Prawo Finansowe Wykład 3 28.10.2009 r.

1. Ustawy jako źródło prawa podatkowego

2. Uprawnienie nakładania podatków wynika z konstytucji RP

Art. 217 Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.

1. Art. 217 Jest odzwierciedleniem zasady wyłączności ustawowej w prawie podatkowym, stanowi rozwinięcie w odniesieniu do podatków art. 84 k.RP zgodnie z którym nałożenie jakichkolwiek obowiązków wymaga aktu prawnego rangi ustawy

1. Art. 84 Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.

2. Art. 217 jest skierowany nie tylko do organów władzy ustawodawczej i wykonawczej, ale również jest skierowany do obywateli stwarzając im określone gwarancje. Naruszenie tego przepisu może stanowić podstwę wniesienia skargi konstytucyjnej, pod warunkiem jednoczesnego wykazania naruszenia wolności i praw.

3. Z art. 217 k.r.p. wynika, że podatek może być nałożony w drodze uchwalenia aktu prawnego rangi ustawy, nie można nałożyć podatku w drodze rozporządzenia, a także na podstawie umowy międzynarodowej choćby była ratyfikowana za zgodą wyrażoną w ustawie, anie tym bardziej aktem prawa Unii Europejskiej.

4. Art. 217 stanowi, że podatek musi być nałożony w drodze ustawy, ale również określa treść ustawy nakładającej podatek. Ustawa podatkowa musi zawierać elementy wskazane w art. 217. Przepis ten wyraża zasadę nullum tributum sine lege.

3. Ustawa podatkowa określa podmiot i przedmiot opodatkowania, a także wysokość nałożonego ciężaru.

1. Elementy obligatoryjne konstrukcji opdatku:

1. Podmiot opodatkowany

2. Przedmiot opodatkowania

3. Podstawa opodatkowania

4. Stawka podatku

2. W art. 217 nie została wymieniona podstawa opodatkowania, ale nie oznacza to że podstawa opodatkowania może być unormowana w akcie prawnym innej rangi niż ustawa.

1. Podstawa opodatkowania jest elementem konstrukcji podatku, który ściśle wiąże się zarówno z przedmiotem opodatkowania, jak i ze stawką podatkową.

2. Jest elementem niezbędnym dla ustalenia wysokości obciążenia podatkowego i w związku z tym również wymaga regulacji ustawowej.

3. W ustawie muszą być uregulowane te wszystkie elementy, które mają wpływ na wielkość obciążeń podatkowych.

4. Z samego tylko brzmienia ustawy powinna wynikać przewidywana kwota podatku.

3. Konsekwencją tego jest niedopuszczalność uregulowania tych elementów
   w rozporządzeniu wykonawczym do ustawy i w związku z tym znaczenie rozporządzeń wykonawczych do ustaw jkao źródeł prawa podatkowego w Polsce.

4. Rozporządzenia jako źródła prawa podatkowego mogą regulować jedynie aspekty formalne opodatkowania, a więc zagadnienia, które nie mają wpływu na wysokość podatku.

5. Również zasady przyznawania ulg i umorzeń w prawie podatkowym muszą być uregulowane w ustawie (musi regulować zasady na jakich ulgi i umorzenia są przyznawane), przepis odnosi się do tzw. indywidualnych ulg w spłacie zobowiązań podatkowych.

1. Indywidualne ulgi to instytucje, które pozwalają organowi podatkowemu w drodze indywidualnego aktu stosowania prawa, ulżyć podatnikowi w spłacie podatku poprzez odroczenie płatności podatku lub nawet zwolnienie z obowiązku zapłaty podatku (art. 67 a i nast. ord.)

2. Instytucje te służą zindywidualizowaniu ciężaru podatkowego, a p[rzesłanką ich zastosowania są szczególne okoliczności po stronie podatnika lub interes publiczny, które wymagają, aby podatnik zapłacił podatek w terminie późniejszym, ablo nie zapłacił go wcale.

3. Zasady przyznawania ulg i umorzeń toi przesłanki, którymi powinien kierować się organ podatkowy decydując o zastosowaniu indywidualnej ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych.

4. Indywidualne ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych sa odstępstwem od zasady powszechności i równości opodatkowania. W wyniku zastosowania tych ulg podatnik na którym ciąży obowiązek podatkowy wynikający z ustawy podatkowej zostaje zwolniony z obowiązku zapłaty tego podatku w terminie wynikającym z przepisów prawa. Z tego względu zasady przyznawania ulg i umorzeń wymagają regulacji ustawowej.

