PRAWO DZIECKA DO ODPOCZYNKU I CZASU WOLNEGO
„dziecko" oznacza każdą istotę ludzką w wieku poniżej osiemnastu lat, chyba że zgodnie z prawem odnoszącym się do dziecka uzyska ono wcześniej pełnoletność.
KONWENCJA PRAW DZIECKA
Najważniejszym aktem prawnym, który określa prawa dziecka jest Konwencja o prawach dziecka. Potocznie nazywa się ją światową konstytucją praw dziecka. Została uchwalona 20 listopada 1989 roku przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych. Wszystkie 192 kraje, które zdecydowały się ratyfikować ten dokument, zobowiązały się do respektowania i realizowania jego zapisów. Polska uczyniła to w 1991 roku.
Każdy uczeń ma prawo do wypoczynku i czasu wolnego, uczestnictwa w zabawach i życiu kulturalnym (artykuł 31 Kopd), Konstytucja RP w treści artykułu 73 zapewnia każdemu wolność twórczości artystycznej i korzystania z dóbr kultury.
Konwencja o prawach dziecka głosi, że dziecko ma prawo do wypoczynku i czasu wolnego, uczestniczenia w zabawach i zajęciach rekreacyjnych odpowiednich do jego wieku. Ma też prawo do uczestniczenia w życiu kulturalnym i artystycznym. Państwo ma szanować oraz popierać prawa dziecka. Ma też sprzyjać tworzeniu możliwości działalności kulturalnej, artystycznej, rekreacyjnej.
Wypoczynek ma na celu zaspokojenie podstawowej potrzeby odprężenia i snu.
Czas wolny to czas robienia tego, co się chce.
Zabawa jest czymś najbardziej właściwym dzieciństwu. Obejmuje działalność niekontrolowaną przez dorosłych i niekoniecznie odbywającą się według jakichś reguł. Dzieci mają prawo do podejmowania wyżej scharakteryzowanych działań z rówieśnikami, ale także wspólnie z dorosłymi. Dorośli mają przy tym obowiązek dbać, aby dziecko nie podejmowało aktywności dla niego szkodliwej. Przeciwnie, czas wolny, wypoczynek, zabawa, powinny przyczyniać się do fizycznego i umysłowego rozwoju dziecka.
Wypoczynek jest dla dziecka równie ważny, jak wyżywienie, odzież czy dach nad głową. Dziecko potrzebuje pewnych przedziałów czasu między nauką i między pracą. Stąd ustawodawcy wielu krajów określają, ile czasu musi upłynąć między końcem jednego okresu, a początkiem drugiego (następnego) okresu nauki czy pracy.
Dla zabaw i spędzania wolnego czasu dziecko potrzebuje przestrzeni, boisk sportowych, placów gier, odpowiednio wyposażonych sal, parków, pływalni itp. Trzeba też pamiętać, że dziecko jest nie tylko konsumentem sztuki, ale i jej twórcą. Twórczość ta powinna mieć warunki rozwoju, powinna być odpowiednio eksponowana.
Prawo do wypoczynku, czasu wolnego i zabawy mają wszystkie dzieci w równym stopniu. I w tym zakresie należy dbać. aby z prawa tego mogły korzystać dziewczęta w tym samym stopniu, co chłopcy (dziewczęta, jak wiadomo w znacznie szerszym zakresie niż chłopcy są angażowane do prac domowych).
Artykuł 31
1.Państwa- Strony uznają prawo dziecka do wypoczynku i czasu wolnego, do uczestniczenia w zabawach i zajęciach rekreacyjnych, stosownych do wieku dziecka, oraz do nieskrępowanego uczestniczenia w życiu kulturalnym i artystycznym.
2. Państwa- Strony będą przestrzegały oraz popierały prawo dziecka do wszechstronnego uczestnictwa w życiu kulturalnym i artystycznym oraz zakresie wykorzystania czasu wolnego.
Artykuł ten formułuje prawo dziecka do wypoczynku i czasu wolnego, a w ramach tego do:
-nieskrępowanego, wszechstronnego uczestnictwa w życiu kulturalnym i artystycznym,
- aktywnej działalności kulturalnej i artystycznej,
- uczestnictwa w zabawach i zajęciach rekreacyjnych stosownie do wieku dziecka, na zasadach równego dostępu.
