzie powinni żyć w harmonii z przyrodą
Religie Zachodu - Judaizm, Chrześcijaństwo, Islam. Żydzi i Chrześcijanie uważają że Bóg stworzył samego siebie, wszechświat, Ziemię, rośliny i zwierzęta. Człowiek jest stworzony na jego podobieństwo, człowiek ma śmiertelne ciało a nieśmiertelną duszę, która go odróżnia od innych istot żywych. Bóg powierzył człowiekowi panowanie nad światem, zwierząta są stworzeniami Boskimi, człowiek ma je otaczać życzliwością.
15) Jak Katechizm domaga się poszanowania integralności stworzenia
VII przykazanie NIE KRADNIJ - obowiązki chrześcijanina wobec przyrody i innych istot żywych wyjaśnia sobór watykański II w katechizmie Kościoła Katolickiego, domaga się poszanowania dla integralności stworzenia ponieważ są one wspólną własnością wszystkich ludzi i brak ich poszanowania jest sprzeczne z VII przykazaniem, człowiek ma troszczyć się o jakość życia bliźnich, także przyszłych pokoleń.
16) Stosunek człowieka do zwierząt
Człowiek może wykorzystywać zwierzęta jako pokarm, i do wytwarzania odzieży, może je oswajać, by towarzyszyły mu w pracach i rozrywkach, doświadczenia naukowe i medyczne na zwierzętach są praktykami moralnie dopuszczalnymi, ponieważ przyczyniają się do leczenia i ratowania życia ludzkiego
17) Poglądy teologów i ekologów
Poglądy teologów i ekologów są zgodne co do zagrożenia. Głównym zagrożeniem dla przyrody i środowiska życia ludzkiego są eksplozje demograficzne człowieka i jego konsumpcjonizm. Teolodzy - zalecają aby życie było dawane świadomie i odpowiedzialnie, Kościół sprzeciwia się aborcji, antykoncepcji, i prawnemu ograniczaniu liczby potomstwa, akceptuje prawo państwa do prowadzenia polityki w zakresie liczby urodzeń poprzez odpowiednią akcję informacyjną i przedsięwzięcie stosownych kroków.
18) Jak islam uzasadnia, dlaczego ludzie nie powinni niszczyć przyrody
Bóg powierzył człowiekowi panowanie nad światem i przyrodą, winno to być panowanie dobrotliwe, z pozycji gospodarza, a nie władcy. Przyroda jest dziełem Allacha, zatem jej niszczenie jest świętokractwem i zamachem na jego własność. W chrześcijaństwie bóg stworzył zwierzęta aby towarzyszyły człowiekowi w pracach i rozrywkach, Bóg powierzył zwierzęta panowaniu człowieka, dlatego człowiek może wykorzystywać je jako pokarm, sprzeczne z godnością ludzką jest zadawanie cierpienia zwierzętom lub ich niepotrzebne zabijanie.
19) w jakim okresie historycznym ludzie dostrzegli znaczenie lasów, pierwszy akt prawny dot. ochrony drzew, lasów
w starożytności, najstarszy akt prawny dot. ochrony drzew, lasów i poprawy gospodarki leśnej wydano w Chinach przed rokiem 1100 p.n.e., prawo chroniące lasy wydano też w Rzymie w V w. p.n.e., Marcus Ciceron stwierdził w I w.p.n.e. ze niszczenie lasów jest największym wrogiem dobrobytu społeczeństwa
20) w jakim okresie historycznym zrozumiano potrzebę ochrony zwierząt
w starożytności, cesarz Indii Asioka wydał w II w.p.n.e. akt prawny zabraniający składania bogom krwawych ofiar ze zwierząt, ograniczył ubój zwierzą do celów spożywczych
21) Znaczenie lasów w średniowieczu, dlaczego chroniono grubego zwierza
znaczenia strategiczne, zakonnicy chronili lasy wokół klasztorów by lepiej izolować się od świata, zakaz polowania na grubego zwierza, zapewniały rezerwę żywności na wyprawy wojenne
22) w jakim okresie historycznym wydano pierwsze przepisy dotyczące połowu ryb, zauważono znaczenie ptaków owadożernych
w średniowieczu, niektóre kraje wprowadziły okresy ochronne dla ryb ( SZKOCJA 1030, HISZPANIA 1258, ANGLIA 1283 ) , zabraniano połowu sprzętem niedozwolonym, odławiania narybku, zatruwania wód, głuszenia ryb, utrudniania im wędrówek na tarliska poprzez zagradzanie rzek. W średniowieczu uświadomiono znaczenie ptaków owadożernych dla gospodarki polnej i ogrodowej, w XIII w. wprowadzono w Niemczech ochronę sikora, w Szwajcarii w 1535 ochronę ptaków owadożernych, władcy rosyjscy w XVII w. ograniczyli polowanie na bobry i objęli ochroną miejsca lęgowe sokołów białozorów, w XVIII ograniczyli polowanie na łosie.