6. Art. 168 Konstytucji RP określa uprawnienia j.s.t. w zakresie stanowienia podatków i stanowi lex specialis w stosunku do art. 217

1. Art. 168 Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.

1. W zakresie niektórych elementów konstrukcji podatku przekazuje uprawnienia do stanowienia podatków na rzecz organów j.s.t., co w konsekwencji oznacza, że elementy te nie są określane w drodze ustawy.

1. Prawo j.s.t. do stanosienia danin publicznych wynika z ustawy, a więc j.s.t. mogą określać tylko te elementy konstrukcji podatku i w takim zakresie, w jakim kompetencje do ich stanowienia określane są w ustawie. Innymi słowy, jeżeli z ustawy nie wynika, że określone elementy podatku są ustanowiane przez j.s.t.

2. Z art. 168 wynika, że j.s.t. mogą otrzymać kompetencje do stanowienia tych elementów konstrukcji podatku, które stanowią ustalenie wysokości tego podatku. Elementy te podstawa opodatkowania i stawka podatkowa - elementy kwantyatywne konstrukcji podatku.

3. Ustawodawca powinien przewidzeć takie podatki i taki opłaty, które mają charakter lokalny i w których j.s.t. ma prawo ustalać ich wysokość

4. Dotyczy to podatku od nieruchomości, podatku rolnego, podatku leśnego oraz podatku od środków transportowych - uchwała rady gminy (uchwała daninowa), też art. 98 Konstytucji.

5. Uchwała rady gminy jest niezbędna w celu dookreślenia normy prawnopodatkowej, jej brak powodyje, że norma prawnopodatkowa jest niepełna, w związku z czym nie ma podstawy prawnej do określenia wielkości obciążenia podatkowego.

7. Umowy międzynarodowe jako źródło prawa podatkowego

1. Umowa międzynarodowa stanowi część krejowego porządku prawnego

2. Umowa międzynarodowe może być bezpośrednio stosowana (może stanowić źródło uprawnień i obowiązków podmiotów w prawie polskim), chyba że jej styosowanie jest uzależnione od wydania ustawy - art. 91 ust. 1 Konstuytucji.

3. Miejsce w hierarchii źródeł prawa określa art. 91 ust. 2 Konstytucji - ma pierwszeństwo w przypadku kolizji norm.

4. Najistotniejsze znaczenie mają umowy w sprawie zapobieżeniu podwójnemu opodatkowaniu, które są zawierane w celu zapobieżenia zjawisku międzynarodowego podwójnego opodatkowania w sensie prawnym.

1. Dotyczą opodatkowania dochodu i majątku

5. Międzynarodowe podwójne opodatkowanie to sytuacja, w której jeden podmiot może zostać opodatkowany z tego samego tytułu w dwóch różnych państwach. Jest następstwem stosowania przez państwa zasady rezydencji oraz zasady źródła.

6. Zgodnie z zasadą rezydencji podmiot uznawany w danym państwie za rezydenta podlega opodatkowaniu od całości swoich dochodów bez względu na miejsce uzyskania tych dochodów.

7. Zgodnie z zasadą źródła podmioty, które nie mają rezydencji w danym państwie podlegają opodatkowaniu wyłącznie od dochodów uzyskanych w tym państwie.

8. Treścią umów międzynarodowych w sprawie zapobieżenia podwójnego opodatkowania jest rozgraniczenie władztwa podatkowego pomiędzy umawiającymi się państwami, w sytuacji, w której oba mają uprawnienia do poboru podatku (rezydencja - źródło)

9. Państwa umawiają się wzajemnie, w którym z nich dochód ten będzie opodatkowany i jedno państwo zrzeka się wobec drugiego częsci lub całości swojej jurysdykcji podatkowej.

10. Charakter prawny umów międzynarodowych w sprawie zapobieżenia podwójnemu opodatkowania dotyczy wyłącznie tych przypadków, gdy prawo podatkowe wewnętrzne jednego z tych państw przewiduje opodatkowanie dochodu

11. Roszczenie o zapłatę podatku nie ma podstawy w umowie międzynarodowej, ale w akcie prawnym rangi ustawy. Opodatkowanie wynika wyłącznie z norm prawa wewnętrznego danego państwa.

12. Postanowienia umów międzynarodowych w sprawie zapobieżeniu podwójnemu opodatkowaniu uzupełniają normy prawa podatkowego wewnętzrnego zmieniając je w ten sposób, że wyłaczają stosowanie prawa jednego z umawiających się państw. Ograniczają lub uchylają obowiązek podatkowy podatników, których dane postanowienie dotyczy.

4

---