Obowiązkiem państwa, wynikającym z tych praw, jest tworzenie warunków do urzeczywistniania przez dzieci tego typu działalności oraz edukacja w zakresie racjonalnego wykorzystania czasu wolnego.
W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku brak jest w tym względzie odpowiedniej, jednolitej regulacji. W różnych miejscach Konstytucja głosi, iż `'władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży'' (art.68.ust.5), oraz `'każdemu zapewnia się wolność twórczości artystycznej (...) a także wolność korzystania z dóbr kultury'' (art.73).
Prawo dziecka do do wypoczynku i czasu wolnego nie zostało, w systemie prawa polskiego, jednolicie uregulowane. Odpowiednie gwarancje znajdują się w przepisach prawa Oświatowego, regulujących problematykę sportu i turystyki oraz kultury.
Czas pozalekcyjny uczniów jest przedmiotem zainteresowania resortu edukacji. W tym zakresie uczeń ma możliwość uczestnictwa w zajęciach pozalekcyjnych na terenie szkoły lub w placówkach oświatowo- wychowawczych.
Na terenie szkół działać mogą różnego typu koła zainteresowań , zespoły, lub kluby pozwalające na zagospodarowanie czasu wolnego ucznia, rozwój jego zainteresowań. Sytuacja społeczno ekonomiczna szkół sprawiła, że w latach 1980-1996, a w szczególności w od roku 1990 liczba tych kół i ich uczestników systematycznie maleje Stosunkowo największą liczbę uczestników skupiają koła sportowe, przedmiotowe i artystyczne, najmniejszą techniczne i turystyczno- krajoznawcze. W latach 1990-1994 liczba uczestników zajęć pozalekcyjnych w szkołach dla dzieci i młodzieży zmniejszyła się o 2-4 krotnie : przedmiotowych 3,8razy, turystyczno-krajoznawczych - 2.99 razy, artystycznych -2,6 razy. Stosunkowo najliczniejszą grupę kół, skupiającą największą liczbę uczestników są pozalekcyjne zajęcia sportowe w szkolnych kołach sportowych lub innych formach.
Ze względu na znaczenie wychowania fizycznego i sprawności ruchowej dzieci i młodzieży tej działalności przyznaje się szczególną rolę. Ustawa o kulturze fizycznej głosi, że `'kultura fizyczna jest częścią kultury narodowej chronionej przez prawo. Obywatele bez względu na wiek, płeć, wyznanie, rasę oraz stopień i rodzaj niepełnosprawności - korzystaj z równego prawa do różnych form kultury fizycznej'' (art.1.ust.1.). Organizacja działalności w dziedzinie rekreacji ruchowej (forma aktywności fizycznej podejmowania dla wypoczynku i odnowy sił psychofizycznych) oraz tworzenie odpowiednich warunków materialno- technicznych dla jej rozwoju jest wspólnym obowiązkiem organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz klubów sportowych, stowarzyszeń kultury fizycznej i ich związków.
Organizacja czasu wolnego, wypoczynku i rekreacji , uczestnictwa dzieci i młodzieży w życiu kulturalnym i artystycznym to zadanie wyspecjalizowanych placówek wychowania pozaszkolnego zwanych głównie placówkami oświatowo- wychowawczymi:
Publicznymi placówkami oświatowo- wychowawczymi są:
1)Pałace młodzieży, młodzieżowe domy kultury, ogniska pracy pozaszkolnej , międzyszkolne ośrodki sportowe, ogrody jordanowskie (specjalistyczny teren zieleni zakładany głównie na terenach miast, przeznaczony dla dzieci i młodzieży ), oraz inne placówki wychowania pozaszkolnego o charaktereze specjalistycznym,
2. szkolne schroniska młodzieżowe
3. wojewódzkie ośrodki politechniczne
Celem działania placówek wychowania pozaszkolnego jest kształtowanie i rozwijanie uzdolnień dzieci i młodzieży, pogłębianie ich wiedzy i pomoc w zdobywaniu przez nie umiejętności oraz organizowanie rekreacji.