23) Najsutsze przykłady ochrony obszarów cennych przyrodniczo
Średniowiecze-pierwszy rezerwat leśny w Europie powstał w Holandii, pierwszym rezerwatem przyrody nieożywionej była Jaskinia Baumanna w Górach Harz, znana z pięknej szaty naciekowej od 1668 roku
24) W którym stuleciu zaczęły powstawać stowarzyszenia zajmujące się ochroną przyrody?
XIX wiek
25) Działania podejmowane na rzecz ochrony przyrody w Europie i Ameryce Północnej
Europa - powstawały stowarzyszenia skupiające ludzi nauki oddanych ochronie przyrody, w 1815 powstało Szwajcarskie Towarzystwo Przyrodników, rosła liczba książek i czasopism o przyrodzie i jej ochronie
Ameryka Północna - XIX wiek narodziny ruchu ochrony przyrody, jedno z pierwszych działań walka o zaprzestanie rzezi bizona i gołębia wędrownego, 1872 - w mieście Nebrasca z inicjatywy Juliusza Martona posadzono milion drzewek
26) Jaki park narodowy jest najstarszy na świecie i w którym stuleciu go utworzono i w jakim kraju
1872 USA - pierwszy na świecie park narodowy Yellowstone, XIX wiek.
27) Tongario - co wyróżnia historię jego powstania
1894 - utworzenia parku narodowego Tongario na wyspie północnej w Nowej Zelandii, Maorysi chcąc chronić wielkie obszary lasów wokół wulkanów Tongario, Ngaruhoe i Ruapehu przed białymi osadnikami przekazali je brytyjskim władzą pod warunkiem utworzenia na tych terenach parku narodowego.
28) W którym stuleciu spostrzeżono potrzebę idei międzynarodowej współpracy w zakresie ochrony przyrody i jaka instytucja koordynuje obecnie tę współpracę
XIX wiek Europa, 1948 - UNESCO powstała Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody
29) Co zrobili dla ochrony przyrody
Aleksander Humboldt - ojciec duchowy ochrony przyrody
Francisco Cicho Mendel (1945-1988) - walczył przeciw wycinaniu dżungli amazońskiej, został zamordowany w rodzinnym miasteczku.
Dian Fossey(1932-1985) - badaczka goryli w Rwandzie, amerykański psycholog, niszczyła sidła i zwalczała kłusownictwo, została zamordowana w swoim obozie
Stanisław Staszic - ojciec polskiego ziemioznawstwa
Władysław Taczanowski - ornitolog, wydał 2 ustawy O ochronie świstaka i kozicy, O ochronie ptaków i innych zwierząt
Władysław Szafer - krakowski botanik, przewodniczący Tymczasowej Państwowej Komisji Ochrony Przyrody utworzonej w 1919 roku w 1925 przekształcono w Państwową Radę Ochrony Przyrody
Władysław Zamoyski(1843-1924) - wykupił tatrzańskie lasy i przekazał je państwu na park narodowy, utworzył Ligę Ochrony Przyrody
30) Przykłady prawnej ochrony przyrody w Polsce
Od średniowiecza do rozbiorów Bolesław Chrobry objął ochroną ginącego już wtedy bobra. Kazimierz Wielki zabronił ścinania drzew bartnych Władysław Jagiełło wprowadził zakaz ścinania cisów i starych dębów. Zygmunt I Stary rozszerzył ochronę na żubra, sokoła i łabędzia. Stefan Batory wydał przepisy w sprawie połowu ryb zabraniające m. in. stosowania włoków na Zalewie Wiślanym, niszczących ikrę i narybek.
31) W którym stuleciu nastąpił intensywny rozwój ruchów ochrony przyrody w Polsce i wymień najbardziej znane w poszczególnych zaborach
XIX wiek okres zaborów
Zabór austriacki - Towarzystwo Tatrzańskie
Zabór pruski - Wydział Przyrodniczy przy Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk
Zabór rosyjski - 1906 - Polskie Towarzystwo Krajoznawcze
32) Instytucje państwowe zajmujące się ochroną przyrody w Polsce międzywojennej
okres międzywojenny w 1919 roku powołano Tymczasową Państwową Komisję Ochrony Przyrody z siedzibą w Krakowie, we Lwowie, Warszawie i Poznaniu utworzono Kuratoria Ochrony Przyrody, w 1925 przekształcono Tymczasową Państwową Komisję Ochrony Przyrody w Państwową Radę Ochrony Przyrody
33) Pierwsza Polska Ustawa Ochronie przyrody powstała:
w roku 1934 po konano problemy natury finansowej
34) Parki narodowe powstałe w okresie międzywojennym
1932 - Białowieski, Czarnomorski i Pieniński
1933 - Babiogórski
35) Liga Ochrony Przyrody działania:
- miała zbierać pieniądze na utworzenie Parku Narodowego w Tatrach
- z datków wykupiła 3 rezerwaty stepowe na Kresach Wschodnich
- sukces - dotarcie do młodzieży poprzez szkolne koła Młodych Przyjaciół LOP i harcerstwo.
