I. Skażenie środowiska

- struktura i funkcjonowanie wieloośrodkowego modelu środowiska ( mechanizmy przenoszenia i transportu)

Struktura wieloośrodkowego modelu środowiska:

Ośrodek główny	Ośrodki wewnętrzne
Atmosfera	Powietrze-faza gazowa Opady deszczu-faza skondensowana Aerozole, opady śniegu-faza skondensowana
Wody powierzchniowe	Woda-faza ciekła Zawiesiny-faza stała Org.żywe (biota)-faza stała Osady denne-faza stała
Grunt	Grunt-faza stała Woda glebowa-faza ciekła Powietrze glebowe-faza gazowa

Drogi przemieszczania się zanieczyszczeń:

- bezpośrednio wprowadzane do ośrodka głównego

- ulegają rozprzestrzenieniu i przechodzą do ośrodków wewnętrznych

- wymiana między ośrodkami wewnętrznymi

Drogi transportu:

- transport wewnętrzny ośrodka głównego

- do granicy faz

- transport przez granice faz

- skażenie środowiska - definicja, charakter i zasięg skażenia środowiska

Skażenie środowiska- wprowadzenie do środowiska przez człowieka substancji szkodliwych lub energii będących źródłem zagrożenia dla zdrowia ludzkiego, szkodliwych dla gatunków żywych i systemów ekologicznych, niszczących struktury nieożywione lub przyrodę, utrudniających uzasadnione wykorzystanie środowiska (definicja wg.Holdgate)

Zasięg skażenia środowiska:

lokalny, regionalny, ponadregionalny, globalny

Skala kontynentalna i regionalna:

-transgraniczne przenoszenie zanieczyszczeń

- kwaśny smog i smog fotochemiczny

- skażenie środowiska metalami ciężkimi

- zakwaszenie środowiska

Skala globalna:

- efekt cieplarniany

- zubożenie warstwy ozonowej

- substancje szkodliwe ( skażające), rodzaje, model/składowe uproszczonego modelu skażenia środowiska ( schemat)

str.5(od Marysi)

Model skażenia środowiska

- właściwości substancji szkodliwych, które winny podlegać ocenie z uwagi na wywołane skutki bezpośrednie lub rozprzestrzenianie się w wyniku wprowadzenia do środowiska

Właściwości substancji szkodliwych:

- toksyczność

- rozpuszczalność w wodzie lub w tłuszczach

- właściwości dyspersyjne

- reakcje chemiczne, którym podlega związek + reakcje rozkładu

- biokumulacja w łańcuchu pokarmowym

- łatwość kontroli

II. Krążenie pierwiastków w środowisku:

- biosfera Ziemi - definicja, obieg materii i energii w biosferze

- definicje - cykl geochemiczny, cykl obiegowy, schemat cyklu obiegowego ( składniki opisujące cykl)

1.opad atmosferyczny (deszcz, śnieg)

2. pyły

3. rozpylanie wody morskiej

4. odgazowanie

5. uwalnianie gazu

6. rzeki- materiały w nich rozpuszczone i zawieszone

7. sedymentacja

8. wynoszenie materiału ku powierzchni Ziemi

Str3 (od Marysi)

Schemat ogólny cyklu geochemicznego

- geosfery- definicja, podział geosfer oraz przemiany międzygeosferyczne

Geosfery są to koncentrycznie rozmieszczone warstwy o różnym składzie chemicznym i różnym stanie skupienia

Podział geosfer:

- geosfera wewnętrzna: skorupa ziemska, płaszcz, jądro

- geosfera zewnętrzna: atmosfera, hydrosfera

Między geosferami zachodzą przemiany międzygeosferyczne:

- wymiana gazu między: atmosfera-hydrosfera, atmosfera-materia ożywiona

-obieg materii (przyswajanie pierwiastków biogennych w wyniku reakcji chemicznej)

- udział słońca, źródło energii dla procesów asymilacji i przemian chemicznych w roślinach

- cykl obiegowy azotu z udziałem mikroorganizmów ( schemat - typy reakcji- substraty-produkty)

nitryfikacja- utlenianie azotu amonowego przy udziale bakterii nitryfikacyjnych

NH₄+3/2O₂=NO^-₂+2H⁺+2H₂O

HNO₂+1/2O₂=HNO₃

NH₄=NO^-₂=NO^-₃

Denitryfikacja-redukcja azotanów i azotynów

NO₃=NO₂=NO=N₂O=N₂

Amonifikacja-biochemiczny rozkład obumarłych cząstek roślin i zwierząt

CO(NH₄)₂+2H₂O=2NH₃+CO₂

RN=NH₃=NH₄

Fiksacja-związanie azotu

N₂-NH⁺₄, NO₂ NH₃

Asymilacja

NO^-<sub>3

RN</sub>

NO₄

- podstawowe reakcje tlenków azotu ( NO, NO₂) i HNO₃ w atmosferze (schemat wg.Monahan )

N₂+O₂ = 2NO

2NO+O₂ = 2NO₂

N₂O+O = N₂+O₂

N₂O+hV = NO+N

N₂O+hV = N₂+O

NO+O₃ =NO₂+O₂

NO+HO = NO₂+HO

NO₂+hV =NO+O

O+O₂+M =O₃+M

O₃+NO =NO₂+O₂

- schemat głównych procesów (typów reakcji) związków siarki zachodzących w układzie troposfera -stratosfera -troposfera-spływ na powierzchnię

strona 15 (od Marysi)

Siarka ulega w atmosferze:

TROPOSFERA:

1,2 emisja DMS(dimetylosiarczanu), H₂S, CS₂, COS i zw.S⁺⁴, S⁺⁶

3-utlenianie DMS, H₂S, CS₂ przez rodnik OH, DMS przez NO^x₃

4- transport COS do stratosfery

STRATOSFERA:

5- fotoliza COS lub reakcja z O do utworzenia SO₂

6- utlenianie SO₂ do SO₄

7- transport stratosferycznych COS, SO₂ i siarczanów w kierunku troposfery

TROPOSFERA:

8- utlenianie SO₂ i innych zw.S⁺⁴ przez rodnik OH

9- absorpcja zw.S⁺⁴ głównie SO₂(tworzenie hydrozoli w chmurach, mgle, cząst.H₂O

10- utlenianie S⁺⁴ w fazie ciekłej przez H₂O₂ i w hydrozolach

11- absorpcja- wzrost cząstek aerozolu zawierających S⁺⁶ głównie siarczany

12- odparowanie „wody” chmurowej

13- depozycja COS i związków S⁺⁴, S⁺⁶ do pow.

---