Celem działalności szkolnych schronisk młodzieżowych jest upowszechnianie wśród dzieci i młodzieży krajoznawstwa i turystyki poprzez zapewnienie im , tanich noclegów opieki wychowawczej, i informacji krajoznawczo -turystycznej.
Celem działania ośrodków wojewódzkich politechnicznych jest torzenie warunków do realizacji zadań programowych przedmiotów technicznych w szkołach podstawowych i liceach ogólnokształcących.
SPOŁECZNO- WYCHOWAWCZE FUNKCJE CZASU WOLNEGO
Czas wolny dzieci i młodzieży należy rozpatrywać w czterech aspektach
- socjologiczno-ekonomicznym
- psychologicznym
- fizjologiczno- zdrowotnym
- pedagogicznym.
W aspekcie socjologicznym zwraca się uwagę na spędzanie czasu wolnego w zespole rówieśników , które prowadzi do bardziej wydajnego i wytrwałego działania niż działanie indywidualne. Czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia społeczne. Dzięki tym kontaktom budzą się w dziecku potrzeby współdziałania z innymi, rezygnowania ze swoich postaw egoistycznych na rzecz wspólnego działania, wspólnego postawienia , wspólnej radości i wspólnych rozczarowań. Aspekt ekonomiczny ma tutaj wymiar jedności , jaką stanowią praca(nauka) i czas wolny, gdyż ekonomika pracy szkolnej jest ściśle związana z ekonomiką czasu wolnego.
ANALIZA ANKIETY „SPOSOBY SPĘDZANIA WOLNEGO CZASU”
SPOSOBY SPĘDZANIA CZASU WOLNEGO PRZEZ UCZNIÓW KLAS IV -VI Z ZESPOŁU SZKÓŁ W KALINÓWCE
Ankieta została przeprowadzona na początku marca 2010r. wśród uczniów szkoły podstawowej (wiek 10-12 lat). Składała się z 8 pytań - 4 zamkniętych i 4 otwartych. W badaniu wzięło udział 40 uczniów 22 chłopców i 18 dziewczynek.
Na pytanie pierwsze (zamknięte) uczniowie w zdecydowanej większości wskazali „oglądanie TV” jako główny sposób spędzania wolnego czasu- ten rodzaj aktywności wybrało 18 uczniów co stanowi 45%, grę na komputerze wskazała jedna piąta badanych czyli 8 osób. Niestety czytanie książek i czasopism ,jak również uprawianie sportów nie cieszą się dużą popularnością wśród dzieci i młodzieży - tylko 5 dzieci(12%) wskazało czytanie jako ulubiony sposób spędzania czasu wolnego, a 4 (10%) uprawia sport. Spotkania z rówieśnikami, obcowanie z muzyką wybierały dzieci w zdecydowanej mniejszości - na 40 uczestników 2 wybrało słuchanie muzyki-5% i dwoje wskazało zabawę z rówieśnikami jako formę spędzania wolnego czasu.
1 WYKRES
Analizując pytanie 2 (zamknięte) Ile czasu w ciągu dnia (po lekcjach) spędzasz przed telewizorem? Uczniowie określili to w następujący sposób:
Osób, które nagminnie oglądają telewizję w badanej grupie jest ok.50% są to dzieci spędzające przed telewizorem 2, 3 i więcej godzin dziennie . Druga połowa respondentów korzysta z tej formy „wypoczynku” w granicach tzw. zdrowego rozsądku deklarując 1 godzinę spędzoną przed telewizorem- 45% czyli 18 uczestników badania. Natomiast ewenementem są dzieci, które wcale nie oglądają telewizji i w tej grupie jest ich dwoje czyli 5 %.
2 WYKRES
Pytanie 3 jest analogiczne do pytania drugiego z tym, że zapytano o czas spędzony przed komputerem . Wyniki przedstawia poniższy wykres.
Największą grupę stanowią uczniowie spędzający przed komputerem 3 godziny dziennie -27% , dzieci które poświęcają 1lub 2 godziny na komputer stanowią 50% badanych . W zdecydowanej mniejszości są ci, którzy nie używają komputera jest ich 8% -3 osoby (powodem jest brak sprzętu komputerowego w gospodarstwie domowym). 15% to grupa uczniów , spędzająca przed komputerem więcej niż 3 godziny dziennie.