36) instytucje zajmujące się ochroną przyrody w PRL
Założono oddziały PROP w Krakowie, Poznaniu, Warszawie, Lublinie, Wrocławiu, Toruniu i Łodzi. W Ministerstwie Rolnictwa i Leśnictwa utworzono Wydział Parków Narodowych i Rezerwatów, przekształcony później w Biuro Ochrony Przyrody. Powstały urzędy : naczelnego konserwatora przyrody i wojewódzkich konserwatorów przyrody. Biuro Ochrony Przyrody przekształcono w Departament Ochrony Przyrody.
Naczelny konserwator przyrody i wojewódzki konserwator przyrody - aparat wykonawczy wojewódzkie pracownie konserwacji zabytków, wojewódzcy konserwatorzy przyrody mieli pracowników lub pracownika do pomocy lub nie, byli organami administracji specjalnej, byli szeregowymi pracownikami urzędów wojewódzkich w randze inspektora lub starszego inspektora wojewódzkiego.
37) Formy ochrony przyrody na podstawie ustaw z 1949 i 1980 roku
Ustawa o ochronie przyrody wprowadziła następujące formy ochrony przyrody: park narodowy, rezerwat przyrody, pomnik przyrody i ochrona gatunkowa. Kolejne formy ochrony przyrody wprowadziła Ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska w roku 1980: park krajobrazowy i obszar chronionego krajobrazu.
38) Ile parków utworzono w PRL-u
W PRL powstało 15 parków narodowych, najwięcej w latach 50 - powstało ich 8, w IIIRzeczpospolitej utworzono 8 parków narodowych, obecnie jest ich 23.
39) Kierunki działania Ligi Ochrony Przyrody w PRL
- prowadziła działalność edukacyjną głównie wśród młodzieży i wydawniczą
- była właścicielem 11 zakładów Zadrzewień, Zieleni i Rekultywacji
40) Straż Ochrony Przyrody
- działała w latach 1957-2001, społeczny organ administracji państwowej
- zadaniem jego było przeciwdziałanie naruszenia prawa z zakresu ochrony przyrody metodami policyjnymi
- strażnicy ochrony przyrody rekrutowali się spośród Polskiego Związku Łowieckiego, Polskiego Związku Wędkarskiego, Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego i Polskiego Związku Alpinizmu
41) Polski Klub Ekologiczny
- powstał we wrześniu 1980 roku
- głównymi kierunkami działania Klubu były i są nadal: propagowanie ekorozwoju, wymuszanie na władzach przestrzegania prawa ochrony środowiska, ratowanie Krakowa i jego zabytków, likwidacja obiektów szczególnie uciążliwych dla środowiska, ochrona obszarów naturalnych. Klub wydaje własne publikacje.
42) Stowarzyszenia zajmujące się ochroną przyrody- kiedy zaczeły powstawać
Liczne stowarzyszenia zajmujące się ochroną przyrody zaczęły powstawać na przełomie lat 80/90, warunkiem była 15 osobowa grupa która mogła zarejestrować się w sądzie, pod warunkiem zgłoszenia statutu z obowiązującym prawem w Polsce
43) Najważniejsze postanowienia Ustaw o ochronie przyrody z 1991 roku:
Po raz pierwszy sprawy związane z ochroną przyrody I ochroną środowiska znalazły się w rękach jednego ministra — Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych I Leśnictwa. Ustawa wprowadziła do polskiego systemu prawnego pojęcie systemu obszarów chronionych oraz nowe formy ochrony przyrody: użytek ekologiczny, zespół przyrodniczo- krajobrazowy i stanowisko dokumentacyjne przyrody nieożywionej.
44) Najważniejsze postanowienia Ustaw o ochronie przyrody z 2001 roku:
nowelizacja uzależniła wprowadzenie ochrony przyrody od zgody społeczności lokalnych zeprezentowanych przez samorządy, nie jest to dobre rozwiązanie dla przyrody ponieważ samorządy borykają się z problemami bezrobocia
1