3 WYKRES
Pytanie 4 było pierwszym pytaniem otwartym i brzmiał: Jakie programy oglądasz w telewizji?
Odpowiedzi były uzależnione od wieku . Dziesięciolatkowie wskazywali nazwy bajek z programów Disney Chanel itp., często filmów dla młodzieży np. „Hannah Montana”. Uczniowie klas V filmy przyrodnicze i przygodowe. Najstarsi -kreskówki, programy sportowe: transmisje meczy, gali boksu, F1, filmy sensacyjne, programy kryminalne typu W11.
5 pytanie korelowało z pytaniem 3 i było jego logicznym następstwem. Zapytano uczniów do czego najczęściej wykorzystują Internet?
Z udzielonych odpowiedzi wynika ,że aż 37 % korzysta z Internetu odrabiając zadania domowe (15 uczniów). Kontaktowanie się ze znajomymi za pomocą komunikatorów internetowych deklaruje co 5 badany czyli 20% uczestników ankiety. Sporą grupę stanowią również uczniowie grający w sieci jest ich 25%. Natomiast trzyosobowa grupa korzysta z Internetu w innych celach podając np. słuchanie muzyki, ściąganie plików audio i video.
4 WYKRES
Kolejnym pytaniem ankiety było pytanie dotyczące obowiązków jakie dzieci mają w domu. Pytanie było otwarte, jednakże w toku udzielonych odpowiedzi ustaliły się samoczynnie następujące warianty pytania zamkniętego:
-wychodzenie z psem,
-sprzątanie,
-zmywanie naczyń-obsługa zmywarki,
-odrabianie lekcji,
- opieka nad młodszym rodzeństwem,
-nic;
Wykres obrazuje wyniki pytania 6- Co należy do twoich obowiązków domowych?
WYKRES 5
40% respondentów podaje jako swój obowiązek sprzątanie- najczęściej w swoim pokoju, choć niektórzy wskazali inne miejsca np. kuchnię , łazienkę, salon i najczęściej dotyczyło to odkurzania. Po 10% otrzymały następujące czynności: wychodzenie z psem, opieka nad młodszym rodzeństwem i zmywanie naczyń rozumiane też jako obsługa zmywarki- włożyć lub wyjąć naczynia. Jako swój obowiązek codzienny 15% badanych uznało odrabianie lekcji, przygotowanie się do następnych zajęć. 15% grupę stanowią również ci uczniowie, którzy utrzymują, iż nie mają żadnych obowiązków.
Pytanie 7 -Czy rodzice wiedzą co robisz w czasie wolnym? -jest pytaniem otwartym, które w naturalny sposób stało się pytaniem zamkniętym, gdyż uczniowie udzielając odpowiedzi podali tylko trzy możliwości.
-tak,
-nie,
-nie wiem
WYKRES 6
Uczniowie podali, że rodzice 21 z nich mają świadomość tego w jaki sposób spędzają wolny czas . 25% badanych nie miało wiedzy na ten temat, a 23% zdecydowanie odpowiedziało, że rodzice nie wiedzą w jaki sposób spędzają wolny czas.
Ostatnie pytanie 8- podobnie jak dwa poprzednie miało w pierwotnej wersji charakter pytania otwartego. W toku analizy pojawiły się następujące kategorie:
Co najchętniej robiłbyś/robiłabyś w czasie wolnym, gdybyś mógł/mogła robić to co chcesz?
-uprawianie sportu,
-spotkania towarzyskie,
-komputer,
-zabawa na podwórku,
-nie wiem.
WYKRES OSTATNI
Uczniowie wybrali w następujący sposób: 25% chciałoby uprawiać sport, 10% badanych chciałoby przeznaczyć czas na spotkania towarzyskie z rówieśnikami podając np. wyjście do kina czy na pizzę. 6 z pośród 40 zapytanych wykorzystałoby ten czas na zabawę na świeżym powietrzu. Dość liczną grupę stanowią uczniowie chcący spędzić swój wolny czas przed komputerem, jednak 30% badanych czyli 12 osób nie ma zdefiniowanych potrzeb odnośnie czasu wolnego.
STATUT SZKOŁY PODSTAWOWEJ nr 21 im. Królowej Jadwigi w Lublinie
SZKOLNY KATALOG PRAW UCZNIA
Uczeń ma prawo do odpoczynku, czasu wolnego, rozrywki i zabawy.
W związku z tym:
a. w ciągu tygodnia mogą odbyć się najwyżej 2 sprawdziany,
b. na ferie świąteczne nie zadaje się prac domowych.
Ferie w Szkole Podstawowej nr 315 w Świdnicy
Bogatą ofertę zajęć na ferie zimowe przygotowali nauczyciele ze Szkoły Podstawowej nr 315 dla swoich uczniów.
W minionym tygodniu dzieci były na lodowisku i pojechały na basen do Świebodzic. W budynku szkolnym na uczniów czekała kafejka internetowa i różne gry planszowe. Było też malowanie palcami, tworzenie graffiti oraz odkrywanie talentów muzycznych podczas karaoke. Odbyły się ciekawe konkursy sportowe, podczas których uczestnicy pokonywali wymyślone przez siebie tory przeszkód, stoczyli bitwę na kulki z papieru i brali udział w wyścigu na „rydwanach”. Na wszystkich uczestników czekały słodkie nagrody.
To jednak nie koniec ferii i nie koniec atrakcji. W nadchodzącym tygodniu uczniowie m.in. pójdą na lodowisko, przeżyją nowe przygody ze sztuką i będą mieli możliwość stworzenia albumu z wybranymi przez siebie zdjęciami, który będzie świetną pamiątką z ferii.
Wakacje w Szkole Podstawowej w Łęczu
Ostatni szkolny dzwonek zabrzmiał już dość dawno, a w Szkole Podstawowej w Łęczu wciąż gwarno i wesoło. Naszyjniki egipskiego faraona, gipsowe maski wodza z afrykańskiego buszu, lampiony prosto z Japonii, polowanie na tygrysy, odkrywanie tajemniczych komnat pałacu chińskiego cesarza - to tylko niektóre zabawy, w których mogły wziąć udział dzieci ze szkoły w Łęczu.
W ramach programu PROJEKTOR, realizowanego przez Fundacje Rozwoju Wolontariatu, do Łęcza przyjechała grupa studentek z Małopolski: Ania, Dorota, Klaudia i Paulina. Wolontariuszki każdego dnia, poprzez wspólną zabawę, ukazują dzieciom możliwości ciekawego spędzania czasu, nawet jeśli w wakacje przebywa się w domu. Dzieci poznają ciekawostki ze świata, nowe zabawy i techniki plastyczne, rozwijają swoje talenty a przede wszystkim dobrze się bawią. Pierwszy tygodniowy cykl zajęć rozpoczął się w poniedziałek 12 lipca. Kolejna grupa wolontariuszy poprowadzi zajęcia z dziećmi w następnym tygodniu.
Podczas programu studenci-wolontariusze realizują autorskie projekty edukacyjne, prowadząc z dziećmi różnego rodzaju warsztaty. Zajęcia prowadzone przez nich, zachęcają dzieci do aktywnego i twórczego spędzania czasu wolnego, a także stymulują ich rozwój. Działania podejmowane w ramach programu PROJEKTOR mają jasno określony cel - pomóc dzieciom spędzić czas w ciekawy, niekonwencjonalny sposób.
Wakacyjna akcja nie jest pierwszą formą współpracy szkoły w Łęczu z wolontariuszami z PROJEKTORA. Wcześniej dzieci miały okazję uczestniczyć w zajęciach prowadzonych przez elbląskich studentów.
Należy podkreślić, że zaangażowanie studentów i profesjonalizm w przygotowywaniu i prowadzeniu zajęć wzbudza uznanie pedagogów z Łęcza.
Z pewnością piękno okolicy i życzliwość gospodarzy sprawią, że wolontariusze na stałe zagoszczą w murach szkoły.
LITERATURA
Smyczyński T. `Konwencja o Prawach Dziecka - analiza i wykładnia' Poznań '98 (str.347-350)
Czas wolny dzieci i młodzieży : wybór bibliografii z lat 2000-2011 / oprac. Elżbieta Trojan
Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze . - 2011, nr 6, s. 62-63